Analitik usulida mexanizm kinematikasini tekshirish - Машиностроение - Рефераты

Analitik usulida mexanizm kinematikasini tekshirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

386 KB

Analitik usulida mexanizm kinematikasini tekshirish Reja: 1. Analitik usul turlari va qo’llanilishi 2. Richagli mexanizmlar analitik kinematikasi

Sxema bosqichida mexanizmlarni loyihalash uch xilga bo’linadi: - strukturaviy; - kinematik yoki geometrik; - dinamik; Strukturaviy loyihalash – bu mexanizmning struktura sxema- sini ishlash, ya’ni uning sxemasini zveno o’lchamlarisiz aniqlash. Kinematik (geometrik) loyihalash berilgan geometrik va kinematik parametrlar bo’yicha berilgan tipdagi mexanizm zveno o’lchamini aniqlash tushuniladi. Dinamik loyihalashda mexanizmning dinamik parametrlari (kuch va inertsion) hisobga olinadi. Oddiy sterjenli mexanizmning strukturaviy sxemalari 2-bobda keng yoritilgan. Dinamik loyixalash ba’zi bir maxsus holatlarda qo’llaniladi. Asosan kinematik loyixalash, keng ishlab chiqilgan olib boriladi. Kinematik loyihalash quyidagi xillarga bo’linadi: - kirish va chiqish zvenolarning berilgan holatlari bo’yicha; - chiqish zvenoning o’rtacha tezligi bo’yicha; - chiqish zvenoning o’rtacha tezligini o’zgarish koefitsienti bo’yicha; - boshqa xillar. Mexanizmni istalgan loyihalash usulida ba’zi bir konstruktiv shartlarga rioya qilish kerak, xususiy holda krivoshipli mexanizmda krivoshipning mavjudlik shartiga rioya qilish kerak, bu tug’rida keyinroq gapiriladi. Kinematik loyihalashning ba’zi-bir xillarini ko’rib chiqamiz. Polzunning o’rtacha tezligi bo’yicha markaziy krivoship-polzunli mexanizmni loyihalash Bu holatda, berilganlar quyidagicha: - polzunning o’rtacha tezligi V 3o’r (m/c); - krivoshipning aylanish chastotasi n, (ayl./min.); - shatun uzunligini krivoshipga nisbati λ = l 2 / l 1 . Krivoship va shatun uzunligini topish talab etiladi.

Markaziy krivoship-polzunli mexanizmni ishlashida 1-2-3 (11.1-rasm) zvenolar ikkita chetki holatdan o’tadi, ya’ni krivoship va shatun bir to’g’ri chiziqqa tushib qoladi AB’S’ holat va AB’’C’’ 3.16rasmda ko’rsatilgan, polzun esa chetki pozitsiyani egallaydi. Mexanizm sxemasini ko’rib chiqib ikkita xulosaga kelish mumkin: birinchidan polzun chap chetgi holatdan ´ng chetki holatga krivoshipning 180° ga aylangan vaqtda siljishi mumkin, ya’ni, yarim aylanada AB’ holatdan AB’’ holatga; ikkinchidan, polzunning yurgan yuli krivoship uzunligining ikkilanganiga teng. SHunday qilib quyidagi tenglik: 11.1-rasmt v H ур3  Bu yerda t – krivoshipning yarim aylanaga burishdagi vaqti. H5,0 l1 Krivoshipning yarim aylanishi uchun ketgan vaqtni topish uchun, proportsiya tuzib yechish kifoyadir: 1 minut – 60 sekundda krivoship n marta aylanadi, yarim aylanani esa u t sekundda o’tadi: n – 60 0,5 – t Bundan n 60 5,0 t   (s) (3.47) ni (3.45) ga qo’yib olamiz: n v 30 H ур3  (m)

