Yangi materiallarning mexanik xossalari - Материаловедение - Рефераты

Yangi materiallarning mexanik xossalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Yangi materiallarning mexanik xossalari Reja: 1. Yangi materiallar va ularning ishlatilishi. 2. Materiallarning mexanik xossalari. 3. Materiallarga temperatura, radiaktiv nurlanish va termik ishlov berishning ta'siri.

Tayanch iboralar : plastmassa, polemer materiallar, reaktoplast, termoplast, to`ldirgich, termik ishlov berish, po`latni yumshatish, po`latni toblash. Oxirgi o`n yillar ichida plastmassalar, rezinalar, yelimlar, laklar va boshqa sintetik materiallar texnikada juda ko`p qo`llaniladigan bo`ldi. Barcha materiallarning asosini polimerlar tashkil etadi. Polimerlar – bu ulkan molekulalari uzun chiziqli yoki tarmoqlangan zanjirarga kimyoviy birikkan monomer molekulalaridan – ko`p sonli zvenolardan tashkil topgan moddalardir. (polimerlarning molekulyar og`irligi 10000 dan 1000000 gacha va undan ham yuqori bo`ladi). Hozirgi vaqtda mashinasozlik va qurilishda plasmassalar juda keng miqyosda ishlatilmoqda. Plastmassalarni qoliplash temperaturasi 200 o C dan (eloksididoplastlar, efiroplastlar uchun ) 250-350 o C gacha (polipropilen, fotoplastlar uchun) yetadi. Reaktoplastlar deb, qotish jarayonida o`zgarmaydigan (qaytmaydigan) xossalar oladigan plastmassalarga aytiladi. Odatda bu plastmassalarning elastiklik moduli katta bo`lib, cho`ziluvchanligi kichikdir. (masalan, fenoplastlarda E=(30-250)* 103 KGKsm (3-25)*103 MPa,  =0,1- 1,5 %; epoksidoplastlarda E=(30-40)* 103 KGKSM (3-4)* 10* MPa,  = 2,5-8 % ga teng) Termoplastlar deb, qotish jarayonida o`zgaruvchan xossalar hosil etuvchi plastmassalarga aytiladi. Ularni qayta suyuqlantirib qoliplash mumkin. Odatda, bunday plastmassalarning elastiklik moduli kichik cho`ziluvchanligi esa katta bo`ladi. E= (1,5-2,5) 102 MPa, polietilenda  =150-600) ; E= (9-12) 102 MPa, polietilenda  =500-700 %ga). Plastmassalar ayrim komponenlarning murakkab aralashmasidan iborat bo`lib, unda biror polimer ko`proq bo`ladi. Ba'zi plastmassalar bitta polimerdan tashkil topadi (masalan, politelin, polistirol). Plastmassalar tarkibida to`ldirgichlar plastifektorlar va buyoqlar ham bo`ladi.

Plastmassalarning xossasi to`ldirgichlarga bog`liq. 5.1-jadvalda to`ldirgichlari turlicha bo`lgan fenoplastning cho`zilishdagi mustahkamlik chegaralari keltirilgan. jadval. To`ldirgich 6 m MPa To`ldirgich 6 m MPa Т o`ldirgichsiz и з Yog`och uni Asbolatola Qog`oz tasma 35 40 35 75 Gazlama tasmasi Shisha to`qima Shisha tola 100 280 300 Plastmassalar ko`pincha cho`zilishga sinaladi. Sinov namunalari yo`nib tayyorlanadi (5,1-rasm,a). Faqat tolali yoki qatlamli plastmassalardan namunalar yo`nib tayyorlanadi (5.1-rasm,b) rasm. Ko`pgina materiallarning mexanik xossalari temperaturaga bog`liq, mustahkamlik chegarasi  , oquvchanlik chegarasi   , va proportsionallik chegarasi   temperatura ko`tarilishi bilan kamayadi, pasayishi bilan ortadi. Plastik xarakteristikalari esa temperatura ko`tarilishi bilan ortadi, pasayishi bilan kamayadi. Temperatura ortishi bilan elastiklik moduli E kamayadi. Puasson koeffitsenti  ortadi, temperatura pasayganda esa teskari xodisani kuzatamiz. Ba'zi materiallar bu qoidalardan mustasnodir, ba'zilar esa o`ziga xos xususiyatlarga ega. Masalan, uglerodli po`latni qizidirganda avvaliga uning mustahkamlilik chegarasi ortadi, 300 0 temperaturada eng katta qiymatga erishadi. (   = 300 = 1,2   20) keyin esa intensiv ravishda kamayadi, oquvchanlik maydonchasi kichrayadi va 300 0 da butunlay yo`qoladi. Po`latlar sovitilsa, mustahkamlik xarakteristikalari oshadi.

Atom rayektorlari, atom elektr stantsiyalari sinxrofazotroplarida paydo bo`ladigan radiaktiv nurlanish ta'sirini ko`rib chiqamiz. Nurlanish materiallarining mustahkamlik xossalarini oshiradi, plastik xossalarini kamaytiradi, ya'ni nurlash o`z ta'siriga ko`ra mustahkamlik va plastiklik xossasiga temperatura pasayishi kabi ta'sir etadi. Nurlanish plastmassalarining plastik xossasini kamaytiradi. Ba'zi plastmassalarga ta'sir etmaydi (masalan polietilenga esa (masalan katalin) mustahkamligini kamaytirib yuboradi. Metallarning mustahkamlik va plastiklik xarakteristikalarini o`zgartirish uchun ularga termik ishlov beriladi. U ma'lum temperaturada qizdirilish va sovitish rejimlaridan iborat bo`ladi. Yumshatish uchun po`lat ma'lum temperaturada qizdiriladi, uzoq muddat bu temperaturada ushlab turiladi va keyin asta-sekin sovitiladi. Toblash uchun po`lat ma'lum temperaturada qizdiriladi, so`ngra suv yoki moyda sovitiladi. Toblangan po`latning mustahkamligi juda yuqori bo`ladi.

Adabiyotlar: 1. M.T O'rozboyev «Materiallar qarshiligi kursi» Toshkent, «O'qituvchi» 1979 yil. 2. K.M Mansurov «Materiallar qarshiligi kursi» Toshkent, «O'qituvchi» 1983 yil. 3. A.V Darkov, G.S Shpirov «Soprotivleniye materialov» Moskva «Vo'sshaya shkola» 1993 g. 4. N.M Belyayev va boshqalar, «Materiallar qarshiligidan masalalar to'plami» Toshkent, «O'qituvchi» 1993 yil. 5. N.M Belyayev i dr. «Sbornik zadach po soprotivlenin materialov» M, «Nauka» 1992 g.

Похожие

Materiallarning ishlov beriluvchanligi

Temomexanik va mexanik payvandlash usullari

Kesish kuchlari va kesish quvvati

Metallarni kesib ishlash to'g'risida umumiy ma'lumotlar. Asbobsozlik materiallari

Konstruktor materiallari