Texnik suyukliklardan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari - Машиностроение - Рефераты

Texnik suyukliklardan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

156.5 KB

Texnik suyukliklardan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari Reja: 1. Sovutish suyukliklari va ularga kuyiladigan talablar. 2. Suvdan sovutish suyukligi sifatida foydalanish. 3. Past xaroratda muzlaydigan sovutish suyukliklari. 4. Moylash-sovutish suyukliklari. 5. Maxsus texnik suyukliklar (gidrosistemalar, ammortizatorlar, tormoz va konservatsion). 6. Dvigatel detallari yuzasidan kurumni tozalash va dvigatellarni yurgizish suyukliklari.

1. Sovutish suyukliklari va ularga kuyiladigan talablar Dvigatel ishlashi natijasida xosil bulgan issiklikning 25…35%ini sovitish sistemasi uzi bilan olib ketadi. Dvigatellar ishlash davomida kursatilgan birlikdan xarorati oshib ketmasligi, shuningdek uzok vakt sovuk xolda ishlashi xam uning mexanizmlariga salbiy ta’sir kursatadi. Dvigatel kizib ketishi natidasida: -karbyurator dvigatellarida svechani beradigan uchkunisiz, oldin uz-uzidan aralashmaning yonishi; -moylash sistemasini yomonlashishi; -detallarning mexanik kattikligi uzgarishi va yepishib kolishi; -porshen xalkalari va klapanlar kuyib kolishi; -silindr tuldirilishining yomonlashishi; -dvigatelning ishkalanishni yengishga ketadigan kuvvati oshishi mumkin. Agarda dvigatel ortikcha sovitilib ishlaganda esa: -dvigatelning indikator kuvvati kamayishi; -mator moylarining yepishkokligi oshishi natijasida uning ishkalanish karshiligini yengish uchun ketadigan kuvvatining oshishi; -aralashma tayerlanishining yemonlashishi, natijada yonish jarayoni yemonlashishi; -silindr-porshen gruppasining yeyilishi oshishi mumkin. Dvigatellar 2 xil usulda xavo va suyuklik bilan sovitiladi. Sovitish sistemasida ishlatiladigan suyuklik kuyidagi talablarga javob berishi kerak: -yukori kaynash temperaturasiga ega bulishi, issiklikni yaxshi utkazuvchi, yaxlash xarorati baland bulishi; -suv kuylakchalari va sovitish sistemasi priborlarida chukindi xosil kilmasligi; -sovitish sistemasi detallariga ta’sir kilmasligi va karroziyalantirmasligi;

-arzon, universal va ishlatishda xavfsiz bulishi. 2. Suvdan sovutish suyukligi sifatida foydalanish Xozirgi zamon avtotraktor dvigatellarining sovitish sistemasida sovituvchi suyuklik sifatida suv va past xaroratda yaxlamaydigan antifrizlardan foydalaniladi. Suvning asosiy kamchiliklari kuyidagilar xisoblanadi: -yaxlash xarorati 0 0 S bulganligi sababli kishda ishlatish kiyin buladi. -sovuk xaroratda ishlatishda suv dvigatelning ba’zi bir kismlariga kolib ketishi va ularning yerilib ketishiga olib kelishi mumkin. -suvda xar xil eruvchan tuzlar bulishi, natijada suv kuylakchalarida chukindi xosil kilishi mumkin. Antifrizlar xam ishlatishda bir necha salbiy ta’sir kursatadigan faktorlarga ega: -kengayish koefitsiyenti baland bulganligi sababli sovitish sistemasini tuligicha tuldirish mumkin emas; -ba’zi bir antifrizlar jipslovchi rezinaning texnik detallariga salbiy ta’sir kilishi mumkin; -narxi anchagina kimmat turishi va boshkalar. Suvlarning xarakteristikasi va ularning kattikligini aniklash laboratoriya darslarida utiladi. Suvlar kuyidagi usullar bilan yumshatiladi. 1. Kaynatish: Suv kaynatilganda undagi chukindi xosil kiluvchi karbonat tuzlar erib, chukindi xosil kiladi. Foydalanishdan oldin kaynatilgan suv tindiriladi va filtrdan utkaziladi. Bulardan tashkari yemgir va tuzi kam kor suvlaridan xam foydalanish mumkin. II. Trinatriyfosfot bilan tozalash.

