Стандарт намуналар бажариш методикаси ва меъѐрий ҳужжатларнинг эксперти - Метрология - Рефераты

Стандарт намуналар бажариш методикаси ва меъѐрий ҳужжатларнинг эксперти

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

99.5 KB

Стандарт намуналар бажариш методикаси ва меъѐрий ҳужжатларнинг экспертизаси Режа: 1. Модда ва материалларнинг таркиби ва хоссаларининг стандарт намуналари. 2. Ўлчашларни бажариш методикаси. 3. Меъѐрий ҳужжатларнинг экспертизаси.

Модда ва материалларнинг таркиби ва хоссаларининг стандарт намуналари. Стандарт намуналар (СН) Ўзбекистон ўлчашлар бирлилигини таъминлаш тизими (ЎзЎБТТ) нинг таркибий қисми ҳисобланади. Ўлчаш бирлилигини таъминлаш мақсадларида СН қуйидагилар учун қўлланилади:  ўлчаш воситалари (ЎВ) ни қиѐслаш, калибрлаш, метрологик аттестатлаш, даражалаш, шунингдек уларни синашда, шу жумаладан турини тасдиқлаш мақсадида метрологик тафсилотларини текшириш учун;  ЎБМ ни метрологик аттестатлаш;  ЎБМ дан фойдаланиш жараѐнида уларнинг хатоликларини ўзларида ўрнатилган алгоритмларга мувофиқ текшириш;  метрологик текширувнинг бошқа турлари учун қўлланилади. Ўлчашларнинг баъзи турларида СН текшириш схемаси таркибига эталон (Ўлчашлар намунавий воситаси) сифатида кириши ва мос қиѐслаш схемасида ўрнатилган тартибда бирликнинг ўлчамини узатиш учун қўлланилиши мумкин. СН тан олиш даражаси ва қўлланиш доирасига қараб қуйидаги тоифаларга ажралади: – давлатлараро СН (ДАСН); – давлат (сертификатлаштирилган) СН (ДССН); – ишлаб чиқарувчининг СН (КСН). Давлат (сертификатлаштирилган) стандарт намуналари қуйидагича белгиланади: Oz DSN – O’zbekiston davlat standart namunasi. Ишлаб чиқарувчининг стандарт намуналари учун: O’z ICHSN – O’zbekiston ishlab chiqaruvchining standart namunasi Турли тоифадаги СН қўлланиш доираси: - ДАСН ва ДСН учун сертификатлаштирилган стандарт намуна (ССН) Ўзбекистон халқ хўжалигининг барча соҳаларида, шу жумладан, агар СН турининг тавсифида эслатиб ўтилмаган бўлса, давлат метрологик текширув ва назорати қўлланиладиган соҳада ҳам қўлланилади; - ишлаб чиқарувчининг стандат намунаси (ИЧСН) Ўзбекистон халқ хўжалигининг барча соҳаларида, давлат метрологик текшируви ва назорати соҳасидан мустасно, қўлланилади. ИЧСН ни қўлланиш соҳаси СН ни қўлланишга оид гувоҳномада ѐки йўриқномада эслатиб ўтилади.

