Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичлари ва уларни ўлчаш усуллари - Горное дело - Рефераты

Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичлари ва уларни ўлчаш усуллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

177.5 KB

Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичлари ва уларни ўлчаш усуллари (методлари). Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичлари Режа: 1. Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичларини ўлчаш методлари 2. Бурғилаш эритмасининг солиштирма оғирлиги

Бурғилаш эритмалари қудуқларни бурғилаш жараёнида талаб қилинган функцияларни бажариши учун эритмаларни тайёрлаш учун фойдаланиладиган асосий материалларни танлаш, кимёвий реагентлар ёрдамида махсус ишлов бериш, уларнинг хоссаларини созлаш учун мўлжалланган моддаларни қўшиш 2 ита.к. ишларни амалга ошириш зарур. Қудуқларни бурғилаш шароитлари (чуқурлик, диаметр, ҳарорат, бурғиланаётган тоғ жинсларининг хоссалари ва жойлашув тартиби) нафақат бир қатор нефт газ майдонлари учун турлича бўлмасдан, балким бита майдоннинг баъзи бурғилаш оралиқлари учун ҳам турли хил бўлади. Шунинг учун ҳам бурғилаш эритмалари бурғилашнинг турли оралиқлари учун ҳар хил кўрсаткичларига эга бўлиши зарур бўлмасдан балким, берилган қудуқнинг чуқурлиги ўзгариши билан ҳам турли кўрсаткичларга эга бўлмоғи лозим. Бурғилаш эритмаси берилган қудуқда маълум бир функцияларни яхши бажариш хусусиятига эга бўлса, шунчалик унинг сифати юқори бўлади. Бироқ маъулум бир қудуқ учун жуда юқори сифатли ҳисобланган бурғилаш эритмаси, бошқа қудуқлар учун бошқача бурғилаш шароитида паст сифатли бўлиши ва хатоки ишлатишига яроқсиз бўлиши мумкин. Юқорида баён этилган ҳолатлар бурғилаш эритмасининг кўрсаткичларини аниқлаш зарурлигини тушунтириб беради. Бурғилаш жараёнида бурғилаш эритмасига бурғиланган тоғ жинси бўлаклари таъсир кўрсатади: қисман эритмада майдаланиш йўли билан хамда қисман кимёвий таъсир кўрсатиш йўли билан таъсир қилади. Бурғилаш эритмаси қатлам сувлари билан аралашиши мумкин, унга юқори қатлам ҳарорати ҳам таъсир кўрсатади. Ушбу барча таъсирлар жараёнида бурғилаш эритмасида мураккаб физик кимёвий жараёнлар содир бўлиб, эритманинг хоссаларини ўзгаришига олиб келади. Шунинг учун ҳам бурғилаш эритмаси зарур бўлган функцияларни амалга ошириш хусусиятини сақлаб қолиши учун унинг кўрсаткичларини бурғилаш жараёнида ўлчаб туриш йўли билан назорат қилиш зарур. Талаб қилинган холатларда бурғилаш эритмасининг кўрсаткичларини мавжуд бўлган усуллар билан қайта тиклаш лозим.

Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичларини ўлчаш методлари 1. Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичларини ўлчаш умумий қабул қилиниши хар бир бурғилаш ташкилоти ва корхонаси учун мажбурий бўлиши зарур, акс холда турли районлар учун бурғилаш эритмаларининг хоссаларини созлаш бўйича тавсиялар яртиб бўлмайди. 2. Бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичларини ўлчаш методлари бир ҳил бўлиши зарур, акс ҳолатларда турли районларда ишлатиладиган бурғилаш эритмаларининг характеристикаларини таққослаб бўлмайди. 3. Бурғилаш эритмасининг кўрсаткичларини ўлчаш методларини бевосита бурғилаш майдонларида қўллаш имкони бўлиши зарур, чунки эритма кўрсаткичларини тезкор созлаш имкони чегараланиши ва бунинг оқибатида бурғилаш технологияси бузилиши мумкин. 4. Қўлланилаётган бурғилаш эритмасининг кўрсаткичини аниқлаш методлари тезкор бўлиши зарур: бурғилаш эритмасининг кўрсаткичларини аниқлаш вақти, бурғиланаётган қудуқнинг ҳолати ўзгариб кетиши мумкин бўлган вақтга қараганда кичик бўлиши керак, чунки қудуқда асоратлар олдинроқ бошланиб кетиши мумкин. 5. Қабул қилинган бурғилаш эритмаларини кўрсаткичларини аниқлаш методлари циркуляция қилинаётган бурғилаш эритмаларидан шундай намуналар олиш усуллари ва шундай ўлчаш усулларини эътиборга олинмоғи керакки, қайсики улар қудуқда циркуляция қилинаётган бурғилаш эритмалари характеристикаларига мос келувчи характеристикалар олиш имконини таъминланиши зарур. Бурғилаш эритмасини кўрсаткичларини янада тўғрироқ аниқлаш учун қудуқдаги ҳарорат ва босимга тенг бўлган шароитни ҳосил қилиб, ўлчаш ишлари амалга оширилади. Лекин бунга тўлиқ эришиб бўлмайди, шунинг учун ҳам бурғилаш эритмасининг кўрсаткичларини ўлчаш жараёни шартли равишда ҳосил қилинган қудуқ

