Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси фанининг мақсад ва вазифалари - Дошкольное и начальное образование - Рефераты

Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси фанининг мақсад ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

128.5 KB

Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси фанининг мақсад ва вазифалари Режа: 1. «Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси» фанининг бошқа фанлар билан узвий боғлиқлиги. 2. Болалар нутқини ўстиришнинг предмети мақсади ва вазифалари. 3. Болалар нутқини ривожлатиришнинг ташкилий педагогик ва методик ишлари.

«Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси» фаннинг бошқа фанлар билан узвий боғлиқлиги. Болани ҳар томонлама ривожлантириш унинг инсоният тажрибаси, билимлари, қобилияти ва маданиятининг сақловчиси бўлган катталар билан мулоқоти туфайли инсониятнинг кўп асрлик тажрибасини ўзлаштириш асосидагина амалга оширилади. Бу тажрибани фақат инсоний мулоқотнинг энг муҳим воситаси - тил орқалигина бериш мумкин. Тил – ҳаётимизнинг ажралмас қисми бўлиб, биз унга ўз-ўзидан бўлиши шарт бўлган нарса сифатида қараймиз. Тилнинг ўзи нима, биз унда қандай сўзлаяпмиз, биз қандай қилиб сўзлашни ўрганишимиз ҳақида эса унчалик кўп ўйлаб ҳам ўтирмаймиз. Билимни уюштирувчи бошланғич босқич сифатида чиқадиган назария тилда шаклланади, бу эса билиш жараёнида тилга алоҳида ўрин беради ва шу билан тил ҳақидаги фан олдида янги илмий уфқларни очади, уни ўзининг гуманитар моҳияти ҳақида орзу-хаёлларга берилган ҳолда доимо тинч-осуда ва жимгина ўтирадиган бурчагидан чиқишга мажбур қилади. Ана шу нуқтаи назардан «Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси» фани билан қуйидаги фанлар ўртасида яқин алоқадорлик мавжуд: 1. Умумий педагогика - ижтимоий тарбиянинг умумий қонуниятлари, муайян жамиятда ягона ижтимоий мақсадга мувофиқ ёш авлодни тарбиялаш ҳамда унга таълим беришнинг моҳияти ва муаммоларини ўрганадиган фан. 2. Нутқ маданияти - бу тўғри сўзлай олиш, яъни нутқий мулоқот шартлари ва фикр билдиришдан кўзланган мақсадни ҳисобга олган ҳолда ҳамда барча тил воситаларидан (тил воситаларидан, шу жумладан интонация, лекцик заҳира, грамматик шакллардан) фойдаланган ҳолда баён қилинаётган мазмунга мос ҳолда гапиришдан иборатдир. 3. Болалар психологияси – шахсда маънавий-ахлоқий, руҳийинтеллектуал, ҳиссий-иродавий сифатларни таркиб топтириш учун замин яратади.

4. Мактабгача педагогика – мактабгача таълим ёшидаги болаларни тарбиялаш, уларни интеллектуал, маънавий-ахлоқий ва жисмоний жиҳатдан камолотга етказиш масалаларини ўрганади. 5. Э тика – шахс маънавиятини шакллантириш, унда энг олий инсоний сифатлар, ахлоқий онг ва маънавий-ахлоқий маданиятни тарбиялашда муҳим ўрин тутувчи назарий ғояларни педагогик жараёнга татбиқ этишда алоҳида ўрин тутади. 6. Э стетика – шахс томонидан гўзалликнинг ҳис этилиши, унга интилиши, шунингдек, унда эстетик дидни тарбиялашда муҳим йўналишларни аниқлашга хизмат қилади. 7. Физиология – ўқув-тарбия жараёнида болаларнинг физиологик, анатомик хусусиятларини инобатга олиниши учун бошланғич асосларни беради. 8. Гигиена – болаларнинг саломатлигини муҳофазалаш, уларни жинсий жиҳатдан тўғри шакллантиришда назарий ва амалий ғоялари билан ёрдам беради. 9. Фалсафа – шахс ривожланиши жараёнининг диалектик хусусиятлари, муайян педагогик ғоя, қараш ҳамда таълимотларнинг фалсафий жиҳатлари каби масалаларни таҳлил этишга имкон беради. 10. Болалар адабиёти ва адабиётшунослик асослари – таълимтарбия жараёнларини ривожлантириш, халқ мактабгача педагогикаси ғояларини келгуси авлодга узатиш учун йўналтирилади. 11. Маданиятшунослик – болаларда инсоният томонидан яратилган моддий ва маънавий маданият асослари ҳақидаги тасаввурни шакллантириш, уларда маданий хулқ-атвор хислатларини таркиб топтириш учун хизмат қилади. 12. Тиббий фанлар – шахснинг физиологик-анатомик жиҳатидан тўғри ривожланишини таъминлаш, унинг организмида намоён бўлаётган айрим нуқсонларни бартараф этишга амалий ёндашув, шунингдек, нуқсонли болаларни ўқитиш ҳамда тарбиялаш муаммоларини ўрганишда кўмаклашади.