СН ваколатли идора томонидан тасдиқланган (тан олинган) дан кейин ўз вазифаси бўйича қўлланишга рухсат этилади. Ўзбекистон давлат метрологик текширув ва назорат соҳасида Ўзстандарт Агентлиги берган сертификатга эга СН ѐки "ДАСН" ѐки "ДССН" (русча "МСО" ѐки "ГСО") белгилари бўлган СН, 1992-йилгача чиқарилган ва ўз кучини йўқотмаган СН ни қўлланиш рухсат этилади. Хорижда ишлаб чиқарилган, импорт бўйича келтириладиган СН қўлланишга белгиланган тартибда рухсат этилади. Халқаро ва ҳудудий ташкилотларда яратилган СН, агар бу ишда Ўзбекистон қатнашган ва (ѐки) СН ни тан олишга қўшилгаи бўлса, бундай СН уни тан олишда кўрсатилган шартларга мувофиқ қўлланилади. СН учун метрологик тафсилотлар ўрнатилган бўлиши лозим, бундай тафсилотлар СН ни яратиш ва чиқаришга ҳужжатларда меъѐрланади. СН ни яратиш ва чиқариш ҳужжатларида уларнинг муайян турлари учун техник топшириқлар (ТТ) ва техник шартлар (ТШ) да қуйидаги метрологик тафсилотлар меъѐрланади: а) СН нинг аттестатланадиган тафсилотининг аҳамияти; б) аттестатланадиган қийматнинг хатолиги (ноаниқлиги); в) СН материалининг бир жинсли эмаслиги натижасида содир бўладиган хатолик (ноаниқлик); г) СН нусхасининг яроқлилик муддати; д) ташқи омилларнинг таъсир даражаси. СН тафсилотларининг қийматлари СН ни аттестатлаш жараѐнида ўрнатилади ва турининг тавсифномаси, шунингдек СН нусхасининг сертификати (гувоҳномаси) да ҳам келтирилади. СН нинг сертификати (гувоҳномаси) да келтириладиган метрологик тафсилотларнинг қийматлари СН тўпининг ҳар нусхасига, ѐки СН нинг муайян нусхасига оид бўлади. Бу қийматларининг ўзи СН нусхасининг СН ни қўлланиш бўйича ҳужжатларда ўрнатилган, қўлланиш процедурасига мувофиқ фойдаланиладиган ҳар қандай қисмга ҳам тааллуқли бўлади. СН нинг яроклилик муддати юқори чегараси чекланмайди. Агар яроқлилик муддати ўрнатилмаган ѐки СН нинг яроқлилик муддати 10 йилдан ортиқ бўлса, бу ҳолда СН нинг метрологик тафсилотлари 10 йилда камида бир марта текширилади, текшириш тартиби СН ни қўлланиш бўйича йўриқномада ѐки бундай процедурани белгилайдиган алоҳида

ҳужжатда кўрсатилади. СН ни ишлаб чиқиш (яратиш) асосий босқичлари: а) аттестатлаш дастури ва (ѐки) методикасининг лойиҳасини ўз ичига олган СН га техник топшириқни ишлаб чиқиш; б) техник топшириқни метрологик экспертиза қилиш, келишиш ва тасдиқлаш; в) СН ни тайѐрлаш бўйича илмий-тадқиқот ва экспериментал ишларни ўтказиш; г) аттестатлаш дастури ва (ѐки) методикасига мувофиқ СН нинг метрологик ва техник тафсилотларини ўрнатиш; д) СН га ҳужжатларни ишлаб чиқиш, СН ни ишлаб чиқишга оид ҳисоботни расмийлаштириш, СН серияли ѐки кичик серияли ишлаб чиқариладиган бўлса, техник шартлар (ТШ) ишлаб чиқилади; е) СН ни ишлаб чиқишга оид ҳужжатларни метрологик экспертиза қилиш; ж) СН ни тасдиклаш ва рўйхатдан ўтказиш. СН ни ишлаб чиқишга техник топшириқни яратувчи ташкилот тузади ва тасдиқлайди. Давлат метрологик текширув ва назорати соҳасида қўлланишга мўлжалланган СН ни яратишга ТТ Ўзбекистон Стандарт намуналар Бош маркази - СМС ИТИ ѐки Ўзстандарт Агентлиги билан келишиши лозим. Рўйхатга олишда давлат стандарт намуналарига ўлчаш воситалари давлат реестрининг "Стандарт намуналар" бўлимидаги иккита рақамдан иборат номер берилади. Бу икки рақамдан нуқта билан ажратилган тўртта рақамли рўйхатга олиш номери ва икки нуқта билан ажратилган тасдиқлаш йили кўрсатилади (ХХ.ХХХХ:ХХХХ). Масалан, O’z DSB 03.0179:2002. Ишлаб чиқарувчиларнинг стандарт намуналарини рўйхатга олишда уларга корхоналар ва ташкилотлар Умумдавлат таснифлагичи бўйича КТУТ кодининг саккизта рақамидан иборат номери берилади. Бу рақамлардан нуқта билан ажратилган тўртта рақамли рўйхат номери ва қўш нуқта билан ажратилган тасдиқлаш йили ѐзилади (ХХХХХХХХ.ХХХХ:ХХХХ). Масалан, O’z IChSN 00934175.0009: 2001. Хорижда ишлаб чиқарилган импорт бўйича келтирилган, Ўзбекистонда тан олинган ва қўлланишга рухсат этилган ѐки халқаро ва ҳудудий ташкилотлар доирасида ишлаб чиқарилган ва Ўзбекистонда тан олинган СН ўлчаш воситалари давлат реестрига киритилади, бунда уларга

