Ayolga e’tibor – millatga e’tibor - Основы культурологии - Рефераты

Ayolga e’tibor – millatga e’tibor

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

165.5 KB

Ayolga e’tibor – millatga e’tibor Mustaqillik – eng ulug‘ va eng aziz ne’mat. Bugun biz erishgan yuksak marralar, ruh va dil tantanasi, ozod va obod Vatanimiz manzaralari, avvalo, istiqlol sharofatidandir. Muhtaram Prezidentimizning joriy yil 12 iyunda qabul qilgan “O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining yigirma ikki yillik bayramiga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish to‘g‘risida”gi Qarori bu borada muhim dasturilamal bo‘lib xizmat qilmoqda. Qarorda ta’kidlanganidek, “Mustaqillik – bu, avvalo, huquqdir. Mustaqillik – ozod va obod Vatanning har bir farzandi o‘zligini, o‘z qadr-qimmatini, or-nomusi va g‘ururini teran anglashi uchun cheksiz va buyuk imkoniyat” O‘zbekistonda mustaqillik yillarida aholi sog‘lig‘ini, jumladan, ona va bola salomatligini muhofaza qilish va mustahkamlash, sog‘lom naslni voyaga yetkazish, bu borada yagona milliy tizimni yaratish, tibbiyot sohasini tubdan isloh qilish yo‘lida bosqichma-bosqich islohotlar amalga oshirilmoqda. Joylarda reproduktiv salomatlik va perinatal markazlar ochilib, ayollarga ko‘plab ijtimoiy imtiyozlar joriy qilindi. Ana shunday chora-tadbirlar tufayli ayollarimiz bugungi kunda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning, davlat va jamiyatda kechayotgan hayotbaxsh bunyodkor o‘zgarishlarning faol ishtirokchisiga aylandilar. Mamlakatimiz aholisining 50 %dan ziyodini tashkil etadigan xotin-qizlarga e’tibor va g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, ayol zotini e’zozlash, ularning huquq va manfaatlarini ta’minlash, oila va jamiyat hayotidagi nufuzini oshirish, iste’dod va qobiliyatini ro‘yobga chiqarish, opa-singillarimizning og‘irini yengil qilish, oila, onalik va bolalikni himoya qilish, ayniqsa, qiz bolalarning zamonaviy bilim va kasb-hunarlarni egallab, hayotda munosib o‘rin olishi borasida qabul qilingan qonunlar, Prezidentimizning farmon va qarorlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari huquqiy asos bo‘lib xizmat qilmoqda. Hayot davomiyligining asosi bo‘lgan ayolni, naslimiz davomchisi bo‘lmish farzandlarimiz salomatligini asrash – bu millatni, xalqni va ertangi kunni asrashdir. Farzandga, oila va jamiyat tayanchi, sog‘lom, barkamol avlodni dunyoga

