Nеft-gаzkimyo sаnоаtining tехnоlоgik jаrаyonlаrini mоdеllаshtirish” fаnining mаzmuni, prеdmеti vа mеtоdi - Горное дело - Рефераты

Nеft-gаzkimyo sаnоаtining tехnоlоgik jаrаyonlаrini mоdеllаshtirish” fаnining mаzmuni, prеdmеti vа mеtоdi

Загружено в:

30.11.2023

Скачано:

0

Размер:

81.0009765625 KB

Nеft-gаzkimyo sаnоаtining tехnоlоgik jаrаyonlаrini mоdеllаshtirish” fаnining mаzmuni, prеdmеti vа mеtоdi R e j a: 1. Fanni o’qitishdan maqsad va uning vazifalari. 2. Kirish. 3. Kimyo-texnologiya tizimlari. Katta va kichik tizimlar. 4. Kimyoviy korxonaning ierarxik tuzilishi.

Fanni o’qitishdan maqsad va uning vazifasi Kimyo va neft-gaz sanoati texnologiya tizimlarini tahlil qilish, sintez qilish va optimallashtirish hamda texnologik jarayonlarni boshqarish masalalarni yechishda zamonaviy hisoblash texnikasining keng qo’llanishi xar hil sohadagi texnologlardan EHMlarni to’g’ri qo’llashda va ularni ishlatishga zaruratni to’g’ri aniqlashda yetarli bilim va uquv talab qiladi. Fanning o’qitishdan maksad EHMni Kimyo va neft-gaz sanoati texnologiyasi masalalarini, ya’ni ishlab chiqarish jarayonlarini modellashtirish, optimallashtirish va boshqarish masalalarini yechishda qo’llash imkoniyatlarini o’rgatish, talabalarni EHMni kimyo va neft-gaz sanoati texnologik jarayonlarini hisoblash eksperimenti o’tkazish yo’li bilan o’rganish va kimyo va neft-gaz sanoati texnologik jarayonlarini optimallashtirish va loyihalash masalalarini yechish uslublariga o’rgatishdir. «Texnologik jarayonlarni modellashtirish asoslari» fanida juda keng spektrdagi masalalar, hisoblash mashinalarini ilmiy tadqiqotlarda qo’llashdan boshlab, to texnologik jarayonlarni boshqarishda qo’llashgacha bo’lgan masalalar ko’riladi. Kimyo va neft-gaz sanoati texnologik tizimlari Kimyo va neft-gaz sanoati texnologiya tizimlari (kegusida texnologik tizimlar) deganda, unda ketayotgan fizik-kimyoviy jarayonlar va ularni amalga oshiruvchi vositalar birgalikda tushuniladi. Shunday qilib texnologik tizimlar jarayonni, u ketayotgan qurilmani, jarayonni nazorat va boshqarish vositalarini va ular orasidagi o’zaro bog’liqliklarni o’z ichiga olar ekan. Masalan: reaktorda ketayotgan boshqariladigan texnologik jarayonni- texnologik tizimlar deb qarash mumkin (1 - rasm). Texnologik jarayonning ketishi bo’yicha axborot birlamchi o’zgartirgichdan (BO’) rostlagichga (R) uzatiladi, u o’z navbatida texnologik parametrning shu vaqtdagi qiymatini belgilangan qiymatdan farqiga qarab rostlash ta’sir signali ishlab chiqaradi va ijrochi qurilma (IKM) orqali ob’ektga ta’sir ko’rsatadi.

1 – rasm Texnologik tizimlarda ma’lum bir fizik kimyoviy jarayonni amalga oshirish uchun, bizga aralashtirgichli reaktor va shu jarayonni boshqarish tizimi bo’lishi kerak. Ushbu texnologik tizim tashqi muhit bilan o’zaro ta’sirda bo’lgani uchun, uning holatini kirish X va chiqish U signallari orqali baholash mumkin. Kirish signali bo’lib odatda xom-ashyo, uning miqdori, tarkibi, temperaturasi va boshqalar bo’lishi mumkin. Chiqish signali bo’lib, tayyor mahsulot miqdori, uning sifati, teperaturasi va boshqalar bo’lishi mumkin. Texnologik tizimga odatda har xil turtkilar Z ta’sir ko’rsatadi va texnologik tizimni belgilangan sharoitlardan chiqaradi. Bu turtki ta’sirlarini kompensatsiya qilish uchun, odatda boshqaruvchi ta’sirlardan foydalaniladi. Texnologik tizim- murakkab ob’ekt hisoblanib, uni alohida elementlarga (podsistema) dekompozitsiyalash mumkin. Elementlar o’zaro informatsion bir-biriBO’ R IQ Kirish Chiqish

