Sharqona, o’zbekona ma’naviy fazilatlar - Основы культурологии - Рефераты

Sharqona, o’zbekona ma’naviy fazilatlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

175 KB

Sharqona, o’zbekona ma’naviy fazilatlar REJA: 1. Vatanparvarlik insonparvarlik tushunchalari ularning mohiyati. 2. Bilimdonlik, dо‘stlikka sadoqatlilik, rostgо‘ylik, adolatparvarlik- ma’naviy fazilat. 3. Iymon, diyonat, adolat, mehr-shafqat, e’tiqod, poklik, halollik va vafodorlik ota - onaga izzat-hurmat, oilaga sadoqat va g‘amxо‘rlik- shaxsning oliyjanob fazilatlari. 4. Bugungi kun muammolari 5. Xulosa

Vatanparvarlik insonparvarlik tushunchalari ularning mohiyati. Vatanparvarlik xaqida sо‘z yuritish dan avval Vatan tushunchasiga izoh berish maqsadga muvofiq. Vatan aslida arabcha sо‘z bо‘lib, ona yurt ma’nosini anglatadi, shu ma’noda olib qaraydigan bо‘lsak О‘zbekiston-о‘zbek xalqining Vatani-muqaddas sajdagohidir: Dunyo b о ‘ldi chamanimanim О ‘zbekiston Vatanim manim. Vatan- bu inson va uning avlod ajdodlari kindik qoni t о ‘qilgan muqaddas dargohdir. Vatan-bu ajdodlar maskani el yurt, xalq voyaga yetgan, uning tili, tarixi, madaniyati, urf odatlari, qadriyatlari chinakmiga ishlanib, kamol topib boradiga zamindir. Vatan deganda hamisha о ‘zimiz tug‘ilib о ‘sgan, k о ‘z ochib k о ‘rgan, ta’lim tarbiya olib voyaga yetgan, necha-necha ajdodlarimiz yashab о ‘tgan, ularning aql- idroki, mehnati sarf qilingan yurt k о ‘z oldimiz ga keladi. Vatan ona kabi aziz va muqaddasdir. Vatan insonga baxt iqbol beradigan zamindir. A.Avloniy aytganidek: “Har bir kishining tug‘ilib о ‘sgan shahar va mamalkatini shul kishining Vatani deyilur. Har kim tug‘ilgan, о ‘sgan joyini jonidan ortiq suyar... Biz Turkistonliklar о ‘z Vatanimizni jonimizdan ortiq suyganimiz kabi arablar Arbistonlarini, qumlik issiq ch о ‘llarini, eskimoslar Shimol taraflar, eng sovuq qor va muzlik yerlarni va boshqa yerlarni ziyoda suyarlar. Agar suymaslar edi, havosi yaxshi Turonlik oson yerlarga о ‘z Vatanlarini tashlab hijrat qilurlar edi” .

Vatan- bu xalqning о ‘tmishi, buguni va kelajagidir. Vatan- muqaddas qadriyat. Taraqqiyot Vatandan boshlanadi. U insonning kindik qoni t о ‘qilgan joy, insonni ijtimoiy yetimlikdan asrovchi mazil, ma’naviy kamolot va fuqorolik maydoni,hayot maktabi, farovonlik va baxt – saodat о ‘chog‘idir. Inson uchun na davlat, na toju taxt, hech bir narsa Vatanga, el-yurt mehriga teng kelolmaydi. Vatandan judolik-inson uchun katta baxtsizlikdir. Inson istagan joyda bir parcha nongaqornini t о ‘yg‘azishi mumkin. Lekin Vatanning о ‘rnini hech narsa bosolmaydi. Vatanda yashash haqiqiy baxtdir Mustaqillik tufayli biz о ‘zimizning haqiqiy vatanimizni topdik. Bu mustaqillikning bizga bergan eng oliy ne’mat i dir. Vatani mustaqil xalqning о ‘zi ham mustaqil b о ‘ladi. Yurti ozod va erkin odamning erki о ‘z q о ‘lida b о ‘ladi. Milliy mustaqillik - xalqimizda ayniqsa о ‘sib kelayotgan yosh barkamol avlodimizni vatanparvarlik tuyg‘ularining tiklanishida muhim ahamiyat kasb etdi. Hozirda vatanparvarlik о ‘zining qanday qirralari bilan namoyon b о ‘layotir. Vatanparvarlikning mohiyati nimalarda, qanday amaliy ishlar faoliyatida namoyon b о ‘ladi. umuman vatanparvarlik nima, uni qanday tushunmoq kerak, u haqda donishmandlar nima deganlar. Quyida ana shular haqida bahs yuritmoqchimiz. Avvalo, hozirgi о ‘zbek vatanparvarligi ota-bobolarimiz yaratuvchanlik ishining vosita davomidir. Saodatli, baxtli, kelajagi buyuk О ‘zbekistonga hozir har daqiqada ulush q о ‘shmoq, vatanga muhabbat, vatanparvarlikning asl k о ‘rinishidir. Vatanga munosib

farzand b о ‘lish, uning yeri, suvi, eli bilan chambarchas bog‘liq ekanligimizni teran anglash, uni ardoqlash ham vatanparvarlikning bir k о ‘rinishi, qirrasi. Vatanparvarlikning eng oliy tuyg‘u sifatida о ‘tmish mutafakkirlari alohida qayd etganlar va о ‘zlari ham unga sodiq qolganlar. Endi ana shu qaydlardan ba’zilarini eslab о‘tamiz. Sitseron (Rumo notig‘i va faylasufi). Bizga ota-onalar,bolalar, yaqin xesh-aqrobalar qimmatlidir, lekin muhabbat bobidagi barcha tasavvurlarimiz birgina “Vatan” degan sо‘zda mujasamlashgan. Vatanga nafi teggudek bо‘lsa, qaysi vijdonli odam u uchun jonini berishga ikkilanar ekan! Gegel (nemis faylasuf). Ma’rifatli xalqlarning haqiqiy jasorati Vatan yо‘lida qurbon bо‘lishga hozir ekanliklarida aks etadi. Bayron (ingliz shoiri). Kimki о‘z yurtini sevmasa, u hech nimani seva olmaydi. Belinskiy (rus tanqidchisi). Kimki о‘z Vataniga dahldor bо‘lmasa, u insoniyatga ham dahldor emas. Gyugo (fransо‘zadibi). О‘z Vataniga dog‘- tushurish uni sotish degan sо‘z. Vatan tuyg‘usi bо‘lgan kishidagina vatanparvarlik jо‘sh uradi. Prezidentimiz I A Karimov aytganidek: “Vatanga muhabbat hissi odamning qalbida tabiiy ravishda tug‘iladi. YA’ni, inson о ‘zligini anglagan, nasl-nasabini bilgani sari yuragida vatanga b о ‘lgan muhabbat tuyg‘usi ildiz otib, yuksala boradi. Bu ildiz qanchalik chuqur b о ‘lsa, tug‘ilib о ‘sgan Vatanga muhabbat ham shu qadar cheksiz b о ‘ladi” . Vatanparvarlik deganda esa yana quyidagilarni anglash joiz:

- о ‘z xalqini, tarixini yaxshi bilish va u bilan fahrlanish: -qadimiy obidalar, mislsiz imoratlar, ajdodlar yaratgan moddiy va ma’naviy me’roslarni k о ‘z qorachig‘iday asrash va avlodlarga taqdim etish: -xalqimizning, ajdodlarimizning g о ‘zal va ma’noli urf-odatlar, rasm-rusm va udumlarni qadrlay bilish, ularni davom ettirish: -ajoyib vatandoshlar - ajdodlar nomi bilan, ularni ulug‘ ishlari, ijodlari bilan fahrlanish, ularni ishlarini davom ettirish, ularga munosib voris b о ‘lish: -shunday ajoyib xalqqa, yurtga, uning boy tili va madaniyatiga mansubligi bilan fahrlanish: -turon zamin n i himoya qilib, tomirdan ohirgi qoni qolguncha dushmanga qarshi kurashgan bahodirlarni, ayovsiz janglarda halo k b о ‘lgan qahramonlarni yod etish: -asrimizning 20-50 yillari va nihoyat 80 - yillarida xalqimiz, millatimizga qarshi uyushtirilgan qatag‘onlarda qamoq va surgin a’zoblarni boshdan kechirgan va halok b о ‘lgan minglab millatmiz gullarini unutmaslik: -bu aziz va g о ‘zal vatanimizda yuksak e’tiqod bilan yashash unga hamisha sadoqatli b о ‘lishdir Vatanparvarlik hammamizning о ‘z ishimizga mas’uliyat bilan qarash, vatanning boyliklarini k о ‘z qorachig‘ida y asrash, boyliklariga boylik q о ‘shishga о ‘z ulushimizni q о ‘shish uni fan ch о ‘qqilari sari intilish va boshqalardir.

Vatanparvarlik bir s о ‘z bilan aytganda о ‘z ijobiy ishlarimiz, bunyodkorlik harakatlarimiz bi l an uning kuch-qudratiga, gullab yashnashiga imkon darajasida hissa q о ‘shish: -ona yurtimizda tinchlik, barqarorlikni va osoyishtalikni saqlashga intilish vatanparvarlikning belgisidir. -vatanparvarlik-xalqaro munosabatlari vatan, millat manfaatlarini birinchi о ‘ringa q о ‘yishdir. Vatanparvarlik tushunchasi insonparvarlik tushunchasi bilan uyg‘undir. Vatanparvarlik uchun intilish, vatanpavrvarlik uchun kurashning zaminida insonparvarlik yotadi. Insonparvarlik bu о ‘zbek xalqi milliy ruhiyatning ajralmas fazilatidir. U purma’no va sermazmun tushunchadir. Insonparvarlik inson , xalqning ajralma s hislati tarzida k о ‘zga tashlanadi. Qur’oni Karim insonparvarlik g‘oyalari asosiga qurilgan. Muhammad alayhissalom hadislari g‘oyalarga boy xikmatlar majmuasidir. Insonparvarlik kishilarning bir-biriga hurmatida, qadr-qimmatida, mehr shafqatida, diyonatda, о‘zaro kо‘maklashuvida hamdardlikda, boshqalar qayg‘usiga sherik bо‘lib, quvonchidan va baxtidan sevinishda, xalq baxti va yutuqlaridan fahrlanishda kо‘rinadi. О‘zbek xalqi doimo u insoniyat dardini kuylab kelgan. Al-Horazmiy, Al-Beruni, Ibn Sino, az- Zamahshariy, Pahlavon Mahmud, A Navoiy, Ogahiy, asarlardagi g‘oyalar -insonparvarlik ruhi bilan ajarlib turadi. Xususan, Navoiy ijodida insonparvarlik alohida ahamiyat kasb etadi. Uningcha, vatanga, xalqqa sadoqat eng avval uning taqdiri ustida g‘amxо‘rlikdan iboratdir. Insonga nisbatan bepavolik, uning taqdiri va baxtu saodati ustidagi g‘am yemaslik tarafli inson uchun tamomila yotdir.

Prezidentimiz va О‘zbekiston davlatning eng ulug‘vor va insonparvarlik g‘oyalaridan biri-ichki va tashqi tinchlik siyosatidir. Inson tug‘ilgan ekan, u yashashi kerak. Yashash uchun tinchlik zarur, demak, davlatimizning tinchlik siyosati insonparvarlik siyosati mazmuni bilan yо‘g‘rilgan. О‘z millatiga sadoqatli bо‘lish millatparvarlik bilan hamohang tushunchadir. Millatparvarlik u har bir inson uchun yuksak burch sanaladi. О‘z millatini sevmagan о‘zini ham, vatanini ham seva olmaydi. Millatparvarilik о‘z millatini boshqa millatlardan ustun qо‘yish kamsitish kabi (millatchilik va shovinizm) jirkanch harakatlardan tubdan farq qiluvchi tuyg‘udir. Millatparvarlik о‘z millatining birligini mustahkamlash, о‘z tili, urf-odatlari, an’analarini rivojlantirish, qadriyatlar va me’roslarini kо‘z qorachig‘iday asrash о‘z millatini kelajagi uchun xizmat qiluvchi aql zakovat salohiyatni rivojlantirish va milliy tarbiyani amalga oshirish yо‘lida fidoiy bо‘lishdir. Milliy о‘zlikni anglashni muhim omili bо‘lgan millatparvarlik tuyg‘usini shakllantirishda yaqin о‘tmishda millatimiz manfaatlarini kо‘zlab millatparvarlikning yorqin namunasini kо‘rsatgan millatimizinng sodiq farzandlari amalga oshirgan ishlarni tashviqot qilish katta ahamiyatga ega. Bugun F. Xо‘jayev, A. Ikromov, A. Qodirov, U. Nosir, A. Fitrat, I. Mо‘minov, H. Abdullayev, SH. Rashidov kabilarni nomlari millatparvarlikni о‘zida yorqin mujassam etganligini yoshlarga tushuntirishimiz lozim. Millatimizning mustaqilligi uchun jon fido etdilar. Ulardan birlari millatimiz sharafini himoya qilibgina qolmay, uni jaxon uzra kо‘z-kо‘z qilishda о‘zlarini ayamadilar. Yana birlari esa ona zaminda millatimiz orasida ulkan kadrlar yetishib chiqishiga jonbozlik kо‘rsatdi. Boshqa birlari esa yurtimizdan tashib ketilgan hom

