Хом ашё материалларини металлургик қайта ишлашга тайёрлаш - Материаловедение - Рефераты

Хом ашё материалларини металлургик қайта ишлашга тайёрлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

290 KB

Х ом ашё материалларини металлургик қайта ишлашга тайёрлаш Режа: 1. Руда бўлакларини майдалаш. 2. Майдаланган маҳсулотларни янчиш. 3. Янчилган маҳсулотларни синфлаш. 4. Шихта тайёрлаш асослари.

Бойитиш ва металлургик корхоналарга келаётган тоғ жинслари турли ўлчамдаги бўлаклардан иборат бўлиб, уларда қимматли минераллар ва кераксиз жинслар бир-бири билан узвий чамбарчас боғланиб, бир бутун (монолит) масса ҳосил қилган. Минералларни очиш ва уларни бир-биридан механик ажратиш учун тоғ жинсини майдалаш керак. Бўлакли материални майдалаш турли русумдаги майдалагичлар қўллаган ҳолда бир неча босқичда олиб борилади. Майдалаш жараёнининг умумий хусусусиятлари 9- жадвалда келтирилган. жадвал Майдалаш босқичлари хусусусияти Босқич Бўлаклар ўлчами, мм К Асосий қўлланиладиган қурилмалар келаётга н чиқаётган Йирик 300-1500 100-300 3-6 Жағли, конусли, зарбали майдалагичлар Ўртача 100-300 10-50 3-8 Жағли, конусли майдалагичлар Майда 10-50 3-10 3-8 Қисқа конусли, валли майдалагичлар Майдалаш вақтида тоғ жинси бўлакларга бўлинади. Бир бутун тоғ жинси бўлаклари орасидаги ўзаро боғлиқлик кучларини енгиш эзиш, тешиб ўтиш, зарба, ишқаланиш ёки шу усулларни мажмуаси ёрдамида амалга оширилади. Майдалаш қурилмаларининг ўтказувчанлик салоҳиятини ошириш, майдалагични ишчи қисмларининг емирилишини камайтириш ва майдалагичларни ҳаракатга келтириш учун энергия сарфини камайтириш мақсадида майдалаш бир неча босқичда олиб борилади. Бу вақтда “ортиқча ҳеч нарсани майдаламаслик” тамойилига амал қилишга интилишади, яъни, ҳар қайси майдалаш босқичи олдидан майда бўлакчаларни ажратишади, бу ўз навбатида унинг майдалагичдан ўтказмаслик имконини беради.

Бойитиш фабрикалари ва металлургик корхоналарда руда ва бошқа маҳсулотларни майдалаш учун кўпинча жағли, конусли, валли ва болғали майдалагичлар ишлатилади. расм. Қўзғалмас ўқли йирик конусли майдалагичи.

расм. Бир томонлама айланадиган икки роторли зарбали майдалагич

расм. Қўзғалувчан деворли болғали майдалагич. Асосий янчиш жараёнларига: айланадиган барабанли ва вибрацион тегирмонларда янчиш киради. Янчиш қурилмасини танлаш дастлабки маҳсулотнинг физик хоссалари (мустаҳкамлик, қовушқоқлик ва бошқалар) ва йириклиги, унинг талаб этилган янчиш даражаси ва минерал юзачаларнинг очилиши, янчилган маҳсулотнинг гранулометрик таркиби, керакли унумдорликка боғлиқ. Янчиш даражаси қўйидаги асосий омилларга боғлиқ ҳолда белгиланади:  руданинг қаттиқлиги ва мустаҳкамлигига;  тегирмонларнинг иш унумдорлигига;  олтин ва кумушнинг ажратиб олинишига;  реагентлар сарфининг ошишига;  қўшимча янчиш учун кетадиган харажатлар миқдорига. Ўзи янчар тегирмонларнинг унумдорлиги қўйидаги асосий омилларга боғлиқ:  Дастлабки руданинг қаттиқлиги ва йириклигига;  Бўтананинг зичлигига;  Тегирмон барабанининг тўлдирилиш даражасига;  Юкланаётган шар миқдори, шар ўлчами ва унинг сифатига;  Маҳсулотни чиқариб юбориш панжараси ўлчамига. Руданинг йириклиги ва қаттиқлигини ортиши тегирмоннинг ишлаш унумдорлигини камайишига олиб келади. Кичик ўлчамли руда янчишга юборилса тегирмоннинг иш унумдорлиги ошади, бу ўз навбатида соққа ва электроэнергия сарфининг камайишига олиб келади. Тегирмонларда бўтана зичлигининг рухсат этилган кўрсаткичидан ортиши бўтананинг қовушқоқлигининг ортиши ва бўтанани тегирмондан чиқиб кетишини қийинлаштиради. Зичликни камайиши бўтана ҳаракат тезлигининг ошиши ва шунга мувофиқ руда бўлакларининг тегирмонда бўлиш вақтини камайишига

