Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash - Идея национальной независимости - Рефераты

Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57.5 KB

Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash Reja: 1. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi. 2. Hozirgi davrdagi mafkuraviy jarayonlarning xususiyatlari

Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi. Dunyoning siyosiy, iqtisodiy, madaniy qiyofasi bo‘lgani kabi, mafkuraviy manzarasi ham bor. Dunyoning mafkuraviy manzarasi deganda, odamlarning qalbi va ongini egallash uchun olib borilayotgan kurash qayerda qanday kechayotgani, bu yo‘lda qaysi joyda qanday usul va vositalar qo‘llanayotgani, qaysi hududning qanday g‘oya va mafkuraviy poligon ta’sirida ekanligi tushuniladi. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasida inson qalbi va ongiga ta’sir o‘tkazuvchi turli xil vositalar bilan kurash olib boruvchi mafkuraviy poligonlar faoliyati tobora yaqqolroq ko‘zga tashlanmoqda. Bunday mafkuraviy poligonlar jangovar qurollar bilan emas, balki, avvalo, inson qalbi va ongiga ta’sir o‘tkazuvchi g‘oyaviy qurollar bilan kurashish jarayonining kuchayib ketishi natijasida paydo bo‘lmoqda. Sizga geografiya fanidan yaxshi ma’lumki, dunyo hududiy jihatdan turli mintaqa va qit’alarga bo‘linadi. Shu bois jahonning siyosiy xaritasiga qarab va davlatlarning chegaralarini hisobga olib, Yer yuzidagi hududiy bo‘linishni bemalol tasavvur qila olamiz. Bular – qat’iy chegaraga ega bo‘lgan hududlar. Lekin insoniyat XXI asrga kelib, chegara bilmaydigan muammolarga duch keldi. Turli mintaqaviy, diniy- etnik, tajovuzkor millatchilik va shovinizm asosidagi mojarolar, ekologiya falokatlari, ma’naviy tanazzul, giyohvandlik, terrorchilik kabi muammolar shular jumlasidandir. Shuningdek, globallashuv jarayonlari, axborot oqimining tezlashuvi ham bir talay muammolarni yuzaga keltirmoqda. Eng yomoni, turli mafkuraviy vositalar orqali dunyoda o‘z ta’sir doirasini kengaytirib, insonlar qalbi va ongini zabt etishga, shu tariqa butun-butun xalqlar va davlatlarni o‘z yo‘rig‘iga yuritishga intilayotgan kuchlarning paydo bo‘layotganidir. Inson qalbi va ongini egallash uchun kurash kuchayib bormoqda. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasini belgilovchi asosiy tamoyil ham shundan iborat. «Poligon» grekcha so‘z bo‘lib, serqirra degan ma’noni bildiradi. Biz, odatda, poligon deganda qurol-aslaha va texnika sinaladigan, qo‘shinlar harbiy

tayyorgarlikdan o‘tkaziladigan yoki harbiy mashq va mashg‘ulotlar olib boriladigan maxsus maydonni tushunamiz. Tarix tajribasidan ma’lumki, o‘zga hududlarni zabt etish yoki himoyalanish maqsadida urush qurollari uzluksiz takomillashtirib borilgan. Ularning barchasi ehtimol tutilgan dushman askarlari va aholisini yo‘q qilishga qaratilgan edi. Bugungi kunda esa, o‘zga hududlarni zabt etish uchun ularning aholisini qirib tashlash yoki jismonan asir qilib olish shart emas. Chunki tajovuzkor g‘oya va mafkura bilan qalbi va ongi zabt etilgan xalq shusiz ham yov qo‘liga taslim bo‘ladi. «Mafkuraviy poligon» tushunchasini birinchi marta Prezidentimiz Islom Karimov «Tafakkur» jurnali bosh muharriri savollariga javoblarida qo‘lladi 1 . Mafkuraviy poligon deb, odamlarning qalbi va ongini egallashga qaratilgan g‘oya yoki mafkurani ham mablag‘, ham zamonaviy texnikaviy vositalar bilan kuchlantirib, moddiy va ma’naviy qurollarini ishga solib, dunyodagi axborot va fikr oqimini o‘z manfaati yo‘lida boshqarib turgan, muayyan niyatiga yetish uchun ishlatadigan va bu borada xilma-xil tarzda namoyon bo‘ladigan harakatlarni amalga oshiradigan g‘oyaviy markazga aytiladi. Yurtboshimiz aytganidek, «Bugungi kunda odamzod ma’lum bir davlatlar va siyosiy kuchlarning manfaatlarigagina xizmat qiladigan, olis-yaqin manbalardan tarqaladigan, turli ma’no-mazmundagi mafkuraviy kuchlarning ta’sirini doimiy sezib yashamoqda». Ammo mafkuraviy ta’sir bunday emas. Uning ta’siri radio, televideniye, gazeta-jurnal, internet, umuman, hamma axborot vositalari orqali kirib kelaveradi. Ular odamlarga uyda ham, ko‘chada ham, ishda ham ta’sir etadi. Yadro poligonida tayyorlagan qurol faqat muayyan hududni vayron qiladi, ammo mafkura poligonidan tarqaladigan, sirtdan bezarar bo‘lib tuyuladigan turli axborotlar, filmlar, badiiy asarlar, o‘yinchoqlar, kundalik ehtiyoj mollari esa, avvalo, insonlarning nozik histuyg‘ulariga ta’sir etib, ularning qalbi va ongini egallashga qaratilgandir. Masalan, «diniy adabiyot» niqobi ostida xorijdan olib kelinayotgan ayrim kitoblarda dinga siyosiy tus beriladi, jihod haqida noto‘g‘ri ma’lumotlar 1 Islom Karimov. «Jamiyatimiz mafkurasi xalqni – xalq, millatni – millat qilishga xizmat etsin». «Tafakkur» jurnali, 1998-y. 2- son.

