Ғаффор Раҳмонбердиевич Раҳмонбердиев - Химия - Рефераты

Ғаффор Раҳмонбердиевич Раҳмонбердиев

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

20.513671875 KB

Ғаффор Раҳмонбердиевич Раҳмонбердиев Қозогистон Республикаси Фанлар академиясининг академиги, кимё фанлари доктори, профессор Ғаффор Раҳмонбер- диевич Раҳмонбердиев 1938 йил 16 майда Тошкент шаҳрида хизматчи оиласида таваллуд топди. 1957 йили ўрта мактабни медаль билан битиргандан сўнг Тошкент Политехника институтикинг кимё- технология факультетига ўкишга киради ва уни 1962 йили муваффақиятли битиради. Унга кимёгар - технолог мута-хассислиги берилади. Институтни битиргандан сўнг Ғ.Рахмонбердиев Санкг- Петербург шаҳридаги Россия ФАга қарашли Юкори молекулами бирикмалар института аспирантурасига киради. У целлюлоза кимёси сохаснда таниқли олимлар Россия ФАнинг мухбир аъзоси Н.И.Никитин, профессор Г.А.Петропавловский лабораториясида сабок олади. 1968 йилда Санкт-Петербург шаҳрида номзодлик диссертациясини ҳимоя қилгандан сўнг Иттифоқ кимё саноати вазирлигига қарашли Пахта целлюлозаси кимёси ва технологияси илмий - текшириш институтига (НИИХТЦ) кичик илмий ходим вазифасига ишга олинади. Шу институтда катта илмий ходим, сектор мудири, лаборатория мудири ва бўлим бошлиги вазифа- ларида ишлайди. Ғ.Раҳмонбердиев 1983 йилда «Сувда эрувчан ацетил-целлюлоза ва унинг ҳосилалари» мавзусида докторлик диссертациясини муваффақиятли ҳимоя қилади. 1991 йили Тошкент Кимё - технология института физик ва коллоид кимё кафедрасининг мудири килиб тайинланади. Профессор Ғ.Раҳмонбердиев томонидан пахта целлюлоза- сининг кимёси соҳасида ноёб янги бир йўналиш ривожлантирилди: целлюлозанинг сувда эрийдиган янги ҳосилаларини олиш усуллари ишлаб чиқилди, саноатда ва халқ хўжалигида уларни ишлатиш истиқболлари аниқлаб берилди. Биринчи марта

целлюлоза эфирларининг сувда эриш омиллари кўриб чиқилди ва аниқланди. Олинган янги қоиуниятлар нафақат целлюлоза эфирларининг, балки юқори молекулали бирикмаларнинг сувда эриш сабабларини тушунтиришда ҳам катта назарий аҳамиятга эга бўлди. Биринчи марта целлюлозанинг бир иечта (10 га яқин) сувда эрийдиган янги эфирлари олинди ва уларга кимёвий боғ билан кичик молекулали доривор моддалар улаб вирус, рак ва сил касалликларини тузатадиган, қон кетишипи кескин тўхтатадиган физиологик актив полимер материаллар олинди. Москвадаги Гамалея номли Микробиология ва эпидемиология института, Узбекистан Миллий университета ва Узбекистан Онкология ва радиология института олимлари билан ҳамкорлиқла вирус (гепатит) касашигига қарши ишлатиладиган модда -интерферон индуктори «САВРАЦ», кўз раки касаплигини тузатадиган янги кўз пардаси «ГЛП» ва қон тўхтатадиган полимер формасидаги «Лагоден» моддалари олинди. Олинган моддалар тўлиқ токсико фармакологик текширувлардан yim , тиббиётда кенг қўллашга тавсия этилди. «САВРАЦ» 1998 йилда Москва шаҳрида чиққан «Вирусга қарши препаратлар» маьлумотда энг яхши препаратлар қаторига киритилди. (Ф.И.Ершов. Антивирусные препараты. Справочник. М., «Медицина», с. 189). Ғ.Раҳмонбердиев ва унинг шогирдлари целлюлозами модификация қилиш соҳасида ҳам самарали ишлар олиб бормоқдалар. Целлюлозанинг кўп асосли кислоталар билан реакциялари ўрганилиб, бу шштар натижасида ҳажм сиғими катга бўлган сорбентлар олинди ва улар оксилларни тозалашда, саноат оқава сувларидан оғир металл ионларини ва радионуклидларни ажратиб олишда ионитлар сифатида ишлатиб кўрилди (НИИХТБАВ, Новосибирск ш.). Москванинг 1-сонли чит фабрикасида ёнмайдиган матолар, Фарғона кимё толаси корхонасида анетилцеллюлоза асосида фасонли ўралган толалар олиш технологиялари синовдан ўтказилди. 2004 йилда профессор F . Раҳмонбердиев томонидан институтда янги «Целлюлоза ва ё'гочсозлик технологияси» кафедраси ташкил этилди ва унга

