СТАНДАРТЛАШТИРИШ ДАВЛАТ ТИЗИМИ - Метрология - Рефераты

СТАНДАРТЛАШТИРИШ ДАВЛАТ ТИЗИМИ

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

77 KB

СТАНДАРТЛАШТИРИШ ДАВЛАТ ТИЗИМИ Режа . 1. Стандартлаштириш давлат тизими. 2. Стандартларнинг турлари ва тоифалари.

1. Стандартлаштириш давлат тизими (СДТ) Республикамизда стандартлаштириш жараёни 3 босқичдан иборат:  атамаларни стандартлаштириш;  ўлчовларни, ўлчаш ва синов ускуналарини ва уларни конструкцияга ва маҳсулот технологиясига боғлаб стандартлаштириш;  маҳсулотнинг ўзини стандартлаштириш.  ИСО/МЭК томонидан яратилган консультатив кенгаш техника ривожининг йўналишини қуйидагича тавсия қилади:  стандартларни яратишда ва уларни келишишда янги механизмларни яратиш;  ҳаражатларни илк тадқиқотларга ва реал истиқболга эга бўлган техникавий ютуқларга тўпламоқ;  бор техникавий қўмиталарнинг илмий тадқиқот, тажрибавий конструкторлик ишларини шу жумладан экология соҳасидаги ишларни, эътиборга олган ҳолда янги режали ишларни яратиш;  етакчи мутахассислар бошчилигидаги ўтказиладиган семинарлар, илмий маърузалар шаклидаги иккиламчи механизмлардан фойдаланиш;  саноатнинг юқори раҳбарлари орасида янги ғояларни тарғибот қилишга эътиборни қаратмоқ. Мана шунинг учун стандартлаштиришда атамаларни бир ерга тўпламоқ, улар асосида таърифлар яратмоқ ва ниҳоят бу соҳада стандартлар яратмоқ ҳозирги куннинг талаби, иқтисодиётни ривожлантиришни нг долз а р б масалалар и ҳ исобланади. Шу мақсадда стандартлаштириш соҳасидаги атамаларни тўплашда халқаро стандартлаштириш ташкилотининг ҳужжатларига, собиқ Иттифоқдаги маълумотларга, шунингдек , Ўзбекистон Республикасида илк яратилган ҳужжатларга мурож а ат этилди. Бу соҳадаги асосий тушунчалар 61 атамадан иборат бўлиб, уларнинг моҳияти кетма- кетлиги бўйича маълум тартибда жойлаштирилиб, ҳозирги вақтда чоп этилган ЎзРСТ 1 . 10- 93 “ Ўзбекистон Республикасининг стандартлаштириш давлат тизими. Асосий атамалар ва таърифлар ” стандарти яратилди. Стандартлаштириш соҳасидаги бир қанча асос бўлувчи ҳужжатлар Ўзстандарт агентлиги ҳузуридаги стандартлаштириш, метрология, сертификат-лаштириш институти (СМСИТИ) да яратилмоқда. Булар қаторига дастлабки стандартлар Ўз РСТ 1.0-92, Ўз РСТ 1.1- 92, Ўз РСТ 1.2-92, Ўз РСТ 1.3-92 ва бошқалар киради. Ўз РСТ 1.0-92 “ Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими. Асосий қоидалар ” бўйича стандартлаштиришнинг моҳияти, мақсад ва вазифалари ҳамда қўлланиладиган асосий тушунчалар билан олдинги маърузамизда танишиб чиқдик. Мазкур стандарт стандартлаштиришнинг асосий вазифа ва мақсадини, стандартлаштириш ишларининг ташкил этилиши ва асосий қонун-қоидаларини, меъёрий ҳужжатларнинг тоифасини, стандартлар турларини, халқаро ҳамкорлик бўйича асосий қоидаларни, стандартлар ва техникавий шартларнинг қўлланишини, стандартларга ва ўлчаш воситаларига нисбатан давлат назоратини белгилайди. 2. Стандартларнинг турлари ва тоифалари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида стандартлаштириш объектларига қўйиладиган талабларни белгиловчи меъёрий ҳужжатларнинг қуйидаги тоифалари амал қилади:  Халқаро (давлатлараро, минтақавий) стандартлар;  Ўзбекистон Республикасининг стандартлари;  Тармоқ стандартлари;  Техникавий шартлари;  Корхона стандартлари;  Хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари.