13. Ижтимоий педагогика – ижтимоий муносабатлар мазмуни, уларни ташкил этиш шартлари хусусида маълумотларга эга бўлиш асосида таълимтарбия жараёни иштирокчиларининг ўзаро муносабатларини самарали ташкил этиш учун имконият яратади. Шахснинг шаклланиши кишилик жамияти томонидан яратилган ижтимоий-таркибий тажрибани ўзлаштириш, таълим-тарбия бериш орқали амалга оширилади. Бу ҳар хил фаолиятларда юзага келади. Болалар эгаллашлари лозим бўлган мазмунни танлаш, унинг эгаллаб олишига раҳбарлик қилиш катталар томонидан таълим-тарбия жараёнида амалга оширилади. Тарбия ва таълимнинг мазмуни, воситалари, методлари, боланинг ривожланиш жараёни уларнинг ёши билан изоҳланади. Жумладан, кичик ёшдаги болалар билан иш олиб борилганда уларнинг мустақил ҳаётга бутунлай мослашмаганлиги ҳисобга олинади. Болалар нутқини ўстиришнинг предмети мақсади ва вазифалари. Инсоннинг яна бир ўзига хос хусусияти, ўзига хос инсоний эҳтиёжи мавжуд, бу – бошқа одамлар билан мулоқотга эҳтиёжмандлик, «емотсионал мулоқотга эҳтиёжмандлик»дир (К.Обуховский). Айнан шу эҳтиёж туфайли дастлаб тил пайдо бўлган. Мулоқотга эҳтиёжмандлик доимо тилни эгаллашга олиб келади. Боланинг сўзлашни ўрганишининг сабаби шуки, унга катталар билан биргаликдаги фаолиятда иштирок этишга тўғри келади, бунинг учун эса боланинг унга нималар дейишаётганликларини тушуниши ва ўзи ҳам сўзлаши лозим. Бу ўринда тилнинг уч сифати (тажрибани жамлаш ва синтез қилиш – фикрга жамлаш – мулоқотни амалга ошириш) ҳақида сўз юритиш мумкин (В.А.Звегинсев). Тилни тадқиқ қилиш мустақил, умумилмий қизиқишдан ташқари кўплаб долзарб амалий вазифаларни ҳал этишда улкан аҳамиятга эгадир. Нутқ ўстириш назарияси ва методикаси мактабгача таълимтарбиянинг умумий қонуниятлари, муайян жамиятда ягона ижтимоий мақсадга мувофиқ мактабгача ёшдаги болаларни тарбиялаш ҳамда унга таълим беришнинг моҳияти ва муаммоларини ўрганадиган фан. Нутқ

ўстириш назарияси ва методикаси ижтимоий фанлар тизимига кирувчи фан саналиб, мактабгача ёшдаги болаларни жисмоний ва руҳий камолотини тарбиялаш, унга таълим бериш муаммоларини ўрганади. Нутқни ривожлантириш методикасининг асосий мазмуни - болаларда оғзаки нутқни, унинг Болалар нутқини ривожлатиришнинг ташкилий педагогик ва методик ишлари. Мактабгача катта ёшдаги болалар нутқини ривожлантиришда нутқни туза билиш даражасини кўтариш мактабгача таълим тизими методистлари олдидаги асосий вазифалардандир. Шуни ҳисобга олган ҳолда теварак- атрофни ўрганишда мактабгача тарбия ёшидаги катта болаларнинг нутқини ривожлантириш муаммосига оид тадқиқотни нутқни ривожлантиришни таъминлайдиган омилларни аниқлашдан бошлаш мақсадга мувофиқдир. Мактабгача катта ёшдаги болалар нутқини ривожлантиришнинг юқори даражасига қуйидагилар эвазига эришилиши мумкин экан: - тилнинг адабий меъёрлари ва қоидаларидан хабардорлик; - ўз фикр-мулоҳазаларини эркин баён эта олиш; - мулоқотга кира билиш, катталар ва тенгдошлар билан муомала қила олиш; - суҳбатдошни тинглай билиш, сўраш (саволларни тўғри бера олиш), жавоб бериш, эътироз билдириш, зарур бўлганда эса тушунтириш, изоҳлаш.

Мактабгача катта ёшдаги болалар нутқини ўстиришда нутқ-диалогик ва монологик нутқни ривожлантиришга алоҳида эътибор бериш зарур бўлади. Мактабгача катта ёшдаги болалар диалогик нутқни нисбатан осон ўрганадилар. Бу қуйидагилар билан ифодаланади: болалар уйда, болалар боғчасида доимо диологик нутқни эшитади. Бундан ташқари, болалар ўзаро мулоқотда бўлиб, асосан диалогик нутқдан фойдаланадилар. Методик адабиётларда баён қилинишича, адабий тил негизида асосан монологик нутқ ётади. Шунинг учун ҳам нутқни ривожлантириш таълимтарбия тизимида муҳим аҳамият касб этади. Монологик нутқ, муайян мавзуга оид мантиқий изчил гаплар шаклида ифодаланган Nutq o‘stirishni ta’minlaydigan omillar Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning yosh xusu - siyatlari Nutqni rivojlanti - rishning o‘sib boruvchi salohiyati So‘z zahirasi

Адабиётлар: 1. Ахмедова З., Аюпова М., Хамидова М. Логопедик ўйин. Тошкент2013. 2. М.Аюпова. Логопедия. Тошкент-2007. 3. И.Г. Веретенникова. Логопедическая работа с детьми дошкольного возроста. Тошкент – 1998. 4. Нуркелдиева Д.А., Аюпова М.Ю.,Ахмедова З.М. Бармоқлар машқи ва логопедик ўйинлар. Тошкент “Янги аср авлоди” 2007.

Похожие

Махсус психология фанининг мақсад ва вазифалари

Болаларни мактабга тайёрлаш методикаси фанининг максад ва вазифалари

Логопсихология курсининг предмети мақсад ва вазифалари

Махсус педагогиканинг мақсад ва вазифалари методологик асослари

Болаларни табиат билан таништириш методикасининг мақсад ва вазифалари