ashyoni о‘rnini tо‘lg‘azish uchun markazdan kо‘proq texnika, texnolgiya fan yutuqlarini, mablag‘larini olib kelish yо‘lida faoliyat kо‘rsatdi. Bugun Mustaqil О‘zbekistonni jaxonda о‘z munosib о‘rnini topishi, millatimizning qadr-qimmatini joyiga qо‘yish ona zaminda yashayotgan barcha millat va elatlar vakillari bilan barqaror rivojlanish yо‘lida faoliyat kо‘rsatayotgan О‘zbekiston respublikasi prezidenti I. A. Karimov nomi millatparvarlikning yorqin ifodasi sifatida xalqimiz qalbidan chuqur о‘rin olgan. Bilimdonlik, dо‘stlikka sadoqatlilik, rostgо‘ylik, adolatparvarlik - ma’naviy fazilat. 3. Iymon, diyonat, adolat, mehr-shafqat, e’tiqod poklik, halollik va vafodorlik ota - onaga izzat-hurmat, oilaga sadoqat va g‘amxо‘rlik-shaxsning oliyjanob fazilatlari. Mazkur masala yechimi k о ‘p qirrali. Q о ‘yilgan masalani har kim о ‘z ma’anaviy dunyosi о ‘lchami bilan о ‘lchab, shunga yarasha hatti - harakat qiladi. Insoning chin ma’nodagi insonligi - uning iymoni, diyonati, mehr - oqibati, pokligi va halolligi, kamtarligi va boshqalar bilan о ‘lchanadi. Insoniylik esa faqat iymonli insonlardagina b о ‘ladi. Biz bu о ‘rinda hamma kishilar uchun umumiy tarzda tegishli b о ‘lgan masalalar ustida baholi qudrat fikr yuritamiz. Agar biz iymon tushunchasining mohiyatini t о ‘g‘ri anglab tushunib olsak, iymonni izohlovchisi b о ‘lgan diyonat, mehr oqibat, poklik va halollik kamtarlikning ham mohiyatini bilib olamiz. Faqat iymonli kishilargina poklik va halollik diyonat, ezgulik, mehr - oqibat y о ‘lida b о ‘ladilar. Shuning uchun ham mazkur masalada iymon tushunchasin i , uning

mohiyatini keng qamrovli asosda bayon qilishni maqsadga muvofiq deb bildik. Ma’naviy - axloqiy fazilat sifatida esa iymon faq a t odamzotgagina xos ruhiy hodisa jumlasiga kiradi. Inson, odamzotdan tashqari hech bir mahluqotda iymonning о ‘rni y о ‘q. Binobarin, odamzot jamiki boshqa jonzotlardan biron bir narsaga ishonib, uni muqaddas deb bilishi, ya’ni iymon keltirishi bilan ajralib turadi. Iymon kishi ma’naviyatining, axloqning о ‘q ildizi, poydevori, negizidir. Iymondan mahrum kimsaning aqli nechog‘li о ‘tkir, irodasi naqadar ch о ‘ng b о ‘lmasin va shular tufayli о ‘zligidan qanchalik mag‘rurlanmasin, u chinakam insonlar qatoriga kiritilmagan, kiritilmaydi ham. Zero, iymonsiz odam na Allohdan q о ‘rqadi va bandalaridan uyaladi, u nafsining itoatkor quli b о ‘lib, har qanday razolat va paskashliklardan qaytmaydi, Alloh hammamizni shunday asrasin. Buni ng uchun iymon y о ‘lini tutishimiz lozim. Hamma dinlarda iymonga alohida e’tibor beriladi. Iymon barcha dinlarni ustun i sanaladi. Chunonchi zardushtiylik iymoni uch tayanchiga: niyat-fikrning sofligiga, s о ‘zning sobitligi g a, amallarning insoniyligiga suyanadi. Islom ta’limotiga k о ‘ra, iymon mohiyatini Qur’oni Karimning quyidagi surasi ochib beradi: “Amantu billahi va malaikatihi va kutubihi va rosulihi val yavmal oxiri va qodari hayrihi va sharrihi minalloshhi taolo val ba’si ba’dal mavt haqqun. Ashhadu alla ilaha illallohu va ashhadu anna Muhammadan abduhu va rasuluh”. Mazkur suraning ma’nosi esa taxminan shunday: “Chin k о ‘nglim ila iymon keltirdim: Allohi taologa va uning farishtalariga va uning kitoblariga va uning kitoblariga va uning p ayg‘amba r lariga ham bu dunyo y о ‘q b о ‘lib oxirat

kuni b о ‘lmog‘iga va qadarga, ya’ni yaxshi va yomon ishlar har qaysisi ilohi taolodan b о ‘lmoqligiga va о ‘lgandan s о ‘ng qabrdan tirilib va b о ‘larning hammasi haqiqat ekaniga. Dilim birla guvohlik berurman, albatta Allohdan о ‘zga hech ma’bud y о ‘qdir. Yana guvohlik beraman, albatta Muhammad Allohi taoloning bandasi va barcha bandalariga din ahkomlarini о ‘rgatmoq uchun yuborgan payg‘ a mbaridur”. Hozirgi kunda Yer yuzida diniy iymonning bir talay turlari b о ‘lib, jaxon ahllari aro keng taralgani t о ‘rttadir: buddaviy iymon, iudaviy iymon, isoviy iymon, isloim i y iymon. Bu iymon turlari mazmun jihatdan farqlansada, ammo mohiyatan birdir. U ham b о ‘lsa, biron-bir narsa va g‘oyani benihoya sharifu muqaddas, azizu mukarram bilib, kundalik faoliyat va xulq-atvorda ana shu e’tiqodan kelib chiqib, xatti-harakat qilishdan iboratdir. Binobarin, jamiki iymon turi kishi amaliy faoliyat va xulq-atvori dasturi sifatida namoyon b о ‘ladi. Diniy iymon bilan birga inson tajribasi, bilimi tufayli yuzaga kelgan dunyoviy iymon ham bor. Dunyoviy iymon mazmunini olam va odam haqida s о ‘ngi ikki yarim ming yil mobaynida kashf etilgan ilmiy-falsafiy bilimlar, mehnat ahlining t о ‘plagan hayot tajribasi, ijtimoiy xotirasi, turli-tuman udumlar, urf-odatlar, rasm-rusumlar, an’analar va ular zamiridagi bilimlar tashkil etadi. Dunyoviy iymonning о ‘zag i odamiylikdan iborat b о ‘lib, uning tarkibiga kiradigan unsurlar, qirralar, jihatlar g‘oyat turli tumandir. Odamiylik deganda xalqimiz uzoq tarixi davomida turli sinovlardan о ‘tib sayqal topib kelayotgan va faqatgina ijobiy fazilatlar tarzida e’zozlanadigan axloqiy qadriyatlarni tushunsak b о ‘ladi.

