logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Химия
  4. Organik birikmalar sentezi faniga kirish

Organik birikmalar sentezi faniga kirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

102 KB
Скачать
Organik birikmalar sentezi faniga kirish Reja: 1. Organik kimyoni o’rganish sabablari. 2.Ularni tabiatda tarqalishi 3.Ularni anorganik kimyodan farqi 4.Organik kimyoni o’rganishni axamiyatini tushuntirish Organik kimyo fani uglevodorodlar va ularni xosilalari o’rgatuvchi fandir shuning uchun organik moddalarni tashkil kiluvchi uglerod xosilalari kimyosi deb ataladi. Organik kimyo fanini o’rganish kelajak agronom, o’simliklarni ximoya qilish va qishloq xo’jalik maxsulotlarini saqlash va biokimyo, agrokimyo, o’simliklarni ximoya qilish. Mikrobiogiya fanlarini o’rganishga asos bo’lib xizmat qiladi. Bundan tashqari organik moddalarni qaysi darajada foydali yoki zararli tomonlari bilan tanishadilar. Organik moddalar kishilarga qadimdan ma’lum bo’lib ular o’simliklarda moy, shakar,boyoqlar olishni yoglarni ishqorlar bilan qaynatib sovun olganlar, mevalarni bijgitishdan sirka, spirt olishni bilganlar va ulardan foydalanganlar. Xindistonda, yepinitla boyoq moddalarni olish va boyashni bilganlar. Lekin organik moddalar aralashma xolida ishlatilib kelingan. IX asrda arab alximiklari sirkadan sirka kislota, musallasdan sof etil spirtni olishga muyassar bo’ldilar. Ammo organik moddalarni sof xolda olish va o’rganish XVIII organik va XIX asrning boshlarida kuchaydi. Shu davrga kelib o’simliklardan organik kislotalar (oksalat, limon, olma, sut) ajratib olishga muyassar bo’ldilar, yoglarni asosini glitsirin tashkil qilishini aniqladilar. Xayvonlar siydigi gippur kislotasi, odamlarnikida esa mochevina va mocha kislotalari borligi aniqlandi va x.k. Shunday qilib birinchi marta shved olimi Gertsidlius 1827 y organik birikmalar va organik kimyo ta’rifini fanga kiritdi. Bertsillius fikricha organik moddalar organizmda faqat «iloxiy kuch» tomonidan xosil qilinadi, tashqaridan xosil bo’lmaydi degan xulosaga keladi.. Ammo 1828 yili nemis kimyogari Bertsillius shogirdi Veler.F. anorganik modda ammoniy tsianatdan xayvon organizmda xosil bo’ladigan mochevinani sintez qiladi. 1845 yili ko’mir, oltingugurt, xlor va suv aralashmasidan kolbe sirka kislota sintez qiladi. 1854 yili Bertlo yog sinfiga kiruvchi modda sintez qiladi. 1862 yili Butlerov shakarga o’xshagan moddani oxakli suv va farmalindan sintez qiladi va x.k. Yuqoridaga barcha ixtirolar vitolistlar ta’limotiga zarba beradi. Shunday qilib XIX asr boshlarida yuzlab yangi moddalar sintez qilish davri bo’ldi. Endilikda bularni tartibga solish va kimyoviy qonuniyatlarga asoslangan nazariyalar paydo bo’ldi. Ulardan tiplar, radikallar va nihoyat Butlerovning tuzilish nazariyasi. Yuqoridagi organik kimyo fanidagi yozilgan va o’zini to’plagan tajribalariga asoslanib 1961 yili A.M.Butlerov o’zining tuzilish nazariyasini yaratdi. Organik modda molekulalaridagi atomlar tartibsiz emas, balki ma’lum izchillikda tartibda joylashgan bo’ladi. 2.Moddalarning fizik va kimyoviy xossalar ularni tarkibi va tuzilishiga boglik. 