туби шароитида амалга оширилади. Ушбу методлар қанчалик қудуқ туби шароитига яқин бўлса, шунчалик бурғилаш эритмасининг кўрсаткичлари тўғри характеристикаланади. Бурғилаш эритмасининг барча кўрсаткичлари икки гуруҳга бўлинади. Биринчи гуруҳга чин характеристикалари мансуб бўлиб, уларга зичлик нордонлик кўрсаткичи ва бошқалар кириб, уларнинг катталиклари ўлчаш методини танлашга боғлиқ бўлмайди, фақатгина ўлчаш аниқлигига кўра ажратилади. Иккинчи гуруҳга шартли характеристикалар мансуб бўлиб, уларнинг катталиклари тўлиқ қабул қилинган ўлчаш усулига боғлиқ бўлади. Масалан, дала 4 визкозиметри ёрдамида аниқланадиган шартли қовушқоқлик. Ушбу асбобнинг ўлчамларини ўзгариши шартли қовушқоқликнинг умуман бошқа катталикларини олишга олиб келади. Бурғилаш эритмаларидан намуналар олиш ва уни кўрсаткичларини ўлчашга тайёрлаш Бурғилаш эритмасидан олинган намуналарнинг кўрсаткичлари циркуляция қилинаётган эритмалар ва махсус идишлар ва ер омборларида сақланаётган бурғилаш эритмаларининг кўрсаткичларига мос келиши учун намуна олинган жойни, унинг ҳажми ва намуна олинган вақт билан уни таҳлил қилиш орасидаги вақтни аниқлаштириш зарур. Қудуқда циркуляция қилинаётган бурғилаш эритмаси ҳақида маълумотлар олиш зарур бўлганда, намуна бурғилаш эритмаси тозаловчи қурилмалардан ўтмасдан олдин олиш керак. Намунани фақатгина циркуляция вақтида олиш зарур. Қудуққа ҳайдалаётган бурғилаш эритмаси ҳақида маълумотларга эга бўлиш учун намунани бурғилаш насосининг қабул қилувчи идишдан олиш зарур. Агар бурғилаш эритмасининг таҳлили бевосита бурғилаш майдонида амалга ошириладиган бўлса, у ҳолда намуна 4 ита таҳлилга етадиган миқдорда олинади. Агар намунани бурғилаш майдонидан узоқда жойлашган