Buning uchun 3 kg texnik trinatriyfosfot 10 litr suvga kushiladi va yaxshi aralashtirilib, keyin tindiriladi. 1mgr tuzlarni chuktirish uchun 1 litr suvga 20 mg trinatriyfosfat kushiladi. Trinatriyfosfot kushilgandan keyin suyuklik xar 15 minutda 4 marta aralashtiriladi, keyin 3…5soat tindirib kuyilib, filtrlanadi. Shundan keyingina sovitish sistemasiga ishlatiladi. III. Glaukonit filtri orkali tozalash. Bu Filtr 40 kg gloukonit sigadigan idishdan iborat bulib, satxi 320…350 mm ga teng. Ish unumdorligi 250…300 litr, tozalanish darajasi 18 mg.ekv/l. Bir tozalagichga 10%li osh tuzi solinib 10 soat saklanadi. Rasm 1. Suvni yumshatish uchun glaukonli filtr. 1-glaukonit, 2-suv uchun markaziy truba, 3-glaukonitni yuklash uchun tirkish, 4-yumshatiladigan suv idish (bochka), 5-yumshatilgan suvni chikarish uchun truba. IV. Soda bilan tozalash. Buning uchun kalsiyli soda 100…150 gr, 5 gr kerosin-1litr suga aralashtiriladi. Yoki 50…60 gr kaustik soda, 25 gr kerosin-1litr suvga kushiladi. Bu aralashmalarning birortasi sovitish sistemasiga kuyiladi, 10…12 soat davomida

dvigatel 80 0 S ga yakin xaroratda ishlatiladi. Keyin dvigatel tuxtiladi va suyuklik tukib tashlanadi. Dvigatelning sovitish sistemasi 2…3 marta suv kuyib tozalanadi. 3. Past xaroratda muzlaydigan sovutish suyukliklari Antifrizlar uchun past xaroratda yaxlamaydigan suyuklik sifatida etilenglikol ishlatiladi. Toza xolda etilenglikol rangsiz, xidsiz xolda bulib, yaxlash xarorati- 110,5 0 S ga teng. Eng yukori yaxlash xarorati –75 0 S bulganda, 66,7%ni etilenlikol, 33,3%ni esa suv tashkil etadi. Antifrizlar A-40, A-65 markalarda ishlab chikariladi. A-40 antifrizi tarkibda 53% etilenglikol, 47% suv, A-65 da esa 65% etilenglikol va 35% suv buladi. Sovitish sistemasi xajmi antifriz bilan 5…7% kam tuldiriladi, sababi kiziganda kengayib tulik xolga keladi. Dvigatel ishlaganda sovitish sistemasidagi suyuklikning satxi kamayishi, fakatgina suv xisobida buladi, sababi etilenglikol buglanmaydi. Yengil avtomobillar «Jiguli», «Volga», «Moskvich», «Tiko», «Damas», «Neksiya», xamda «KamAZ» yuk avtomobili, traktorlar K-701 larga «Tosol» markali antifriz ishlatiladi. Bu antifrizlarga Tosol A, Tosol 40, Tosol-65 barcha etilenglikoldan tashkari 2,5-3% atrofida korroziyalanish, kupiklanishga karshi ishlatiladagan prisadkalar kushiladi. Tosol barcha mavsumda kullaniladi va xar ikki yilda bir marta almashtiriladi. 4. Moylash-sovutish suyukliklari Metallarga ishlov berishning kupgina jarayonlari (kirkish, frezalash, paramalash, pardozlash, presslash va boshkalar) katta statik va dinamik yuklar, yukori xaroratda ishlov berilayotgan materialni asbob-uskunalarga ta’siri, katta bosimlar bilan xarakterlanadi. Bunday sharoitlarda moylovchi-sovituvchi

suyukliklar ishlatiladi. Bu suyukliklarning vazifasi – xarorat, kuchlar ta’siri, asboblarni yeyilishini kamaytirish, ishlov berilayotgan sirtni sifatini yaxshilashdan iborat. Bundan tashkari ular ekologik talablarga javob berishi, zanglamaslik, yuvuvchanlik, mikrobga karshi va boshka ekspluatatsion xususiyatlarga ega bulishi lozim. Metallarni kirkish va bosim bilan ishlov berishda sovituvchi suyukliklarni kullash uskunalarni va dastgoxlarni ish unumini oshirish, ishlov berish sifatini va anikligini oshirish, yaroksizligini kamaytirish, ishlash sharoitini yaxshilash va texnologik operatsiyalar sonini kamaytirish imkonini beradi. Moylash-sovitish suyukliklari tarkibi industrial moy va boshka prisadkalar kushilgan neft fraksiyalari, emulsiyalardan tashkil topgan bulib, ular ikki guruxga bulinadi. 1. Emulsol – suv moyli emulsiya kurinishida. Bularga E-2, ET-2, NGL-205, SDMU-2, Ukrinol va boshkalar, metallarga kirkish va bosim bilan ishlov berishda kullaniladi. 2. Neftdan olingan natural kurinishidagi moylovchi-sovituvchi suyuklik. Bular Sulfofrezol, LZ-Soj1, XS-147 va boshkalar, kora metallarni kirkish, presslash va shtampovkalashda kullaniladi. 5. Maxsus texnik suyukliklar (gidrosistemalar, ammortizatorlar, tormoz va konservatsion) Kishlok xujalik mashinalarini gidrosistemalarida gidravlik suyuklik ishlatiladi. Gidrosistema suyukligi xar xil xaroratda (-60 0 S…+60 0 S) katta solishtirma bosim ostida, namgarchilik va chang tuzonda, xar xil texnik va rangli metallardan tayerlangan detallarda ishlatiladi. Shuning uchun kuyidagi talablarga javob berishi kerak: -yopishkokligini, xar xil xaroratda uz xolatini unchalik uzgarmasligi va yaxshi xaydaluvchan bulishi; -kuyuklashish xarorati yukori bulmasligi;

