BIR NUQATADA KESISHUVCHI KUCHLAR - Механика - Рефераты

BIR NUQATADA KESISHUVCHI KUCHLAR

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

BIR NUQATADA KESISHUVCHI KUCHLAR REJA: 1. Bir nuqtada kesishuvchi kuchlarni geometrik qo'shish. 2. Yaqinlashuvchi kuchlarning muvozanat shartlari. 3. Kuchning o'qdagi va tekislikdagi proektsiyasi. 4. Paralel kuchlar va ularning teng ta'sir etuvchini aniqlash.

Ta'sir chiziqlari bir nuqtada kesishadigan kuchlar yaqinlashuvchi kuchlar deyiladi. Masalan, quyosh bilan sayyoralarning o'zaro ta'sir kuchlari quyosh markazida kesishadi. Quyosh va oyning ta'sir kuchlari erda kesishadi. Ana shu kuchlar yaqinlashuvchi kuchlar bo'ladi. Faraz qilaylik jismga F 1 , F 2 , F 3 …… F n kuchlar sistemasi ta'sir etadigan bo'lsin. Bu kuchlar yaqinlashuvchi kuchlar bo'lib 0 nuqtada kesishsin. Bu kuchlarning teng ta'sir etuvchisini topish yaqinlashuvchi kuchlarni qo'shish deyiladi. Kuchlarni qo'shishni 4-aksiomaga asoslanib bajaramiz. Avval 2 ta F 1 va F 2 kuchni qo'shaylik, keyin uchinchi kuchni va nihoyat n ta yaqinlashuvchi kuchni qo'shishni ko'rib chiqaylik. F 1 va F 2 kuch hamda ularning kesishish nuqtasi A va ular orasidagi burchak ma'lum bo'lsa uning yig’indisi 4-aksiomaga muvoffiq paralelogram qoidasi bo'yicha qo'shiladi. Yuqoridagi qoidalardan foydalanib F kuchni 2 ta F 1 va F 2 tashkil etuvchilarga ajratish mumkin. 16-rasmdan uchun sinuslar teoremasiga asosan yaqinlashuvchi kuchlar sistemasini qo'shish uchun berilgan F 1 , F 2 ,…F n kuchlar sistemasining teng ta'sir etuvchisi R ni aniqlash uchun (17-rasm) O nu?tadagi F 1 kuchning oxiriga F 2 kuchini o'ziga o'zi paralel qilib qo'yamiz. Keyin F 2 kuch oxiriga F 3 kuch vektorini o'ziga-o'zi parallel qilib qo'yamiz, va qolgan kuchlarni ham shu tarzda qo'yib chiqamiz. F n-1 kuch vektorining oxiriga F n kuchini qo'yamiz. Agar F n kuch oxiri bilan 0 nuqtani tutashtirsak, yopiq kuchlar ko'p burchagi hosil bo'ladi. Shu ko'pburchakning yopuvchisi teng ta'sir etuvchi R kuchga teng bo'ladi. Shunday qilib F 1 ,F 2 ,…F n kuchlarning teng ta'sir etuvchisi shu kuchlarning geometrik yig’indisiga teng ya'ni       n i i n F F F F F R 1 3 2 1 .... (1) Kuchlar turli tekislikda yotsa fazoviy kuchlar ko'pburchagini chizish ancha qiyin. Shuning uchun fazoviy kuchlar uchun R ni hisoblash yo'li bilan topiladi. F 1 F 2 F 4F 5F 6F 7 F 8 15-rasm. F 3 F 2A F 1 F B  D C 16-rasm. F 1 F 2 F 1 F 1 F 2F 3 F 3 F 4 F n 17-rasm.

