- Главная страница
- Рефераты
- Химия
- Tarkibida terpenoidlar saqlagan dorivor o‘simliklar. Seskviterpen laktonlar- Santonin, tauremizin olish texnologiyasi
Tarkibida terpenoidlar saqlagan dorivor o‘simliklar. Seskviterpen laktonlar- Santonin, tauremizin olish texnologiyasi
![Terpenoidlar O‘simlik dunyosiga xos bo‘lgan uglevodorodlar terpenoidlar o‘zida izoprenoid tuzilishga egadir, ya’ni izopren qator (S 5 N 8 ) “Boshi dumiga” q oidasi bo‘yicha birikadi. Ular q uyidagilardir: Monoterpenlar – (S 10 N 16 ) Seskviterpenlar - (S 15 N 24 ) Diterpenlar – (S 20 N 32 ) Triterpenlar - (S 30 N 48 ) Tetroterpenlar - (S 40 N 64 ) Politerpenlar – [(S 10 N 16 )] Bulardan tash q ari tabiatda ularning kislorod – sa q lovchi xosilalari (spirtlar, aldegidlar, ketonlar, epoksidlar v.b.)keng tar q algandir. Bularning barchasi terpenoidlar deb yuritiladi. Bulardan monoterpenoidlar (S 10 ) va seskviterpenoidlar (S 15 ) uchuvchan efir moylari tarkibiga kiradi. Diterpenoid (S 20 ) va triterpenoidlar (S 30 ) uchmaydigan (kamed) moylar (mumlar) tarkibiga kiradi. Triterpenoidlar o‘zida saponin aglikoni sa q laydi va ular triterpen glikozidlar tarkibiga kiradi Tetraterpenlar esa korotinoid va retinollar tarkibiga kiradi. Politerpenoidlar esa tarkibida 100 dan to 5000 izoprenoid qoldiqlaridan iborat bo‘lgan kauchuk va gutapperlardan iboratdir. Monoterpenoidlarni o‘rganish bo‘yicha bir qancha olimlar izlanishlar olib borganlar. Ularning tuzilishi oddiy bo‘lsa xam, izlanishlar bir qancha qiyinchilik tug‘dirdi, chunki uning molekulasida ichkimolekulyar guruxlanish sodir bo‘ladi. Efir moylari murakkab aralashma bo‘lib, ularning asosiy massasini izoprenoid struktura – monoterpen va seskviterpenlar tashkil etadi.](/data/documents/5cee00f2-8640-48a6-9833-44b191fc1fb5/page-2.png)
![Santonin preparatini olish Probirkaga – seskiviterpenli lakton. T DD q171,5-173,5 0 [ a ]D – 172, 5 0 (xloroform ) suvda juda kam eriydi, qaynab turgan suvda oz eriydi, 95 % spirtda qiyin eriydi; xloroformda, issiq 95 % li spirtda, benzolda,efir yog‘larida yaxshi eriydi, efirda esa qiyinroq eriydi. Santonin rangsiz kristall modda, xidsiz, nordon ta’mli. Nur ta’sirida sarg‘ayadi va izomer – xromosantonin xoliga o‘tadi. Oxirgi maxsulotda santonin 95% dan kam bo‘lmasligi kerak. Њsimlikning nomi – Darmana shuvoq – Artemisia cina Berg ; Oilasi – murakkabguldoshlar – Compositae . Kimyoviy tarkibi. g‘unchalar tarkibida 2,5 – 7 % gacha asosiy ta’sir etuvchi birikma – santonin bo‘ladi. Poyasining yuqori qismi va barg aralashmasida 5,4 % gacha santonin bor. Ishlatilishi. Gul g‘unchasi va uning preparatlari dumaloq gijjalar (ayniqsa, askoridlar)ni xaydash uchun ishlatiladi. Dorivor preparatlar. Santonin poroshok va tabletka xolida chiqariladi: gul g‘unchasi moyi – revmatizmda surtma dori sifatida ishlatiladi. Dorivor o‘simlik darmana shuvoqdan santonnini olish jarayonining bayoni Ishchi aralashma tayyorlash. Aralashtirgichga oxak, suv solib aralashtiriladi. xosil bo‘lgan aralashmaga darmana shuvoq solinadi. 