рўйхатга олинган номер берилади, қавслар ичида эса ишлаб чиқарган мамлакат ѐки ташкилот томонидан берилган рўйхат номери кўрсатилади. Масалан: - Россиянинг стандарт намунаси O’z DSN 03.0693:1999 (ГСО 1639-93 П); - Украинанинг стандарт намунаси: O’z DSN 03.0719:1999 (ДСЗУ 022.36-96); - DORFNER фирмасида (Германия) тайѐрланган стандарт намуна O’z DSN 03.0178:2002 (42161/1/14937/1/99; РВК 6652FЗ). Ўзстандарт Агентлиги рўйхатга олинган СН тўғрисидаги ахборотни СН сертификатининг хос реестрига киритади. Моддалар ва материаллар таркиби ва хоссаларининг стандарт намуналарини яратиш, тасдиқлаш (тан олиш), рўйхатга олиш, чиқариш ва қўлланишга умумий талаблар, шу жумладан қиѐслаш газли аралашма (аттестатланган аралашмалар бундан мустасно) учун талаблар Ўз РСТ 8.018-97 да белгиланган. Стандарт намуналар ДМН ва Текширувининг объекти бўлиб ҳисобланади [13-модда]. Бугунги кунда модда ва материалларнинг таркиби ва хоссаларини аниқлаш билан боғлиқ бўлган ўлчашлар кенг тарқалган ва бу ўлчашлар халқ хўжалигининг кўп соҳаларида асосий ролни ўйнайди. Бунда 100 минглаб модда ва материаллар ўлчаш объекти бўлади. Ўлчанаѐтган катталик 1-10 -9 -99,9999 % чегарада ўзгариши мумкин. Модда ва материалларнинг таркибини ўлчашда бирликларнинг ўлчамини сақлаш ва узатишнинг асосий инструменти бўлиб стандарт намуналар ҳисобланади. Стандарт намуна - "СН" бу ўрнатилган тартибда тасдиқланган моддаларнинг намунаси сифатида ўлчаш воситасидир. СН лар каталикларнинг ўлчамларини такрорлаш ва саклаш учун мўлжалланган. Улардан ўлчашлар бирлилигини таъминлаш мақсадида фойдаланилади. Стандарт намуналарга қуйидаги белгилашлар киритилган: O’z DSN Ўз. давлат стандарт намунаси O’z KSN Ўз. корхонасининг стандарт намунаси O’z DSN 04.XXXX:XXXX O’z DSN 04.0879:2008

"СН" – хатолигининг шаҳодатланган қиймати, "абсолют" ва "нисбий" хатолик тарзида нормаланади. Стандарт намуналарга қўйиладиган талаблар O’z DST 8.004:1999 Ўзбекистон Республикаси ўлчашлар бирлилигини таъминлаш тизими. Таркибнинг модда ва материал хоссаларининг стандарт намуналари. да ўрнатилган. Агар стандарт намуна Ўзбекистонда тайѐрланган бўлса, унга тури тасдиқланганлиги тўғрисида 5 йилдан ортиқ бўлмаган муддатга сертификат берилади. Давлат стандарт намунаси бу мeтрология бўйича миллий орган томонидан тан олинган ва давлат мeтрологик назорати ва тeкшируви доирасида бўлган халқ хўжалиги соҳаларида қўлланиладиган стандарт намуналардир. Корхонанинг стандарт намунаси бу корхона раҳбари (тармоқ, ташкилот) томонидан тасдиқланган ва тeгишли мeъѐрий ҳужжатлар талабига мос ҳолда, ҳамда давлат мeтрология назорати ва тeкшируви доирасидан ташқарида қўлланиладиган стандарт намунадир. Яроқлилик муддати ўтган ва O’z Dst 8.004 га мувофиқ бўлмаган ―СН‖дан фойдаланиш таъқиқланади. 2. Ўлчашларни бажариш методикаси. Ўлчашларни бажариш методикалари ўлчашлар бирлилигини таъминлаш тизимининг зарур ва муҳим ташкил этувчисидир. O’z DSt 8.010.1:2002 "Ўз ЎДТ. Метрология. Атамалар ва таърифлар. Асосий ва умумий атамалар" стандартида ўлчашларни бажариш методикаси ўлчашлардаги ишлар ва қоидаларнинг ўрнатилган мажмуи сифатида таърифланган. Ўлчаш ишлари ва қоидалари бажарилганда ўлчашлар натижалари кафолатланган аниқликда олинади. Ўлчашларни бажариш методикасида ўлчаш натижаларининг хатоликлари баҳоланган бўлиши ва муаяйн ўлчаш шароитларида ўрнатилган аниқликни таъминлаши лозим. Ўлчашлар белгиланган тартибда аттестатланган ўлчашларни бажариш методикасига мувофиқ бажарилиши лозим. Ўлчашларни бажариш методикасини ишлаб чиқиш ва метрологик аттестатлаш тартиби Ўзстандарт Агентлиги томонидан ўрнатилади. Ўлчашларни бажариш методикасига асосий талаблар O’z DSt 8.016:2002 "Ўз ЎДТ. Ўлчашларни бажариш методикалари. Асосий низомлар" да ўрнатилган. Ўлчашларни бажариш методикаси (ЎБМ) ни ишлаб чиқишда O’z T 51- 088:1999 "ЎЗ ЎДТ. Ўлчашларни бажариш методикалари, тузилиши, мазмуни, баѐн этилиши ва расмийлаштирилиши" нинг низомларидан фойдаланиш тавсия этилади.