Халқаро стандарт - бу стандартлаштириш билан (стандартлаштириш бўйича) шуғулланадиган халқаро ташкилот томонидан қабул қилинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирасига яроқли бўлган стандартдир. Минтақавий стандарт эса, стандартлаштириш билан шуғулланадиган минтақавий ташкилот томонидан қабул қилинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирасига яроқли бўлган ҳужжатдир. Давлатлараро стандарт "ГОСТ" - бу стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро кенгаш томонидан қабул қилинган, бажарилиши шарт бўлган ҳужжатдир. Миллий стандарт - бу стандартлаштириш билан шуғулланадиган миллий идора томонидан қабул қилинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирасига яроқли бўлган стандартдир. Корхона стандарти - бу маҳсулотга, хизматга ёки жараёнга корхонанинг ташаббуси билан ишлаб чиқиладиган ва унинг томонидан тасдиқланган ҳужжатдир. Стандартларни қўллашда турли усуллар мавжуд. Бир мамлакат доирасида стандартлар янгидан яратилиши мумкин ҳамда халқаро, минтақавий ва давлатлараро стандартларни тўғридан-тўғри қўлланиши ҳам мумкин. Стандартлардан ташқари раҳбарий ҳужжатлар, техникавий шартлар, стандартлаштириш бўйича тавсияномалар, йўриқномалар (қоидалар) ҳам мавжуддир. Раҳбарий ҳужжат деганда стандартлаштириш идораларининг ва хизматларнинг вазифаларини, бурчларини ва ҳуқуқларини, уларнинг ишлари ёки ишларининг айрим босқичларини бажариш усуллари, тартибини ва мазмунини белгилайдиган меъёрий ҳужжат тушунилади. Техникавий шартлар (О’ZTSH) - бу буюртмачи билан келишилган ҳолда, ишлаб чиқарувчи томонидан ёки буюртмачи томонидан тасдиқланган аниқ маҳсулотга (хизматга) бўлган техникавий талабларни белгиловчи меъёрий ҳужжатдир. Йўриқнома (қоидалар) - инструкция (правила) - бу ишларни ёки уларнинг айрим босқичларини мазмуни ва таркибини белгиловчи меъёрий ҳужжатдир.

Стандартлаштириш объектларига ўз навбатида қуйидагилар киради:  ягона техникавий тилни қўшиб ҳисоблаганда умумтехникавий объектлар, умумий машинасозликда қўлланиладиган буюмларнинг намунавий конструкциялари (маҳкамлаш воситалари, асбоблар ва бошқалар), материаллар ва моддаларнинг хусусияти ҳақидаги ишончли маълумотлар, техникавий-иқтисодий ахборотнинг тавсифлаш ва кодлаш;  аниқ мақсадга йўналтирилган давлат илмий-техникавий ва ижтимоий-иқтисодий дастурлар ва лойиҳа объектлари;  Республикага (ёки муайян корхоналарга) маҳсулот ёки технологиясининг рақобат қилиш қобилиятини оширишини таъминлаш имкониятини берадиган фан ва техника ютуқлари;  Республикада ички эҳтиёжини қондириш учун, шунингдек, бошқа давлатларга экспорт сифатида етказиб бериш учун ишлаб чиқариладиган маҳсулотлари;  стандартларнинг талаблари ва техникавий шартлари халқаро, минтақавий ва саноати ривожланган хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари талаблари билан уйғунлаштирилиши. “Ўзстандарт” агентлиги, Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, Давлат табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси ва Соғлиқни сақлаш вазирлиги стандартлаштириш бўйича тармоқлараро ишларни ташкил қилиш ва мувофиқлаштириш учун ўз ҳуқуқлари доирасида Ўзбекистон Давлат стандарлаштириш тизими (Ўз ДСТ) Стандарт поғоналари Давлатлараро стандартлар Узлуксиз таълимнинг Ўзбекистон Давлат стандартлари Ўзбекистон Давлат стандартлари Тармоқ стандартлари Ра ҳ барий ҳ ужжатлар , тавсияномалар Маъмурий- ҳ удудий стандартлар Корхоналар стандартлари Тасдиқланиш даражаси Евроосиё Давлатлараро кенгаш (ЕОВК) “ Ўзстандарт ” Агентлиги , Ҳ окимиятлар , Иқтисод тармоқлари , Корхоналар “ Ўзстандарт ” Агентлиги , Иқтисод тармоқлари “ Ўзстандарт ” Агентлиги, Ўз дав- архи тект қурқўм, Таб . му ҳ. қил . дав. қўм итаси , Соғлиқни сақлаш вазирлиги Вазирлар ма ҳ камаси Ҳ окимиятлар Корхона ва ташкилотлар Стандарт турлари Асосий стандартлар Ташкилий- услубий стандартлар Умумтехник авий стандартлар Ма ҳ сулот (хизмат) стандартлари Жараёнлар стандартлари Назорат усуллари (синов ва ўлчашлар, анализ қилиш) стандартлари.