bayon qilinadi va oqibatda, dinning mohiyatini bilmagan yoshlar bunday targ‘ibotlarga ishonib, noto‘g‘ri yo‘lga kirib ketishi mumkin. Yoki behayolikni, vahshiylik va zo‘ravonlikni targ‘ib etadigan filmlar ham ba’zi mafkuraviy poligonlardan tarqatilayotgan zararli ta’sirlardir. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasida ikkita kuchning o‘zaro kurashi Hozirgi vaqtda mafkuraviy vositalar orqali o‘z ta’sir doirasini kengaytirishga intilayotgan siyosiy kuchlar va harakatlar ham yo‘q emas. Tajovuzkorlik, millatchilik va shovinizm, neofashizm va fundamentalizm, irqchilik va aqidaparastlik mafkuralari shular jumlasidandir. Prezidentimiz «Bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro poligonlariga nisbatan ham ko‘proq kuchga ega» deb bejiz uqtirmaganlar. aniq ko‘zga tashlanmoqda, buning birinchisi xalqlarni taraqqiyot sari yetaklayotgan ilg‘or mafkura, ikkinchisi esa ularning yo‘liga g‘ov bo‘lishga urinayotgan zararli va buzg‘unchi mafkuralardir. Erkin va farovon hayot asoslarini yaratib, yanada olg‘a intilayotgan ilg‘or mamlakatlar o‘z mafkuralarini umuminsoniy qadriyatlar va demokratik tamoyillar negizida rivojlantirmoqda. Chunki bunday mafkura insonning o‘z salohiyatini erkin namoyon etishi uchun imkon beradi. Jumladan, Vatanimizning butun kuchqudrati, yaratuvchilik iste’dodi yurtimizni yanada ravnaq toptirish, tinchlik- osoyishtalikni mustahkamlash, shu muborak zaminda yashayotgan barcha insonlar uchun farovon hayot poydevorini yaratishga qaratilgan. Shu bilan birga, bugungi tajovuzkor millatchilik, shovinizm, neofashizm, irqchilik va diniy ekstremizm kabi zararli mafkuralar taraqqiyotga moslashib, yangi shakllarda bosh ko‘tarmoqda. Masalan, sobiq Yugoslaviya hududidagi tajovuzkor millatchilik, hududiy ayirmachilik asosidagi to‘qnashuvlar, Afg‘oniston hududida uya qurib olgan diniy ekstremistik kuchlar bunga misol bo‘la oladi. Diniy ekstremizm dinni niqob qilib olib, zo‘ravonlik asosida konstitutsion tuzumga tajovuz qiluvchi, uni o‘zgartirishga urinuvchi XX asr so‘ngida ro‘y bergan ulkan ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar, ikki qutbli dunyoning barham topishi natijasida nisbiy muvozanatning buzilishi jahonning mafkuraviy manzarasini tubdan o‘zgartirib yubordi. Inson qalbi va ongini egallash uchun kurash xilma-xil