тажрибахонада таҳлил қилиш зарур бўлса у ҳолда 3-5 л ҳажмда намуна олинади. Ушбу ҳажмни олиш учун ҳар 5-15 минут 0,5 литрдан бурғилаш эритмаси олиниб бир идишга қуйилади ва уни вискозиметр сеткасидан ўтказилади. Бурғилаш эритмаси сақланадиган идишлардан намуна олишдан олдин насослар ёрдамида уни яхшилаб бир хил ҳолатга келгунча аралаштирилади. Бир ҳил ҳолатга келганлиги эритманинг асосий характеристикаларини бир-бирига мос келганлиги ҳеч бўлмас идишнинг бир- биридан узоқроқ қисмидан олинган намуналарда ўз исботини топиши керак. Намунани олиш ва уни таҳлил қилиш орасидаги вақт ўлчаш ишлари сезиларли рол ўйнайди. Қудуқдан бурғилаш эритмаси билан чиқиб келган газ тезда учиб кетиши мумкин ва бунинг натижасида унинг зичлиги ортади. Қиздирилган бурғилаш эритмаси совийди ва унинг кўпгина характеристикалари ўзгаради, айниқса бу зичлик, қовушқоқлик ва газ миқдори катталикларига ўз таъсирини билдиради. Шунинг учун ҳам бурғилаш эритмасининг ушбу кўрсаткичлари бевосита желоблардан олиниб аниқланади. Бурғилаш эритмасининг солиштирма оғирлиги Бурғилаш эритмасининг зичлиги қудуқ тубидаги ва қудуқ деворидаги босимга қарши гидростатик босим ҳосил қилади. Суюқ ва қаттиқ фазаларнинг оғирлигини ҳажмга нисбатан муносабати солиштирма оғирлик билан ифодаланади. «Зичлик ва солиштирма оғирлик» атамалари кўпинча бурғилаш эритмаларига нисбатан қўлланилади. Ушбу атамалар бир хил маънони англатмайди. Солиштирма оғирлик – бу бир хил масса ва ҳажм бирликларида ўлчанадиган модда оғирлигининг сув ҳажмининг оғирлигига тенг бўлган муносабатдир. Ушбу кўрсаткичларни аниқ ўлчаш учун ҳарорат киритилган. «Солиштирма оғирлик 25 0 /20 0 С» кўрсаткичи суюқ ёки қаттиқ модда

оғирлигининг ҳажмга нисбатан муносабатини ифодалаб, 25 0 С ҳароратда ўлчанган 20 0 С ҳароратдаги сувнинг ҳажмига тенг бўлган ҳолат учун. Кўпинча сувнинг ҳароратининг эталони қилиб 4 0 С қабул қилинган, чунки 4 0 С ҳароратда сув ўзининг доимий массасига эга бўлади. Зичлик . Қаттиқ ёки суюқ модданинг ҳажмга нисбатан оғирлигидир: зичлик турли ўлчов бирлигидаги ўлчамли катталик ҳисобланади. Аниқлик учун ҳарорат ҳам ҳисобга олинади. Масалан сувнинг зичлиги 4 0 С ҳароратда 1,0 г/см 3 ёки 1000 кг/м 3 га тенгдир. Зичлик ва солиштирма оғирлик 1,0 см 3 ҳажмда масса ўлчанаётганда сон жиҳатдан бир хил бўлиб қолади. 1,20 г/см 3 зичликдаги бурғилаш эритмасининг солиштирма оғирлигининг ҳисобини кўриб чиқамиз. Демак сувнинг оғирлиги 1,0 см 3 ҳажмни ташкил этади, у ҳолда солиштирма оғирлик:20,1 / 0,1 / 20,1 3 3   см г см г  Бурғилаш эритмасининг солиштирма оғирлиги ёки зичлиги ареометрлар ёки пикнометрлар ёрдамида ўлчанади. Дала шароитда кўпинча елкали тарози ва АГ-1, АГ-2 ва АГ-3ПП ареометрлари ишлатилади. Ушбу асбобларнинг ишлаш принципи бир хил ҳажмдаги тадқиқот қиланаётган эритма ва сувнинг зичлигини таққослашга асосланган. Бурғилаш эритмаларининг зичлигини аниқлашда қўлланиладиган елкали тарозилар Елкали тарозилар (3.4.1-расм) асос, учли тиргак, даражаланган ричаг, ҳажмий идиш, қопқоқ, таянчлар, ҳаво пуфакчали тўғрилагич ва рейтердан иборат. Даражаланган ричагнинг бир учига ҳажмий идиш маҳкамланган. Идиш ва ричаг асос учидаги учли таглик текислигига перпендикуляр текисликда ётади ва рейтерни ричаг бўйича ҳаракатлантириш орқали тенглаштирилади.

3.4.1 - расм. Елкали тарози Калибрлаш 1. Идишдан қопқоқни олинг ва унга тоза ёки дистилланган сув солинг. 2. Қопқоқни ёпинг ва артинг. 3. Даражаланган ричагни учли тиргак устига таянчлари орқали жойлаштиринг. 4. Рейтерни 8,33 га жойлаштиринг. Бунда ҳаво пуфакчали тўғрилагич кўрсаткичи марказлашган бўлиши керак. Агар тўғри бўлмаса, даражаланган ричаг учидаги қўзғалувчи винт орқали тўғирланг. Кўп тарозиларда қўзғалувчи винт бўлмайди, унинг ўрнига қўрғошин бўлакчалар (ўқлар) қўлланилади. Улар қўзғалувчи қопқоққа қўйилади ёки ундан олиб ташланади. Ўлчаш тартиби 1. Ҳажмий идишдан қопқоқни олинг ва уни бурғилаш эритмаси билан тўлдиринг.