3.Molekula massasi va tarkibi bir xil ammo xossalari xar xil bulgan moddalarda izomeriya xodisasi mavjud. 4.Organik moddalarda uglerod atomi xar doim turt variantli bo’ladi. 5.Organik moddalarni tuzilishiga karab, ularni kimyoviy xossalarini oldindan bilish mumkin. 6.Xar bir modda yagona bir formaga ega bo’ladi. 7.Molekulalarni tashkil kiluvchi atomlar bilan ma’lum izchillik bilan boglanib doimo bir biriga ta’sir kilib turadi. Bu nazariya xozirgi kungacha o’z mavqeini yo’qotgani yo’q. 1 ORGANIK MODDALARNI ASOSIY MANBALARI Organik moddalarning asosiy manbalari bo’lib neft, gaz, toshkỹmir,k\x va o’rmon xo’jaligidagi maxsulotlar xisoblanadi. Tabiiy gaz: Respublika Buxoro, Navoiy va boshka gaz konlari uning 2 trillion M 3 yakin zaxirasi mavjud. Neft: Respublikaning asosiy neft sanoat rayonlariga Buxoro, Fargona, Surxandaryo, Kashkadaryo, Qoraqalpogizton kiradi. Neft zaxirasi 350 millionga yaqin. Toshko’mir: Respublikamizda ko’mir sanoatining yirik markazi Angren. Shargun ko’mir konlaridir. Umuman toshko’mir zaxirasi respublikada 2 milliart tonnadan ziyod xisoblanadi. Qishloq xo’jalik maxsulotlari: Bularga asosan paxta, ipak, jun, don- dunli ekinlar. Asosan gellyuza , paxta tolasini, kraxmal don ekinlarini, saxaroza- lavlagini asosini tashkil qiladi. Mevalardan olma, limon kislotalari terpenlarda- limonin, glyukoza va x.k. Ikkinchi: Sintez yo’li bilan ya’ni ma’lum moddalarni ko’shib undan ma’lum bir moddani organik moddalar olinadi. Biz sizlar bilan laboratoriya ishlari bajarish jarayonida ayrim moddalarni olish usullarini o’rganamiz. Ammo keyingi vaqtda fizikaviy—kimyoviy metodlar keng qo’llanilmoqda. Bular jumlasidan moddalarni IK—PMR. Molekula MS, UF. Kabi spektroskopik metodlar kiradi. 2. ORGANIK BIRIKMALARNING SINFLANISHI Organik birikmalarning xosil qilgan skeletlariga uglerod atomlarining molekulada joylanishiga qarab uchta katta sinfga bo’linadi. Alitsiklik birikmalar. 2.Karbotsiklik birikmalar. 3.Geterotsiklik birikmalar Organik birikmalarning kimyoviy xususiyatlari ularning tarkibidagi atom va atomlar gruppalarning xususiyatlariga bogliq. Bu gruppalarning funktsional gruppalar deb ataladi. M: --ON funktsional gruppa bo’lsa spirtlar yoki fenollar –NO 2 - bo’lsa nitro birikmalar deb ataladi. Umuman uglevodorodlar organik moddalarning genetik asosini tashkil qilib ular tarkibidagi vodorodlar o’rniga funktsional gruppalar kelishi natijasida organik birikmalar sinflari xosil bo’ladi. UGLEVODORODLAR Galogenli uglevodorodlar—spirtlar, aldegid, ketonlar