Ижтимоий шериклик имкониятлари - Основы культурологии - Рефераты

Ижтимоий шериклик имкониятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

18.484375 KB

Ижтимоий шериклик имкониятлари Фуқаролик жамияти институтларининг янада ри- вожланишига эришиш, амалга оширилаётган ислоҳот- ларимизнинг очиқ-ошкоралиги ва самадорлигини таъ- минлашда, уларнинг ролини кучайтиришда «Ижтимоий шериклик тўгрисида»ги Қонуннинг қабул қилиниши муҳим аҳамият касб этади. Ушбу қонунда ижтимоий- иқтисодий ривожланиш дастурларини амалга ошириш, гуманитар муаммоларни ҳал этиш, мамлакатимиз аҳолиси турли қатламларининг ҳуқуқ ва эркинликлари, манфаатларининг давлат тузилмалари билан ўзаро муносабатларида аниқ чегараларни белгилаш ва ташкилий-ҳуқуқий механизмларни такомиллаштириш каби масалалар бўйича ҳуқуқий нормалар кўзда тутилиши даркор» И.А. Каримов Н. Акбаров (Тошкент Давлат автомобиль йўллар институти проректори, педагогика фанлари номзоди, доцент). «Ижтимоий шериклик тўғрисида»ги қонуннинг қабул қилиниши давлатимиз томонидан амалга оширилаётган «Кучли давлатдан кучли жамиятга» босқичма-босқич ўтишдан иборат ислоҳотчилик сиёсатининг узвий ва муҳим бўғинидир. Айни чоғда Ижтимоий шериклик миллий истиқлол мафкурасининг асосий етти ғояларидан бири бўлган ижтимоий ҳамкорлик ғоясининг таркибига киради ҳамда унинг амалиётдаги реал ифодаси ва шу ижтимоий ҳодисанинг ҳуқуқий асосларга эга бўлган кўринишларидан биридир. Шу билан бирга, Ижтимоий шериклик дунё ҳамжамиятида юксак эътироф этилаётган узбек модели нечоғлик инсоний моҳиятга эга эканлигининг мантиқий ва ёрқин намойишидир. М. Бекмуродов. Юртбошимиз И.А. Каримов мамлакатимиз Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисида қилган маърузасида давлатимиз тараққиётининг ҳозирги босқичида Ижтимоий шериклик тўғрисидаги қонун қабул қилинишининг ижтимоий-иқтисодий

аҳамияти тўғрисида алоҳида тўхталдилар. Президентимиз маърузасида бу қонуннинг инсон имкониятларини янада кенгроқ рўёбга чиқаришига эътибор қаратилиб, давлат ва нодавлат ташкилотларнинг ўзаро муносабатларини ривож-лантиришнинг ҳуқуқий асосларини кучайтириш орқали нафақат кўпроқ иқтисодий, маънавий фойда олишга эришиш, балки бу қонун инсон манфаатларини янада самаралироқ ҳимоя қилиш имкониятларини оширишига алоҳида урғу берилди. Н. Акбаров. Тўғри айтдингиз. Мамлакатимизда мазкур қонун нинг қабул қилиниши орқали Ижтимоий шериклик қилишга кириш- ган давлат ва нодавлат ташкилотларнинг бевосита ва билвосита ҳуқуқлари аниқ белгилаб олинишига эришилади. Натижада бу соҳада ҳам аниқлик, ошкоралик, ҳуқуқий макон юзага келади. Шу ўринда айтиб ўтиш жоизки, истиқлол йилларида одамларда қонунларга риоя қилиш маданияти шаклланди ва юксалди. Шу боисдан ҳам Ижтимоий шериклик тўғрисидаги қонун одамларда турли ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорлик алоқаларини кучайтириш орқали улардаги яратувчанлик, бунёдкорлик ҳаракатини кенгайтириш имкониятларини оширади. М. Бекмуродов. Ҳақиқатан ҳам, ижтимоий шерикчиликнинг фаолият доираси кенг. Бу ҳаракатни иқтисодий, ижтимоий, маданий йўналишларда, колаверса, турмуш тарзининг барча соҳаларида руёбга чиқариш мумкин. Ижтимоий шериклик тўғрисидаги қонун нафақат одамларни иқтисодий, ижтимоий жиҳатдан фаоллаштиради, балки чин инсоний фазилатларини кучайтириш, маънавиятини бойитиш имкониятларини кенгайтиради. Н. Акбаров. Инсон манфаатлари масаласи мамлакатимизда ўзгача мазмунга эга. Агар ғарб давлатларида инсон манфаатлари фуқаронинг ўзи ёки у ёллаган адвокат ёхуд шахе аъзо бўлган бирон бир ташкилот томонидан ҳимоя қилинса, Ўзбекистонда инсон манфаатлари нафақат ҳимоя қилинади, балки уни ҳимоялаш даражасига олиб бормасликка ҳаракат қилинади, инсон манфаатларини муқаддас деб билиш, шахе манфаатларини шунчаки ҳимоялашдан ҳам кўра уни ҳурмат қилиш, эъзозлаш тенденцияси