40 minut aralashtiriladi, bu vaqtda gul g‘unchalar ochilishi kerak. So‘ngra diffuzorga solinadi. Diffuziya jarayoni. 12 ta diffuzor batareyalar ishlatiladi. Xar bir diffuzor tubiga qamish yoki somon solinadi, bu filtrlovchi qavat xisoblanadi, ustiga tayyor ishchi aralashma solinadi. Diffuziya jarayoni 60 – 75 % da 10 marta bajariladi. So‘ngra kuchli bunda 30 – 40 minut davomida darmin moyi xaydaladi. Moy tandiriladi. Idishni tag qismi ochilib, shlaklar chiqarib yuboriladi. Diffuziya jarayonida quyuq ekstrakt olinadi.](/data/documents/5cee00f2-8640-48a6-9833-44b191fc1fb5/page-7.png)
![Santonin preparatini olish texnologiyasi Darmin moyi yig‘iladi va tozalaniladi: suvsiz Na 2 SO 4 bilan quritiladi, Nutch filtrda filtrlanadi. Darmin moyi aloxida preparat bo‘lib ishlatiladi, shuning uchun xosil bo‘lgan darmin moyi analiz qilinib shisha idishga qadoqlanadi. Texnik santonin olish. quyuq sharbat diffuzordan kristalizatorga tushiriladi, 55 % li nitrat kislota bilan nordonlashtiriladi ( pH 3,5 -4)3 soatdan so‘ng kristalizator rubashkasiga sovuq suv yuboriladi, 8 soat davomida 20 0 gacha sovutiladi. So‘ngra 65 soat quyuq aralashma tinch qoldiriladi. Sentrifugalanadi. Texnik santonin olinadi. Oxirgi maxsulotni olish. Texnik santonin 3 marta qayta kristallanadi. Reaktorga o‘lchagichdan 80 – 85 % li spirt, namligi 10 % bo‘lgan texnik santonin va 910 % li santonin, poroshoksifat faollashtirilgan kokso qo‘shiladi. Aralashtirib turgan xolda 90-95 0 S gacha isitiladi. Drug – filtr yordamida maxsulot kristalizatorga o‘tkaziladi, bu erda 18 – 20 0 gacha eritma aralashtirib turilgan xolda sovitiladi. Ikkinchi qayta kristallash birinchiga o‘xshash olib boriladi. uchinchi kristallash 55 – 56% spirtda olib boriladi. Uchinchi qayta kristallashdan keyin santoninni spirtli eritmasi sovutiladi 16 – 18 0 gacha 12 soat davomida. CHo‘kma tushadi, sentrifuga yordamida ajratiladi. 60 – 68 0 xaroratda quritgich shkafida quritiladi, 10 – 12 soat davomida. N q 20 li elakda quruq santonin elanadi va qadoqlanadi. CHiqish unumi 45,51 %. Tauremizin preparatini olish jarayoni va texnologiyasi. Tauremizin – seskiviterpenli lakton T DD q 175 – 177 0 , [ a ] D-42,6 oq kristal proshok, xidsiz nordon ta’mli. Xloroform, spirtda yaxshi eriydi, etil va petrollein efirida deyarli erimaydi. Suvli eritmasi qaynatilsa va yorug‘lik ta’sirida o‘zgarmaydi, barqaror. Tauremizin yurak qisqarishini tezlashtiradi, arterial kon bosimni oshiradi. Tabletka 0,005 g, ampula 1 ml 0,25% sklyankada 20 ml dan 0,5%li. O‘simlikning nomi – Qrim shuvoq – Artemisia taurica Willoe ; Oilasi – murakkabguldoshlar – Compositae .](/data/documents/5cee00f2-8640-48a6-9833-44b191fc1fb5/page-8.png)
