Темурийлар даври маданияти ва санъати - Культурология - Рефераты

Темурийлар даври маданияти ва санъати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35 KB

Темурийлар даври маданияти ва санъати . Марказий Осиё ўйғонишининг иккинчи босқичи XIV-XVасрларни ўз ичига олади. Бу давр маданиятида илмий- фалсафий йўналишлар билан бир қаторда бадиий эстетик тамойиллар ҳам кенг таркиб топди. Қозизода Румий, Улуғбек, Қоший, Али Қушчи ва бошқа олимлар илмий фаолият билан шуғулланган бўлсалар Саккокий, Лутфий, Абдураҳмон Жомий, Алишер Навоий, Беҳзод сингари шоир ва санъаткорлар ижодида бадиий эстетик ғоялар марказий ўрин тутади. Марказий Осиё ўйғонишининг етуклик даврига тўғри келади. Темур ва унинг авлодлари даврида Туронзаминда маданий тараққиётда сезиларли силжишлар рўй берди ва унинг ривожига Улуғбек, Хусайн Бойқаро, Захириддин Бобур сингари темурийзодалар, шу билан бирга ўша даврда яшаган Жомий, Навоий, Беҳзод каби ижодкорлар, Ғиёсиддин Самарқандий, Хондамир каби тарихнавислар, Пахлавон Мухаммад, Султонали Чангий сингари мусиқа арбоблари, меъморлар, хунармандчиликни моҳир усталари катта хисса қўшдилар. Соҳибқирон Амир Темурнинг буюк салтанати жуда катта бой маънавий маданият асосида қурилган бўлиб, бу пойдевор Темурнинг шавкатли давлати, иқтисодий салоҳияти, жахонгирлик фаолияти, ватанпарварлик қудратини таянчи эди. Тарих китобларида битилишига Хожа Шамсиддин Кулол, Мавлоно Абу Бакр Тоябодий каби пиру устозлар унинг инсоний фазилатларини таркиб топтиришда катта ролp ўйнаганлар. Бу хақда ўзининг машҳур “Темур тузуклари”да кўп марта тилга олинади. Амир Темур ёзади: “Яна тажрибамдан билдимки, давлат агар дину айин асосида қурилмас экан, тўра тузукка боғланмас экан ундай салтанатнинг шукуҳи, қудрати ва тартиби йўқолади”. Шу асосда у Сайидлар, уламолар, оқилу донолар, мухаддисларга катта хурмат билан қаради ва иззат икромининг жойига қўйди. Амир Темур фан, маданият соҳасида тўғри сиёсат олиб боради. Бу даврнинг маданият арбоблари, ҳам шарқ, хам ғарб маънавияти ютуғидан баҳраманд бўлдилар. Исломнинг умуминсоний ғоялари, ислом маданиятининг ранг-баранг

йўналишлари халқимиз маданияти, урф-одатлари, маросимлари, томошалари руҳига кириб боради. Маданият ва санъат соҳасида хотин-қизларнинг эр- йигитлар билан байрамларда, улуғ айём кунларида эркин иштирок этишлари маданиятнинг маънавий аҳамиятини янада юқори кўтарди. Амир Темур даврида нафис санъат соҳасида ҳам катта ишлар амалга оширилди. Самарқанд атрофида қурилган 12та чорбоғ, 10га яқин йўлдош шахарчаларнинг қасрлари ранг-баранг нақшлар билан безатилгани маълум. Хар бир чорбоғ қасрни ўзига хос санъат кошонасига тенглаштириш мумкин. Амир Темур асос солган боғлар Туркистон моддий маданиятида алоҳида ўрин тутишини таъкидлаб ўтиш лозим. Темур ва темурийлар даврида қурилган масжидлар, мадрасалар, мақбаралар, хазиралар, саройлар, чорбоғлар, архитектура санъатининг асосий иншоотлари хисобланган Регистон, Кўкалдош, Бибихоним, Жоме масжиди, Яссидаги Аҳмад Яссавий мақбараси, Шахрисабздаги кўк гумбаз масжиди, Қозизода Румий мақбараси, Оқ сарой мақбаралари, Хиротдаги Ихлосия мадрасаси, Бухоро, Марв ва ўнлаб шаҳарлардаги қурилган бинолар умуминсоний қадриятлар сифатида жахон тарихчилари фикрини ўзига жалб қилиб келади. Хуллас тўла асос билан Темурийлар даври маданияти ва санъати жахон маданиятига салмоқли хисса қўшди деб айтиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони. 5. С.Мирвалиев “Маънавият уфқлари”, “Мулоқот” журнали, 1997-йил 6-сон . 6. М.Хайруллаев, Д.Шорахмедов “Маданият ва мерос”. Тошкент «Санъат» нашриёти, 1973 й. 7. Н.Жўраев, Т.Файзуллаев, Қ Усмонов “Ўзбекистон тарихи” Тошкент-1998 йил.

Похожие

Марказий осиё ўйғониш даври санъати ва маданияти

Европа уйгониш даври маданияти

Европада уйгониш даври маданияти

Шарқ уйғониш даври маданияти

Энеолит даври Саразм маданияти