va x.k. shuning uchun organik moddalarning kelib chikishini aniklashda ularni sinflanishini o’rganish katta axamiyatga ega. 3. UGLEVODORODLAR QUYIDAGI SINFLARGA BO’LINADI A) Alkanlar-toyingan uglevodorodlar B) Alkenlar etilen qator uglevodorodlar V) Alkinlar-atsetilen uglevodorodlar G) Diyenli uglevodorodlar D) Arenlar-aromatik uglevodorodlar va nixoyat E) Alisiklik uglevodorodlarga UGLEVODORODLAR REJA USLUBITa’rifi Izomeriya va nomenklatura nomlanishi Hossalari Ahamiyati Nazorat savollari Olinishi Hulosa Tarqatma materiallar 2.Tehnik vositalar. ASOSIY VAZIFA Uglevodorodlarning Sp 3 , Sp 2 , Sp gibridlanishi 2. va  boglarning farqlari va ularni qanday hosil bo’lishi 3.Halq ho’jaligidagi ahamiyati 4.Toyingan va toyinmagan uglevodorodlarni o’ziga hos hossaga egaligini tushuntirish. Tayanch iboralar: Parafin, gomologik qator, radikal, izomeriya, birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi, to’rtlamchi uglerod atom, Vyurs reaksiyasi. Alkenlar, geometrik (Sis-trans izomeriya), gidrolanish, gidratlanish va polimerlanish realsiyalari. Markovnikov qoidasi. Alkinlar, Kucherov realsiyasi, Eltikov qoidasi, dimerlanish reaksiyasi, asetilenidlar. 4. TOYINGAN UGLEVODORODLAR Organik modda molekulasidagi uglerod atomlari o’zaro oddiy bog (  ) bilan boglanib qolgan valentliklari vodorod atomlari bilan toyingan bo’lsa toyingan uglevodorodlar deyiladi. H H H H H H H – C - H H - C –C - H H – C – C –C - H H H H H H H metan etan propan Toyingan uglevodorodlarda uglerod atomlari Sr 3 gibridlangan xolatda bo’ladi va uglerod - uglerod, uglerod-vodorod atomlari o’zaro kovalent bog xosil qilib ularning elektron buluti, atomlarning boglanish o’qlari bilan bir chiziqda joylashadi. Bunday boglanish turi oddiy boglanish deb  - belgisi bilan ifodalanadi. Alkanlarning gomologik qatorining umumiy formulasi CnH 2n + 2 bilan ifodalanadi. Toyingan uglevodorodlar molekulasidan bitta vodorod atomi tortib olinsa, bir valentli radikal xosil bo’ladi. Radikal nomi toyingan uglevodorod nomidagi "an" qo’shimcha o’rniga "il" qo’shimchasi qo’shish bilan xosil bo’ladi. C 2 H 6 etan C 2 H 5 - etil va x.k. IZOMERIYA Moddalarning umumiy formulasi bir xil tuzilishi formulasi va fizik- kimiyoviy xossalari xar xil bo’lgan moddalar izomerlar deyiladi.Toyingan uglevodorodlarda bu tip izomeriya butandan boshlanadi. CH 3 –CH 2 –CH 2 –CH 3 CH 3 - CH –CH 3 CH 3 n-butan izo-butan Organik birikmalarning ko’plab kashf etilishi natijasida ko’pchilik organik moddlarga trivial (tasodifiy) nomlar berilgan. Masalan, toyingan uglevodorodlarni birinchi to’rt vakiliga metan, etan, propan va butan deb tasodifiy nom berilgan. Pentandan boshlab alkanlarning nomiga molekula tarkibidagi uglerod atomi sonining grekcha nomiga "an" qo’shimchasini qo’shib xosil qilinadi. Masalan, pentan - C 5 H 12 , geksan - C 6 H 14 , geptan - C 7 H 16 Toyingan uglevodorodlarni sistematik nomenklatura (XUN) boyicha nomlash uchun avvalo asosiy zanjir. (uglerod zanjiri) nomerlanadi. Nomerlash radikal joylashgan yoki u yaqin turgan tomondan boshlanadi. 