bilan va ob’ekt atrof muxiti bilan bog’liqdir. Bu bog’liqliklar ob’ekt tuzilishini tashkil etadi. Texnologik tizim mo’ljallangan maqsadga erishishga yo’naltirilgan algoritm bo’yicha ishlaydi. Hamma Texnologik tizimlarni shartli ravishda katta va kichik tizimlarga bo’lish mumkin. Kichik tizimlar odatda bir tipik jarayon bilan cheklangan bo’lib, ikki tizimlarga bo’lish mumkin. Undagi ichki bog’liqliklar va jihozlarning o’ziga xosligi bilan ajralib turadi. 2 – rasm. Katta tizimlar, kichik tizimlarning murakkab ravishda mujassamlangan ko’rinishi bo’lib, ulardan ham miqdoriy, ham sifat ko’rsatkichlari bo’yicha farq qiladi. Katta kibernetik Texnologik tizim sifatida kimyoviy sexni yoki korxonani misol qilish mumkin (2 - rasm). I shlab chiqarish korxonasining ierarxik tuzilishi Har qanday ishlab chiqarish korxonasini uch ketma-ket bajariladigan texnologik operatsiya ko’rinishida tasavvur qilish mumkin: xom-ashyoniIshlab chiqarish korxonasi 1- sех 1-qurilma 2- qurilma 1- elemtntar jarayon 2- elemtntar jarayon 3- elemtntar jarayon 3- qurilma 2- sех 3- sех

tayyorlash, kayta ishlash jarayoni va nihoyat kuzlangan sifat xamda mikdordagi mahsulotni olish. Bu operatsiyalar ketma-ketligi, yakka bir murakkab texnologik tizim ko’rinishida mujassamlangandir (3-rasm). Zamonaviy ishlab chiqarish korxonasi, katta masshtabli tizim sifatida, juda ko’p o’zaro bir-biriga, bo’ysingan kichik tizimlardan tashkil topgan bo’lib, uni asosan uch pog’onali ierarxik tuzilish ko’rinishida tasavvur qilinadi. Ishlab chiqarish korxonasining har bir kichik tizimini, bir butun texnologik tizim va avtomatik boshqarish tizimi ko’rinishida tasavvur qilinadi. Ishlab chiqarish korxonasining ierarxik tuzilishining birinchi quyi bosqichini ma’lum bir apparatlar va ularni lokal boshqarish tizimlari bilan jihozlangan tipik jarayonlar tashkil qiladi. ishlab chiqarish korxonasinining ierarxik tuzilishining quyi bosqichida, kichik tizimlarning ishlashini ifodalovchi informatsiya boyib boradi va bu kichik tizimlarni ishlashini boshqarishda tipik jarayonlarning texnologik parametrlarini avtomatik rostlash tizimlarini tuzib, lokal ravishda stabillab boriladi. Ma’lum bir qurilmalar va ularni lokal boshqarish tizimlari bilan jihozlangan tipik jarayonlar Agregatlar, komplekslar, sexlar va texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari Korxonani avtomatlashtirilgan boshqarish tizimi sexlar faoliyatini operativ boshqarish tizimlari ishlab chiqarishni tashkil qilish tizimlari xom-ashyoni taqsimlanishi ni rejalashtirish tayyor mahsulotni taqsimlanish Birinchi bosqich Ikkinchi bosqich Uchinchi bosqich IShLAB ChIQARISh KORXONASI

