Автомобил ва автопоезд-фургонлар - Машиностроение - Рефераты

Автомобил ва автопоезд-фургонлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

300.87109375 KB

Автомобил ва автопоезд-фургонлар Режа: 1 Вазифаси ва таснифи 2 Универсал ва тор доирада ихтисослаштирилган автомобил- фургонлар 3 Изотермик ва рефрижератор автомобил-фургонлар.

1 Вазифаси ва таснифи Ташқи таъсирдан ҳимоя қилишни талаб қилувчи юкларни ташишга мослаштирилган, бикр ёпиқ кузов билан жиҳозланган ИҲТ фургон дейилади. Вазифасига кўра фургонлар: универсал (озиқ-овқат, саноат моллари); изотермик; рефрижератор (тез бузилувчан юклар) ва тор доирада ихтисослаштирилган (нон, почта, мебель ва ҳ.з.) турларда бўлинади. Фургонлар базавий шассисига кўра автомобил-фургон, тиркама-фургон ва яримтиркама-фургонларга ажратилади. Компоновкасига кўра, вагон турли ёки алоҳида кабинали фургонлар бўлиши мумкин. Эшикларини жойлашувига кўра фургонлар орқа бортда, ўнг томон бортда, орқа ва ўнг томон бортда жойлашган эшикли ва кўп эшикли бўлади. Томини конструкциясига кўра муттасил томли, сурилувчи томли ва кўтарилувчи- шарнир томли турлари мавжуд. Каркас (қобиқ) ва қоплама материаллари бўйича ёғоч ёки металл каркасли, фанера, пўлат, алюминий ва пластмасса қопламали бўлади. 2 Универсал ва тор доирада ихтисослаштирилган автомобил-фургонлар Универсал ва тор доирада ихтисослаштирилган фургонлар юкни фақат атрофмуҳит таъсиридан ҳимояланишини таъминлайди. Шаҳар шароитида майда партия юкларни ташиш учун юк кўтарувчанлиги 500 килограммдан юқори бўлмаган енгил автомобиллар базасида автомобилфургонлар ишлаб чиқарилади. Бундай фургонлар сиғими унча катта бўлмаган яхлит металлик кўтарувчи кузовли, бир ёки икки табақа орқа эшикли юкхонага эга. Юк кўтарувчанлиги 1500 килограммгача бўлган, (УАЗ-452, ЕрАЗ-762, ЖУК А06, AVIA ва ҳ.к.) савдо тармоқларига юкларни ташишга мўлжалланган фургонлар, яхлитметаллик кузовли вагон турли қилиб ишлаб чиқарилади. Щайдовчи кабинаси юкхонадан автомобилни тормозланишида юкни силжишига йўл қўймаслик учун тўсиқ билан ажратилган. Юкларни тушириш ва юклашда қулайлик яратиш мақсадида кузовни орқа эшигидан

ташқари, юкхонани ўнг томонида бир табақали ёки сурилувчи эшик мавжуд. Халқ истеъмол молларини ташишда юк кўтарувчанлиги 2…3 тоннали фургонлар кенг қўлланилмоқда, масалан ГАЗ-52-01 базасида яратилган ГЗСА-891. бундай фургонлар кузови тахта (ёғоч) каркасли (қобирғали) бўлиб, ташқариси пўлат варақ (лист), ичкариси ёғоч рейкалар билан қопланган. Кузов таглиги қарағай тахтачалардан йиғилган ва пўлат тасмалар билан мустаҳкамланган. Иккита эшик (бир табақали ёнбош ва икки табақали орқа) юкларга бемалол кириш имконини беради. Орқа эшик табақалари ён деворлар билан туташгунга қадар очилади. Фургонни орқа ва ён деворларини пастки қисмига юкларни омборхона рампидан (саҳнидан) юклашда, кузовни шикастланишдан сақловчи қайтарувчи бруслар ўрнатилган. Халқаро ва шаҳарлараро юк ташишда алюминий ва пластмассалардан таркиб топган кўтарувчи кузовли яримтиркама-фургонлардан фойдаланилади. Яримтиркама-фургонларнинг кузовлари рамасиз, парчинлаб уланган (ясалган), таглиги (поли) поғонасиз кўтарувчи конструкцияли, яъни ташиладиган юкни массаси ва динамик нагрузка кузовни таглиги, деворлари ҳамда томи билан қабул қилинади. Тагликни олдинги қисмида баландлиги 190 мм поғона қилинган 11.19 расм.