Маълумки, ҳар қандай ўлчашларни айрим қоида ва муолажалар бирлашмаси деб юритиш мумкин, уларни бажариш эса маълум хатолик билан ўлчаш натижаларига эришишни таъминлайди. Амалда ўлчаш процедураларини тартиблаш: - кўплаб мураккаб ўлчашларни шу жумладан модда ва материалларнинг таркибини ўлчашда асосий иш қуроли (инструмент) бўлиб ҳисобланади. ЎБМ - бу ҳужжатлаштирилган операция ва қоидалар бирлашмаси бўлиб уларни бажариш кафолатланган аниқликдаги ўлчаш натижалари олишни таъминлайди. ЎБМ - метрологик аттестацияга тортилади. ЎБМ - Ўзстандарт томонидан тасдиқдан ва давлат реестридан ўтгандан кейин қўлланилади. ЎБМ - метрологик назорат ва текширув объектлари ҳисобланади. (―Метрология тўғрисида‖ - 13 модда ДМН ва текширув объектлари) ЎБМ - метрологик характеристикаларга эга. Асосий метрологик характеристикалар бўлиб - ўлчаш диапазонини ўз ичига олган қўлланилиш соҳаси; - таъсир қилувчи омилларни чекловчи параметрлар; - мунтазам ва тасодифий ташкил этувчилардан иборат ўлчаш хатоликлари. ЎВ каби ЎБМ метрологик аттестацияга тортилади. ДМН ва Т доирасидаги ЎБМ нинг аттестацияси Ўзстандарт томонидан аккредитланган. Давлат метрология хизмати ва юридик шахсларнинг органлари томонидан амалга оширилади. ЎБМ экспертизасини Ўзстандарт таркибидаги Ўзбекистон метрология хизматларини кўрсатиш бош маркази ўтказади. ЎзРСТ 8.016 ва ГОСТ 8.010- талабларига жавоб бермайдиган ЎБМ қўлланилишига йўл қўймайди. ЎБМ қонунийлигини ўрнатиш бўйича ишлар комплекси қуйидаги кетма- кетликда бажарилади: 1. ЎБМ метрологик экспертизаси программасини ишлаб чиқиш, келишиш ва тасдиқлаш. 2. Янги ишлаб чиқарилган ЎБМ - лойиҳаси ѐки амалдаги қайта кўриб чиқилаѐтган ЎБМ нинг метрологик экспертизаси. ―Метрологик экспертиза – бу эксперт – метрологлар томонидан ўлчашлар бирлилиги ва аниқлиги билан боғлиқ бўлган