олиб келади. Бундай шароитда янчиш самарадорлиги пасаяди, иш унумдорлиги тушади. расм. Сувли муҳитда ўзи янчар тегирмон схемаси.. 1-барабан; 2 и 12-копкок; 3-копкок буйни; 4-спираль; 5- юклаш сапфаси; 6-лифтёр; 7-панжара; 8-бушатиш сапфаси; 9- тишли узатгич; Маълум йирикликка эга бўлган маҳсулот олиш, янчишга келаётган маҳсулот ёки янчилган маҳсулотни албатта гранулометрик саралашдан ўтказиш шартлигини талаб этади. Рудаларни бойитиш технологиясида маҳсулотни йириклиги бўйича саралаш ғалвирлаш ёки гидравлик таснифлаш билан амалга оширилади. Ғалвирлаш деб ўлчами 1- 2 мм бўлган сочма маҳсулотни бир ёки бир неча ғалвирдан ўтказиб йириклиги бўйича синфлаш жараёнига айтилади. Ғалвирлашга келаётган маҳсулот дастлабки, ғалвирда қолган панжараусти (юқориги) маҳсулот, ғалвир коваклари орқали ўтган маҳсулот панжараостки (остки) маҳсулот дейилади. Ғалвирлаш самарадорлиги панжараостки маҳсулотнинг дастлабки маҳсулот таркибидаги қўйи синфли маҳсулотнинг умумий оғирлиги нисбатига айтилади.

Амалиётда ишлатиладиган ғалвирлаш қурилмалари қўзғалмас (бошоқсимон) ва қўзғалувчан ғалвирларга бўлинади. Ҳар қандай ғалвирнинг асосий ишчи қисми панжара ҳисобланади. Бошоқсимон ғалвирлар маҳсулотнинг ўзи силжиши учун горизонтал ёки 45 0 бурчак остида ўрнатилади. Улар йирик маҳсулотларни ғалвирлаш учун ишлатилади. Панжара коваклари ўлчами камида 40-50 мм бўлади. Бошоқсимон ғалвирларда ғалвирлаш самарадорлиги 60-70% дан ошмайди. Синфлаш деб минерал бўлакчаларнинг ҳаво ёки сувли муҳитда уларнинг турли тезлик билан чўкишига асосланган жараёнга айтилади. Ғалвирлашдан фарқли ўлароқ синфлаш ўлчами 3-4 мм дан ошмайдиган майда маҳсулотни навларга ажратиш учун ишлатилади. Бойитиш фабрикаларида янчилган рудани синфлаш сувли муҳитда ўтказилади. Бундай пайтда бўлакларни ўлчами бўйича ажратиш ҳаракатланаётган сув оқимида уларнинг турли тезлик билан чўкиши натижасида амалга оширилади. Бўлакчаларнинг сувли муҳитда чўкиш тезлиги биринчи навбатда уларнинг ўлчами ва зичлигига боғлиқ, йирик ва оғир бўлаклар майда ва енгил бўлакчаларга нисбатан тез чўкади. Бундан ташқари, бўлакчаларнинг чўкиш тезлиги муҳитнинг қовушқоқлиги ва зичлигига боғлиқ бўлиши мумкин. Синфлаш жараёнининг маҳсулотлари дастлабки маҳсулотнинг майда бўлакчалари ва сувнинг механик аралашмаси ҳисобланган оқава ҳамда чўккан йирик бўлак тўпланадиган қум ҳисобланади. Гидравлик синфлагичларда бўлакчаларни ўлчами бўйича ажратиш горизонтал ёки кириб келаётган сув оқимида ёки марказдан қочма куч таъсирида ўтказилади. Шунга мувофиқ майда бўлакли маҳсулотни синфлаш учун ишлатиладиган ускуналар турли тузилишдаги механик синфлагичлар ва гидроциклонларга бўлинади. Шихта тайёрлашга қўйиладиган талаблар. Рангли металлургия саноатнинг маҳсулот шунингдек ёқилғи ва энергия кўп талаб қиладиган тармоғи ҳисобланади. Рангли металлургияда ўртача маҳсулот таннархининг