1 2 3 4 5 CH 3 – CH-CH 2 – CH 2 –CH 3 CH 3 2-metilpentan 5. TABIATDA UCHRASHI VA OLINISHI Toyingan uglevodorodlar asosan, tabiy gazdan, neftdan, tog mumidan va o’simliklardan olinadi. Toyingan uglevodorodlar fransuz kimyogari Adolf Vyurs (1855) reaksiyasi boyicha galoidalkillarga natriy metalini ta`sir ettirib olinadi: CH 3 I+Na+CH 3 I-2Na CH 3 –CH 3 + 2NaI 2.Alkanlarning galogenli xosilalarini katalizatorni ishtirokida vodorod atomlari yoki vodorod yodid bilan yuqori temperaturada qaytarib alkanlar olinadi. CH 3 — CH – CH 3 +H 2 ---- CH 3 - CH 2 - CH 3 + Hvr Br Izopropil bromid propan CH 3 – CH 2 – CH 2 - Br +2 HI CH 3 - CH 2 - CH 3 + HBr+ I 2 propil bromid propan 3.Alkanlar toyinmagan uglevodorodlarni qaytarish yo’li bilan olinadi. CH ≡ CH + H 2 CH 2 = CH 2 + H 2 CH 3 – CH 3 etin eten etan 4.Alkanlar istagan karbon kislota tuzlarini ishqorlar bilan qizdirib olinadi. CH 3 – CH 2 - COO Na + NaOH CH 3 – CH 3 + Na 2 CO 3 KIMYOVIY XOSSALARI Toyingan uglevodorodlar kimyoviy inert moddalar bo’lib, oddiy sharoitda oksidlanmaydi va reaksiyaga kirishmaydi. Ammo katalizatorlar ishtirokida, temperatura, yoruglik va ultrabinafsha nurlar ta`sirida alkanlar gomolotik o’rin olish reaksiyalariga kirishadi. Galogenlash. Metan bilan xlor yoruglik ta`sirida reaksiyaga kirishib metandagi vodorod atomlari asta-sekin xlor atomlari bilan o’rin almashadi. CH 4 + CI 2 CH 3 CI + HCI va x.k. metil xlorid NITROLASH Toyingan uglevodorodlarning bitta vodorod atomi o’rniga nitrogruppa NO 2 almashinishiga nitrolash deyiladi. M.I. Konovalov suyultirilgan nitrat kislotani uglevodorodlar bilan yuqori bosim ostida qizdirib (140C) nitrobrikmalar xosil qiladi. R-H+HNO 3 140 R-NO 2 + N 2 O Alkanlar sulfid angidrid va xlor bilan ultrabinafsha nur ta`sirida reaksiyaga kirishib alkansulfoxloridlar xosil qiladilar. Bunga ishqor ta`sir ettirilsa ularning natriyli tuzlari - sulfanatlar xosil bo’ladi. 1) CI 2 hy 2CI 2) R-H + SO 2 + CI 2 hy R-SO 2 CI + HCI 3) R-SO 2 CI + NaOH R-SO 2 ONa + HCI bu tuzlar sintetik yuvish vositalari sifatida ishlatiladi. OKSIDLANISH 200 0 C da xavodagi kislorod ta`sirida oksidlanadi va natijada parchalanib kam uglerod atomiga ega bo’lgan kislorod saqlovchi birikmalar xosil qiladi. O // 2CH 3 -CH 2 -CH 2 -CH 3 +50 2 4CH 3 –C +2H 2 O OH sirka kislota KREKING Yuqori temperaturada toyingan uglevodorodlarning uglerod-uglerod bog`lari uzilib radikallar xosil qiladi va natijada uglerod atomi bo’lgan alkan va alkenlar aralashmasi xosil bo’ladi. Bu prosess termikreking deb ataladi. CH 2 -CH 2 – CH 2 – CH 2 – CH 2 – CH 3 CH 4 +CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 = CH 2 metan penten-1 CH 2 -CH 2 +CH 2 -CH 2 – CH 2 = CH 2 etan buten-1 Agar parchalanish katalizatorlar ishtirokida olib borilsa, katalitik kreking deyiladi. 