2. Қопқоқни ёпинг ва уни тешигидан эритма чиқмай қолгунча айлантиринг. 3. Идишнинг ташқи қисмини эритмадан тозаланг. Идишнинг ташқи қисмидаги эритмани ювгандан кейин идишни қуритинг ёки ортиқча сувларини туширинг. 4. Даражаланган ричагни асоснинг учли тиргагига таянчлари орқали ўрнатинг. 5. Рейтерни токи ричаг горизонтал ҳолга келгунича суриб боринг. Ричагнинг горизонтал ҳолатга келганлигини унинг устидаги ҳаво пуфакчали тўғрилагич орқали аниқлаш мумкин. 6. Рейтернинг чап томонидан бурғилаш эритмасининг зичлиги ёки унинг оғирлигини аниқлаш мумкин бўлади. 7. Ўлчаш натижасини шкаланинг охирги бўлимигача бўлган аниқликда юқорида келтирилган бирликларда ёки нисбий оғирлик бирлигида ёзиб олинг. Қовушқоқлик Марш вискозиметри бурғилаш эритмасининг қовушқоқлигини аниқлаш учун ишлатилади. Фэнн вискозиметри баъзи ҳолларда (асосан статик силжиш кучланишини (ССК) аниқлашда) Марш вискозиметридан олинган маълумотларни баҳолашда ишлатилади. V-G вискозиметри эҳтимолий қовушқоқликни, пластик қовушқоқликни, статик силжиш кучланишини ва қуйқум қаттиқлигини аниқлашга хизмат қилади. Марш вискозиметри Марш вискозиметри (3.5.1 - расм) диаметри 152,4 мм ва узунлиги 304,8 мм бўлган воронкадан иборат. Воронканинг пастки қисмига силлиқ юзали, узунлиги 50,8 мм ички диаметри дюйм бўлган трубка ўрнатилган. Бу трубка воронка билан бирлашиш қисмида ҳеч қандай ўзгариш ҳосил қилмайди. 1/16

дюйм ўлчамли сим тўр воронканинг устидан пастга 3/4 дюйм масофада ўрнатилади. 2 - расм. Марш вискозиметри Калибрлаш Воронкага 1500 мл ҳажмдаги ҳарорати 91 0 С бўлган чучук сув қуйинг. Бир кварт (946 мл) сувнинг воронкадан оқиб ўтиш вақти 26  1/2 секундни ташкил қилиши керак. Ишни бажариш тартиби 1. Воронкани вертикал ушлаган ҳолда унинг пастки тешигини бармоқ билан ёпинг ва тоза бурғилаш эритмасини фильтр орқали токи эритма фильтрнинг пастки қисмига етганича қуйинг (1500 мл). 2. Бармоғингизни бирданига олинг ва қабул қилувчи идишга бир кварт (946 мл) эритма оқиб тушиш вақтини аниқланг.

3. Секундларгача аниқликдаги олинган вақт шу ҳароратдаги Френгейт градусида эритманинг қовушқоқлигини беради V-G туридаги вискозиметр Бу турдаги вискозиметр электр (юритгич) двигатель ёки қўл кучи билан ишлатилувчи юритма орқали ҳаракатлантирилувчи айланма қурилмадир. Бурғилаш эритмаси иккита: бири иккинчисининг марказида жойлашган цилиндрларнинг орасидаги ҳалқали бўшлиқда жойлашади. Ташқи цилиндр ёки айланувчи втулка доимий тезликда айланади (айл/мин). Втулканинг айланиши эритмада эгувчи (ёки айланувчи) момент ҳосил қилади. Бу момент эритма орқали ички цилиндрга узатилади. Бунинг таъсирида ички цилиндр ҳам ўрнини ўзгартира бошлайди, яъни айлана бошлайди. Ички цилиндрга қотирилган даражаланган диск ички цилиндрнинг айланишини кўрсатиб туради. Ўлчаш асбоблари константалари шундай олинганки, пластик қовушқоқлик ва статик силжиш кучланиши ташқи цилиндр айланиш тезлиги 300 ва 600 айл/мин бўлганда аниқлансин. Вискозиметрнинг техник хусусиятлари Ташқи цилиндр: Ички диаметр ............... 36,83 мм Умумий узунлик ........... 87,00 мм Белги ............................. Цилиндр бўғзидан тепада 58,4 мм Белгидан пастда 120 0 (2,09 радиан) масофада икки қатор 3,18 мм ли тешиклар жойлашган. Ички цилиндр: Диаметр ............................ 34,49 мм