тахминан 61-62% хом ашё, асосий ва қўшимча маҳсулотлар учун қилинган харажатларга, тахминан 11-12% ёқилғи ва энергия харажатларига тўғри келади. Шундай қилиб, таннархнинг бу бўлимларига умумий харажатнинг тахминан 75% га тўғри келади. Рангли металлургиянинг кўп маҳсулот талаб қиладиган соҳаларига қаттиқ қотишмалар (умумий харажатнинг ~80%), мис (~70%) ва қўрғошин- рух (~64%), энг кўп энергия талаб қиладиган алюминий саноати ҳисобланади. Шу сабабли дастлабки хом ашёнинг металлургик қайта ишлашга сифатли тайёрланиши металлургик бўлимнинг техник – иқтисодий кўрсаткичларига сезиларли таъсир кўрсатади. Қоида бўйича металлургик қайта ишлашга аниқ бир металл таркибли маҳсулот эмас, балки флюс ва қайтарилган маҳсулот ва турли таркибли рудали хом ашё аралашмаси келади. Қайта ишлашга юборилган аралашма (ёқилғисиз) шихта дейилади. Металлургик шихтага қўйиладиган асосий талаблар қўйидагилар:  кимёвий таркибнинг доимийлиги;  кимёвий, минералогик ва гранулометрик таркибнинг бир хиллиги;  шихта ҳосил қилувчиларнинг ўлчамлари чегараланганлиги;  намликнинг меъёрида бўлиши; Металлургик ускуналарнинг доимий бир меъёрда ишлаши, шихта доимий ва меъёрида бир хил таркибда бўлгандагина амалга оширилиши мумкин. Бир суткада юз ҳатто бир неча минг тонна дастлабки маҳсулот қайта ишланадиган замонавий металлургик корхоналарда, бу талаб хом ашё маҳсулотининг бир меъёрда узатиш ва шихта ташкил этувчиларни яхши аралаштириш билан амалга оширилади. Қайта ишланаётган шихтанинг ўлчами қўлланилаётган жараён ва у қўйган талабларга кўра белгиланади. Шахтали эритиш учун бўлаклари ўлчами 50-100 мм бўлган ва қаттиқ шихта, яллиғ қайтарувчи печларда

эритиш учун шихта ўлчами 2-5 мм дан йирик бўлмаслиги талаб этилади. Гидрометаллургик технология ва айрим автоген жараёнлар бўлаклари ўлчами 70-100 мкм гача бўлган майда шихта талаб этади. Келаётган шихта намлиги ҳам технология томонидан белгиланади. Гидрометаллургик жараёнлар дастлабки маҳсулотнинг намлиги юқори бўлишига рухсат этса, яллиғ қайтарувчи печларда эритиш учун шихта намлиги 5-8% гача, электр печларда эритиш учун намлик 3% ва ундан кам, муаллақ ҳолда эритиш учун эса намлик 0,1-0,3% гача бўлиши керак. Майда маҳсулотларни йириклаштириш. Майда маҳсулотни йириклаштириш, брикетлаш ёки агломерация билан амалга оширилади. Брикетлаш деб майда ва чангсимон маҳсулотни тўғри ёки бир хил формали – брикетларга пресслаш жараёнига айтилади. Брикетларга бериладиган мустаҳкамлик пресслаш вақтида айрим бўлакларнинг бир-бирига яқинлашиши натижасида молекуляр боғланиш кучларининг таъсири ёки бўлакчаларни бир-бири билан боғлаш учун ишлатиладиган боғловчи маҳсулот таъсири билан изоҳланади. Шунинг учун боғлаш хусусиятига кўра боғловчи қўшмасдан брикетлаш ёки ноорганик ва органик бирикмалардан фойдаланиб брикетлаш фарқланади. Ноорганик боғловчилар сифатида оҳак, ва бошқалар ишлатилади. Органик бирикмаларга смола ва бошқалар киради. Пресслашдан олдин хом ашё маҳсулотлари тайёрлов жараёнларига: қуритиш ёки намлаш, янчиш, гранулометрик синфлаш, боғловчи маҳсулотлар ва бошқалар билан аралаштиришга юборилади. Рангли металлургияда хом ашёни брикетлаш учун валли пресслар кенг тарқалгандир. Агломерация деб майда руда ёки бойитмани мустаҳкам, бўлакли, ғовакли маҳсулотга пиширишга айтилади. Пишириш енгил эрувчан шихта ташкил этувчиларни қисман эриши, ва уларнинг қийин эрийдиган жинс бўлакларини бир-бирига ёпиштириши, ҳамда кейинги совутишда уларнинг бир-бирига ёпишиб қолиши ҳисобига амалга ошади.