шакллантирилган ва бу ҳолат такомиллашиб бормоқда. Узбеклар, агар муҳтож бўлиб қолса, одатда ўзининг ночорлигини яширади, мен муҳтожман, дейишдан уялади. Шу боисдан ҳам унга қилинадиган энг яхши кўмак шерикликда иш таклиф этишдир. Узбек менталитети, моҳият эътиборига кўра, кўпроқ бировдан фойда ундириш эмас, балки бировларга наф, фойда келтиришга йўналган феъл-атворни ифода этади. Шу боисдан ҳам Ижтимоий шериклик тўғрисидаги қонун миллатимиз характери, мантиғига ҳам айни мое келади. М. Бекмуродов. Ижтимоий ҳамкорлик том маънодаги инсоний моҳиятга эга бўлиб, давлат ва жамиятнинг ривожланганлик даражасини ҳам ифода этади. Тараққиёт даражаси қанча юқори бўлса одамлараро ҳамкорлик географияси ҳам шунча кенгая боради. Ижтимоий-иқтисодий тараққиёт даражаси паст бўлган мамлакатларда ҳамкорлик асосан қариндошлик, ҳудудий ёки муайян ишлаб чиқариш эҳтиёжлари негизида амалга ошади. Юксак ривожланган давлатларда эса ижтимоий ҳамкорлик нафақат маиший, балки ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ҳаётнинг деярли барча жабҳаларига кириб боради. Н. Акбаров. Дарҳақиқат, мамлакатимиздаги ўзаро ҳамкорлик тараққиётимизнингҳозирги даражасига боғлиқ бўлиб, одамларнинг инсоний моҳиятини тўлароқ очиб беришга хизмат қилади. Аммо шу ўринда яна бир муҳим жиҳатни эътиборда тутиш лозим бўлади. Яъни тараққиёт даражаси ҳамиша ҳам одамларнинг позитив, инсоний моҳиятини юзага чиқара олмаслиги ҳам мумкин. Масалан, ҳозирги пайтда ривожланган ғарб мамлакатларида ижтимоий ҳамкорлик фақат манфаатпарастлик, фойда ундириш негизида амалга ошмоқда. Одамларда ижтимоий ҳамкорликнинг асл мағзи, яъни ҳамкорлик қилиш орқали тинчлик-тотувлик, меҳр-муҳаббат, бирдамликнинг кучайиши, ўзаро ёрдам қилиш хусусиятларининг рўёбга чиқиши ўрнига ғарб жамиятларида худбинлик, сурбетлик, шафқатсизлик, бегоналашув ҳолатлари ҳам кенг ёйилмоқда. М. Бекмуродов. Тўғри айтдингиз. Ижтимоий ҳамкорлик чин инсоний