Цилиндр узунлиги ............ 38,00 мм Ички цилиндр пластина билан ёпилган, у ташқи томондан конусга ўхшайди. Эгувчи момент константаси: Четланиш ......................... 386 дина/см/градус Роторнинг айланиш тезлиги: Юқори тезлик .................. 600 айл/мин Паст тезлик ...................... 300 айл/мин Қуйида бурғилаш эритмаларини текширишда қўлланиладиган вискозиметрлар турлари келтирилган: 1. Қўл кучи билан ҳаракатга келтирилувчи юритмали вискозиметр. Улар икки хил тезликка эга: 300 айл/мин, 600 айл/мин. Втулкадаги тезликни ўлчаш дастагидаги тугмача қуйқум мустаҳкамлигини аниқлашга хизмат қилади. 2. 12В кучланишли двигатель орқали ҳаракатга келтирилувчи вискозиметр. Улар ҳам икки хил тезликка эга: 300 ва 600 айл/мин. Бошқарувчи қайта улагич ўлчашдан олдин катта силжиш шароити яратиб беради. Қўлда бошқариладиган ғилдирак эса фильтрацион қобиқ мустаҳкамлигини аниқлашга хизмат қилади. 3. 155В кучланишли синхрон двигатель орқали ҳаракатга келтирилувчи вискозиметр (3-расм). Улар 3, 6, 100, 200, 300 ва 600 айл/мин тезликларда айланиши мумкин. Фильтрацион қобиқ мустаҳкамлигини аниқлашда 3 айл/мин тезлик қўлланилади.

3.5.3 - расм. V - G туридаги вискозиметрининг тажрибахона модели 4. 115 ва 240В кучланишли двигателлар ёрдамида ҳаракатга келтирилувчи ўзгарувчан тезликли вискозиметрлар. Улар 1 айл/мин дан 625 айл/мин гача хоҳлаган теликларда айланиши мумкин. Фильтрацион қобиқ мустаҳкамлигини аниқлаш учун 3 айл/мин тезлик қўлланилади. Нисбий қовушқоқлик, қовушқоқлик ва статик силжиш кучланишини аниқлаш методикаси 1. Аралаштирилган бурғилаш эритмасини айланувчи втулканинг белгисигача қуйинг. 2. Эритма ҳароратини 49  1 0 С гача совутинг ёки иситинг. Эритма керакли ҳароратгача исиганча уни аралаштирманг. 3. Двигателни ишга туширинг. Уни ишга тушириш қайта улагич орқали амалга оширилади. Қайта улагич ҳар доим паст тезлик ҳолатида туради. Уни

юқори тезлик ҳолатига ўткзиш керак бўлади. Кўрсаткични кузатиб туринг ва у маълум муддатга тўхтаган ҳолатдаги кўрсаткични ёзиб олинг. Бунда втулканинг айланиш тезлиги 600 айл/мин бўлиши керак. Ҳаракатни ўзгартиришни фақат двигатель ишлаб турган ҳолда амалга ошириш мумкин. 600 300 600 Вискозометрнинг айланиш тезлиги (айл/мин)Ковушкоклик (сантипуаз)

3.5.4 - расм. Бурғилаш эритмалари реологик хусусиятлари 4. Қайта улагични 300 айл/мин тезлик ҳолатига ўтказинг. Яна ҳаракат маълум муддатга тўхтаб турган ҳолатдаги кўрсаткични ёзиб олинг. 5. Пластик қовушқоқлик (сантипуазларда) 600 ва 300 айл/мин тезликдаги кўрсаткичлар фарқига тенг бўлади (4-расм). 6. Статик силжиш кучланиши (фунт/100 кв.дюймларда) эса 300 айл/мин тезликдаги кўрсаткич ва пластик қовушқоқлик орасидаги фарққа тенг бўлади. 7. Эҳтимолий қовушқоқлик (сантипуазларда) 600 айл/мин тезликдаги кўрсаткичнинг ярмига тенг. Фильтрацион қобиқ мустаҳкамлигини аниқлаш 1. 15 секунд давомида эритмани 600 айл/мин тезликда аралаштиринг ва узатиш механизмини секинлик билан юқори ҳолатга суринг.