Iymonli b о ‘lishning yana bir belgisi odamning diyonatli, vijdonli b о ‘lishidir. Diyonat va vijdon bir-biriga yaqin tushuncha. Diyonat va vijdon odamlardagi insof tuyg‘usiga hamohangdir . Diyonat va vijdon kishining kundalik faoliyati, qilmishi, fe’l atvori uchun avvalo о ‘zi oldida, qolaversa oila, jamoat, jamiyat va vatan oldida ma’naviy ma’suliyat his etishidir. Vijdonli, diyonatli kishi nohaq adolatsiz ishlardan g‘azabga keladi, ularga qarshilik bildiradi: о ‘z faoliyatining yaxshi tomonlaridan qanoatlanib xursand b о ‘lsa, yomon tomonlaridan norozi b о ‘lib, ruhan eziladi, vijdon azobidan og‘irroq jazo y о ‘q. Shuning uchun xalqimizdan vijdon azobi g о ‘r azobi degan maqol bor. Bu maqolning tagida chuqur ma’no yotadi. Mehr-shafqatlilik ham iymonning belgilaridan biridir Yuqoridagilar kabi mehr-shafqat ham xalqimizga xos xususiyat sanaladi. Mehr-shafqat odatda yetim-yesir, qarovsiz qolgan qariyalar, g‘ariblarga, nogironlarga nisbatan moddiy va ma’naviy yordam k о ‘rsatish tuyg‘usi, desak b о ‘ladi. Bizning mustaqil Respublikamiz rahbariyati ota-bobolarimiz udumini davom ettirib, bozor munosabatlariga о ‘tish sharoitida ota-onasiz, qarovsiz qolgan bolalar va hech kimi y о ‘q qariyalar, shuningdek nogironlarga nisbatan yuksak mehr-shafqatlilik namunasini k о ‘rsatayotir. Halollikning yanada kengroq ma’nodagi jihatlari bu turmushdagi halollik, о ‘zaro muom a la-munosabatdagi halollik, jamoa orasidagi halollik, savdo-sotiqdagi halollik, d о ‘stlar о ‘rtasidagi halollik va shu kabilardir. Yuragi, qalbi pok va toza, halol y о ‘ldan yurgan insonlar hamisha xotirjam b о ‘ladi, k о ‘ngli ravshan, doimo sihat-salomat yuradi. Xorazmlik qomusiy olim, buyuk alloma Mahmud az-Zamahshariy bu

haqda shunday deb nasihat qiladi: “Halol va pokiza kishi doimo xotirjamu tinchlikdadir, birovga hiyonatu - yomonlik qiladigan kishi esa halokatga giriftordir”. Hayot, asosan oiladan boshlanadi. О ‘zbek xalqida “qush uyasida k о ‘rganini qiladi”, degan naql bor. Demak, ota-ona pok va halol b о ‘lsa, farzandi ham shu ruhda kamol topadi. Farzanddagi yaxshi fe’l va amallar halol luqmadandir. Kamtarlik-inson ichki ma’naviy dunyosining namoyon b о ‘lishidir. Agar insonning qonida, qalbida yumshoqlik, saxovat, odob-andisha, sharm-hayo, or-nomus, oriyat b о ‘lmasa ming harakat qilmasin, baribir, odamlarga k о ‘ziga kamtar b о ‘lib k о ‘rina olmaydi. Xullas, har birimizni iymon, poklik va halollik, or-nomus, shar- hayo, kamtarlik, k о ‘yingki insonni bezovchi g о ‘zal xulq-odob, axloq tark etmasin. Ma'naviyat sohasidagi ishlarimizning pirovard maqsadi imon e'tiqodi butun, irodasi baquvvat erkin fuqaro ma'naviyatini shakllantirishdir. Ya'ni, mustaqil dunyo qarashga ega, ajdodlarimizning bebaho merosi va zamonaviy tafakkuriga tayanib yashaydigan barkamol shaxs — komil insonni tarbiyalashdan iborat. Dunyo xalqlari ming yillar mobaynida o’z an'ana va urf-odatlari, marosim va bayramlariga sodiq qolish, uni har qanday ta'sir va tazyiqlardan himoyalash orqali turli davrlar, ajdodlar o’rtasidagi ma'naviy yakdillikni ta'minlaganlar hamda milliy o’zlikni, mentalitetni saqlab kelganlar. Bu munosobat vorisiylik tushunchasining millat taqdiridagi hal qiluvchi ahamiyati bilan uzviy bog’liq. Shu o’rinda mavzuga doir tahlillar va misollarga o’tishdan oldin ushbu tushunchani

biroz izohlab o’tsak. Avvalo vorisiylik tushunchasi o’z tarkibiga muayyan millatlarga xos bo’lgan tarixiy shakllanish bosqichlari: til, madaniyat, san'at, urf-odatlar, buyuk shaxslar merosi, milliy mentalitet, temperament, shuningdek bir qator sohalardagi (buning o’zi alohida mavzu mual.) xamda turmush tarzidagi o’ziga xoslikni saqlash, o’zlashtirish, o’sib kelayotgan avlodga singdirish va targ’ib etish elementlarini qamrab olishini qayd etish joiz. Yurtboshimiz ta'biri bilan aytganda, vorisiylik ma'naviyatning o’q ildizi, asosiy tayanchi, ajdodlarimizning bebaho merosidir. Vorisiylik masalasiga, uning ijtimoiy barqarorlikni ta'minlovchi eng ustuvor omil hamda komil inson ma'naviyatini belgilovchi bosh mezon sifatidagi o’rni va ahamiyatiga doim urg’u berilib, mazkur masalaga jamoatchilik e'tibori muntazam qaratilayotganligi bejiz emas, albatta. Did, saviya va dunyoqarash: Ikki xil yondashuv Vorisiylik tuyg’usini yoshlarning ong va tafakkur tarzida shakllantirishda katta avlodning ta'sirchan roli alohida ahamiyatga ega. E'tibor qilsangiz, ko’pincha katta yoshli odamlar orasida yoshlarga hayot tajribalarini o’rgatish zarurligi xususida fikrlar o’rtaga koyiladi. Katga avlod va yoshlar o’rtasida dunyoni anglash, hayotga bo’lgan munosabat masalasida ikki xil yondashuv shakllanib qolayotganligi muammosi bahsga sarob bo’lib qolmokda. Bu masala, ayniqsa G’arb dunyosida juda dolzarb bo’lib, yoshlar va kattalar birbiridan ma'naviy jihatdan begonalashib qolayotganligi, bir xalq turmush tarzida ikki xil yondashuv, ikki xil talqin, birbirini inkor etuvchi, mohiyatan

