Станоклар тўғрисида умумий маълумотлар - Материаловедение - Рефераты

Станоклар тўғрисида умумий маълумотлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41 KB

Станоклар тўғрисида умумий маълумотлар Режа: 1. Станоклар тўғрисида умумий маълумотлар. 2. Металл қирқувчи станокларнинг машинасозлик ишлаб чиқаришдаги ўрни. 3. Кесиб ишлаш турлари ва ҳаракат хиллари. 4. Ретинг назорат тўғрисида тушунча.

Дарснинг мақсади: талабаларга металл қирқувчи станоклар ҳақида умумий маълумотлар, уларни ишлаб чиқаришдаги ўрни ва дасгоҳларни яратилиши ҳақида маълумотлар бериш. Турлича материаллардан олинган загатовкаларни улардан кесувчи асбоб ёрдамида қиринди ажратиш йўли билан керакли шакл ва ўлчамларгакелтириш учун хизмат қиладиган қурилмага станоклар дейилади. Турли конструкцияли станоклар мавжуд бўлишига қарамай, ҳар бир станокда двигатель, узатмалар ва иш бажарувчи механизмлари бўлиб, улар ўзаро боғланган. Материалларни кесиб ишлаш фанининг асосий вазифаси - бу жараённнинг физикавий моҳиятининг ҳар тарафлама чуқур ўрганиш илк мавжуд қонуниятларга асосланиб, рацонал ишлов усулларини белгилаш билан кесиш жараёнини ижобий бошқаришдир. Материалларни кесиш назариясини физикавий асосларини ўрганишда дунёда биринчи бўлиб танилган ва бу фан назариясига асос солган олим С.Петербург, тоғ инженерлари тайёрлаш институтининг профессори И.А.Тиме бўлди ( 1838- 1920 ).Кейинги йилларда материалларни кесиб ишлаш фани кенг суратлар билан ўсди, яъни такомиллашган станоклар, кескичлар яратилиши турли кесиб ишлаш усулларидаги ( пармалаш, фрезерлаш, жилвирлаш ва бошқалар ) қонуниятларни чуқурроқ ўрганиш, ўз новбатида улардан унумли фойдаланиш йўлларини балгилашга имкон беради. Бу фаннинг ривожланишига катта ҳисса қўшган ва қўшаётган олимлар қаторига В.Д.Кузнецов, .И.Грановский, А.И.Исаев ва новатор ишчиларга Г.С.Борткевич, П.Б.Биков ва бошқаларни киритсак бўлади. Материалларни кесиб ишлаш назариясига ўзбек олимлари В.А.Мирбобоев, М.Т.Болабеков, Х.Хонжонов, Н.А.Мўминовлар катта хисса қўшдилар. Олимлар новатор ишчилар билан ҳамкорликда фанни камолатга етишига улкан хисса қўшмоқдалар. Шунга қарамасдан деталларга сифатли ишлов усулларини белгилаш каби вазифалар ҳали тўла ҳал этилган эмас.Демак, материалларнинг ишловида сифат ва иқтисодий кўрсатгичи,

технологиклиги бўйича кесиб ишлаш усулининг ўрнини босадиган усул яратилмагунча изланишлар, усуллар ривожлана боради.Кузатишлар шуни кўрсатадики, корхоналарда детал тайёрлашга сарфланадиган вақитнинг 40- 50 % ни кесиб ишлов бериш жараёни ташкил этади. Материалларни кесиб ишлаш усули машинасозлик саноатида асосий ўринни эгаллайди. Мустақил Ўзбекистон Республикасининг ривожланган давлатлар қаторига етиб олиши учун ишлаб чиқаришниниг барча сохалари каби машинасозлик саноати ҳам юқори даражада ривожланиши давлатимизнинг қатор хужжатларида таъкидлаб ўтилган. Бу улуғвор ишларни бажаришда рационал ишлов бериш усулларини танлаш масаласи катта ахамиятга эга. Кесиб ишлаш турлари ва ҳаракат хиллари .Материалларни кесиб ишлаш жараёнида кесувчи асбоб загатовкага ботиб, унга нисбатан ёки аксинча, загатовкани кескичга нисбатан ҳаракатланиши натижасида маълум қалинликдаги металл қатлами қиринди тарзида йўнилади.Металл кесувчи станокларда загатовкадан қириндини йўниш билан детал тайёрлаш усулининг асосларига йўниш, рандалаш, пармалаш, фрезерлаш, жилвирлаш, протяжкалаш ва бошқа жараёнлар киради. Металларни кесиб ишлаш усулларининг схемалари билан танишиб чиққанимизда, бу жараёнлар бир неча оддий ҳаракатларнинг қўшилишидан ташкил топганлигини кўрамиз. Масалан , токарлик станогида қириндини ажратиш учун загатовканинг айланма ҳаракати билан кескичнинг унга нисбатан илгарланма ҳаракати қўшилади.Металларни кесиб ишлашнинг ҳамма усилларига оид ҳаракатлар асосий ва ёрдамчи ҳаракатларга ажратилади. Муҳим ҳаракат - деб, бевосита кесиш жараёниниг таъминловчи ҳаракатга айтилади. Бу ҳаракатни кесиш ҳаракати тезлигини эса кесиш тезлиги деб ҳам юритилади. Суриш ҳаракати - деб, загатовкани янги-янги қатламларини қамраб қиринди ажратишни таъминловчи ҳаракатга айтилади. Масалан: токарлик станогида загатовканинг айланиши муҳим ҳаракат, яъни айланиш тезлиги бўлиб, кескичнинг илгарилма ҳаракати суриш ҳаракати бўлади. Ёрдамчи ҳаракат кесиб ишлашни бошлайди ва