-korroziyalantirmasligi, rezina-texnik detallarga ta’sir kilmasligi; -moylash xususiyatga ega bulishi; -suyuklikda xar xil mexanik zarrachalar, suv bulmasligi, oksidlanmasligi, yeyilishga yul kuymasligi, ishkalanishni kamaytirishi lozim. Bu suyuklik asosan neftdan olinib, unga xar xil prisadkalar kushilib tayerlanadi va vereton moy deyiladi. Bu suyukliklar kuyidagicha markalanadi AU, AUP, MG-30, M-2IXP, AMG-10, MGE-10A. Bu suyuklik (moylar) markasiga karab xar xil texnikalarda ishlatiladi. MG-30 ishchi bosim 20 Mpa gacha bulgan texnikalarda (kurilish, kutarish-tushirish, yul kurishda ishlatiladigan mashinalarda) ishlatiladi. M-2IXP-traktorlarning gidrosistemasida ishlatiladi. AMG-10-aviatsiyada ishlatiladi. Motor moylaridan xam gidrosistemalarda foydalanish mumkin, ammo ular yukorida kursatilgan barcha talablarga javob bera olmaydi. Tormoz suyukligi- gidravlik suyuklikning bir kurinishi bulib, ba’zi bir kushimcha talablarga javob berishi kerak: -yaxlash xarorati past, korroziyalanishga chidamli, moylash xususiyatiga ega bulishi kerak. Tormoz suyukliklari kostrov, glitsirin, glikol, neft asosida tayerlanadi va kuyidagicha markalanadi: ESK, BSK. ESK-suyukligi 60% kostrov moyi va 40% etil spirtdan tashkil topgan bulib, rangi kizil xolda buladi. BSK-suyukligi 50% kostrov moyi, 50% butil spirtdan tashkil topgan bulib, sargish rangda buladi. Bundan tashkari 35% tozalangan gletsirin, xamda 65% spirtdan xam tayerlanishi mumkin. GTJ-22M-asosiy komponenti glikol xisoblanadi va yashil rangda bulib, barcha mavsumda kullaniladi. 50 0 S da kinematik yepishkokligi 7,9…8,3 mmg/s, yaxlash xarorati –65 0 S. «Neva» suyukligi yengil avtomobillarda foydalaniladi, u glikol asosida tayerlangandir.

Avtomobillarda foydalaniladigan amortizatorlarda AJ-12T markali suyuklik ishlatiladi. Bu suyuklik avtomobil 75-100 ming.km masofa bosib utguncha uzining moylash, korroziyalanishga karshi, past xaroratda kuyuklashish xususiyatlarini saklab turishi kerak. Bu suyuklik kam yopishkoklikka ega mineral moy va kremniy organik suyuklikdan tayerlanib, unga yeyilishga va korroziyalanishga karshi prisadkalar kushiladi. Agarda bu suyuklik topilmasa transformator va trubina moylaridan foydalanish mumkin. Bundan tashkari mavsumiy MGP-10 moyidan xam foydalaniladi. Mashina detallarini metall sirtlarini atmosfera ta’sirida korroziya-lanishidan saklash maksadida plastik surkov moylari bilan bir katorda suyuk konservatsiya moylari ishlatiladi. Mashinalarni uzok vakt (besh va undan kup yil) konservatsiya kilishda K-17 markali surkov moyi ishlatiladi. Bu moyning kinematik yopishkokligi 100 0 S da 15…20 mm 2 /s, kotish xarorati – 20 0 S ga teng. Ichki yonuv dvigatellarini konservatsiyalashda motor moyi tukiladi va forsunkalar urnatiladigan teshikdan konservatsion moy kuyiladi. Keyin tirsakli valni aylantirib moyni silindrlarning gilzalari va porshen sirtlariga teng taksimlashga erishiladi. Dvigatelni ekspluatatsiyaga tushirishda uni konservatsiya moyidan tozalab tashlamasdan oldin motor moyi kuyiladi. NG-203A, NG-204U konservatsiya moylari jigar rang yoki kora rangli moyli suyuklik bulib, kinematik yopishkokligi 100 0 S da 25…50 mm 2 /s, uzining konservatsion xususiyatlarini bir yilgacha saklaydi. Dvigatelni va transmissiyalarni ichini konservatsiya kilish uchun universal moylari saklash prisadka AKOR-1 asosida tayyorlanadi, buning uchun u 60…70 0 S gacha kizdirilib, yaxshi aralashtirilib 5% mikdorda moyga kushiladi. Solidol va pushka moyi (PVK) ning ximoya-tusik xususiyatlari ancha yukori va ular ancha turgun xisoblanadi. PVK surkov moyi kattik uglevodorodlar bilan kuyultirilgan mineral moyi bulib, uning tarkibiga ximoya xususiyatlarini yaxshilaydigan prisadkalar kushiladi.