19-rasm.F 1F 2 F 3 F 1 F 2F 3 F 2 F 1 F 3 F 1,2 O 20-rasm. Agar qattiq jismga bir tekislikda yotmagan 3 ta yaqinlashuvchi kuch qo'yilgan bo'lsa, ularning teng ta'sir etuvchisi, kuchlar ta'sir chizig’ining kesishgan nuqtasi bo'lib, u kuchlardan tuzilgan paralelopiped diognali orqali ifodalanadi. Endi yaqinlashuvchi kuchlarning muvozanat shartini ko'ramiz. Kuchlar ko'p burchagi yopiq bo'lsa, ya'ni ularning teng ta'sir etuvchisi nolga teng bo'lgan hollarda yaqinlashuvchi kuchlar muvozanatda bo'ladi. Agar qattiq jismga F 1 , F 2 ... F n kuchlar ta'sir etganda jism muvozanatda bo'lsa kuchlar ko'pburchagi yopiq bo'ladi. 18-rasm. ya'ni 0 .... 3 2 1      nF F F F (2) Agar uchta yaqinlashuvchi kuchlar muvozonatlashtiruvchi kuchlar bo'lsa ulardan tuzilgan kuchlar uchburchagi yopiq bo'ladi. Teorema: Bir biriga parallel bo'lmagan bir tekislikda yotuvchi 3 ta o'zaro muvozanatlashtiruvchi kuchlar bir nuqtada kesishadi, ya'ni yaqinlashuvchi kuchlardir. Isbot: qattiq jismga F 1 , F 2 , va F 3 kuch ta'sir etsin (20-rasm). Bu kuchlar muvozanatlovchi kuch deb qaraylik F 1 va F 2 kuchni 0 nuqtaga ko'chirib parallelogramm qoidasiga asosan qo'shaylik. Natiajada F 1,2 kuch hosil bo'ladi. Endi faqat ikkita F 3 va F 1,2 kuch qoladi. Shartga asosan bu kuchlar muvozonatlovchi kuch. O'zaro muvozanatlashuvchi F 1,2 , F 3 kuchlar esa bir to'g’ri chiziqda yotishi va modullari bir- biriga teng bo'ladi. Demak F 3 kuch ham 0 nuqtadan o'tadi. Teorema isbotlandi. Yaqinlashuvchi kuchlar ta'sirida bo'lgan qattiq jismning muvozanatda bo'lishiga oid masalalarni ychish uchun quyidagi rejaga e'tibor qilish kerak. 1) O'zaro muvozanatlashtiruvchi kuchlar sistemasi ta'sirida bo'lgan qattiq jism (nuqta) ni aniq ko'rsatish. 2) Jismga ta'sir etuvchi barcha kuchlarni ko'rsatish. 3) Bog’lanishlardan ozod etish prinsipiga asoslanib, bog’lanishlarning jismga ta'sirini tegishli kuchlarni bog’lanish reaktsiyalari bilan almashtirish 4) Hosil qilingan kuchlar sistemasiga mos bo'lgan muvozonat shartlarini ishlatish. O F 1 F 2 F 3 F 4F 6 F 5 18-rasm.

A F B  x a b 21-rasm. A B F x x F xy 22-rasm.z O F y y5) Izlanadigan kattaliklarning muvozonat shartlaridan foydalanib aniqlash. Kuchning o'qdagi va tekislikdagi proektsiyasi. Jismga qo'yilgan kuch vektorini o'qlardagi proektsiyalari orqali ifodalashga to'g’ri keladi. Kuchning biror o'qdagi proektsiyasing moduli deb, kuch vektori kesmasining boshi va oxiridan o'qqa tushirilgan perpendikulyar chiziqlar orasidagi kesma uzunligiga aytiladi. Masalan, F kuchning OX o'qidagi proektsiyasini topaylik. 21 – rasmdan ab kesmaga F kuchning X o'qidagi proektsiyasi deb ataladi va F x deb belgilanadi. Rasmdan F x =Fcos  (3) Kuchning biror tekislikdagi proektsiyasi deb uning boshi va oxiridan shu tekislikka tushirilgan perpendikulyar chiziqlar orasidagi uzunligini ifodalovchi vektorga aytiladi. Agar F ni XOY tekislikdagi poektsiyasini F xy deb belgilasak 22 – rasmdan ko'rinadiki F xy = Fcos  F x =F xy sin  = Fsin  cos  ; F y = Fcos  cos  (4) (4) ning proektsiyasi F xy vektor kattalik ekanligi ravshan. Bu F xy vektor F kuch modulini OXY tekisligi bilan tashkil etgan burchak kosinusiga bo'lgan ko'paytmasiga teng. Ixtiyoriy F kuch X Y o'qlari bilan  ,  ,  burchaklar tashkil etsin, bu kuchning xyz o'qlardagi proektsiyalarini quyidagicha yozamiz. F x = Fcos  F y = Fcos  F z = Fcos  (5) z y x F y F xF z F   23-rasm.

Dekart koordinatalar sistemasidaF x F y va F z o'zaro perpendikulyar bo'lganligi uchun F ning moduli quyidagicha topiladi.2 2 2 z y x F F F F    (6) F - kuchning yo'nalishi F bilan X, F bilan U, va F bilan Z o'qlari orasidagi    burchaklar orqali topiladi. Agar X Y Z o'qlardagi birlik vektorlarni i, j, k, orqali belgilasak quyidagini yozish mumkin. k F j F i F F z y x       (7) Kuch proektsiyasiga tegishli yo'nilish bersak, kuch komponentasi (tashkil etuvchisi) ni hosil qilamiz. Kuch komponentasi vektor kattalikdir. Ya'ni k F F j F F i F F z y x       , , z y x F F F F    F kuch vektorining yo'naltiruvchi kosinuslari quyidagicha bo'ladi. F F F F F F z y x       cos cos cos (8) (8) dan 1 cos cos cos 2 2 2       bo'lishini ko'rish mumkin.

Похожие

BIR NUQTADA KESISHUVCHI KUCHLAR TIZIMI

Kesishuvchi kuchlar sistemasi

Bir nuqtada uchrashuvchi kuchlar sistemasini qo`shish, shunday kuchlar sistemasining teng tasir etuvchisini geometrik usulda aniqlash.

FAZODAGI KUCHLAR TIZIMI

PARALEL VA JUFT KUChLAR