Неъматжон Мадихонов - Химия - Рефераты

Неъматжон Мадихонов

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

20.1806640625 KB

Неъматжон Мадихонов Неъматжон Мадихонов 1939 йил 9 майда Андижон шаҳрида дунёга келди. У 1956 йилда Андижон шаҳридаги 29-ўрта мактабни тамомлаб, шу йили Андижон Давлат педагогика институтининг кимё-биология факультетига ўқишга киради. Инстатутни тамомлаб, Андижон шаҳридаги 27-ўрта мактабда кимё- биология ўқитувчиси этиб тайинланди. 1961 — 1964 йиллари армия сафида хизмат қилди. 1964 - 1965 йиллари Андижон шаҳридаги 40 - ўрта мактабда кимё - биология ўқитувчиси бўлиб ишлади. 1965 йилда Андижон Пахтачилик института «Умумий кимё» кафедрасига ассистентликка таклиф этилди. 1967 йили Тошкентдаги Ўрта Осиё нефтни қайта ишлаш илмий- текшириш института (СредАзНИИНП)нинг аспирантура-сига ўқишга қабул қилинади. 1971 йилда Узбекистан ФА Усимлик моддалари кимёси институтининг махсус илмий кенгашида академик С.Ю.Юнусов раислигида устози Абдуҳамид Ғофурович Махсумов тавсия этган «Диацетилен диэфирлари асосида пиррол ҳосилалари синтези» мавзусида изланишлар олиб бориб, аспирантурани муддатида номзодлик диссертациясини ҳимоя қилиш билан якунлади. Илмий номзодлик диссертациясини ўз вақтида якунлашида ўша даврдаги СредАзНИИНП нинг директори, Республика Фанлар академиясининг академиги, ажойиб иисон, меҳрибон раҳбар Абдулла Султонович Султоновнинг салмоқли ҳиссаси бордир. У киши аспирантларга оталарча меҳрибонлик қилиб, уларга барча шарт - шароитлар яратиб берган эди. Андижон Пахтачилик институтага ўқитувчи бўлиб кайтган ёш олим, талабаларга даре бериш билан бирга, илмий ишларини ҳам бирга олиб борди. Устози Абдуҳамид Ғофуровичнинг катта илмий мактабида олган билимлари

ва у кишининг доимо берган бегараз маслаҳатлари, йўл - йўриқлари кейинги илмий изланишларнинг сермазмун, серқирра, сермаҳсул ва долзарб бўлишида, шогирдлар етиштиришида ўзининг ижобий меваларини берди ва натижада ўзи ҳам ёш излатгувчиларга илмий мавзулар тавсия қилиб, устози билан биргаликда 1 нафар фан доктори ва 4 нафар фан номзодига раҳбарлик қилди. «Устоз отангдек улуг» деган ҳикмат яна бир карра ўз тасдигини топди. Бир неча йил олиб борилган илмий изланишларнинг натижасини 1992 йил Олма - ота шаҳрида Қозогистон ФА Кимё фанлари институтининг ихтисослашган илмий кенгашида «Арилпропаргил эфирлари ва диарилоксигексадин асосида азот тутувчи беш аъзоли гетероциклик бирикмалар синтези, уларнинг кимёвий ўзгаришлари ва биологик фаоллиги» мавзусида докторлик диссертациясини муваффақиятли ҳимоя қилди ва кимё фанлари доктори илмий даражасига эга бўлди. 1993 йили Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссияси Неъматжон Мадихоновга «Умумий кимё» кафедраси профессори унвонини тасдиқлади. Профессор Неъматжон Мадихонов ўз илмий йўналишини тўйинмаган ацетилен ва диацетилен ҳосилалари асосида таркибида азот, кислород ва олтингугурт тутган беш аъзоли гетероҳалқали бирикмалар синтези кимёвий хоссалари, уларнинг биологик фаоллигини ўрганиш ва моддаларнинг таркиби асосида «таркиб - хосса» конуниятларини очишга бағишлади. Синтез қилинган моддаларнинг таркиби ва тузилишини ўрганиш ишлари Ўзбекистон ФА нинг Ўсимлик моддалари кимёси института, Умумий ва ноорганик кимё института. Ядро физикаси института, Тошкент кибернетика ишлаб чиқариш бирлашмаси, Ўзбекистон Миллий университети, Республика Фармацевтика института, Тошкент Кимё-технология институти, Россия ФА Сибирь бўлими, Иркутск Органик кимё институти. Украина ФА Киев Органик кимё институти, Қозон Кимё-технология институти ва бошка илмий- текшириш институти олимлари билан ҳамкорликда амалга оширилди.