йўриқномалар, қоидалар, низомлар, услубий кўрсатмалар, раҳбарий ҳужжатларни (RH) ва тавсияларни (Т) ишлаб чиқадилар ва манфаатдор томонлар билан келишилган ҳолда тасдиқлайдилар. Ўзбекистон Республикасининг стандартларини ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва рўйхатга олиш тартиби Ўз РСТ 1.1-92 стандарти билан белгиланади. Стандартлаштириш объектининг ўзига хос хусусиятларига ва унга белгиланадиган талаблар мазмунига боғлиқ равишда Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш тизими асосий турдаги стандартларни назарда тутади: - асос бўлувчи стандартлар; - умумтехникавий стандартлар; - техникавий шартлар (маҳсулот, жараён, хизматлар учун) стандартлари; - техникавий талаблар стандартлари; - назорат усуллари (синовлар, таҳлиллар , ўлчашлар, таърифлар) стандартлари. Лозим бўлган тақдирда маҳсулотнинг асосий техникавий-иқтисодий кўрсаткичларини, унинг номларини (турларини) оқилона таркиби ва бошқа талабларни аниқ белгилайдиган бир турдаги маҳсулот гуруҳига стандарт ишлаб чиқилиши мумкин. Асос бўлувчи стандартлар ташкилий-техникавий жараёнларнинг бажарилиши, ишлаб чиқиш, ишлаб чиқариш ва маҳсулотни қўллаш жараёнлари тартибини (қоидаларини), шунингдек фаолиятнинг муайян соҳасида ишларни ташкил этишнинг асосий (умумий) қоидаларини белгилайди. Умумтехникавий стандартлар маҳсулотнинг техникавий жиҳатдан бир-бирига мос бўлишини ва ўзароалмашувини таъминлаш учун зарур бўлган ишлаб чиқиш, ишлаб чиқариш ва маҳсулотни қўллашнинг умумтехникавий талабларини, шунингдек меҳнат ҳавфсизлиги, атроф-муҳитни (экология) зарарли таъсирлардан (шовқин, тебраниш ва бошқалардан) ҳимоя қилиш, намунавий технологик жараёнлар, маҳсулот сифатини назорат қилиш (синаш) усуллари, ҳужжатларни бирхиллаштириш талабларини белгилайди. Ўзбекистон Республикаси стандартлари ва техникавий шартларини ишлаб чиқиш, одатда ҳар бир манфаатдор корхона ва ташкилотнинг мухтор вакили бўлган мутахассислардан ташкил топган техникавий қўмиталар (ТҚ) кучи билан ёки стандартлаш-тириш бўйича таянч ташкилотлари томонидан амалга оширилади.

АДАБИЁТЛАР 1. Каримов И.А. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли. Т. Ўзбекистон, 1994 й. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т. Ўзбекистон, 1996 й. 3. Метрология ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 4. Стандартлаштириш ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 5. Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаш ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 6. Исматуллаев П.Р., Маъруфов Э.А., Абдуллаев А.Х. Метрология бўйича изоҳли луғат. Тошкент, 1993 й. 7. Исматуллаев П.Р., Тўхтамуродов З.Т. Сифат ва сертификат. Конструктор ИЧБ. 1994 й. 8. Исматуллаев П.Р., Тўхтамуродов З.Т., Абдуллаев А.Х. Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштиришга муқаддима. Конструктор ИЧБ. 1995 й. 9. Крылова А.Н. Основы метрологии, стандартизации и сертификации. М. : Аудит, 1998 г, ЮНИТИ. 10. ЎзРСТ 8.010-93. Метрология. Атамалар ва таърифлар. 11. ЎзРСТ 0-92. Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими. Асосий қоидалар. 12. ЎзРСТ 5.0-92. Ўзбекистон Республикаси миллий сертификатлаш тизими. Асосий қоидалар. 13. ISO 9000-1-94. Стандарты по общему руководству качеством и обеспечению качества. 14. Исматуллаев П.Р., Абдуллаев А.Х., Турғунбоев А., Аъзамов А.А. Ўлчашларнинг фан ва турмушдаги тутган ўрни. ТДТУ, 1999 й. 15. Исматуллаев П.Р., Абдуллаев А.Х., Қодирова Ш.А., Аъзамов А.А., Миралиева А.Қ. Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаш-тириш. Маърузалар матни. ТДТУ, 2000. 16. Шишкин И.Ф. Метрология, стандартизация и управление качеством. М. : Изд. Стандартов, 1990 г. 17. www . Standart . ru ; 18. www usst . uz 19. www.smsiti.uz 20. www.standart.uz 21. www.uniim.ru

Похожие

Давлат стандартлаштириш тизими

Ўзбекистон стандартлаштириш давлат тизими

СТАНДАРТЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ

Давлат стандартлар тизими

СТАНДАРТЛАШТИРИШ