2. Двигателни ўчиринг ва 10 секунд кутинг. 3. Қайта улагични кичик тезлик ҳолатига суринг ва максимал четланишни ёзиб олинг (фунт/100 кв.ф.). Бу кўрсаткич статик силжиш кучланишининг бошланғич қийматини беради. Агар диск индикатори двигател ўчирилганидан кейин ҳам ўз ҳолига келмаса, уни олдинги ҳолатга қайтарманг. 4. 10 минут кутинг ва яна қайта улагични кичик тезлик ҳолатига суринг, галдаги силжишни ҳам, яъни 10 минутдаги статик силжиш кучланишини ёзиб олинг. Вискозиметрда ишни якунлаш Вискозиметрни гилли эритма қолдиғидан тозалаш учун ташқи цилиндрни сувга ёки бошқа эритувчига тушириш керак ва уни катта тезлик билан айлантириш лозим. Таянч штифтини бўшатинг ва ташқи цилиндрни секин айлантириб ечиб олинг. Ички цилиндр ва вискозиметрнинг бошқа қисмларини тоза латта билан ёки қоғоз сочиқ билан тозаланг. Бурғилаш эритмаларининг сув ажратиш хусусияти Сув ажратиш ёки эритмаларнинг гилли қобиқ ҳосил қилиш қобилияти фильтр-пресс ёрдамида аниқланади. Сув ажратиш хусусиятини текшириш фильтр-прессдан суюқликнинг сизиб чиқиш тезлигини ва сув ажралиши ҳисобига фильтр қоғозида ҳосил бўладиган гилли қобиқнинг қалинлигини ўлчаш орқали олиб борилади. Бунда фильтр-прессдаги эритма маълум ҳарорат ва босимда сақлаб турилади. Қўлланилаётган фильтр-пресс АНИ техник шартларига жавоб бериши керак. Текширишлар қуйидаги услубда олиб борилиши керак.

Қурилмалар Фильтр-пресс қуйидаги қурилмалардан ташкил топган: бурғилаш эритмаси учун бомба, босим тўғрилагич ва манометр. Бу қурилмалар унинг устки қисмига ўрнатилган. Бомба босим тўғрилагич билан ўтувчи муфта ёрдамида бирлаштирилган. Уларнинг бирикиши оддий бирикиш бўлиб, бомбага ташқи резьба ва фильтр-прессга ички резба очилган, бомбани соат стрелкаси йўналишида бир марта айлантиришда ёпилади. Бомбанинг пастки қисми фильтрли қопқоқ билан ёпилади. Фильтр қоғози тўлиқ қотирилиши учун қопқоқни ҳам маҳкам қотириш керак. Босим углерод икки оксидли патрон ёрдамида ҳосил қилинади. Бомбанинг бирикиш жойидан олдин клапан ўрнатилади. Керакли босим ҳосил қилингандан кейин бу клапан очилади ва бу босим эритмага таъсир қила бошлайди. Текшириш услубияти 1. 7 кгс/см 2 босим ҳосил қилинг. 2. Бомбадан қуйи қопқоқни ечиб олинг ва унинг қуруқлигини, бирикиш жойларида ҳалқасимон бузилишлар ёки излар йўқлигини текширинг. Бу излар ёки бузилишлар қопқоқнинг герметиклигига салбий таъсир кўрсатади. 3. Бомбани ҳалқасимон изигача 1/4 дюйм қолганича бурғилаш эритмаси билан тўлдиринг. Ҳалқасимон изга резина ҳалқани ўрнатинг ва унинг устига фильтр қоғозини ўрнатинг (фильтр қоғози ватман №50 ёки унинг эквивалентидан тайёрланади). Қопқоқни шундай ўрнатингки, фильтр қоғоз унга мустаҳкам бириксин. Бомбани айлантиринг ва фильтр-пресс билан бириктиринг. 4. Фильтрат учун мўлжалланган тешик тагига даражаланган идишни жойлаштиринг. 5. Бомбада босим ҳосил қилиб, кириш клапанини очинг (манометр кўрсаткичининг тебраниши босим ҳосил қилинган вақтда кузатилади).