11.19-расм. Яримтиркама-фургон ОдАЗ-794. а-яримтиркама кузови; б-ён эшик; 1-тагликнинг кучайтиргичи; 2-олд кўндаланг тўсин; 3-шкворень; 4-шамоллатиш туйнуги; 5-қоплама; 6-устун; 7-ён эшик; 8,10-том кучайтиргичлари; 9-том; 11-томни кўндаланг тўсини; 12-орқа эшик; 13-чорчўп; 14-лонжерон; 15-таглик тўшамаси; 16-кузов кучайтиргичи; 17-асосий кўндаланг тўсин; 18-таянч қурилмасининг кронштейни; 19-пломба қопқоғининг ўқи; 20-пломба қопқоғи; 21-пломба;

22-лўкидонни суриладиган илмоғи; 23зичлагич; 24-пластина; 25-ўнгтабақа; 26-чап табақа; 27-қўзғалувчан илмоқ; 28қўзғалмайдиган илмоқ. Асосий кўндаланг тўсинлар баландлиги 160 мм швеллар профилли токчаси 60 мм, қалинлиги 2,5 ёки 4 мм. Кўндаланг тўсинлар бир-биридан 350 мм оралиқда жойлашган. Кўндаланг тўсиннинг учки қисмлари тагликни кучайтиргичлари билан боғланган ва уларга устунлар парчинлаб уланган. Яримтиркама фургонларда унификациялаштирилган (бирхиллаштирилган) ён ва орқа эшиклар ўрнатилган. Эшикларни каркаси алюминий-магнийли қотишмани 3 мм қалинликдаги тахталанган прокатдан тайёрланади. Эшикларни ички ва ташқи дюраллюминийли қопламалари каркас билан нуқтали пайвандлаш орқали бирлаштирилади. Эшикларни ишончли ёпилиши махсус лўкиданлар ила таъминланади. Лўкидонни суриладиган ва сурилмайдиган илмоғига осма қулф ўрнатиш мумкин. Эшик лўкидонини конструкцияси суриладиган илмоқ ва сурилмайдиган илмоқ орасига пломба ўрнатиш имкониятини беради. Бу ҳолда лўкидон ручкасини пломба яхлитлигини бузмасдан буриб бўлмайди. Пломба тасодифан шикастланишдан қопқоқ билан ҳимояланган. Эшикларни периметри бўйлаб резинали зичлагич ўрнатилган. Орқа эшиклар 270 о , ён эшиклар эса 180 о га очилади ва очиқ ҳолатда махсус скоба (банд) орқали ушлаб турилади. Юкхонага кириш ва чиқиш қулай бўлишлиги учун яримтиркамафургон конструкциясида қайтарма нарвон кўзда тутилган. Юкхонани табиий шамоллатиш учун кузовни олд ва ён деворларида жойлаштирилган туйнук мавжуд. Корпусни ташқи қопламасига туйнук корпуси 2 (11.20-расм) ва ташқи жалюза 1 парчинлаб туташтирилган. Заслонка 3 ёрдамида туйнук кесимини ўтказувчанлиги ростланади. Заслонкани қайд қилинган ҳолатда ушлаб туришликн қулоқли гайка 4 таъминлайди. Қулоқли гайка олд шамоллатиш туйнукларида кузовни ташқарисида, ён туйнукларида эса ичкарида жойлаштирилган.

11.20-расм. Фургонни шамоллатиш. а – шамоллатиш туйнуги; б – ҳаво оқимининг схемаси. Автопоезд-фургон ҳаракатланаётганда яримтиркама кузовида, ташилаётган юкни сақланишлигини таъминловчи ҳаво оқими вужудга келади. Мебель ташувчи автомобиль-фургонлар кузовини конструкцияси зичлиги, таглигини текислиги, ҳажмини катталиги билан ажралиб туради. Кузов ичида периметр бўйлаб илгакларга горизонтал равишда валиклар (жўвалар) осилган. Қўшимча бир нечта юмшоқ қистирмалар мавжуд. Кузовни олдинги бурчакларига вертикал валиклар осилган. Кузовда юкловчилар учун учта қайтарма ўриндиқ кўзда тутилган. Ойналар учун махсус қути мавжуд. Нон ва қандолат маҳсулотлари икки турли: 620х740 мм ва 450х740 мм ўлчамли лотокларда ташилади. Шу боис фургонлар кузови пайвандланган металлик фермалардан ташкил топган секциялардан иборат. Щар бир секция, ўнг томонида бир ёки икки табақали эшикка эса. Лотокларни жойлаштириш учун кузов алюминий ёки пўлатдан ишланган йўналтиргич билан жиҳозланган. Парранда, бузоқ, чўчқа боласи ва ҳайвон ташувчи автомобиль – фургонлар исистиш-шамоллатиш тизимини мавжудлиги ва санитария ишлов беришликка мослашишлиги билан ўзгачадир. Юклаш-тушириш жараёнини механизациялаш мақсадида аксарият автомобиль-фургонлар юк кўтарувчи борт билан жиҳозланган.