qaramaqarshi ikki madaniy ehtiyojlar asosida yashash odatiy holga aylanganligi jiddiy muammodir. Xo’sh, bunday muammo qanday paydo bo’ldi? Buning tub ildizlarida ikki katta ijtimoiy asos borligi kuzatiladi. Ya'ni bir tomondan, ommaga ko’rsatilayotgan ommaviy mafkuraviy ta'sirning davlat va jamoatchilik nazoratidan tamoman chetda ekanligi, ommaviy axborot vositalari, televideniye, reklama va ayniqsa, internet orqali axloqiy buzuklik, kosmopolitizm, gedonizm, ma'naviy tubanlik, surbetlikning yoshlar uchun ijtimoiy maqbul hayotiy pozitsiya sifatida keng targ’ib etilayotganligi bo’lsa, ikkinchi jihatdan esa, ko’pgina rivojlangan davlatlarda kattalar va yoshlar ma'naviyati o’rtasida ming yillik vorislik an'analarining barham topib borayotganligidir. Bu esa kattalarning yoshlarga, o’z farzandlariga aytadigan gaplari, nasihat va o’gitlari besamar bo’lib, hech qanday tarbiyaviy ta'sir kuchiga ega bo’lmay qolishiga olib kelmokda. Eng yomoni, internet va televideniye orqali olinayotgan mafkuraviy ta'sir natijasida yoshlar nafaqat jamiyat an'ana va odatlaridan, balki qonunlar asosida yashashdan ham chetlanib, ularda hayiqmaslik, qoidalarni buzish, kattalar tomonidan yaratilgan modtsiy va ma'naviy turmush tarziga begona ko’z bilan qarash, vayron etishga moyillik xususiyatlari shakllanib ulguryapti. Afsuski, bunday ijtimoiy zararli xislatlar o’z mohiyatiga ko’ra vayronkor tabiatga ega bo’lib, bir qarashda sokin va barqaror turmush tarziga ega bo’lgan an'anaviy jamiyatlarni ham,; yuksak rivojlangan, yirik va qudratli davlatlar osoyishtaligini ham buzib yuborishga qodir kuch sifatida maydonga chiqmokda va dunyoda

namoyon ham bo’lmoqda. Misol uchun, Misr, Liviya, Aljir, Tunis, Suriya va boshqa arab davlatlarida bir qarashda kutilmaganda yuz bergan fuqarolik, qavmlararo urushlar va yalpi ijtimoiy noroziliklar Angliya, Frantsiyada yuz berayotgan yoshlar to’polonlari ocharchilik yoki siyosiy qaramaqarshiliklar sababli emas, balki, aynan bir millat, bir madaniyat, bir turmush tarzi ichidagi ijtimoiy bo’linish, hayotga bo’lgan ikki xil yondashuv shakllanib, didlar, saviyalar, ijtimoiy mo’ljallarning har xil bo’lib qolganligidandir. Asosiy muammo bir millat ichidagi vorisiylik an'analarining uzilganligi, yoshlar kattalarni tushunishni mutlaqo istamayotganligi, yoshlarni esa kattalar tushunolmay qolganligida, desak yanglishmaymiz. Vorisiylik an'analari buzilsa har qanday jamiyat ham ichdan nuray boshlaydi. Kattalar va yoshlar dunyoqarashi o’rtasida ijtimoiy bog’liqlik darajasi yuqori bo’lsa (ya'ni konsensus holatida bo’lsa), jamiyatdagi hayot tarzi tinch, osuda va bir maromda kechadi. Kattalar va yoshlarning siyosiy, madaniy, axlokiy va moddiy qarashlari o’rtasida farq katta bo’lib, odamlararo ijtimoiy bog’liqlik zaif bo’lsa, ya'ni kompromiss holati shakllangan bo’lsa, jamiyat o’zaro qaramaqarshiliklar, konfliktlar arafasida bo’ladi. Agar ana shu zaif bog’liqlik, ya'ni kompromiss holati ham buzilsa, jamiyatda ijtimoiy zo’riqishlar kuchayadi, konfliktlar yuz bera boshlaydi. Shu bois ham hozirgi paytda dunyoning ko’pgina davlatlarida kuzatilayotgan janjalto’polonlar sabablarini aholining turli tabaqalari, kattalar va yoshlar o’rtasida vorisiylikning buzilganligi, bir millat vakillari ichida o’zaro tushunish holatining barham topganligi, dunyoqarashlar, didlar, saviyalarning turlicha bo’lib shakllanib qolganligidan izlash joizdir.

“Nimalarga qiziqayapsan, bolam?..” Yaqin o’tmishimizda milliy o’zlik bardavomligini to’xtatish uchun vorisiylik an'analariga ham keng ko’lamli hamda tizimli tarzda kurash olib borildi. Deylik, o’sha davrda ikki marta alifbo o’zgartirilishi millatni o’z madaniy tarixi, milliy merosidan ajratishga xizmat qildi. Keyin, an'anaviy maktab ta'limi zamonaviy ta'limga o’zgartirilib, xotirani mustahqamlash, yodlash orqali o’zlashtirishdan tushuntirish, bahsmunozara uyushtirish orqali o’zlashtirish tizimiga o’tkazildi. Ming yillar mobaynida yaratilgan ilmiy, badiiy, ijtimoiy manbalar, kitoblar, qo’lyozmalar o’z davrini o’tab, eskirgan, ijtimoiy qimmati yo’qotilgan manbalar sifatida talqin etildi va shunday qarash odamlar ongiga singdirildi. Shuningdek, ta'limda eng avvalo jarayon, keyin natija degan tamoyil formula asosidagi o’ziga xos dars mexanizmi ishlay boshladi. O’quvchilarning e'tibori bilim olishdan ko’ra ko’proq ta'limning tashqi jihatiga qaratib kelindi, ya'ni o’quvchining fanni chuqur o’zlashtirishi emas, balki uning ta'lim jarayonlarida umuman jisman ishtirok etishiga ko’proq urg’u berildi. O’sha paytlarda o’kuvchiga "darsga keldimi?", "qo’ng’irokdan kech qolmadimi", "doskaga chikdimi?", "ko’l ko’tardimi?", "tinch o’tirdimi?" degan savollarga javob orqali baxr berilardi. Uquvchidan otaonalari ham "bugun nima o’rganib kelding?", "qanday nazariyalarni o’zlashtirding?", "nimalarga qiziqishing kuchaydi?" degan savollarni emas, balki "necha baho olding?", "kundaligingni ko’rsat", "darsda to’polon qilmadingmi?", "kechikmay bordingmi?", qabilidagi