6. ETILEN QATOR UGLEVODORODLAR Molekulasida oddiy  - boglar (C-C, C-H) bilan π - boglar saqlaydigan uglevodorodlarga etilen qator uglevodorodlar deyiladi. Alkenlar toyingan uglevodorodlardan ikki vodorod atomiga kam bo’ladi, shu xisobiga bitta π - bog (qo’shbog) saqlaydi. Ularning gomologik qatorining umumiy formulasi C 11 H 2II -dir. NOMENKLATURASI Etilen uglevodorodlarning oddiy vakillari tegishli toyingan uglevodorodlar nomidagi "an" qo’shimchasi o’rniga "ilen" qo’shimchasi o’qish bilan nomlangan. H 2 C=CH 2 CH 2 – CH= CH 2 CH 3 –C= CH 2 CH 3 etilen propilen izobutilen Sistematik nomenklatura XUN boyicha alkenlar nomi toyingan ugle- vodorodlar nom idan "an" qo’shimchasi o’rniga "en" (qo’shbogni bildiruvchi) qo’shimchasini qo’shib o’qishdan va uni tutgan uglerod atomini .ko’rsatishdan xosil bo’ladi 4 3 2 1 1 2 3 4 CH 3 CH 2 –CH=CH 2 CH 3 —CH=CH - CH 3 buten-1 buten-2 IZOMERIYASI Etilen uglevodorodlar molekulaning tuzilishiga qarab uch xil izomeriyaga ega bo’ladi. Birinchi xil izomeriya uglerod zanjiridagi qo’shbogning turlicha joylanishidan va ikkinchi izomeriya uglerod zanjirining tarmoqlanishdan xosil bo’ladi. Bu ikki izomeriyani buten C 4 H 8 izomeriyalaridan ko’rish mumkin. CH 2 = CH-CH 2 – CH 3 CH 3 – CH= CH—CH 3 CH 2 = C—CH 3 CH 3 1 - buten 2-buten 2-metilpropen-1 OLINISH USULLARI Neftni qayta ishlash zavodlarida 2.Laboratoriya sharoitida spirtlardan CH 3 —CH 2 OH H 2 SO 4 CH 3 —CH 2 —OSO 3 H t CH 2 =CH 2 H 2 O H 2 SO 4 eten 3.Monogaloid alkanlarga oyuvchi kaliyning spirtli eritmasini ta`sir ettirib olinadi: CH 2 – CH 2 CH 2 CI + KOH CH 3 - CH = CH 2 + KCI + H 2 O propilxlorid propen 4.Digaloid alkanlardan Mg yoki Zn metallarni ta`sirida olinadi. CH 2 – CH 2 +Mg CH 2 =CH 2 +MgCl 2 Cl Cl KIMYOVIY XOSSALARI Etilen uglevodorodlardagi qo’shbog (C=C) mustaxkam - bog va mustax- kam bo’lmagan π - boglardan tashkil topgan bo’lib π - bogning engil uzilish xisobiga biriktirib olish reaksiyasiga ega. Vodorodlarning birikishi. CH 3 —CH=CH 2 +H 2 CH 3 –CH 2 –CH 3 propen propan 2.Galoidlarniig birikishi. CH 3 —CH=CH 2 +CI 2 CH 3 —CH—CH 2 CI CI 3.Galoidvodorodlarning birikishi. CH 3 —CH 2 =CH 2 +HBr CH 3 –CH—CH 3 Br Qo’shbog yonidagi uglerod atomlaridan vodorod atomlari teng bo’lmaganda galoidvodorodlarning birikishi rus olimi V.V. Markovnikov (1869) qoidasiga asosan boradi. CH 3 -CH=CH 2 +HCI CH 3 -CH-CH 3 CI 4.Oksidlanish reaksiyalari. CH 3 – CH 2 -C= CH 2 +3(0) CH 3 — CH 2 – C — CH 3 + CH 3 COOH O 5.Polimerlanish reaksiyasi. Ikki molekulaning va uchtadan trimerlar xosil bo’ladi va nixoyat sanoqsiz etilen molkulalarining qo’shilishidan polietilen xosil bo’ladi. (CH 2 = CH 