Оксидли рудаларни агломерациялаш вақтида шихтани қизиши ва эриши учун иссиқлик шихтага киритилаётган майда кокс ҳисобидан олинади. Сулфидли бойитмаларни агломерациялаш вақтида иссиқлик манбаи сифатида руда таркибидаги сулфидларни ёнишидан фойдаланилади, шунингдек бир вақтнинг ўзида пишиш билан бир вақтда қисман ёки тўлиқ оксидлаб куйдириш ҳам кузатилади. Ёқилғининг ёниши бошоқсимон панжара устидаги шихта қатлами орқали сўрилган ёки пуркалган кислород оқими ҳисобидан амалга оширилади. Шихтадаги ёнувчан бирикмалар (ёқилғи ёки сулфидлар) ёқувчи горн ёрдамида дастлаб шихтанинг устки қатламларида ёндирилади. Ёнувчан газлар шихта қатлами орқали ўтаётганида шихтанинг қўйи қатламларини қуритади. Чиқариб юборилаётган сув буғлари шихта қатламида ғоваклар ҳосил қилади, улар ўз навбатида газўтказувчанлик хусусиятини яхшилайди. Сўнгра шихта ёқилғининг ёниш ҳароратигача қиздирилади, бу эса ёниш жараёнини тезлаштиришга ва ҳароратни тез кўтарилишига олиб келади. Қуюлтириш. Қуюлтириш – янчиш жараёнидан кейинги бўтанага ишлов берувчи жараён ҳисобланади. Унинг асосий вазифаси тиндириш – қаттиқ заррачаларни қуюлтиргич тубига чўктириш ва тиниқ оқава сув олиш йўли билан бўтанани қисман сувсизлантиришдан иборат. Кўпчилик ҳолларда чўккан маҳсулот таркибида 50% гача сув қолади, бу эса Қ:С = 1:1 нисбатга тўғри келишини кўрсатади. Қуюлтириш чегараси қайта ишланаётган руда йириклиги, зичлиги, янчилган маҳсулотнинг физик-кимёвий хусусиятларга боғлиқ. Қуюлтириш жараёнининг мақсади:  Сорбцияли танлаб эритиш жараёнидан олдин бўтана зичлигини етарлича миқдоргача етказиш;  Сувни ажратиб, уни руда тайёрлаш ва бойитиш жараёнларига қайтариш;  Йирик заррача ва қириндиларни ажратиб, уларни янчиш жараёнига қайтариш.

Қуюлтириш жараёни қуюлтиргичларда амалга оширилади ва қўйидаги зоналарга бўлинади:  тиниқ суюқлик зонаси;  заррачаларни эркин чўкиш зонаси;  Зичланиш ёки сиқилиш зонаси;  Бўшатиш зонаси, бунда бўтана қўшимча зичланади ва қуюлтирилган маҳсулотни қуюлтиргич марказидан чиқариш учун тирнов ёрдамида тўдалаш. Қуюлтириш жараёнига қўйидаги омиллар таъсир қилади:  бўтана таркибидаги қаттиқ заррачаларнинг гранулометрик таркиби – майда заррачалар секин чўкади;  минералогик таркиб – каолинга ўхшаш минераллар секин чўкади;  ҳарорат – ҳарорат кўтарилиши билан бўтананинг суюқ қисми қовушқоқлиги камаяди ва реагентлар таъсири тезлашади, бу натижада қуюлтириш тезлигини оширади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Н.И.Уткин «Производство цветных металлов» М. «Интермет Инжиниринг» 2000 й. 2. Под редукцией В.И.Коротича «Начала металлургии» Екатеринбург УГТУ 2000 й. 3. Гудима Н.В. и др. «Технологические расчёты в металлургии тяжёлых цветных металлов». М.; Металлургия 1977 й. 4. Кучерский Н.И. «Золото Кызылкумов» Т. «Шарк»1998 й. 5. «Цветные металлы» журнали 1999- 2004 й. 6. «Ўзбекистон кончилик хабарномаси» журнали. 2000- 2004 й. 7. «Горный журнал» журнали 2000 - 2004 й. 8.Arxiv.uz

Похожие

Хом ашёни гидрометаллургик қайта ишлаш усуллари

Хом ашё ва материалларни майдалаш усуллари ва жихозлари

Металлургик печлар

Металлургик ёқилғилар

Металлургик ишлаб чиқариш маҳсулотлари ва ярим маҳсулотлари