талаблар, қоида ва нормаларнинг тўғри қўлланилишининг таҳлили ва баҳоланишидир‖. 3. Назорат ва экспериментал тадқиқотлар. 4. ЎБМ натижалари бўйича ҳужжатларни метрологик экспертизаси ва ЎБМ тасдиқлаш ва регистрациядан ўтказиш. 5. ЎБМ метрологик аттестацияси тўғрисидаги ҳисоботни расмийлаштириш. ЎБМ аттестацияси бўйича ишларнинг ижобий натижалари бўйича Ўзстандарт ЎБМ ҳужжатларнинг охирги таҳририни тасдиқлайди ва ЎБМ га сертификат расмийлаштиради. Сертификат ЎБМ ДМН ва Т доирасида, қўлланилишини тасдиқловчи ҳужжат бўлиб ҳисобланади ва беш йилдан ўтмаган мудатга берилади. 3. Меъѐрий ҳужжатларнинг экспертизаси. Норматив техник ва технологик ҳужжатларнинг экспертизаси ўлчашлар бирлилигини таъминлашнинг ажралмас қисми бўлиб метрологик назоратнинг зарурий кўринишидир. МЭ - бу ўлчаши керак бўлган параметрларни танлаш, маҳсулотларни ишлаб чиқариш, синаш эксплуатация, ремонти ва уларни амалдаги норматив ҳужжатлар талабларига мослиги бўйича техник ечимларнинг метрологик даражасини тахлил қилиш ва баҳолашдир. Метрологик экпертизага маҳсулот ва хизматларга таалуқли норматив ва техникавий ҳужжатлар улар ҳаѐтий циклларнинг барча этапларида тортилади. Метрологик экспертизага тортилади: - Давлатлараро, Давлат, тармоқ ва Ўзбекистон информацион фондида регистрациядан ўтган ташкилотларнинг маҳсулот ва хизматларига бўлган стандартларнинг лойиҳалари; - Раҳбарий ҳужжатларнинг лойиҳалари; - Техник шартномаларнинг лойиҳалари; - Импорт бўйича қабул қилинган маҳсулотларни синаш усуллари ва программаларнинг лойиҳалари; - Ўлчаш воситаларини, шу жумладан стандарт намуналарини ишлаб чиқиш техникавий топшириқларининг лойиҳалари; - ЎВ турини тасдиқлаш бўйича синов усуллари ва программаларнинг лойиҳалари; - ЎВ ни қиѐслаш усулини лойиҳалари ва бошқалар Экспертизани ўтказиш муддати 30 кундан ошмаслиги керак. Экспертизадан ўтмаган ҳужжатлар қайта экспертизага тортилади. Маҳсулот (хизматлар) сифати тадқиқ этиш, ишлаб чиқиш, лойиҳалаш, тажрибаконструкторлик ишлари босқичларида шакллантирилади ва

меъѐрий ҳужжатларда белгиланади. Ўзбекистон Республикасининг "Стандартлаштириш тўғрисида" Қонунида кўрсатилишича, стандартлаштириш бўйича меъѐрий ҳужжатлар мамлакатимиз ва хорижий фан ва техниканинг замонавий ютуқларига асосланган бўлиши ва Ўзбекистон республикасининг Қонунларига мос келиши лозим. Бу талабларни бажариш учун меъѐрий ҳужжатларни илмий-техникавий экспертизаси (МҲ ИТЭ) ни ўтказиш керак. Экспертиза Ўзбекистон давлат стандарти O’z DSt 1.21:2001 "Ўз СДТ. Меъѐрий ҳужжатларни илмий- техникавий экспертиза қилиш" да белгиланган. МҲ ИТЭ меъѐрий ҳужжатларнинг халқаро, ҳудудий, давлатлараро, хорижий стандартлар билан уйғунлаштирилганлик даражасини ўрнатиш, фан, техниканинг замонавий ривожланганлик даражасига мувофиқлигини, амалдаги қонунларга ва Ўз СДТ, Ўз ЎДТ, Ўз СМТ асос бўлувчи меъѐрий ҳужжатларга ва бошқа стандартлаштириш тармоқлараро тизимларига мослигини ўрнатиш мақсадида бажариладиган тадқиқотдан иборат. Ўзбекистон стандартлаштириш давлат тизими талабларига мувофиқ қуйидагилар экспертизадан ўтказилади:  МҲ лойиҳалари; • тасдиқланган меъѐрий ҳужжатлар; • давлат рўйхатидан ўтказиладиган МҲ; • амалдаги МҲ; • МҲ ўзгартиришларнинг лойиҳалари; • давлат рўйхатидан ўтказиладиган, МҲ нинг тасдиқланган ўзгартиришлари. Экспертизанинг қуйидаги хиллари ўрнатилган: • нормаллаштириш текшируви; • келишишнинг тўлиқлиги; • мажбурий талабларга мувофиқлиги; • патент софлигига текшириш; • очиқ чоп этилмайдиган маълумотлар; • техник экспертиза;  иқтисодий экспертиза; • метрологик экспертиза; • экологик экспертиза;  терминологик экспертиза; • ҳуқуқий экспертиза; • нашриѐт таҳрири; • илмий-техникавий даражани баҳолаш. Ўзстандарт Агентлигининг топшириғи, буюртмачининг сўровномаси, шунингдек зарурлигига қараб, стандартлаштириш