2 ) n (-- CH 2 –CH 2 -)- m 7. ASETILEN QATOR UGLEVODORODLAR Molekulasida uchbog’ saqlagan uglevodorodlarga alkinlar deyiladi. Alkinlar S n N 2n-2 umumiy formulaga ega bo’lib ularning birinchi vakili asetilen (C 2 H 2 ) dir. Asetilenda ≡ C -H bogi elektronlari Sp gibridlangan bo’ladi. H – C ≡ C -H Asetilen molekulasi uchta oddiy σ va ikkita π - boglarga egadir. NOMENKULATURA VA IZOMERIYASI Rasional nomenklatura boyicha alkinlar nomi vodorodlari o’rniga joylashgan radikallar nomiga atsetilen so’zini qo’shib o’qishdan xosil bo’ladi. HC ≡ CH CH 3 -C ≡ CH CH 3 -C ≡ C-C 2 H 5 Asetilen Metilasetilen Metiletilasetilen Sistematik nomenklatura boyicha alkinlar nomi toyingan uglevodorodlar nomidan "an" qo’shimchasi o’rniga "in" qo’shimchasi yozilib uning tutgan joyni ko’rsatish bilan o’qiladi. 3 2 1 1 2 3 4 5 CH 3 –C ≡ CH CH 3 C ≡ C - CH 2 – CH 3 propin - 1 pentin-2 OLISH USULLARI X1X asrning boshida atsetilin uglevodorodlarni volt yoyi orqali vodorod o’tkazib olingan. volt 4C + 2H 2  2CH≡CH yoyi 2.Yuqori temperaturada metanni krekinglab olinadi. 14OO 0 C 2CH 4  CH  CH + 3H 2 3.Digaloid birikmalarga ishqorning spirtli eritmasi ta`sir ettirilganda atsetilen uglevodorodlar xosil bo’ladi. CH 2 – Br – CH 2 Br + 2KOH  CH 3 -C  CH + 2KBr + 3H 2 O CH 3 – CH – CH – CH 3 + 2KOH  CH 3 -C  C – CH 3 + 2KBr + 2H 2 O Cl Cl 4.Laboratoriya sharoitida kalsiy karbiddan olinadi: C Ca  + 2H 2 O  Ca (OH) 2 +H – C  C-H C FIZIK XOSSALARI Alkinlar birinchi uch vakili gaz, C 5 dan C 16 gacha suyuqlik qolgan yuqori vakillari qattiq moddalardir. KIMYOVIY XOSSALARI Alkinlar asosiy kimyoviy xossalaridan biri π -- boglarni oson uzilishi xisobiga birikish reaksiyasiga kirishadi, buning sababi π -boglar energiyasining kichikligidir. Vodorod va galoidlarning birikishi. Bu reaksiya ikki bosqichda ketadi, avval bir molekula birikib alkenlar, so’ngra ikkinchi molekula birikib alkanlar xosil qiladi. + H 2 +H 2 H - C  C - H  CH 2 = CH 2  CH 3 -CH 3 Ni Ni etin eten etan Br Br C-H  C-H Br 2 H-C = C-H Br 2 H-C - C - H Br Br Br Br 1,2 - dibrometilen 1,1,2,2 - tetrabrometan 2.Vodorod galogenidlarning birikishi. Bu reaksiya V.V.Markovnikov qoidasiga asosan boradi: CI CH 3 -C  CH  CH 3 -C=CH 2 +HCI  CH 3 -C-CH 3 Cl CI propin 2-xlorpropen 2,2-dixlorpropen 3.Suvning birikishi 1881 yilda rus olimi M.G.Kucherov asetilenga Hg SO 4 +H 2 SO 4 aralashmasi ishtirokida suvning oson birikishi natijasida sirka aldegid xosil bo’lishini kashf etdi. O H - C  C - H + HOH  H-C = C-H  CH 3 - C H OH H sirka aldegid 4.Spirt, karbon kislota va vodorod sianidlarning birikishi. Asetilenga oyuvchi kaliy va bosim ostida spirtlar birikib oddiy efirlar xosil qiladi. HC  CH + CH 3 CH 2 OH  CH 2 =CH – OCH 2 CH 3 viniletil efir 5.O’rin olish reaksiyasi. H-C  C-H+Ag 2 O  Ag-C  C-Ag+H 2 O 6.Oksidlanish reaksiyasi. Alkinlar oson