g‘oyalar bilan qurollangan, turli manbalardan oziqlanadigan mafkuralarning asosiy maqsadiga aylanmoqda. Bugungi dunyoda g‘oyaviy ta’sir o‘tkazish imkoniyatlari tobora kengaymoqda. Biron-bir hudud yoki mamlakatda paydo bo‘layotgan g‘oyalar tez fursatda butun jahonga yoyilmoqda. Natijada, odamzod ma’lum bir davlatlar va siyosiy kuchlarning manfaatlariga xizmat qiladigan turli mafkuraviy muttasil bosimini doimiy sezib yashamoqda. Hozirgi davrda mafkuraviy jarayonlar o‘ziga xos qator xususiyatlar kasb etmoqda. Bunda mafkuraviy jarayonlarning, bir tomonidan, demokratiyalashuvi, insonparvarlashuvi, ya’ni fikrlar xilma-xilligi va rang-barang siyosiy kuchlarning tolerantligi namoyon bo‘lmoqda. Ikkinchi tomondan mafkuraviy jarayonlar siyosiylashish, inson va jamiyat hayotining barcha sohalariga umumiy ta’sir ko‘rsatish xususiyatiga ega bo‘lmoqda. Uchinchidan, mafkuraviy jarayonlarning milliy davlatlar chegarasida qolib ketmaslik, globallashuv, integrallashuv va differensiallashuv kabi xususiyatlari ko‘zga tashlanmoqda. Bugungi kunning mafkuraviy manzarasiga ijtimoiy jarayonlarning globallashuvi ham kuchli ta’sir ko‘rsatmoqda. XXI asrning boshlariga kelib mafkuraviy jarayonlarning universallashuvi shu darajaga yetdiki, undan biror kishi chetda qolayotgani yoq. U butun Yer yuzini barcha mintaqa va mamlakatlarini qamrab oldi, dunyodagi barcha odamlar uning ta’siri ostida hayot kechirmoqda. tarqatish tizimining, jumladan, internet tarmog‘ining butun yer yuzini qamrab olishi bilan ham bog‘liqdir. Endilikda dunyoning bir burchagida qandaydir yangilik paydo bo‘lsa, u darhol, mafkuraviy maqsadlarga bo‘ysundirilgan holda, butun jahonga tarqaladi. Masalan, dunyoning biron-bir mintaqasida texnik sabab yoki tabiat hodisalari natijasida baxtsizlik sodir bo‘lsa, bir mafkuraviy markaz o‘ziga dushman bo‘lgan boshqa markazni ayblashga tushadi. Ya’ni «bu fojiada falon markazning qo‘li bor», deb butun dunyoga jar soladi. Bu jarayonda qaysi markazning axborot tarqatish imkoniyati ko‘p bo‘lsa, odamlarga nima ta’sir etishini, ular nimaga

muhtoj ekanini kim oldindan yaxshiroq bilsa, dastlab o‘sha kuch ularning qalbi va ongiga o‘z nuqtayi nazarini singdiradi va axborot jangida yengib chiqadi. Shuning uchun bugungi kunda dunyodagi turli kuch va markazlar o‘rtasida axborot jangi yetakchi o‘ringa chiqmoqda. Aslida turli mafkuralar ba’zi odamlarning soddaligidan foydalanib, mana shunday kurashlar orqali siyosiy maqsadlarni ko‘zlaydi, ya’ni jahon maydonlarini mafkuraviy jihatdan bo‘lib olishga urinadi. Masalan, vahhobiylar sobiq ittifoq hududidagi musulmon xalqlarning mustabid tuzum davrida ancha vaqt diniy ma’rifatdan uzilib qolganidan foydalanib, dinni o‘rgatish bahonasida o‘zlarining zararli g‘oyalarini odamlarning qalbi va ongiga singdirmoqchi bo‘ldi. Bu hol bizning mintaqamizda, xususan, O‘zbekiston hududida ham ko‘zga tashlandi. Lekin o‘zining qadimiy an’analariga, mumtoz qadriyatlariga, ajdodlarining boy merosi va ma’naviyatiga ega bo‘lgan xalqimiz bunday «da’vat»larga uchmadi, milliy va umumbashariy qadriyatlar, mustaqil taraqqiyotimiz tajribalari va bugungi sivilizatsiya yutuqlari asosida o‘z mafkurasini ishlab chiqishga kirishdi. Bunday xavf-xatarlarga qarshi turish uchun xalqimizda, avvalo, yosh avlod qalbida mafkuraviy immunitetni shakllantirish taqozo etiladi. Immunitet (lotincha – ozod bo‘lish, qutulish ma’nosidagi immunitas so‘zidan olingan) deganda organizmdagi mo‘tadillikni saqlab, uni turli tashqi ta’sirlardan, infeksiyalardan himoya qilishga qodir bo‘lgan muhofaza tizimi tushuniladi. « » tushunchasini birinchi bor Prezidentimiz Islom Karimov ishlatgan va uning mohiyatini quyidagicha tushuntirib bergan: «Ma’lumki, har qanday kasallikning oldini olish uchun, avvalo, kishi organizmida unga qarshi immunitet hosil qilinadi. Biz ham farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga sog‘lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta’bir joiz bo‘lsa, ularning immunitetini kuchaytirishimiz zarur» 2 . Milliy g‘oya asosidagi mafkuraviy immunitet, avvalo, har bir yurtdoshimizning mustaqil e’tiqod va dunyoqarashga ega bo‘lishini taqozo etadi. U 2 Islom Karimov. «Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot–pirovard maqsadimiz». –T., «O‘zbekiston» nashriyoti, 2000-yil, 494-bet.