keltiruvchi hamda tarbiyalovchi ayolga mehr-ehtirom ko‘rsatish xalqimizning azaliy qadriyatlaridan biridir. Istiqlol yillarida amalga oshirilayotgan izchil islohotlar jarayonida bu boradagi ezgu an’ana va urf-odatlarimiz yangicha ma’no va mazmun bilan boyib bormoqda. Buning misoli sifatida poytaxtimizdagi “Ma’rifat markazi” saroyida 2011 yil 26 noyabrda o‘tkazilgan “Sog‘lom ona – sog‘lom bola” mavzuidagi xalqaro simpoziumni keltirib o‘tish mumkin. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan tashkil etilgan mazkur xalqaro anjumanda O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, BMTning Bolalar jamg‘armasi (YUNISEF) hamda boshqa nufuzli xalqaro tashkilotlar rahbarlari va vakillari, AQSH, Xitoy, Rossiya, Kanada, Angliya, Germaniya, Italiya, Ispaniya, Fransiya, Finlyandiya, Shveytsariya, Chexiya, Daniya, Janubiy Koreya kabi qirqqa yaqin mamlakatdan sog‘liqni saqlash vazirliklari rahbarlari, tibbiyot sohasida jahonda tan olingan mashhur olimlar, xalqaro ekspert va tahlilchilardan iborat qariyb 300 nafar yetuk mutaxassis ishtirok etdi. Yana bir e’tiborli jihati shundaki, reproduktiv salomatlikni ta’minlash bo‘yicha “o‘zbek modeli” BMT tomonidan Sharqiy Yevropa, Boltiqbo‘yi va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi mamlakatlari uchun eng yaxshi Mintaqaviy dastur sifatida tavsiya etildi. Ayollarimiz, opa-singillarimizning mehnatini yengillashtirish, ularning salohiyatidan faol ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy sohalarda, bolalar tarbiyasida yanada samarali foydalanish maqsadida ilgari ko‘rilmagan yoki e’tibordan chetda qolgan aniq chora-tadbirlar amalga oshirildi. Jumladan, bu borada “Oilalarning ijtimoiy-maishiy sharoitlarini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi hukumat qarori qabul qilinib, unga muvofiq, xonadonlarning maishiy va oshxona elektr jihozlari bilan ta’minlanishini yaxshilash, ayollarning uy- ro‘zg‘or yumushlarini yengillashtirishga qaratilgan iste’mol kreditlarini kengaytirish bo‘yicha katta ishlar amalga oshirildi. Yurtimizdagi oilalarga uch yilga mo‘ljallangan iste’mol kreditlari ajratilgani opa-singillarimizning og‘irini yengil qilish, aholining turmush madaniyatini oshirishga qaratilgani bilan ayniqsa ahamiyatlidir.

Xususan, mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab joriy etib kelinayotgan, xalqaro hamjamiyat tomonidan tan olingan “Sog‘lom ona – sog‘lom bola” dasturi doirasidagi chora-tadbir katta ahamiyatga molikdir. Sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilishni yanada chuqurlashtirish va uni rivojlantirish davlat dasturini amalga oshirishning asosiy yo‘nalishlari to‘g‘risida muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Ushbu hujjatga O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009 yil 27 fevraldagi PF-4087-sonli Farmoniga muvofiq o‘zgartirishlar kiritildi. 1998 yilda qabul qilingan sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish davlat dasturining eng muhim qoidalari va maqsadli vazifalari muvaffaqiyatli amalga oshirilganini qayd etib o‘tish mumkin. Tibbiy xizmat ko‘rsatish tizimi amalda to‘liq qayta ko‘rib chiqildi, sog‘liqni saqlash tizimini barpo etishning prinsipial yangicha yondashuvlari ishlab chiqildi. Onalik va bolalikni muhofaza qilish, ayollar sog‘lig‘ini mustahkamlash tizimida muhim o‘zgarishlar ro‘y berdi. Bo‘lg‘usi onalarning salomatligini muntazam nazorat qiluvchi hamda sog‘lom bolalar tug‘ilishiga ko‘maklashuvchi skrining markazlarining keng tarmog‘i vujudga keltirilganligi nihoyatda muhim ahamiyatga egadir. Tug‘ruq muassasalarining moddiy-texnik bazasi sezilarli darajada mustahkamlandi. Sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish borasida qabul qilingan chora-tadbirlar insonlarga tibbiy xizmat ko‘rsatish darajasini yanada oshirish, aholi turmushini yaxshilash imkonini berdi. Umuman olganda, istiqlol yillarida sog‘liqni saqlash tizimida amalga oshirilgan tizimli islohotlar samarasini onalar va bolalar o‘limi ko‘rsatkichlarining 3 baravarga kamaygani, mamlakatimiz fuqarolarining o‘rtacha yashash umri erkaklarda 67 yoshdan 73 yoshgacha, ayollarda esa 75 yoshgacha ko‘tarilgani misolida ham yaqqol ko‘rish mumkin. Shaxsning o‘z-o‘zidan qoniqishi inson hayoti farovonligining muhim omilidir. Shu munosabat bilan, zamonaviy ayollar, xotin-qizlarning nafaqat moddiy turmushdan qoniqishi, balki o‘zini anglashi, o‘z hayoti va mavqeidan qoniqish olishi ham inson hayot sifatini belgilovchi muhim omil hisoblanadi. Ushbu omillarni ikki asosiy guruhga ajratish mumkin:

1) oila omillari oilaviy munosabatlardan qoniqish, oiladagi er va xotin bajaradigan rollarning o‘zaro mutanosibligi, oiladagi mehnat va xo‘jalik majburiyatlarining to‘g‘ri taqsimlanganligi, oila a’zosining o‘z shaxsiy ehtiyojlarini qondirish imkoniyati mavjudligi, oila a’zosining oiladagi mavqeidan qanoatlanganligi va boshqalar; 2) shaxsning o‘z mehnat faoliyatidan qoniqishi sifatida ifodalanishi bo‘lib, bunda insonning o‘zi bajaradigan ishdan ma’no-mazmun topishi, mehnat faoliyati orqali o‘zini namoyon eta olish imkoniyati mavjudligi va hokazo. Agar zamonaviy ayollar hayot mazmunini aynan shu jihatdan tahlil etsak, mustaqillik yillarida mamlakatimiz ayollari oldida mazmunan va shaklan o‘zgargan qator imkoniyatlarni ko‘ramiz. Avvalambor, bunday tahlilni ayollar faoliyat ko‘rsatuvchi barcha jabhalar misolida ko‘rib chiqish o‘rinli. Bunday sohalar qatorida zamonaviy ayollarning siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy sohalardagi faolligi, qolaversa, mamlakatimiz xotin-qizlariga yaratilgan sharoitlarda ko‘rish mumkin. Xususan, siyosiy faollik haqida shuni qayd etish mumkinki, bugungi kunda aynan shu sohada erkak va ayollar o‘rtasidagi farqlarni bartaraf etishga katta e’tibor qaratilmoqda. Oliy Majlisga deputatlar orasida kamida 30% gacha ayol vakillarning bo‘lishi mamlakatimizdagi faol ayollar orasida yangidan-yangi imkoniyatlar ochmoqda (7-rasm). 0 10 20 301999 йил2004 йил2009 йил Сенатда Қонунчилик палатасида 7-расм. Ayollarning parlamentdagi o‘rni (foiz hisobida).

Eng e’tiborlisi, milliy saylov tizimida xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligi ularning davlat va jamiyat qurilishi sohasidagi mavqeini oshirishda ham boshqa mamlakatlar saylov tizimidan ajralib turadi. Negaki, siyosiy partiyalardan ko‘rsatiladigan deputatlikka nomzodlarning kamida 30 foizini ayollar tashkil etishi shart ekani to‘g‘risidagi norma qonun bilan belgilandi. Mamlakatimizda ayollar bandligi quyidagi ko‘rinishga ega:  sanoatda – 42,4%;  qishloq xo‘jaligida – 52,6%;  fan, ta’lim, madaniyat sohalarida – 75,3%;  sog‘liqni saqlash, sport, ijtimoiy muhofaza sohalarida – 75,3%;  fermer xo‘jaliklar rahbarlari – 10%;  kasaba uyushmalari kengashlari rahbarlari – 42,2%;  fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari raislari – 25%. Ayollarning jamiyatdagi mavqeini mustahkamlash tadbirlari, ijtimoiy hayotda ayollar va erkaklar o‘rtasidagi farqni kamaytirish borasida sezilarli ishlar amalga oshirilmoqda. Odatda, bunday farqlar insonning u yoki bu kasbni tanlashida, xizmat lavozimlarida o‘sishida, jamiyat hayotining turli jabhalarida faollik ko‘rsatish imkoniyatlarining cheklanishida ko‘zga tashlanadi. Shu munosabat bilan zamonaviy fanga kirib kelgan atamalardan biri “gender” so‘zi va “gender tengligi” iboralari har bir zamonaviy inson uchun muhimdir. Shuni qayd etish lozimki, gender so‘zi erkak yoki ayolning jamiyatda, hayotdagi ijtimoiy mavqeini anglatuvchi tushunchadir. Ayol va erkaklar o‘rtasidagi ijtimoiy ziddiyatlarga barham berish oila, ishxona, jamiyat hayotining barcha jabhalarida yuzaga keluvchi yashirin va ochiq holatlarga tegishli bo‘lib, mamlakatimiz miqyosida ushbu sohada sezilarli olg‘a siljishlar kuzatilmoqda. Xususan, oilada ayollar mehnati muhim darajada yengillashdi. Oilaga maishiy texnika uskunalarining kirib kelishi, qo‘l mehnatini yengillashtiruvchi avtomatik moslamalarning ko‘payganligi, aholi punktlarida maishiy xizmat turlarining ortgani va ulardan foydalanish imkonining kengligi aynan ayollar turmush tarzi va mehnati sifatini