oksidlanib, dialdegid va so’ngra ikki asosli kislota xosil qilinadi. O O // // C-H C - H C - OH  + [O 2 ]   + O 2   C-H C =O C = O H OH Agarda alkinlar kuchliroq oksidlansa, molekula uchbog turgan joydan parchalanadi: C-H  +3 [O]+3H 2 O  H - C = O + H 2 O C-H OH AHAMIYATI Toyingan uglevodorodlar asosan yonilg’i sifatida aftomobil, samal va metallurgiya sanoatida ishlatiladi. Ular kimyoviy va meditsina sanoatida mahsulotlar olishda asosiy xomashyo xisoblanadi. Umuman etilen qator uglevodorodlar asosiy xomashyo sifatida kimyo sanoatida polietilen, etil spirti, etilenglikol, polipropilen, izopropil spirt olishda va qishloq xo’jaligida keng ishlatiladi. Asetilen kimyo sanoatida asosiy xomashyo xisoblanib etil spirt, sirka, kislota, allil spirt, glitserin, akrilonitril vinilatsetat, lyuzit, vinilatsetilen va boshqa moddalar olinadi, Akrilonitril va sintetik tola bilan kauchukning asosiy xomashyosi xisoblanadi. XULOSA Demak oddiy bog’lar bitta S va uchta P elektronlardan xosil bo’lar ekan. 2.Toyingan uglevodorodlarda Sp 3 gibridlanish ya’ni oddiy boglarda bitta S va uchta P elektronlardan hosil bo’ladi. 3.Toyingan uglevodorodlarning inert bo’lishiga sabab ularda  bogi yoqligi uchun 4.Etilen va asetilen qator uglevodorodlarda esa Sp 3 gibridlanishdan tashqari Sp 2 va Sp gibridlanish bo’ladi, natijada  bogdan tashqari  bog hosil bo’ladi. bu esa ularni oddiy sharoitda biriktirib olish reaksiya kirishiga olib keladi. 5.Ular halq ho’jaligida yo`qilgi, polimer moddalar, sintetik tolalar, hilma-hil organik moddalar sintezida hamda payvandlash ishlarida keng qo’llaniladilar. ADABIYOTLAR 1. А.Ф.Бочков, В.А.Смей. “Органический синтез ” М. “Наука” 1987. 2. Н.К.Кочетнов, Г.В.Кондратова. “Тонкий органический синтез, его значения, особенности развития”. М. “Знание”. 1984. 3. О.С.Чижов, А.О.Чижов. “Рациональное планирование сложного органического синтеза”, М. “Знание” 1988. 4. Ч.Лейн, Л.Пейт. “Как выбрат путь синтеза органического соединения”. М. “Мир”. 1973. 5. К.Вюллер, Д.Пирсон. “Органические синтезы” М. “Мир”. 1973. 6. А.Н.Несмеянов. «Начало органической химии». М. 1974. 7. Гауптман З., Грефе Б., Реманс Х. «Органическая химия». М.: Мир. 1979. 8. Моррисон Р., Бойд Р. «Органическая химия». М.: Мир. 1974. 9. Аҳмедов Қ.Н., Йўлдошев Ҳ.Й. «Органик киме усуллари». Т.: «Университет». 1998 – 2003. 10. Аҳмедов Қ.Н., Абдушукуров А.К., Тожимуҳамедов Х.С., Йўлдошев А.М. «Органик Киме умумий курсидан маърузалар матни». Т.: «Университет». 2000. 11. Х.М. Шахидоятов , Х.У. Хо д жаниязов «Функционально- з амешенн ые пиримидины» Ташкент-2010 ФАН.

Похожие

Kimyo faniga kirish
Biologik faol organik birikmalar
Azot saqlovchi organik birikmalar va oqsillar
Kinetika va kataliz faniga kirish maqsad va vazifalari
Biologik kimyo faniga kirish, uning vazifalari va ahamiyati. Oqsillarning tuzilishi