Avtomobillarni kurinmaydigan yuzalarini korroziyadan saklashda «Movil» avtokonservantidan foydalaniladi. 6. Dvigatel detallari yuzasidan kurumni tozalash va dvigatellarni yurgizish suyukliklari Dvigatel detallari porshenlar, porshen xalkalari, bloklar kallagi va boshkalar yuzalaridan kurumlarni tozalash uchun kaustik sodaga karshi, suyuk shisha, nordon karbonad va boshkalar aralashtirilib tayyorlangan maxsus yuvish suyukliklari ishlatiladi. Bu aralashmalarning kamchiligi shuki, ular ayniksa rangli metallar, alyuminiy va ularni kotishmalaridan tayyorlangan kismlarni zanglashiga olib keladi va ular yemiruvchi xususiyatga ega. Shuning uchun ular bilan ishlaganda extiyot bulish kerak. Ishkor eritmalari bilan bir katorda sintetik yuvish vositalari xam ishlatiladi. Ular metall sirtlarini zanglatmaydi va kurumni yaxshi yuvib tozalaydi, zaxarli emas, yemiruvchanlik va yongin xavfi kam. Eng kuprok MS-5, MS-6, MS-8 markali yuvish aralashmalari ishlatiladi. Bu yuvish suyukliklari 1…25% suv eritmalari kurinishida ishlatiladi. MS-5 dvigatel kismlarini yuvishda, MS-6 esa avtotraktor kismlarini detallarini yuvish va tozalashda foydali xisoblanadi. MS-8 uta ifloslangan avtotraktorlarni sirtini yuvishda ishlatiladi. Aralashmalar 70…80 0 S da eng yaxshi tozalash xususiyatiga ega buladi. Urtacha ifloslanganda kismlarni bir tonnasiga 1…2 kg yuvuvchi tarkibi kerak buladi. Dvigatellarni tashki muxit xavosining xarorati past (-20…25 0 S) bulganda ularni ut oldirishni osonlashtirish maksadida tez buglanib uchkundan tez yonadigan va sikilishda tezda uz-uzidan alangalanadigan suyukliklar ishlatiladi. Bu suyukliklar yukori zanglamaslik va yemirilmaslikka karshi xususiyatlarga ega, kotish xarorati past bulishi kerak. yurgizish suyukliklari sifatida dizellar uchun dietil efiri asosida «Xolod D-40» va karbyuratorli dvigatellar uchun «Arktika» suyukliklari ishlab chikariladi. Bu suyukliklar 20 va 50 ml li alyuminiy ampulalarda chikariladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Vasilyeva L.S. «Avtomobilniye ekspluatatsionniye materiali». M.: Transport, 1986. 2. Lishko G.P. «Toplivo i smazochniye materiali». M.: Agropromizdat, 1985. 3. Itinskaya N.I., Kuznetsov N.A. «Avtotraktorniye ekspluatatsionniye materiali». M.: Agropromizdat, 1987. 4. Kuznetsov A.V., Kuznetsov N.A. «Praktikum po toplivu i smazochnim materialam». M.: Agropromizdat, 1987.

Похожие

Dizel dvigatellari uchun yonilg`idan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari

Qishloq xujalik texnikalari uchun moylash- materiallaridan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari

Gazsimon yonilg`ilardan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari. Kattik va boshka turdagi yonilg`ilar

Karbyuratorli dvigatellarda ishlatiladigan yonilg`idan benzin foydalanish va uning ekspluatatsion xossalari

Texnik diagnostikaning vazifalari, tizimlari va dasturi