6. АНИ тадқиқотларининг одатий муддати 30 минутни ташкил этади (бошқа муддатлар алоҳида ҳолларда аниқланади). Тадқиқотлар ниҳоясида клапанни ёпинг. Босим манбаи ёпилгандан кейин унинг ўз-ўзидан сусайиши кузатилади (шундан сўнг бомбани ечиб қўйиш мумкин). 7. Сув бера олувчанлик бошқача кўрсатилмаган бўлса, уни см 3 ёки мм 3 да ёзинг. 8. Бомбани ечинг ва эҳтиёткорлик билан бурғилаш эритмасини тўкиб ташлаб, секинлик билан фильтр қоғози билан гилли қобиқни олинг. Гилли қобиқ устидаги бурғилаш эритмасини секинлик билан ювиб ташланг ва унинг қалинлигини ўлчаб олиб, дюймнинг 32 ҳиссаси аниқликда ёзиб қўйинг. 5 - расм. АНИ фильтр-пресси

Юқори босим ва ҳароратга мўлжалланган Фэнн фильтр-пресси Асбоб термостатли иситгич қобиқ, бомба пластиналари комплекти, дастлабки босимни ҳосил қилувчи ва босимга қарши ресивер қурилмаларидан иборат. Тадқиқотларни ўтказишда 4А ток кучи ва 110В кучланишдан ёки 2А ток куча ва 220В кучланишдан фойдаланилади. Бурғилаш эритмаси солинувчи бомба сиғими 160 мл бўлиб, унинг фильтрланиш юзаси 3,5 кв. дюймни ташкил қилади. Фильтрат қабул қилувчи идиш ҳажми 15 мл. Тадқиқотларни 149 0 С ҳароратда ва 35 кг/см 2 дифференциал босимда ўтказилади. Юқори ҳарорат шароитида сув ажралиш қийматини 30 мин ичидаги аниқланган см 3 даги фильтрат миқдорининг икки баробарига тенг деб олинади.

3.6.1 - расм. Сув ажралишини текшириш учун юқори босим бомбаси (ечилган ҳолда) Тадқиқот услуби 1. Иситувчи қобиқ шнурини розеткага тиқиб, асбоб исигунча кутиб турилади. Иситувчи қобиқ ичига термометр туширилиб, 350 0 Ғ (177 0 С) ҳарорат олиш учун термостат жойлаштирилади. Бу бурғилаш эритмаси жойлашган бомбада 149 0 С га тенг ҳароратни юзага келтиради. 2. Босим манбаининг клапанини ёпинг ва бомбани силжитинг. 3. Тўнкарилган бомбани бурғилаш эритмаси билан тўлдиринг. Бунда эритманинг кенгайишини ҳисобга олган ҳолда, эритмани қуйиш бомбанинг ҳалқали каналчасигача етмасдан тўхтатилади. 4. Фильтр қоғозини ҳалқали каналчага жойлаштиринг ва унинг устига резина ҳалқани қўйинг. Фильтр қоғози ўрнида ватман №50 дан фойдаланинг. 5. Бомба пластиналарини тахламини жойлаштиринг ва сақловчи (стопор) қурилмаларни тўғрилаб чиқинг. 6. Идишдаги винтларни қўлда бир текис тортинг ва бўшатувчи клапанни ёпинг. 7. Бомбани қуйи кўринишда ҳамма клапанларини ёпган ҳолда иситувчи қобиқ ичига жойлаштиринг. 8. СО 2 тўлдирилган патронни босим манбаига жойлаштириб, уни маҳкамланг. Регулятор ва кириш клапанларини ёпинг. 9. Босим ҳалқаси кўтарилиши билан босим манбаининг сирпанувчи муфтасини юқорига суринг ва босим ҳалқасини сусайтиринг. Бу пайтда керакли босим яратилган бўлади.