savollar berishni odat qilishgan edi. O’quvchining ajdodlar merosini bilishi, mustaqil ishlay olish qobiliyati, fan nazariyalarini o’zlashtirganligi, bilgan narsalarini amaliyotda qo’llay olisholmasligi, kashfiyotlar qilish qobiliyatlari, yangiliklar yaratish imkoniyatlari hech kimni qiziqtirmasdi. Bu esa ta'limning yuqori idoralar oldida qisobot berishga moslashgan ishlab chiqarish idorasiga aylantirib qoygan edi. Hech qaysi maktab o’zining necha foiz bitiruvchisi oliy ta'lim muassasalariga o’qishga kira olganiga qarab obro’ olmas,' ammo, o’quvchilar davomati, o’kuvchilarning o’zini tutishiga qarab maktab direktori hatto mukofotlanar edi. Bularning barchasi o’zo’zidan ta'lim sifatining susayib ketishiga olib keldi. Misol uchun, o’n yillar mobaynida chet tilini o’rganish uchun yoshlarga muntazam tarzda mashg’ulotlar o’tib kelingan bo’lishiga qaramay, chet tilida o’quvchilar ikki so’zni qo’shib jumlaga aylan1 tirishi amrimahol bo’lardi. Shu bilan birga ta'lim tizimidagi "qamma narsaga ishonmay qara, shubqalan" degan yondashuv yoshlarda ajdodlar tomonidan yaratilgan ma'naviy merosga ham ishonmay karash odatlarini tarkib toptirdi. Natijada ajdodlar va avlodlar o’rtasidagi bog’liqlik rishtalari uzila boshladi. Millatning ma'naviy o’zligini asrovchi vorisiylik ko’prigi buzila bordi. Faqat istiqlol tufayligina jar yoqasidan qaytdik, deyishga haqlimiz. Mustaqillik yillarida shaxsga yo’naltirilgan, bilim sifati va tarbiya asosiy mezon bo’lgan ta'lim to’g’risidagi qonun hujjatlari hayotga joriy etildi. Endi qaysi maktab yaxshi bilim beradi, qaysi litsey va kollejda o’qilsa kasbni chuqur o’rganish yoki oliy ta'lim dargohlariga o’qishga kirishga

yetarli darajada mustahkam bilimga ega bo’lish kafolatlanadi, degan hayotiy qarashlar shakllandi. Binobarin, an'ana va urfodatlar, turmush tarzi millat o’zligining minoralari va binolariga qiyos qilinsa, vorislik millatning bor bisoti, ma'naviyatini qo’riqlovchi asosiy qo’rg’oni kabidir. Qo’rg’onsiz esa bino va minoralarni asrab bo’lmaydi. Millat mentaliteti, demakki, xalq xarakteri vorisiylik tizimida muhim o’rin tutadi. "Xalal" beruvchi xislatlar nimalarga xalaqit beryapti? Hozirgi paytda dunyo xalqlarining aksariyatida milliy xarakter o’zgarishi, mentalitet transformatsiyasi yuz bermoqda. Ayniqsa, millat o’zligining asosiy o’q ildizi bo’lgan vatanparvarlik, siyosiy e'tiqod fazilatlari jiddiy talofat ko’rmokda, deyish mumkin. Xususan, hozirda Rossiya maktablarida maqsadli shakllantirilayotgan 12 ta ijtimoiy fazilatlar qatorida vatanparvarlik fazilati jamiyatdagi juda past, ya'ni ahamiyatiga ko’ra 10o’ringa tushib ketganligi xususida ommaviy axborot vositalarida yozilmoqda. Xuddi shunday holat AQSh, Frantsiya, Belgiya, Italiya va boshqa davlatlarda ham yuz berayotganligi xorijiy siyosatshunos va sotsiolog olimlar tomonidan qayd etilmokda. Eng tashvishlanarlisi, vijdon, oriyat, to’g’rilik singari insoniy jihatlar shaxsning jamiyatda adaptatsiya bo’lishi, ya'ni muvaffaqiyatli moslashib, hayotga kirishib ketishi uchun yordam beruvchi fazilatlar sifatida emas, balki xalal beruvchi xislatlar sifatida baholanmokda. Jamiyatda jamoaviy va insoniy fazilatlar o’rniga egoistik xislatlarning mustaxkam o’rin olishi, tabiiyki, shu mamlakatlarda ijtimoiyma'naviy

muqit o’zgarishlariga olib keladi. Jamiyatdagi yomonlashgan ijtimoiymadaniy muhitning davlat siyosati va amaldagi qonunlarga rioya etish tartiblariga zid kelishi shu mamlakatda ommaviy noroziliklar yuzaga kelishiga yo’l ochadi. Bunday holatdan esa davlatni egallash payida bo’lgan norozi kuchlar foydalanib qolishga urina boshlaydilar. Bugungi kunda dunyoning turli joylarida yuz berayotgan ijtimoiy tartibsizliklar, hokimiyat uchun talashish va konfliktlarning tub ildizlari aynan ana shunday vayronkor g’oyalardan kuch olmokda. Prezidentimizking "Yuksak ma'naviyat yengilmas kuch" asarida ma'naviy omillarning nafaqat jamiyatni barqarorlashtirish va kjsaltirishga, balki unga yetarli e'tibor bermaslik jamiyatni tanazzulga yetaklashi, davlat tartibotlarining ichdan nurab ketishiga ham sabab bo’lishi xususida takror takror aytilganligi bejiz emas. "Insoniyatning ko’p ming yillik tajribasi shundan dalolat beradiki, deydi Prezidentimiz dunyodagi zo’ravon va uajovuzkor kuchlar qaysi bir xalq yoki mamlakatni o’ziga tobe qilib, boysundirmoqchi, uning boyliklarini egallamoqchi bo’lsa, avvalambor, uni qurolsizlantirishga, ya'ni eng buyuk boyligi bo’lmish milliy qadriyatlari, tarixi va ma'naviyatidan judo qilishga urinadi". Kim qanday fikrda? Ta'kidlash joizki, O’zbekiston yoshlari orasida vorisiylik hodisasiga munosabatda oila, mahalla jamoatchilik va davlat muassasalarining pozitiv ta'siri ustuvor mavqega egadir. Respublika jamoatchilik fikrini o’rganish "Ijtimoiy fikr" Markazi tomonidan o’tkazilgan sotsiologik