якунлайди.Булардан ташқари деталнинг бўйлама ҳаракатини охирида чарх тошига кўнгдаланг йўналишда суришг ҳаракати берилади. Асосий ва суриш ҳаракатлари протяжкалаш станогидан бошқа ҳамма гуруҳга кирувчи станокларида бўлиши шарт. Протяжкалаш станокларида суриш ҳаракати бўлмайди. Олинаётган қириндининг кесим юза параметрлари кескичнинг ўлчамлари ва конструкцияси билан ҳарактерланади. Ёрдамчи ҳаракат- загатовкани ва кескични кесиш режимларини тўғрилаш, станокни ишга солиш ишларини бажаришни ўз ичига олади. Металл кесиш станоги шундай машинаки, бу машина ёрдамида заготовкадан (иш чизмасига мувофиқ равишда) қиринди йўниш йўли билан талаб этилган аниқликдаги зарур шакл ва ўлчамлардаги деталлар ҳосил қилинади. Металл кесиш станокларида зарур шакл ва ўлчамли деталлар тайёрлаш учун станокнинг иш органларига бир-бирига монанд муайян, баъзан эса анча мураккаб ҳаракатлар комплекси бериш керак бўлади. Бу ҳаракатларни асосий ҳаракатлар (иш ҳаракатлари) билан ёрдамчи ҳаракатларга бўлиш мумкин. Асосий ҳаракатлар жумласига кесиш ҳаракати деб ҳам аталадиган бош ҳаракат ва суриш ҳаракати киради. Ана шу ҳаракатлар ёрдамида ишлов берилаётган заготовкадан қириндн йўниш процесси амалга оширилади. Бош ҳаракат тезлиги кесишнингоптимал тезлигига,суриш қиймати эса ишлов берилаётган юзанинг талаб этиладиган тозалик классига боғлиқ бўлади, Ёрдамчи ҳаракатлар кесиш процессини тахт қилиш, бир заготовканинг бир неча юзасига ёки ҳар хил заготовкаларнинг бир хил юзаларига бирин- кетин ишлов беришни таъминлаш учун зарур. Ёрдамчи ҳаракатлар жумласига қуйидагилар киради: а) станокни берилган кесиш режимларига созлаш ҳаракатлари; б) станокни заготовканинг ўлчамлари ва шаклига мувофиқ равишда ростлаш ҳаракатлари; в) иш жараёнида станокни бошқариш ҳаракатлари;

г) чивиқни ёки дона заготовкаларни узатиш ва уларни сижиш учун зарур бўлган тегишли иш органларининг ҳаракатлари; д) станокнинг иш органларини маҳкамлаш ва бўшатиш ҳаракатлари. Ёрдамчи ҳаракатлар ҳам автоматик, ҳам дастаки равишда бажарилиши мумкин. Автомат станокларда барча ёрдамчи ҳаракатлар автоматлаштирилган бўлиб, бу ҳаракатларни станокнинг механизмлари деталь ишлашнинг технологик процессига мувофиқ равишда вақтнинг муайян пайтларида бажаради. Ҳаракат хиллари . Металл кесиш станокларида бош ҳаракат , кўпннча, икки хил: айланма ва тўғри чизиғий (илгарилама-қайтар) бўлади. Айрим станокларда бош ҳаракат анча мураккаб бўлиши мумкин, аммо бундай ҳаракат ҳам айланма ва илгарилама ҳаракатлар орқали аниқланади. Бош ҳаракат ё ишлов берилаётган заготовкага ёки кесувчи асбобга узатилиши мумкин. Масалан, токарлик группасидаги станокларда бош ҳаракат ишлов берилаётган заготовканинг айланишидан иборат бўлади; фрезалаш, жилвирлаш ва пармалаш станокларида кесувчи асбобнинг айланишидан; ўйиш, протяжкалаш (сидириш) станокларида, тишга ишлов бериш станокларининг бир қисмида ва баъзи бошқа станокларда — асбобнинг илгарилама-қайтар ҳаракатидан; бўйлама-рандалаш станокларида — заготовканинг илгарилама-қайтар ҳаракатидан иборат бўлади. Баъзи станокларда бош ҳаракат заготовка билан асбобнинг бир вақтда содир бўладиган айланма ҳаракати натижасида ҳос:ил бўлади (масалан, кўп шпинделли токарлик автоматларида кичик диаметрли тешиклар пармалашда ана шундай бўлади). Металл кесиш станокларида суриш ҳаракати узлуксиз ёки узлукли (даврий), оддий ёки мураккаб бўлиши, мустақил бир неча ҳаракатдан иборат бўлиши ёки мутлақо бўлмаслиги мумкин. Масалан, токарлик, фрезалаш, пармалаш станоклари ва бошқа станокларда суриш ҳаракати узлуксиз бўлади . Суриш ҳаракати, масалан, бўйлама-рандалаш стаиокларида узлукли бўлади.

Суришнинг мураккаб ҳаракатига қийшиқ тишли цилиндрик ғилдирак кесишда тиш фрезалаш станогидаги суриш ҳаракати мисол бўла олади. Доиравий жилвярлаш станоклаида суриш ҳаракати бир нечта бўладн; деталнинг айланма ҳаракати (доиравий суриш), деталнинг ёки жилвирлаш тошининг бўйлама ўқий силжиши (бўйлама суриш) ва, ниҳоят, жилвирлаш тошига узатиладиган кўндаланг суриш ҳаракати.

Похожие

Рандаловчи станоклар гуруҳи

Тешик кенгайтирувчи станоклар гуруҳи (типи)

Металларни механик ишлаш тўғрисида маълумот

Токарлик станоклари2

Токарлик станоклари