омилни намоён этувчи ҳодиса, яъни маънавият билан ҳам чамбарчас боғлиқдир. Маънавият устувор бўлмаган жамиятларда ижтимоий ҳамкорлик мазмунида бозорнинг шафқатсиз рақобат руҳи ҳукмронлик қилади. Муносабатларда алданиб қолмаслик, шериклардан доимий ҳадик, хавотир ҳамкорлик қилувчиларнинг диққат марказида туради. Маънавият устувор бўлган мамлакатимизда эса одамлар ўз шерикларига ишонадилар, алданиб қолишдан қўрқмайдилар, хавотирли ҳаёт уларга бегонадир. Н. Акбаров. Ижтимоий шерикликнинг таркиби масаласини ўрганиш ҳам жуда муҳимдир. Ҳозирги пайтда давлатлараро ҳамкорлик, давлат ва нодавлат ташкилотлари ва нодавлат муассалалари, давлат ва шахе, жамоа ва жамоа, шахе ва шахе ўртасида ижтимоий шериклик алоқалари амал қилиб келади. Бир вақтнинг ўзида бирор бир жамоа ёки шахе бир неча ташкилот ҳамда шахслар билан Ижтимоий шериклик қилиши мумкин. Ижтимоий шериклик доираси қанча кенг ва чуқур бўлса, унинг жамиятдаги мавқеи, обруси, имкониятлари ҳам шунча юқори бўлади. Истиқлол шахе ва жамоаларнинг кенг ижтимоийлашуви учун ойдин ва равон йўл очиб берди. М. Бекмуродов. Демак, ижтимоий шериклик инсоннинг давлат ва жамиятда ўзлигини тўла намоён этиши, том маънодаги ижтимоийлашувига шарт-шароит яратувчи имконият, дейиш тўғрироқ, чунки одам қанча кўпроқ фаол бўлса, унинг шериклик қилиш кўлами ҳам шунча катта бўлади. Н. Акбаров. Халқимиз тарихида Ижтимоий шериклик илдизлари жуда қадимий. Узбек халқи улуғ иншоотлар, масжиду мадрасалар, кўприклар, каналлар, уй-жойларни кўпчилик йиғилиб, ҳашар йўли билан барпо этишган. Ҳашарнинг ўзи ижтимоий шерикчиликка ёрқин намунадир. Қолаверса, маҳалла тузилмасининг юзага келиши ҳам аслида одамлараро ҳамжиҳатликка эришиш, бир-бирларига ўзаро ёрдам қилиш, тинч яшаш имконига эга бўлиш, Ижтимоий шериклик асосида иш бажариш эҳтиёжидан туғилгандир. М. Бекмуродов. Шўролар даврида миллий қадриятлар асосидаги

Ижтимоий шериклик қилиш анъаларига қарши доимий кураш олиб борилди. Ҳашар ўрнига бетутуруқ мазмунга эга бўлган шанбаликларга асос солинди. Халқимизда қадимдан мавжуд бўлган бирдамлик, ҳамжиҳатлик асосидаги жамоавийлик ўрнига яккаҳукмронликни тасдиқловчи ва инсоннинг бетакрор, индивидуал табиатини инкор этувчи коллективизм кучайтирилди. Н. Акбаров. Ижтимоий шериклик касаба уюшмалари фаолиятида айниқса ёрқин намоён бўлади. Шўролар даврида касаба уюшмалари соҳа таркибидаги «оддий тузилма сифатида амал қилиб келди ва ўз сўзи, нуқтаи назарига эга этилмади. Истиқлол туфайли касаба уюшмалари жамоанинг бунёдкорлик фаолиятида тўла ҳуқуқли шерик сифатида амал қила бошлади. Эндиликда касаба уюшмалари нафақат ходимларни ижтимоий ҳимоялаш, балки улар билан тенг шерикчилик асосида фаолият юритиш имкониятларини ҳам рўёбга чиқармоқда. М. Бекмуродов. Дарҳақиқат, истиқлолимиз даврида, худди инсоният тарихидаги улуғ ўзгаришлар даврида бўлгани сингари, инсон онги ва тафаккуридаги бош мезонлар - имон, ишонч, тўғрилик, тартиботларга ҳурмат мазмуни ислоҳ этилишига эришилди. Давлат сиёсатида сўз ва иш, мақсад- режа-амалиёт бирлиги тўла таъминланди. Одамлар давлат белгилаётган дастур ва режалар ижросининг албатта бажарилишига тўла ишона бошладилар. Давлат фаолиятига хос бўлган тўғрилик, адолатлилик, ишчанлик, режавий иш тутиш жамият, яъни одамлар феъл-атвор, турмуш тарзига ҳам куча бошлади. Шўролар даврига хос бўлган, ҳар қадамда ёлғон, бир-бирини алдаш, иккистандартлилик иллатлари ўрнига тўғрисўзлик, тўғри иш тутиш, қонунларга ҳурмат, инсонни эъзозлаш фазилатлари мустаҳкам ўрнаша бошлади. Н. Акбаров. Энг муҳими, сиз айтган ана шу фазилатлар инсон манфаатларига хизмат қила бошлади. Ижтимоий шериклик самарадорлиги айнан ана шу соф инсоний фазилатлар-тўғрилик, ишонч, сўз ва иш бирлиги