tadqiqot natijalariga ko’ra hayotiy pozitsiyani belgilovchi, inson ma'naviyatiga jiddiy ta'sir o’tkazishi mumkin bo’lgan omillar qatoriga yoshlar dastavval oila, ta'lim muassasalari, televideniyeni qayd etganliklari e'tiborga loyikdir. "Oila muqitida kimning fikri qaror chiqarish uchun asos bo’ladi?" degan savolga 76 foizdan ko’proq yoshlarimiz otaona, bobobuvilar, undan keyin opa va akalarining fikrlari, deb javob berdilar. Shu o’rinda qayd etish joizki, voyaga yetmagan o’smir yoshlar birorbir voqea yuzasidan shaxsiy xulosalarga kelishga va muayyan hatti harakatlarni sodir etishga turtki beradigan omillar qatoriga o’z tengdoshlarini, televideniye, maktabdagi do’stlari davrasini, maktab va kollejdagi jamoatchilik fikrini ham qayd etdilar. Bunday javoblar vorislik an'analarining mustahkam, barqaror va bardavom bo’lishini ta'minlash uchun o’smir yoshlar ongiga internet va xorij televideniyesi kuchli ta'sir etayotganligini e'tibordan soqit qilmaslik, tarbiyaviy ishlarda ogohlik va hushyorlikni qo’ldan bermaslikka undaydi. Bunday mulohazalardan yoshlarning mustaqil fikri umuman inobatga olinmasligi ma'kul, degan ma'no kelib chiqmaydi. Aksincha, tarbiya jarayonida ularni to’g’ri fikrlashga yo’naltirish, ular ongini 'ararli, yot ta'sirlardan asrash, turli mafkuralar ortida yoshlarga yomon fikrlarni singdirishga urinayotganlar niqob ostidagi xurujlaridan himoya qilish haqida so’z boryapti. Bu bizning eng muhim va hayotiy vazifamizdir, chunki yoshlar bizning farzandlarimiz, Vatan istiqboli, millat takdiri ularning kelajagida namoyon bo’ladi. Vorislik an'analarining millat ma'naviyati va ruhida barqarorlashuvida

badiiy adabiyot va tarixiy bilimlarning roli kattadir. Ayni paytda badiiy adabiyotga qiziqishning ahamiyati haqidagi bir qator chiqishlar OAVda ko’zga tashlanmokda. Internet va televideniye hozirgi maktab va kollej bitiruvchilari orasida badiiy asarlar o’qishga bo’lgan qiziqishni kuchaytirish o’rniga muayyan darajada susaytirayotganligi, yoshlarning mustaqil ravishda kitob mutolaasi bilan shug’ullanishni turmush tarziga aylantirish zarurligi xususida fikrlar o’rtaga qoyilmoqda. Kuzatishlar natijalariga nazar tashlab, bir qator yoshlar maktab va kollej darsliklarida berilgan badiiy asarlardan parchalarni o’qib olish bilan cheklanayotganligi, ba'zi o’kuvchilar esa "O’tkan kunlar", "Mexrobdan chayon", "Alisher Navoiy", "Ufq", "Ulug’bek xazinasi" singari mumtoz asarlar boyicha yaratilgan badiiy filmlarni ko’rish bilan kifoyalanayotganini aytib o’tish mumkin. Bunday hol maktab va kollej ta'limi tizimida sinfdan tzshqari tashkil etiluvchi badiiyestetik ta'limni kuchaytirish, o’kuvchilarda badiiy adabiyotga qiziqishni maqsadli shakllantirish va rivojlantirishga jiddiy zarurat borligini anglatadi, anikrog’i, shu masalani kun tartibiga qoyadi.Vorisiylikning kuchquvvati ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan noyob manaviy merosni farzandlarimiz nechog’li o’zlashtirganliklariga bevosita bog’liqdir. Yurtboshimizning talim va tarbiya sohalaridagi mutasaddi tashkilotlar va har bir vatandoshimiz e'tiborini shu masalaga qaratib shunday degan edilar: "... Ulug’ ajdodlarimizning jaqon madaniyati va sivilizatsiyasiga qo’shgan buyuk xissasini yoshlarimiz biladimi? Albatta biladi. Ammo, afsuski, aksariyat qollarda umumiy, yuzaki tarzda biladi". Darhaqiqat, vorisiylik hodisasining barqarorligi ajdodlarimiz ma'naviy merosiga to’liq egalik bilan bevosita bog’liqligini e'tiborga oladigan bo’lsak,

masalaning nechog’liq dolzarbligi yanada oydinlashadi. Vorisiylik an'analarini yoshlar ongiga samarali singdirish uchun quyidagilarni tizimli tarzda amalga oshirish zarur, deb oylaymiz: - xalqimizning asriy an'analari ijobiy mohiyatga egaligini dastavval oila muhitida tarkib toptirish, buning uchun esa otaonalar, bobo-buvilarning farzandlar bilan bo’ladigan kundalik muloqot vaqtlarini ko’paytirishga e'tibor qaratish; - maktab, kollej va litseylardagi dars mashg’ulotlari paytida bilim va tarbiya uy g’unligiga erishish, pedagoglar va jamoatchilik tomonidan yoshlarning internet tizimidagi muloqotlari mazmunini jiddiy nazoratga olish, ularni vayronkor g’oyalarni targ’ib etuvchi xorijiy saytlar ta'siridan himoya qilish; - maktab, kollej va litseylarda turli yosh vakillari ishtirokida adabiyot, san'at, fan va madaniyat sohalarida o’tkazilayotgan ma'rifiy tadbirlarni kuchaytirish; - vorisiylik va ma'naviyat uyg’unligi mavzuida olimlar, yozuvchi va shoirlar bilan ijodiy uchrashuvlarni doimiy va rejali tartibda o’tkazish hamda bu uchrashuvlarni ommaviy shakldan ko’ra guruh tarzida tashkil etish; - ta'lim muassasalarida ulug’ ajdodlar merosini chuqur o’rganish uchun o’quvchi va talabalar tomonidan o’zlashtirishlari zarur bo’lgan badiiy, ilmiy va ma'rifiy tarbiyaviy adabiyotlar minimumini shakllantirish maqsadga muvofikdir.Yendashuvlar to’qnash kelsa... G’arb yoshlarining dunyoqarashi ularning otaonalari ko’rmagan,