объектининг хусусиятларига қараб, экспертиза алоҳида турлар бўйича ўтказилиши мумкин. Ўзстандарт Агентлиги, стандартлаштириш бўйича техник қўмиталар, стандартлаштириш бўйича таянч ташкилотлар ва экспертиза ўтказишга ваколатланган бошқа ташкилотлар меъѐрий ҳужжатларни экспертизадан ўтказади. Нормаллаштириш текширувида қуйидагилар текширилади: • меъѐрий ҳужжатнинг тўғри тузилганлиги ва расмийлаштирилгани; • амалдаги меъѐрий ва бошқа ҳужжатларга тўғри ва ҳуқуқий ҳавола қилинганлиги; • МҲ нинг зарур ахборот қидирув белгилари (номи, белгиси, маҳсулотнинг умумдавлат таснифлагичининг коди (МУТ), стандартлар умумдавлат таснифлагичининг гуруҳи (СУТ), символлар, қисқартмалар, амалга киритиш санаси ва (ѐки) амал муддати, ҳужжатнинг қайси МҲ ўрнига ишлаб чиқилганлиги тўғрисида маълумотлар ва ҳ.к.); • текширувчи шахслар, бажарувчилвр имзоларининг мавжудлиги;  ҳужжатнинг ташқи кўриниши. Келишиш тўлиқлигини текширишда меъѐрий ҳужжатнинг манфаатдор ташкилотлар рўйхатига мувофиқ тўлиқ келишилганлиги, шунингдек рўйхатга киритилмаган ташкилотлар билан қўшимча равишда келишиш зарурлиги аниқланади. Фикр-мулоҳазалар тўплами, илмийтехникавий кенгашларнинг баѐнномалари, келишув мажлисларининг баѐнномалари, меъѐрий ҳужжатда фикр-мулоҳазаларнинг, таклифларнннг тўлиқ акс эттирилганлиги таҳлил қилинади, ишлаб чиқувчининг фикр ва таклифлар бўйича хулосасининг асослиги аниқланади. Мажбурий талабларга мувофиқлигини текшириш мажбурий талабларнинг Ўзбекистон қонунларига, мос халқаро ва миллий стандартларга, стандартлаштириш тармоқлараро тизимларга мувофиқ тўлиқ ва тўғри баѐн этилганлигини аниқлашдан иборат. Стандартлаштириш объектининг патент софлиги патент формулярининг тўғри тўлдирилганлиги (бундай ҳужжат мавжуд бўлганда) текшириш йўли билан аниқланади. Очиқ чоп этилмайдиган маълумотларнинг борлиги мос йўриқнома бўйича текширилади. Техник экспертизани ўтказишда: меъѐрий ҳужжат номининг техник топшириққа (мавжуд бўлганда), меъѐрий ҳужжатнинг мазмунига ва стандартлаштириш режалари (дастурлари) га мослиги, стандартлаштириш обьектининг меъѐрий ҳужжат даражасига мувофиқлиги, меъѐрий ҳужжатнинг тўғри баѐн этилганлиги ва