асосига қурилади, ёлғон аралашган ишлардан эса барака кўтарилади. Мамлакатимизда ҳалоллик, эзгулик асосига қурилган ижтимоий шерикчиликнинг истиқболи порлоқдир. Негаки мамлакатимизда Ижтимоий шериклик фаолияти икки мустаҳкам пойдеворга асосланиб амал қилмоқда. Бу икки пойдевор бир томондан истиқлол инсонига хос бўлган тўғрилик, тартиботларга ҳурмат, бунёдкорлик, ватанпарварликдан куч олса, иккинчи жиҳатдан давлатимиз томонидан одамларнинг ўзаро бирлашиб, яратувчанлик фаолиятини олиб боришлари учун барча ҳуқуқий, иқтисодий, молиявий, маънавий имкониятларнинг тўла-тўкис яратиб берилганидан қувватланмоқда. М. Бекмуродов. Ижтимоий шерикчиликнинг ҳаётда амал қилиш географиясига қандай қарайсиз? Бу ҳаракат фақат ишлаб чиқаришда намоён бўладими ёки бошқа соҳаларда ҳам намоён бўлиши мумкинми? Н. Акбаров. Ижтимоий шерикчиликнинг доираси кенг бўлиб, бир томондан, халқимизнинг миллий қадриятларга мустаҳкам таянган ҳолда амал қилса, иккинчи томондан, замонавий ишлаб чиқариш, турмуш тарзига дойр талаблар негизида намоён бўлади. Шунингдек, халқимиз табиатан жамоавий менталитетга эга бўлганлиги сабабли ҳам ўзаро ижтимоийлашишга, шерик бўлиб иш бажаришга мойилдир. Шундай экан, мамлакатимизда Ижтимоий шериклик тўғрисидаги қонуннинг қабул қилиниши, бу борадаги амалда мавжуд тажрибаларни қонуний изга солиш, муайян ижро тартиботларига эга бўлиш имкониятини яратади ҳамда жуда керакли ва долзарб воқеа сифатида истиқлолимиз тарихига киради, деб ўйлайман. М. Бекмуродов. Ижтимоий шериклик жамиятда тинчлик-тотувлик амал қилаётган муҳитда ривожланади. Қолаверса, ижтимоий шерикликни тинчлик-омонликнинг меваси, дейиш ҳам мумкин. Мамлакатимизда одамлар ўртасида ўзаро шериклик муносабатларининг ривож топиши, ҳамкорликда бунёдкорлик ишларининг барқ уриши истиқлол туфайлидир. Зеро ёвуз кучлар томонидан юртимиздаги тинчликни бузиш учун қилинган ўнлаб

тажовузкор ҳаракатларнинг юртбошимиз томонидан донишмандона бартараф этилганлиги, тинчлик-тотувликнинг турмуш тарзимизни характерловчи белгига айланганлигига ўз-ўзидан, осонгина эришилгани йўқ. Бу йўлда қанча-қанча машаққатлар чекилганлиги бугун ҳеч кимга сир эмас. Н. Акбаров. Албатта, одамлар уйи, маҳалласи, ишхонасида тинчлик барқарор бўлсагина янгиланиш, ривожланиш ҳақида ўйлай бошлайдилар. Аслида бунёдкорлик йўли ҳам жамият ва давлатда одам ларнинг осуда, хотиржам яшашга эришилганидан кейинги тарихий босқичдир. Шу боисдан ҳам ижтимоий шерикчиликни янада ривожлантириш тўғрисида қилинаётган ҳаракатларни тинч ва осуда ҳаётимиздан шукроналик, миннатдорлик туйғуси билан бирга олиб боришимиз даркор. М. Бекмуродов. Инсоният тарихидан яна шу нарса бизга ибратли сабоқ бўладики, улуғ шахслар, юрт эгалари, одамларни бирлаштириб, уларни турли фаолиятлар доирасида уюшишга даъват этганлар. Ўзбекистон юксак бунёдкорлик йўлидан дадил бораётган мамлакат сифатида одамларнинг чин инсоний фазилатларига, яратувчанлик қобилиятларига таяниб иш тутаётганлиги, Ижтимоий шериклик ҳаракатини қўллаб-қувватлаётганлиги учун ҳам дунё ҳамжамиятида ўзининг муносиб ўрнини топиб, ҳар жабҳада музаффар давлатга айланмоқда.

Похожие

Маънавият ва ижтимоий адолат. Ижтимоий тоифалар табиати ва маънавияти

Ижтимоий маданий фаолият эволюцияси

Ижтимоий мўлжал ва таълим қадриятлари

Миллий барқарорлик ва ижтимоий ўзгаришлар

Ахлокшуносликнинг бошка ижтимоий фанлар билан алокадорлиги