bilmagan dunyo muhitida shakllanmokda. Ularning aksariyati o’z ajdodlari yaratgan ma'naviy muhit, madaniy meros, an'analar doirasida emas, balki yoshlarning o’zlari tomonidan yaratilayotgan madaniyat va san'atning yengil va sayoz namunalari asosida tarbiyalanmoqdalar. Hozirgi zamon Yevropa yoshlarining ijtimoiyestetik, siyosiy va iqtisodiy mo’ljallari bugungi kun ehtiyojlarini qondirish, hozirda yashab qolish, hayotdan imkon daraja, sida ko’proq lazzat olishga qaratilgan. Bunday yondashuv, o’z navbatida, ajdodlar merosi, an'analariga sodiqlik, vatanga muhabbat, ma'naviyat va ma'rifatga intilish harakatini chetga surib qoymokda. Xorijda nashr etilayotgan "Bugungi oliy ta'lim" jurnalining 2010 yil 11sonida berilgan "sotsiologik tadqiqotlar natijalariga ko’ra rossiyalik yoshlarning uchdan ikki qismi bozor iqgisodiyoti sharoitida inson hayoti uchun zaruriy hisoblanuvchi milliy qadriyatlar qatoriga ma'naviyatni royxatlarga umuman ko’shmaganlar. Bu yoshlar o’zlari uchun beshta eng muhim sanalgan qadriyatlar qatoriga faqat sog’liq, oila, karera, xavfsizlik va muqabbatni kiritishgan. Ma'naviyat, madaniyat, do’stlik, vatanparvarlik singari qadriyatlar esa umuman tilga olinmagan. Xuddi shu yo’nalishda olib borilgan sotsiologik tadqiqoglar natijalariga ko’ra Qozog’istonning Yevroosiyo innovatsiya universiteti talabalari ham ma'naviyat va ma'rifat masalasini eng muhim qadriyatlar qatoriga ko’shmaganlar. Mazkur universitet talabalari fikriga ko’ra, "chuqur bilimli va ma'naviy komil inson bo’lish"ni unchalik muhim deb bilmaydilar. "Siz o’z hayotingiz uchun zarur bo’lgan 15 ta eng muhim qadriyatni belgilang", degan savolga ular: "chukur bilim va ma'naviyatli inson bo’lish" qadriyatini atigi 10o’ringa loyiq deb topishgan. Bunday

yondashuvning ta'lim sub'yektlari, ya'ni talabalar tomonidan izhor etilayotganligi mazkur tadqiqotni o’tkazgan olimlarni jiddiy tashvishga qoymoqda. Shukurlar bo’lsinki, mamlakatimizda ma'naviyat omiliga ustuvor ahamiyat berib kelinganligini milliy o’zligimizni tiklash, o’zlikni tom ma'noda qaytadan kashf etish imkonini berdi. Ma'naviyatning hayotbaxsh kuchi Yurtboshimiz ta'kidlaganlaridek, vorisiylik tamoyili orqali ma'naviyatning hayotbaxsh kuchi bilan kurollantirilgan bugungi avlod hech kimdan kam bo’lmagan millatga aylangani, rivojlangan davlatlar qatoriga kirib, buyuk kelajakka yuzlanadigan millat sifatida murakkab, sinovlardan zafar bilan o’tmokda. Tabiiyki, bir tizimdan ikkinchi tizimga o’tish jarayonida odamlar ongida, jamiyat mafkurasida tub o’zgarishlar sodir bo’ladi. Biroq, ba'zi birovlarning hadiksirab, erkin bozor sharoitida ma'naviyaxloqiy qadriyatlarning qimmati tushib ketadi, madaniyat ikkinchi darajali narsaga aylanib qoladi, degan xavotirlari o’rinsiz ekani O’zbekistondagi bugungi o’zgarishlar misolida yana bir bor yaqqol ayon bo’lmokda. O’zbekistonda istiqlolning ilk yillaridan boshlab, davlat va jamiyat manfaatlari birligi, moddiy va ma'naviy omillar uyg’unligini ta'minlash, kattalar va yoshlar dunyoqarashi o’rtasida mustahkam bog’liqlikni tarkib toptirish, tom ma'noda vorisiylikka erishish yo’lida ulkan ishlar amalga oshirildi. Natijada xalqimiz bugungi kun osudaligi, omonligidan xotirjam, ertangi kunga ishonch ruhi bilan umrini bezashga, yaratuvchanlik, bunyodkorlik rejalarini amalga oshirish zavqidan masrur

kayfiyatda dorilomon hayot makoni va zamonida yashash baxtiga muyassar bo’ldi.

XULOSA Xulosa shuki, sharqona o’zbekona ma’naviy fazilatlar poklik va halollik iymonli b о ‘lishning asosiy shartidir. Insondagi yaxshi yoki yomon illatlarning uning iymoniga, ya’ni pokligi va halolligiga bog‘liq. Inson iymonining pokligiga doimo shayton rahna solib, uni y о ‘ldan adashtirmoqchi, noshar’iy y о ‘llarga solmoqchi, halollik, poklik y о ‘lidan urmoqchi b о ‘lib qalbida g‘ulg‘ula uyg‘otishga harakat qiladi. Shuni yaxshi esda saqlashimiz kerakki, poklik va halollik yonida doimo uni shu y о ‘ldan ozdirmoqchi b о ‘lgan shaytoniy vasvasa hamroh b о ‘lib yuradi. Ozgina iymon y о ‘lidan toyilishga moyillik b о ‘lsa, о ‘sha yerda darrov shaytoniy hissiyot bosh k о ‘taradi. Shuning uchun doimo iymon, poklik va halollik y о ‘lida xushyor turishimiz kerak. Bu ayniqsa , bozor munosabatlariga о ‘tish davrida nihoyatda zarur. ADABIYOTLAR

1. Karimov I. A. Halollik va fidoiylik faoliyatimizning asosiy mezoni bо‘lsin. T., О‘zbekiston, 1994. 2. Karimov I. A. Adolat, Vatan va xalq manfaatlari har narsadan ulug‘. Xalq sо‘zi, 1998 yil 11 noyabr. 3. Karimov I. A. Adolat har ishda hamrohimiz va dasturimiz b о ‘lsin. Xalq sо‘zi, 1998 yil 14 noyabr. 4. Karimov I. A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot-pirovard maqsadimiz. T., О‘zbekiston, 2000 . 5. Karimov I. A. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch .T.: Ma’naviyat, 2009. 6. Karimov I. A. Jaxon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi, О‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yо‘llari va choralari. T., 2009. 7. Karimov I. A. Adabiyotga e’tibor – ma’naviyatga, kelajakka e’tibor. T., О‘zbekiston, 2009. 8. Ibrohimov A., Sultonov X., Jо‘rayev N. Vatan tuyg‘usi. T., О‘zbekiston, 1996 y. 9. Sa’dullayev D. Iymondan ayrilgan baxtli bо‘lmas. Muloqot, №2

Похожие

Ma’naviy barkamol, komil inson tushunchalari va ularning sharqona ta’rifi

Bilim inson ma’naviy kamolotiga omili

Boy tariximiz, dinu diyonatimiz, urf-odat va an’analarimizning qayta tiklanishi – ma’naviy yuksalishdir

Ma'naviyat shakllanish jarayonlari

Islom dinida inson ma'naviyati va ma'rifati masalasi, shaxs ma'naviy qiyofasining talqini