мазмунининг тўғрилиги аниқланади; меъѐрий ҳужжат кўрсаткичларининг давлатлараро стандартлар ва миллий ҳужжатларнинг талабларига мувофиқлиги; текширилаѐтган меъѐрий ҳужжатнинг ўхшаш маҳсулотга амалдаги меъѐрий ҳужжатларнинг такрорланганлик ҳоли аниқланади. Иқтисодий экспертиза тушунтириш ѐзувидаги маълумотларни тасдиқловчи, меъѐрий ҳужжатни жорий этиш техник-иқтисодий ва ижтимоий самарадорлиги ҳисобининг тўғрилигини текширишдан иборат. Метрологик экспертиза O’z RH 51 – 106:2001 бўйича бажарилади. Терминологик экспертиза ўрнатилгfн илмий-техникавий атамаларнинг меъѐрий ҳужжатда тўғри қўлланилганлигини, давлатлараро ва республика терминологик стандартларига риоя қилинганликни текшириш босқичи бўлади. Ҳуқуқий эспертиза меъѐрий ҳужжат мазмунининг амалдаги қонунларнинг талабларига мувофиқлигини текширишдан иборат. Нашриёт таҳрири меъѐрий ҳужжат матнини илмий ва адабий таҳрир, техник таҳрир қилишдан иборат. Илмий ва адабий таҳрир меъѐрий ҳужжат мазмунини мантиқий, техник ва адабий жиҳатдан тўғри саводли баѐн этиш, қабул қилинган қисқартмаларга риоя қилиш, орфографик, синтаксис, стилистик хатоларни йўқотиш мақсадида бажарилади. Техник таҳрир меъѐрий ҳужжатни босмахонада ѐки бошқа усулда чоп этишга тайѐрлашдан иборат. Лойиҳанинг ѐки тасдиқланган меъѐрий ҳужжатнинг "Стандартлаштириш тўғрисида" Қонун талабларига, халқаро, давлатлараро, ҳудудий, хорижий стандартларнинг талабларига мувофиқлигини аниқлаш, шунингдек уйғунлаштирилганлик даражасини аниқлаш мақсадида меъѐрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий даражаси (ИТД) баҳоланади. Баҳолаш меъѐрий ҳужжатларни ишлаб чиқувчилар (стандартлаштириш бўйича техник қўмиталар, стандартлаштириш бўйича таянч ташкилотлар, корхоналар, ташкилотлар), Ўзстандарт Агентлигининг идоралари томонидан O’z RH 51 - 077:1998 "Ўз СДТ. Маҳсулотга меъѐрий ҳужжатнинг илмий-техникавий даражасини баҳолаш методикаси" га мувофиқ, ишлаб чиқувчи томонидан тузиладиган маҳсулот техник даражаси ва сифати картасини ва (ѐки) қиѐслаш жадвалини қўлланиб, кўрсаткичларни қиѐсий баҳолаш асосида бажарилади.

Меъѐрий ҳужжатлар экспертизасининг натижалари ихтиѐрий шаклда тузилган далолатнома кўринишидаги эксперт хулоса билан расмийлаштирилади. Далолатномада ўтказиладиган барча турдаги экспертиза натижалари акс эттирилади. Хулосада экспертиза объектининг умумий тафсилоти қуйидагича ѐзилади: "Меъѐрий ҳужжат (меъѐрий ҳужжат лойиҳаси) стандартлаштириш давлат тизими, ўлчашлар бирлигини таъминлаш давлат тизими, Ўзбекистон Республикаси сертификатлаштириш миллий тизими талабларига ва бошқа стандартлаштириш тармоқлараро тизимларига мувофиқ келади (мувофиқ келмайди)". Далолатнома эксперт ва экспертизани ўтказган бўлимлар раҳбарлариниг имзоси билан ишонтирилади ва раҳбарият томонидан тасдиқланади. Келишмовчиликлар бўйича охирги қарорни: меъѐрий ҳужжатни экспертизага жўнатган ташкилот; Давархитектурақурилиш, Давтабиатқўмита, Ўзбекистон Республикасининг Соғлиқни Сақлаш Вазирлиги (ўз ваколати доирасида); Ўзстандарт Агентлиги хулоса шаклида қабул қилади. Меъѐрий ҳужжат экспертизасининг далолатномаси сўровчига ва ишлаб чиқувчи - аслият эгасига жўнатилади. Далолатноманинг бир нусхаси меъѐрий ҳужжат ва барча иловалар билан бирга экспертизани ўтказган ташкилотда сақланади. Барча ҳолларда меъѐрий ҳужжат экспертизаси далолатномасининг бир нусхаси Ўзстандарт Агентлигига жўнатилади. Эксперт хулосанинг холис (объектив)лигига масъуллик экспертизани ўтказган мутахассис-экспертга юклатилади.

Похожие

Ўлчаш воситаларининг метрологик тадбирларга тортилиши

Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанининг мақсади ва метрология бўйича асосий атамалар

Пахта момиғидан намуналар олиш ва синаш

Инновацион лойиҳаларнинг шаклланиши ва бажариш босқичлари

Метрологик текширув ва назорат