(3.48) ni (3.46) ga qo’yib krivoship uzunligini topamiz:n v 15 l ур3 1 (m) SHatun uzunligi: 1 2 l l   (m) Kulisaning o’rtacha tezligining o’zgarish koefitsienti bo’yicha krivoship-kulisali mexanizmni loyihalash Krivoship-kulisali mexanizm (11.2-rasm) krivoship 1-ning tekis aylanma harakatini kulisa 3 ning o’zgaruvchan tezlikdagi silkinish harakatiga aylantirib beradi. Krivoshipning bir marta aylanishida kulisa bitta silkinib harakatlanadi, ya’ni soat strelkasi buyicha β burchakka aylanma harakatlanadi va shu burchakka teskari yo’nalishda ko’rsatilgan sxemada krivoshipning aylanish yo’nalishida, kulisa soat strelkasi yo’nalishida CD’ holatdan, CD’’ holatga aylanadi, bu krivoshipning (180° + β ) burchakka aylanishiga to’g’ri keladi. Kulisaning teskari harakatlanishi, ya’ni CD’’ holatdan CD’ holatga aylanganda krivoship (180° – β ) burchakka mos ravishda aylanadi. Bundan kelib chiqadiki, kulisaning soat strelkasi bo’yicha aylanishi kichik burchak tezlikda o’tadi, teskari yunalishdagi aylanishi esa – katta tezlikda o’tadi. Ko’pincha, kichik tezlikda harakatlanuvchi zveno harakatini ishchi yurish deyiladi, katta tezlikdagisini esa salt yurish deyiladi. Yoki to’g’ri va teskari yurish deyiladi.

11.2-rasm Berilganlar bu holat uchun quyidagilar: - kulisaning o’rtacha tezligining o’zgarish koefitsienti – o’rtacha tezlikning salt va ishchi yurishdagi nisbati; - krivoshipning aylanish markazi va kulisaning silkinish nuqtasi H masofa. Kulisaning o’rtacha tezligining o’zgarish koefitsienti: и3 c3 k    > 1 Bu yerda: ω 3s – salt yurishdagi kulisaning o’rtacha burchak tezligi; ω 3i – ishchi yurishdagi kulisaning o’rtacha burchak tezligi; Kulisaning o’rtacha burchak tezligini topamiz: с с3 t    ; и и3 t    Kulisaning ishchi va salt yurishdagi vaqti krivoshipning (180° + β ) va (180° – β ) burchakka burilishdagi vaqtiga teng, unda: 1 с 180 t    ; 1 и 180 t    Bu qiymatlarni oldingiga qo’yib, olamiz: ) 180( ;) 180( 1 и3 1 c3           Bu qiymatlarni (3.49)ga qo’yib, o’rtacha tezlikning o’zgarish koeffitsientini hisoblash formulasini keltirib chiqazamiz:     180 180 k β ga nisbatan (3.50)ni yechib, berilgan o’rtacha tezlikning o’zgarish koeffietsientiga nisbatan kulisaning silkinish burchagini hisoblash uchun formulani keltirib chiqamiz. 1 k 1 k 180     (3.51) ifoda hisoblashgan, berilgan β va H qiymati buyicha A B ’C tug’ri burchakli uchburchakdan krivoship uzunligini topamiz. 1 k 1 k 90 sin H 2 sin H l 0 1     

Krivoshipning mavjudlik sharti Tarkibida krivoship bo’lgan mexanizmlarni loyihalashda, shunga e’tibor berish kerakki krivoship zvenosi to’la aylanma harakat qilishi kerak. Mexanizmda shunday zvenoning borligi aniq shartlarini bajarishi kerak, har xil oddiy sterjenli mexanizmda krivoshipning mavjudlik shartini ko’rib chiqamiz. Krivoship-polzunli mexanizm. Markaziy krivoship-polzunli mexanizmda harakat chizig’i krivoshipning aylanish markazdan o’tadi va markaziy bo’lmagan mexanizmni ekstsentrikli yoki dezaksial deyiladi. 11.3-rasm 11.4-rasm 11.4-rasmdan ko’rinib turibdiki, AB zveno krivoship bo’lishligi uchun, u to’la aylanishi kerak, bunda BC zveno AB zvenodan katta bo’lishi kerak 2l > 1l . Markaziy bo’lmagan mexanizmda polzunning harakat chizig’i krivoshipning aylanish markazidan o’tmaydi, e ekstsentrisitet deb ataluvchi masofa uzoqligida bo’ladi. Bu holatda AB zveno krivoship bo’lishligi uchun, BC zveno AB va yening summasidan katta bulishi kerak:

2l > e l1 Krivoship-koromisloli mexanizm. Bunday mexanizm sxemasi 3.20- rasmda ko’rsatilgan, bunda shartlar bajarilishi kerak: 1l < 2l < 3l < 4l Krivoshipning mavjudlik shartini, mexanizmning AB 1 S 1 D holatida, bunda krivoship qo’zg’almas nuqta bilan birlishtirilib tug’ri chizig’ida yotishidan topamiz. Rasmdan ko’rinadiki: AB zveno aylanishi uchun, ya’ni krivoship bo’lishi uchun, zveno o’lchamlari shunday bo’lishi kerak, bunda S 1 nuqta ko’rsatilgan xolatda AD tug’ri chizig’ida yotmasligi kerak, B 1 S 1 D figura hamma vaqt uchburchakdan iborat bo’lishi kerak. Bu quydagi shartni bajarilishida bo’ladi: 4 1 l l  < 3 2 ll  Krivoship mavjudligini ko’rish mumkin: sharnirli turt zvenoli mexanizmda eng qisqa zveno krivoshipdir, bunda eng qisqa va eng uzun zvenolar yig’indisi qolgan ikki zveno yig’indisidan kichik bo’lishi kerak. Krivoship-kulisali mexanizm. Krivoship-kulisali mexanizmlar silkinuvchi va aylanuvchi kulisalilarga bo’linadi. Kulisasi silkinuvchi krivoship-kulisali mexanizmda (11.5a-rasm) krivoshipning aylanish markazi va kulisaning silkinish nuqtasi oralig’idagi H masofa krivoship uzunligidan katta bo’lishi kerak (H > l 1 ), kulisali aylanuvchi krivoship-kulisali mexanizmda (11.5 b-rasm) bu masofa krivoship uzunligidan kichik bo’lishi kerak (H < l 1 ).

11.5- rasm SHunday qilib, krivoshipning mavjudlik sharti kulisali mexanizmlarda shunday ifodalanadi:1l Н  ________________ Ba’azi bir mexanizmlarni loyihalashda, ruxsat etilgan bosim burchagini hisobga olib, zvenolar o’rtasida kuchlarni uzatish sharti ni bajarilishini ta’mirlanishi kerak. Bu misolda ko’rib chikamiz. Ruxsat etilgan bosim burchagini hisobga olib koromislo-kulisali mexanizmni loyihalash Bosim burchagi – bu 17.6 a-rasmda ko’rsatilganidek kuch vektori va bu kuch qo’yilgan nuqtaning tezlik vektori orasidagi o’tkir burchak. Rasmdan ko’rinib turibdi, eng yaxshi kuchni uzatish sharti kuch harakati chizig’i va tezlikni ustma- ust tushishida, ya’ni α = 0. Bosim burchagi qancha katta bo’lsa, shuncha kuchni uzatish sharti yomonlashadi, uning tashkil etuvchisi zveno harakatiga qarshilik ko’rsatadi. Bu tashkil etuvchi harakatga qarshilik ko’rsatib, A sharnirda ishqalanish hosil qiladi (11.6-rasm). Agar α = 90 0 harakatlanish bo’lmaydi; A sharnirdagi ishqalanishni hisobga olmaganda. Agar uni hisobga olsak, u holda kuchni uzatish va zveno harakati orasidagi bosim burchagi 90° minus ishqalanish