oshiruvchi omillardir. Bugungi kunga kelib, ko‘pchilik maishiy xizmat turlari ixtisoslashib borishi tufayli uyda ayol bajaradigan ko‘pgina yumushlar, ya’ni oiladagi ayol mehnati ancha yengillashdi. Xotin-qizlar faolligini kuchaytiruvchi omillardan yana biri ayollarning mehnat qilish sohalarining tobora kengayib borishidir. Maishiy va oiladagi yumushlarning xizmat ko‘rsatish tarmoqlaridagi ixtisoslashuvi ayollarga qo‘shimcha ish o‘rinlari yaratilishiga asos bo‘lmoqda. Natijada katta yoki kichik shaharlardagi ayollar o‘z uylaridan uzoq bo‘lmagan ishxonalarda imkoniyati darajasida mehnat faoliyatini olib borish, oilaga qo‘shimcha mablag‘ keltirish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Bu esa ayollarning jamiyat iqtisodiy hayotida yanada faol ishtirok etishi uchun imkoniyat yaratdi. Jamiyatda ayollarning ijtimoiy faolligini ta’minlash, ayollar haq- huquqlarining poymol bo‘lmasligini nazorat qilish yuzasidan turli jamoat tashkilotlari tomonidan qator tadbirlar amalga oshirilmoqda. Bugungi kunga kelib, muayyan nodavlat notijorat tashkilotlar va ijtimoiy harakatlar aynan ayollar va xotin-qizlar manfaatini himoya qilish, ularning aqliy va jismoniy qobiliyatlarini to‘liq ochib berish borasida faoliyat olib bormoqda. Bu borada bajarilgan ishlar, qo‘lga kiritilgan yutuqlar haqida quyida keltirilgan ma’lumotlarga murojaat etish mumkin. Jumladan, bugungi kunda xotin-qizlar masalalari bilan shug‘ullanadigan nodavlat notijorat tashkilotlar 158 tani tashkil etadi. Ular quyidagi masalalar bo‘yicha faoliyat olib bormokda:  ijtimoiy siyosiy faollikni oshirish (37%);  tadbirkorlik va hunarmandchilikka keng jalb etish (18%);  ijtimoiy himoyalash (14,5%);  sog‘lom turmush tarzini targ‘ib etish (11,5%). Shu o‘rinda oila mustaqilligini ta’minlash, uni tom ma’noda jamiyatning hal qiluvchi bo‘g‘iniga aylantirish va asrab-avaylashda ayollarning o‘rni alohida ahamiyat kasb etadi. Prezidentimiz ta’kidlaganidek, “Ayollarni ulug‘lab, ardoqlab, boshiga ko‘tarib yashaydigan xalq o‘zining yuksak madaniyati va olijanob qadriyatlarini amalda namoyon qiladigan va tasdiqlaydigan xalq sifatida obro‘-

e’tibor qozonadi ”

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. –T.: “O‘zbekiston”. 2008. 2. Karimov I.A. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild. - T.: “O‘zbekiston”, 1996. 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 4. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 5. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo‘lidan. 4-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 6. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi. 5-jild. –T.: O‘zbekiston, 1997. 7. Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lidan. 6-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1998. 8. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. 7-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1999. 9. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. 8-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2000. 10. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. 9-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2001.Karimov I.A. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. 10-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2002

Похожие

Etiket va uning xususiyatlari

Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq ma’naviyatini kо‘tarishda tutgan о‘rni

Milliy о‘zlikni anglash, millatlararo totuvlikni ta’minlash, huquqiy savodxonlik, davlat tizimiga hurmat va fuqarolik burchiga sadoqat

Qadimiy diniy e’tiqodlar

Qadimiy diniy e’tiqodlar izlari