3 Изотермик ва рефрижератор автомобил-фургонлар. Тез бузилувчан маҳсулотларни ташиш учун изотермик ва рефрижераторли автомобил-фургонлардан фойдаланилади. Изотермик фургонлар термоизоляцион кузов ёрдамида юкхона ичидаги муайян ҳарорат режимини сақланишлигини таъминлайди. Изотермик кузов, одатда, каркас (қобирға), ички ва ташқи қоплама ва термоизоляциядан иборат. Термоизоляцион материал сифатида изотермик ва рефрижератор фургонларда ПС-4 пенопласти кенг қўлланилади. Бу материал гигроскопик эмас, етарли даражада пишиқ, металлга яхши елимланади ва 60 о С ҳароратгача хусусияти барқарорлигича қолади. Изотермик фургонлар музлатилган ҳамда совитилган маҳсулотларни қисқа масофаларга ва шаҳар шароитида ташишга мўлжалланган. Рефрижераторларга муваққат (машинасиз) ёки доимий (машинали) совитиш тизимига эга бўлган изотермик кузовли транспорт воситалари киради. Рефрижератор фургонлар термоизоляцион кузов ичида белгиланган ҳароратни ушлаб туришни таъминлайди. Муваққат освитиш тизими кузов ичидаги талаб даражасидаги ҳароратни чекланган муддатда ушлайди. Бу гуруҳга баъзи бир моддаларни бир ҳолатдан бошқа холатга ўтишида (қаттиқ ёки суюқ ҳолатдан газсимон ҳолатга) атроф муҳитдан иссиқликни ютишдан фойдаланувчи қурилмалар киради. Бу моддаларга: қуруқ муз (қаттиқ углекислота), эвтектик қоришмалар (фреон), суюлтирилган газлар (суюқ углекислота, азот) киради. Доимий совитиш тизими рефрижераторларда белгиланган паст ҳароратни ушлаб туришни, бунинг учун ташқаридан энергия таъминоти олмай таъминлаб туради. Бу вазифани тортувчи автомобил ёки махсус автоном двигателдан юритма олувчи компрессор совитиш қурилмаси ёрдамида бажарилади. Совитиш қурилмаси найчалар билан кетма-кет уланган тўртта асосий қисмдан: ҳавосовитгич; компрессор; конденсатор ва терморостловчи вентилдан ташкил топган зичланган боши берк тизимдир. Бу тизими бир

қисмдан иккинчи қисмга ўтиб узлуксиз циркуляцияланувчи (айланувчи)совитиш агенти фреон-12 билан тўлдирилган. Компрессор 3 қайнаганда ҳосил бўлган фреон буғини ҳавосовитгичдан 8 (11.21-расм) сўради ва уни конденсацияланиш босимигача сиқади. Айни бир вақтда буғ босимини ошиши билан уни ҳарорати ҳам 70-80 о С гача ошади. 11.21-расм. Совитиш қурилмасининг кинематик ва фреонли схемаси 1-карбюраторли двигатель; 2-электродвигатели; 3-фреонли компрессор; 4ресивер; 5-ростловчи кран; 6-генератор; 7-конденсатор; 8-ҳавосовитгич; 9терморостловчи вентиль; 10-фильтр-қуритгич; 11-иссиқлик алмаштиргич; 12-босим релеси; 13-мановакуумметр. Фреонни қиздирилган (иситилган) буғини компрессор найча орқали конденсаторга 7 ҳайдайди. Конденсаторда буғни конденсацияланиши, яъни суюқлика айланиши содир бўлади. Буғни конденсацияланишига конденсаторни ташқи юзасини пуфлаётган ҳаво туфайли иссиқликни тортиб олиш натижасида эришилади. Суюқ фреон конденсатордан ресиверга 4 ўтади. Суюқ фреон рессивердан иссиқлик алмаштиргичга 11 юборилади. Бу ерда фреон змеевикдан (бурама найча) ўтиб, ҳавосовитгичдан рўбаро ҳаракатланаётган фреонни совуқ буғи билан иссиқлик алмашинилиш эвазига совийди. Сўнгра