Изланишлар натижасида ресиубликада органик кимё синтези соҳасида янги йўналишлар -арилпропаргил ва дипропаргил асосида пиррол, фуран, тиофен, пиразол, 1,2,3 - триазол, бис - 1,2,3 - триазол ҳосилалари олишга асос солинди. Шогирди И.Абдуғафуров билан ИК - спектроскопик усул ёрдамида 1,2,3 - триазол ҳосилаларининг 1,4 ва 1,5 изомерларини бир - биридан ажратишнинг махсус усулини таюшф қилади ва бу усул ҳозир кенг қўлланилмокда. Биринчи марта диацетилен ҳосиласидан аммиак ёрдамида пиррол ҳосиласи олишнинг каталитик механизмини кашф килди ва фанга киритди. Айрим синтез қилинган моддаларнинг рентген спектри асосида уларнинг фазовий тузилиш модели яратилди. Бу модел асосида уларнинг кимёвий хоссасини олдиндан аниклашга асос солинди. Изланишлар натижасида органик кимё фанида ёзилмаган 600 дан ортик янги моддалар: арилпропаргил ва диарилгексаднин хосилалари асосида 2,5 - дипиррол, 1,2,5 - трипиррол, 3,4 - пиразол, 1,2,3 - триазол, бис - 1,2,3 - триазоллар синтез қилиш усуллари яратилди. Уларнинг кимёвий хоссалари ўрганилди. Уларнинг орасидаги кимёвий боғликлик аниқланди. Модданинг тузилишига асосланиб унинг кимёвий хоссаси ҳақида хулоса чиқаришга асос солинди. Янги синтез қилинган моддаларнинг биологик фаоллигини текширишда Ўзбекистон ФА нинг Генетика ва экспериментал биология институти, Усимлик моддалари кимёси институти, Тошкент тиббиёт академияси, Андижон Давлат университети. Андижон Давлат тиббиёт институти, Республика акушерлик ва гинекология института, Тошкент Фармакология институти, Республика Соғлиқни сақлаш вазирлиги Онкология илмий маркази, Самара тиббиёт институти, Сугориладиган ерларда галла ва дуккакпи ўсимликлар илмий-тадқиқот институти, Андижон қишлоқ хўжалик институти олимлари билан ҳамкорликда ишлаб олиб борилди. Синовлар натижасига кўра айрим препараталарнинг биофаоллиги таъсирида пахта ҳосилдорлиги 4 центнерга, пилла хосили 6 центнерга,

соянинг ҳосилдорлиги 8 центнерга ошганлиги аниқланди ва қишлоқ хўжалигида қўллаш учун тавсия этилди. Микробларга қарши ишлатиладиган янги малҳам «Фентриозолин» яратилди ва Ўзбекистон Республикаси Соглиқни сақлаш вазирлиги Бош бошқармаси томонидан амалиётда қўллашга рухсат этилди. Илмий-текшириш натижалари билан Тошкент, Андижон, Наманган, Термиз, Москва, Санкт-Петербург, Киев, Донецк, Дилижан, Олма - ота. Боку, Рига, Душанбе, Қозон, Иркутск, Новосибирск, Екатеринбург. Махачқалъа ва бошка шаҳарлардаги конференция ва симпозиумларда қатнашиб, маърузалар ўқийди. Неъматжон Мадихонов катта ҳажмдаги илмий-текшириш ишларини педагогик фаолият билан қўшиб олиб борди. Маъруза дарсларини юқори илмий савияда ўқитишнинг янги илғор усулларини қўллаш билан олиб борди, ҳар бир талабанинг дунёқараши шаклланишида ўз иқгидорини, тажрибасини, меҳнатини аямади. Амалий дарсларни қизиқарли, • жонли ва самарали ўтишга ҳаракат килиб, ўзлаштиришда доимо юқори натижаларга эришди. 48 йиллик илмий педагогик фаолиятида 31 та ихтиро ва патент, 300 дан ортиқ илмий мақола, 6 та дарслик ва ўкув қўлланма, 20 дан ортик услубий қўлланмалар яратди. Профессор Неъматжон Мадихонов 29 йил кафедрани узлуксиз бошқарди. Бу давр ичида кафедра ҳар томонлама ривожланди ва ўсди. Кафедра аъзолари 100 фоиз илмий даражага эга бўлдилар, замонавий асбоб-ускуналар билан бойитилди, биологик фаол моддалар синтези илмий-текшириш лабораторияси ташкил қилинди ва бу лабораторияда изланувчилар муваффақиятли илмий изланишлар олиб бормоқдалар.

Адабиётлар: 1.Каримов И.А. “Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид ва барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари.”Т. 1997 105-128 бетлар. 2.Тўхтаев А. “Экология” Т. Ўқитувчи-1998. 3.Ғуломов М. Жўраев Й. “Экология. Жиноят ва жазо” Т. 1991 4.Алимов Т.А. Рафиқов А.А. “Экология хатолик сабоқлари” Т. “Ўзбекистон”1991

Похожие

Ғаффор Раҳмонбердиевич Раҳмонбердиев

Ҳамидилла Нигматович Арипов (1940-2000)

Анвар Кабирович Абдушукуров

Сайдиахрал Тўхтаевич Тўхтаев

Aminokislotalarning dekarboksillanishi va biogen aminlarning hosil bo’lishi