мудир қилиб тайинланди. Бу кафедра ташкил этилгандан сўнг целлюлоза соҳасидаги илмий - тадқиқот ишлари янада ривожланиб, бир ва кўп йиллик ўсимликлар чиқиндиларидан целлюлоза ва унинг асосида қоғоз, қоғоз маҳсулотлари ва эфирларини олиш технологиялари ишлаб чиқилди. Жумладан, терак ва топинамбур (ер ноки) поясидан дунёда илк бор кимёвий қайта ишлашга яроқли бўлган целлюлоза ва улар асосида қоғоз ва қоғоз маҳсулотлари ва эфирлари (карбоксиметил-целлюлоза, ацетат ва нитроцеллюлоза) олиниб, саноатга татбиқ этилмоқда. Бу маҳсулотлар «Наманган қоғози», «Карбонам» ОАЖ лари ва "Улуғ - Жаҳон — Барака» кичик корхонасида саноат миқёсида олинди; топинамбур ўсимлигининг пастки кисми -туганагидан инулин ва унинг ҳосилалари нитроинулин, карбоксиметилинулин ва ацетатинулинлар олиш усуллари ишлаб чиқилди ва уларнинг кимёвий ва физикавий хоссалари ўрганилди. Экологик муаммоларни ҳал этиш мақсадида F . Раҳмонбердиев ўз ҳамкасблари билан биргаликда чиқиндисиз ва экологик тоза технологиялар яратиш, саноат чиқиндиларидан ва маҳаллий хом ашёлардан унумли фойдаланиш устида ҳам катта ишлар олиб борган. Жумладан, «Навоиазот» ИЧБ да ҳосил бўладиган кўп минг тоннали саноат чиқиндиларидан резина - техника корхоналарида ишлатиладиган техник углерод ўрнини босаоладиган ацетилен қурумини хамда кротон альдегеди асосида коррозия ингибиторларини олиш технологияси яратилди ва саноатга татбик этилди. F . Раҳмонбердиев илмий ишлари натижасида 2 та монография, 3 та дарслик ва 20 дан ортиқ ўқув ва услўбий қўлланмалар яратган, 450 дан ортиқ илмий мақола, шу жумладан, чет элларда (АҚШ, Руминия, Хитой, Туркия, Италия ва Швецария) чоп этган. 20 та муаллифлик гувоҳномаси ва 25 та Узбекистан патентларини олган. Олий ўқув юртлари учун «Целлюлоза - қогоз ишлаб чиқариш технологияси ва жараёнлари» мутахассислиги бўйича ҳам муаллифликда яратилган «Қоғоз технологияси асослари» дарслиги республика танловида фахрли 2-ўринни (2010 й.) ва «Қоғоз технологияси» дарслиги 3-ўринни

(2011й.) згаллаган. Унинг ёзган маърузалар матни Республика танловида 2- ўринни олган. Шу муносабат билан унга «Инстигутда хизмат кўрсатган профессор» унвони берилган. Узок йиллар давомида илгари Целлюлоза кимёси ва технологияси илмий- тадқиқот институтида, сўнгра Тошкент Кимё- технология институтида самарали фаолият кўрсатиб, юксак ватанпарварлик, фидойилик ва меҳнатсеварлик фазилатлари туфайли фан ва таълим соҳаларида илмий педагог кадрлар тайёрлашда ва талаба ёшларни тарбиялашда катта ютукларга зрнщган. Жумладан, унинг раҳбарлигида 5 нафар фан доктори, 20 нафар фан номзоди тайёрланди, булардан 5 нафари Ҳамдўстлик мамлакатларида фаолият кўрсатмоқда (Россия, Қозоғистон ва Қирғизистон). Ғ.Раҳмонбердиев ўзининг сермаҳсул фаолияти натижасида «Энг яхши ўқитувчи» (1996 - 1997), «Олий таълим аълочиси» (1998), «Институтда хизмат кўрсатган профессор» (2004), «Йил олими» (2006) фахрий унвонларига сазовор бўлган. .Қозоғистон Фанлар академиясининг ва Нью- Йорк Фаилар академиясининг академиги, Америка кимё жамиятииинг аъзоси, Қозоғистон Халқлар Дўстлиги ҳамда А.Яссавий номидаги Қозоғистон - Туркия университетларининг фахрий профеесори.

Адабиётлар: 1.Каримов И.А. “Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид ва барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари.”Т. 1997 105-128 бетлар. 2.Тўхтаев А. “Экология” Т. Ўқитувчи-1998. 3.Ғуломов М. Жўраев Й. “Экология. Жиноят ва жазо” Т. 1991 4.Алимов Т.А. Рафиқов А.А. “Экология хатолик сабоқлари” Т. “Ўзбекистон”1991

Похожие

Ҳамидилла Нигматович Арипов (1940-2000)

Анвар Кабирович Абдушукуров

Сайдиахрал Тўхтаевич Тўхтаев

Aminokislotalarning dekarboksillanishi va biogen aminlarning hosil bo’lishi

Pirouzum kislotasining oksidlanishli dekarboksillanishi. Limon kislotali sikl