фреон фильтр-қуриткичда 10 нам ютувчи силикагел моддасида нам ва ифлосликлардан тозаланади. Фильтр-қуритгичдан суюқ фреон ҳавосовитгичга (буғлатгич) ўтувчи фреон миқдорини ростлашга хизмат қилувчи терморостловчи вентилга 9 юборилади. Вентилда 9 фреон кичик диаметрли тешикдан ўтиб, ўз босимини кескин пасайтради. Бу ҳолатда уни босими конденсацияланиш босимидан буғланиш босимигача пасаяди. Босимни пасайиши фреон ҳароратини пасайишига олиб келади. Фреон буғсуюқлик аралашмаси кўринишида суюқлик тақсимлагич орқали ҳавосовитгичга ўтади ва цикл қайтарилади. Фреон ҳавосовитгич найчаларидан паст босимда оқиб интенсив қайнайди ва буғланиб, суюқлик ҳолатидан буғсимон ҳолатга ўтади. Буғланиш учун керакли иссиқликни фреон ҳавосовитгич деворларидан ҳавосовитгични қобирғали юзаси орқали вентилятордан пуфланаётган юкхона ҳавосидан қабул қилади. Бу шароитда юкхона ҳавосини ҳарорати пасаяди ва юкхонадаги маҳсулотлар ўзини иссиқлигини анча совуқ ҳавога ўтказиб, совийди. Терморостловчи вентил фреонли тизимни икки қисмга ажратади: юқори босим магистрали (ҳайдаш босими ёки конденсацияланиш) – компрессорни ҳайдаш бўшлиғидан терморостловчи вентилгача ва паст босим магистрали (сўриш босими ёки буғланиш) – терморостловчи вентилдан компрессорни сўриш бўшлиғигача. Щавосовитгичдан фреон буғини сўриш найчаси орқали компрессор тортиб олади ва иссиқлик алмаштиргичга 11 узатади. Бу ерда буғ найчалараро бўшлиқдан ўтиб, змеевикдан ўтаётган суюқ фреон таъсирида иситилади, сўнгра фреон буғи компрессорга киради ва фреонни циркуляция жараёни қурилмада боши берк цикл бўйича содир бўлади. Конденсаторда фреон, буғ ҳолатидан суюқ ҳолатга айланиб, иссиқлигини атроф-муҳитдан пуфланаётган ҳавога беради. Щавосовитгичда

фреон суюқ ҳолатидан буғ ҳолатга айланиб юкхона ҳавоси иссиқлигини ютади ва юкхонадаги ҳароратни пасайтиради. Шундай қилиб, совитиш қурилмасида фреоннинг циркуляцияси бажарилади. Бунда фреон сарфланмайди, совуқлик олиш учун компрессорни механик энергиясигина сарфланади. Совитиш қурилмасини қуввати бир соат ишлагандаги совуқлик ишлаб чиқаришлиги билан аниқланади ва юкхонадан, яъни совитиш муҳитидан бир соат давомида оладиган иссиқлик миқдори билан ўлчанади (ккал  соат). Компрессор юритмани тасмали узатма орқали карбюраторли двигателдан, электр тармоғидан ишлаганда – эдектродвигателидан олади. Юкхонадаги ҳарорат автоматик тарзда термореле ёрдамида ушлаб турилади (15 о дан +4 о С гача). Агар юкхонада мусбат ҳарорат ушлаб турилиши лозим бўлса, қурилмани совуқлик ишлаб чиқаришлигини ростловчи кран 5 ёрдамида кескин камайтириш мумкин. Компрессорни ишлашини босим релеси назорат қилади. Щайдаш босими пасайса реле компрессорни ишлашини тўхтатади.

Адабиётлар 1.Автомобили. Специализированнўй пожвижной состав. Под ред. М.С.Вўсоцкого, А.И.Гришкевича. Минск.: Вўш.шк.1989.-240с. 2. Вахламов В.К. Техника автомобильного транспорта. 3. Подвижной состав и эксплуатационнўе свойства: М.:2004. -528с.

Похожие

Тортувчи автомобиллар. Лебёдка

Автомобил – ўзи юклагичлар

Автомобил агрегатларини йиғиш технологик жараёни

Иҳтисослаштирилган ҳаракатланувчи таркиб

Қурилиш материаллари ва узун ўлчамли юкларни ташувчи автопоездлар