burchagi bo’lsa, zveno harakatdan to’xtaydi. (ko’pincha ishqalanuvchi material va moylanishiga qarab ishkalanish burchagi φ t = (3  5)° oralig’ida bo’ladi). 11.6-rasm Sterjenli mexanizmlarni ishlash davrida bosim burchagining qiymati kuchni bir zvenodan ikkinchi zvenoga uzatishda o’zgaradi, mexanizmni loyihalashda berilgan ruxsat etilgan bosim burchagi [α] oshmasligi kerak. Cilkinuvchi gidrotsilindrli mexanizmni loyixalashda bu burchak qanday hisobga olinishini ko’rib chiqamiz. 11.6 b-rasmda ko’rsatilganidek bu mexanizm kuzovni a g ’darish mexanizmi hisoblanadi (samolyot oyoqlarini olishni loyihalash ham shunga o’xshashdir). Uni loyihalashda shtok 2 dan gidrotsilindr 3 kuzov 1 ga kuchni uzatish shartini hisobga olish kerak. Bu shartlar silkinuvchi gidrotsilindr S nuqtasining joylashish joyiga qarab o’zgarishi mumkin. Bu nuqtaning holatini aniqlash metodi 17.6 v-rasmda berilgan. Berilgan qiymatlar quyidagicha: - AB zvenoning uzunligi; - AB zvenoning burilish burchagi, ya’ni, uning chetki AB’ va AB’’ holatlari; - gidrotsilindrning silkinish nuqtasi va B nuqta orasidagi minimal masofa, ya’ni BC min ; - B nuqtadagi ruxsat etilgan bosim burchagi [ α ].

Silkinuvchi gidrotsilindr S nuqta holatini aniqlash talab etiladi. Mexanizmni chetki holatlarida kuchni uzatish sharti eng murakkab bo’lganligi uchun, zvenoning AB’ va AB’’ holatlarini ko’ramiz. Gidrotsilindr shtoki AB zvenoga B nuqtada bo’langanligi sababli, kuch gidrotsilindrdan zvenoga bu nuqta orqali uzatiladi. Kuch vektori tezlik vektori bilan B nuqtada istalgan burchak hosil qiladi, ruxsat etilgan bosim burchagi oralig’ida. B’ nuqtadan tezlik ta’sir chizigini zvenoga perpendikulyar qilib o’tkazamiz, va bu chiziqdan soat strelkasi yunalishida [ α ] burchakni qo’yamiz. Bu ikkilangan burchakning ichida gidrotsilindrning kuch vektori yotadi, yoki B’C kesma, B’ nuqta bilan gidrotsilindr silkinish nuqtasining uchrashgan nuqtasidir. B’’ nuqtada o’xshash qurilishlarni qilib, B’ va B’’ nuqtadan ikkita ikkilangan [ α ] burchakni qo’yib, 17.6 – rasmda shtrixlangan umumiy zona chegaralarini hosil qilamiz. Agar kuch gidrotsilindrdan zvenoga B nuqta orqali bu zonaning ichida joylashib o’tqazilsa, bu kuchni uzatish sharti zvenoning ikki chetki holati uchun yaxshi bo’ladi. Bu zonaning ichida gidrotsilindrning silkinish nuqtasi B’ nuqtadan BC min oralig’ida joylashadi. Konkret C nuqtaning o’rni BC min radiusida qo’shimcha konstruktiv shartlarni berib topiladi, agarda ular yuq bo’lsa, ixtiyoriy tanlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Фролов К.В ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 1990. 2. Джураев А ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 2004. 3. Karimov R.I, Saliyev A. Mexanizm va mashinalar nazariyasi fanidan o’quv qo’llanma. T .: ToshDTU , 2006. 4. Abduvaliyev U.A., Karimov R.I. “Amaliy mexanika” faninig “Mashina va mexanizmlar nazariyasi” bo’limidan kurs ishini bajarish bo’yicha o’quv qo’llanma – T,ToshDTU, 2008. 5. Karimov R.I., Baratov N.B., Abduvaliyev U.A.“ Mexanizm va mashinalar nazariyasi” fanidan pishangli mexanizmlarning strukturaviy va kinematik mushohadasi mavzusi bo’yicha xisob – grafika ishlarini bajarish uchun uslubiy ko’rsatma. – T,ToshDTU, 2010.

Похожие

Polyar planlar usulida mexanizmlar kinematikasini tekshirish

Mexanizmlarni kinematik analizi masshtab koeffitsiyenti mexanizmni kinematikasini grafik usulda tekshirish

Kinematik zanjir ularning turlari Assur guruxlari

Mexanizmlar dinamikasi mexanizm zvenolariga ta’sir etuvchi kuchlar Inertsiya kuchlari va momentlari

Kinematik juftlar va ularning klassifikatsiyasi