10. Босимни тенглаштириш мақсадида ёпиқ турган қуйи клапанни озроқ очинг. Босим 14 кг/см 2 га етганида клапанни тўлиқ очинг. Бу босим бурғилаш эритмасининг қайнашини сусайтиради. 11. Агар тадқиқотлар ҳарорати 93 0 С дан ошса, фильтрат буғланишининг олдини олиш мақсадида босимга қарши ресивердан фойдаланилади. Патрон ресиверга жойлаштирилиб, кириш клапани ёпилади. 12. Тескари босим яратувчи қурилмани очилган босим ҳалқаси жойлашган жойга сурилади. 13. Босим 7 кг/см 2 га олиб борилиб, флюидни чиқариш учун ёпиқ клапанда босим яратиш мақсадида туширилади. 14. Ҳарорат керакли 149 0 С катталикка эга бўлгандан сўнг бомбанинг юқори регуляторида босим 42 кг/см 2 , қуйи регуляторида 7 кг/см 2 қилиб ушлаб турилади. Таймер қўшилади. 15. Тадқиқот пайтида қарши босим 7 кг/см 2 дан ошса, фильтратнинг бир қисми олиниб, босим сусайтирилади ва тўғри дифференциал босим ушлаб турилади. 16. Фильтрация бошланганидан 30 минутдан сўнг бомбанинг қуйи клапани ёпилади ва кейин юқори клапан ҳам ёпилади. 17. Регулятордаги иккала винт ҳам ёпилиб, ҳар икки регулятордаги босим тенглаштирилади. 18. Ресиверни ажратинг. Фильтратни даражаланган цилиндрга қуйиб, унинг ҳажмини ўлчанг. 19. Фильтратнинг умумий ҳажмининг иккилангани сув ажралиш қийматини беради. 20. Босим манбаини босим ҳалқасини кўтариб, ажратиб олинг.

3.6.2 – расм. Сув ажралишини текшириш учун юқори босим бомбаси (йиғилган ҳолда) 3.6.3 - расм. Юқори босим ва ҳарорат фильтр-пресси 21. Бомбани вертикал ҳолатга келтиринг ва хона ҳароратигача совугандан сўнг босимни тенглаштиринг. 22. Бомбани тўнкаринг, идишдаги винтларни бўшатинг, уни бўлакларга ажратинг ва ювинг.

Адабиётлар : 1. Булатов А.И., Пеньков А.И., Проселков Ю.М. Справочник по промывке скважин. М., Недра, 1984. 2. Аветисян Н.Г., Шеметов В.Ю. Выбор водоотдачи бурового раствора при разбуривании глинистых отложений. – РНТС. «Бурение», 1980, №1 3. Войтенко В.С., Леонов Е.Г., Филатов Б.С. Выбор типа промывочной жидкости, обеспечивающей наибольшую устойчивость пород на стенках скважин. – В кн.: Бурение газовых и газоконденсатных скважин. М., ВНИИЭГазпром, 1974, вып. 2. 4. Габузов Г.Г., Проселков Ю.М. Определение подачи буровых насосов с учетом гидротранспорта бурового шлама. – Тр. ВНИИКРнефти, вып.17. 1980. 5. Головко В.Н. Оборудование для приготовления и очистки промывочных жидкостей. М., Недра, 1978. 6. Городнов В.Д., Тесленко В.Н., Колесников П.И., Челомблев Б.К. Исследование глин и новые рецептуры глинистых растворов. М., Недра, 1971. 7. Круглицкий Н.Н., Агабалянц Э.Г. Методы физико-химического анализа промывочных жидкостей. Киев, Техника, 1972. 8. Материалы VII Всесоюзного научного семинара по гидравлике промывочных жидкостей и тампонажных растворов. Баку, изд. АзИННефтехим, 1980. 9. Мирзаджанзаде А.Х., Караев А.К., Ширинзаде С.А. Гидравлика в бурении и цементировании нефтяных и газовых скважин. М., Недра, 1979.

10. Орлов Л.И., Ручкин А.В., Свихнушин Н.М. Влияние промывочной жидкости на физические свойства коллекторов нефти и газа. М., Недра, 1976.

Похожие

Бурғилаш эритмаларининг бажарадиган функциялари ва хоссалари

Бурғилаш эритмаларининг коллоид кимёвий хоссалари

Товар нефтининг сифати ва ва миқдорини ўлчаш усуллари

Бурғилаш эритмаларини тайёрлаш, кимёвий ишлаш ва ғирлаштиришни ҳисоблаш усуллари

Тоғ жинси парчаларининг қудуқ танасида ва ер юзасидаги қабул қилувчи идишларда чўктириш