ishlab chiqarish korxonasining ierarxik tuzilishining ikkinchi bosqichini agregatlar, komplekslar, sexlar va texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish tizimlari tashkil qiladi. Yuqori intensiv texnologik jarayonlarni va yuqori quvvatli agregatlarni yaratilishi hamda ishlab turgan korxonalarni optimallashtirish maqsadida rekonstruksiya qilinishi natijasida yangi ilmiy texnik masalalar vujudga keldi: 1) ishlab chiqarish korxonasi va agregatlarni iqtisodiy va energotexnologik ko’rsatkichlar bo’yicha optimal sharoitlarda ishlashini tashkil qilish; 2) agregatlarda moddiy va energetik oqimlarni optimal tashkil qilish yo’li bilan boshqarish funksiyasini agregatning o’ziga berish, ya’ni agregat tuzilishini kibernetik tashkil qilish; 3) energotexnologik tizimlarni qo’llash natijasida agregatlarning chidamli ishlashini ta’minlash uchun boshqaruvchi hisoblash mashinalarini qo’llash zarurati paydo bo’lmoqda. Ushbu ierarxik bosqichda, kichik tizimlarni boshqarishda, apparatlar ishini optimal koordinatsiyalash va ular orasidagi quvvatlarni optimal taqsimlash masalalari vujudga keladi. Bu masalalarni yechishda umuman yangi dekompozitsiyalash va agregatsiyalash usullari, evrestik modellashtirish nazariyasi asosida texnologiyani tahlil qilish, ko’p bosqichli optimallashtirish va boshqa usullardan foydalaniladi. ishlab chiqarish korxonasining ierarxik tuzilishining uchinchi yuqori bosqichi bu - sexlar faoliyatini operativ boshqarish tizimlari, ishlab chiqarishni tashkil qilish tizimlari, xom-ashyoni taqsimlanishini rejalashtirish, tayyor mahsulotni taqsimlanishi - korxonani avtomatik boshqarish tizimi. Ierarxiyaning ushbu bosqichida vaziyatga qarab tahlil qilish, korxonani optimal boshqarish masalalari vujudga keladi. Bu masalalarni yechishda tizim-texnikaning matematik usullari, chiziqli programmalashtirish, o’yinlar nazariyasi, ma’lumotlar nazariyasi va boshqa usullar qo’llaniladi.

Texnologik jarayonlari Har qanday ishlab chiqarish korxonasini, har qanday texnologik tizimni ma’lum bir miqdordagi tipik texnologik zvenolar orqali ifodalash mumkin. Odatda ularda adsorbsiya, rektifikatsiya, ekstraksiya, kimyoviy reaksiya va boshqa tipik texnologik jarayonlar ketadi. Ma’lum bir kurilmada ketayotgan tipik jarayon, o’z vaqtida tipik boshqarish ob’ekti hamdir. Ichki moddiy va energetik bog’liqliklar xarakteriga qarab, ishlab chiqarish texnologiyasining hamma jarayonlarini quyidagi sinflarga bo’lish mumkin:  gidrodinamik;  issig’lik;  diffuzion;  kimyoviy;  mexanik. Bundan tashqari texnologik jarayonlar determinlashgan va staxostik jarayonlarga bo’linadi. Determinlashgan deb shunday jarayonlarga aytiladiki, ularda asosiy kattaliklar uzluksiz va aniq qonuniyatlar bo’yicha o’zgaradi. Bunda, ushbu jarayonni ifodalovchi chiqish parametrining qiymati, kirish parametrining qiymatiga to’g’ridan-to’g’ri bog’liqdir. Staxostik deb shunday jarayonlarga aytiladiki, ularda asosiy parametrlar o’zgarishi tartibsiz va diskret ro’y beradi.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

Похожие

EХM ni nеft-gаzkimyo tехnоlоgiya jаrаyonlаrini vа tizimlаrini tаdqiqоt qilishdа qo’llаsh

Nеft-gаz kimyo tехnоlоgiya tizimlаrini mаtеmаtik mоdеllаshtirish

Nеft va nеft gazlarining tarкibidagi alкanlar (parafinlar)

Nеft vа gаz quduqlаrini burg‘ilаshdа sоdir bo‘lаdigаn fаvvоrаlаr vа ulаrni оldini оlish chоrаlаri

Gidrаvlik idishni mоdеllаshtirish