Prezidentimiz Islom Karimov asarlarida ilgari surilgan oliyjanob g‘oyalar, yurtimizda amalga oshirilayotgan islohot natijalari, Vatanimiz va dunyo tarixi, milliy va umumbashariy qadriyatlar, zamonaviy sivilizatsiya yutuqlariga doir bilim hamda tasavvurlarga tayanadi. Sog‘lom immunitetga ega bo‘lmagan odam sog‘lom e’tiqod va dunyoqarashdan ham mahrum bo‘ladi. Bunday kishilar yaxshi bilan yomonning, ezgulik bilan jaholatning farqiga bormaydi. Ular uchun xalq va Vatan manfaatlari begona. Sog‘lom immunitetli odam o‘zini yomon ishlardan tiyadi, nohaqlik va zulmga qarshi qalbida norozi bo‘lib, o‘z nafratini bildiradi. Binobarin, yomonlikka qarshi nafrat, yaxshilikka nisbatan muhabbat va xayrixohlik sog‘lom immunitetning asosiy belgilaridandir. Mafkuraviy immunitetning asosiy xususiyatlari ogohlik, fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurasha olish ko‘nikmalaridir. Bu tamoyillarni Prezidentimiz asoslab bergan. Ogohlik dunyodan, yon-atrofda bo‘layotgan o‘zgarishlardan, odamlar va xalqlarning orzu-intilishlaridan doimiy boxabar bo‘lib yashashdir. Mana shunday qoidani hayot qonuniga aylantirgan xalq hayotda paydo bo‘layotgan muammolarni vaqtida hal etadi, tajovuzkor kuchlarning har qanday g‘oyaviy hamlalariga qarshi munosib zarba bera oladi. Bu to‘g‘rida Islom Karimov shunday deydi: «Xalqaro ekstremistik guruhlar tomonidan puxta o‘ylab, tashkil etilgan bu yovuz harakatlar, avvalambor, tinch, osuda hayotimiz va orzuimizni buzishga, O‘zbekistonni o‘zining mustaqil yo‘lidan qaytarishga, yurtimizda konstitutsion tuzumni ag‘darish, qandaydir «xalifalik davlatini» o‘rnatishdek xomxayollarni amalga oshirishga qaratilgani bugun barchamizga ayon». Bu qo‘poruvchilik harakatining chetdan turib tashkil etilgani, bunga uzoq tayyorgarlik ko‘rilgani, katta mablag‘ ajratilganini ta’kidlash lozim. Bu har bir kishini, yoshlarni ogoh bo‘lishga, unga befarq qaramaslikka undaydi. Shundagina turli tahdid va xavf-xatarlarning oldini olgan bo‘lamiz.

Xuddi shuningdek, fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashga intilish hissi inson qalbidagi sog‘lom e’tiqod, uning ongidagi sog‘lom dunyoqarash shakllanganidan, u endilikda o‘z-o‘zini himoya qila olish qobiliyatiga ega bo‘lganidan dalolat beradi. Shunday qilib, mafkuraviy immunitet bugungi kunda hayotiy zarurat bo‘lib, u xalqimizni yot va zararli g‘oyalar xurujidan asrashda, yurtimiz bolalarini sog‘lom va barkamol qilib voyaga yetkazishda, ko‘zlagan oliyjanob maqsadlarimizga erishishda muhim ahamiyatga egadir.

Adabiyotlar : 1. Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy xususiyatlari, falsafiy va tarixiy ildizlari. Mas’ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2001 y. 2. G’oya va mafkura. Mas’ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent - 2001 y. 3. Milliy istiqlol g’oyasini xalqimiz ongiga singdirish omillari va vositalari. Mas’ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2001 y. 4. Markaziy Osiyo: G ’ OYAVIY jarayonlar va mafkuraviy tahdid. Mas’ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y.

Похожие

Milliy istiqlol g’oyasining inson ongi va qalbiga singdirish yangicha uslublar va yondoshuvlar

Milliy istiqlol g`oyasining inson ongi va qalbiga singishi yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar

Milliy istiqlol g‘oyasi fanining predmeti mavzusi maqsad va vazifalari

Mafkuraviy muammolar, ma’naviy tahdidlar va barkamol shaxs tarbiyasi

Milliy mafkurani o‘quvchi yoshlar ongi va qalbiga singdirishda maktab pedagogining ma’suliyati