Haqiqiy zaharlanish, qaytar zaharlanish, katalizator regenerastiyasi - Химия - Рефераты

Haqiqiy zaharlanish, qaytar zaharlanish, katalizator regenerastiyasi

Загружено в:

19.11.2023

Скачано:

0

Размер:

35.857421875 KB

Haqiqiy zaharlanish, qaytar zaharlanish, katalizator regenerastiyasi Reja: 1. Haqiqiy zaharlanish 2. Q aytar zaharlanish 1

1. Haqiqiy zaharlanish Amaliyotda katalizatorning o’ziga xos g’ovakli strukturasini va katalizator donalarining shaklini hisobga oladigan xarakteristikalaridan biri uning zichligidir. Keng qo’llaniladigan xarakteristikalari uyilgan zichlik, extimol va haqiqiy zichliklaridir. ρ Uyulgan zichlik =m/V kat m - massa. V kat - katalizator xajmi. Bunda quyidagilar nazarda tutiladi: katalizator qavatini umumiy xajmida materialning hajmi, katalizator zararlari orasidagi g’ovakli va donachalar orasidagi bo’shliq hammasi birgalikda hisobga olinadi. Extimol zichlikda katalizator zarrarchalari orasidagi bo’shliq hisobga olinmaydi. ρ ex = m /(V k + Vm) bu erda V k -katalizator zarrasidagi g’ovaklar xajmi. Vm - material xajmi. Haqiqiy zichlik- zichlashtirilgan moddaning hajm birligidagi massadir. ρ xak = m/VmKatalizatorning g’ovakli strukturasi. G’ovakli strukturani xarakterlash uchun umumiy g’ovak xajmini, ularni kattaligi bo’yicha tarqalishini, g’ovaklar orasidagi bog’likligini bilish kerak. G’ovaklarning o’lchamlari bo’yicha mikrog’ovaklar (radiusi 1,5 Nm dan kam bo’lgan) mikrog’ovak (ekvivalent radiusi 1,5-100 Nm) mikrog’ovaklar (100- 5800 NM) va superg’ovaklar (5800 Nm dan yuqori). Ssyu = Vm Na Sm Na - Avogadro soni. 2

Sm - adsorbat molekulasining zich monoqavatida joylashgan sathi Xozirgi vaqtda katalizatorning solishtirma yuzasini adsorbstiya izotermasi tenglamasi BET (Brounar-Emmet-Teller) bo’yicha aniqlanadi. Katalizatorning aktiv komponentlari yuzasi Katalizator aktiv komponentining yuzasini aniqlash katalizatorning s olishtirma yuzasini aniqlashdan ko’ra muximrokdir. Shuning uchun, shu maksadda xemosorbstiya, elektron-mikroskopik va rentgen usullari keng qo’llaniladi. Aktiv komponentlarning yuzasini aniqlash alohida-alohida xemosorbstiyalash xususiyatiga asoslangan. Tekshirilayotgan aktiv komponentning solishtirma yuzasi S met quyidagi formula bilan hisob lanadi. Smet = am. WNA a m - xemosorblangan komponetning miqdori, gr/atom,gr molekula. W - Har bir yuzadagi atomga to’g’ri keladigan yuza. N A - Avagadro soni. Katalizatorning mexanik qattiqligi. Mavhum qaynash qatlamida va xarakatdagi jarayonlarda ishlatiladigan katalizatorlar uchun mexanik sinovlar bir-biridan keskin farqlanadi. Stastionar sharoitda ishlaydigan katalizatorlar uchun asosiy ko’rsatkich bu katalizatorni ezib maydalashga mustaxkamligidir. Mavhum qaynash qatlamida ishlaydigan katalizatorlar uchun katalizatorni ezib maydalash katta rol uynaydi, balki uning emirilishiga mustaxkamligidir. Harakatda bo’ladigan katalizator uchun yuqorida ko’rsatilgan sabablarning ikkalasi ham muhimdir. Ezib maydalash mustaxkamligini tekshiradigan bir qancha usullar bor. Bu usullarni tanlab olish katalizator donalarining shakliga, olingan natijalarini takrorlash mumkinligiga bog’lik. Asosiysi, ko’p kuch 3

sarflanmasdan katalizator donalarini maydalashdir. Shar holidagi va noto’g’ri shakldaga katalizator donachalari ikki mustaxkam sterjen orasida parchalanadi, stilindr holidagi tabletkalar, ukiga perpendikulyar ya’ni yonbosh tomonidan kuch tasir etiladi.Chervyak va vermishel holidagi tabletkalar egiluvchanligi ham sinab ko’riladi. Katalizator tabletkasining mustaxkamligini sinashda eng sodda usul katalizatorni ezib yuborishga sarflangan kuchlanish o’lchanadi. Buning uchun tabletka olinib shu tabletkalarni o’ratacha chidamligi olinadi. Katalizator tabletkalarining mustahkamlik xususiyatlarini universal pribor MP-2S da o’lchanadi. Katalizatorning mexanik qattiqligini emirilishga sinash har xil tegirmonlarda: sharli, vibrastiyali, markazdan qochuvchi tegirmonlarda amalga oshiriladi. Katalizatorning maydalanib ketishini oldini olib bu tegirmonlarda maydalaydigan sharlar ishlatilmaydi. Katalizatorni mustaxkamligi vaqt birligi ichida hosil bo’lgan mayda frakstiyaning miqdorida qarab belgilanadi. 4

2. Q aytar zaharlanish Katalizatorning umumiy fazaviy analizi uchun asosan 2 usul qo’llaniladi: 1-rentgenografiya, 2-elektronlar difrakstiyasi (elektronografiya). Ba’zi bir muhim masalalarni echish uchun boshqa fizik usullar: termografiya, EPR va spektroskopik usullar qo’llanilish mumkin. Katalizatorning kislotali - ishqorli xususiyatlari. Katalizatorning kislotali xususiyati asosan katalizatorning xususiyatini baholash uchun zarurdir. Chunki katalizatorning aktivligi va selektivligi kreking, izomerlash, polimerlash, degidratlash jarayonlarida uning kislotali xususiyatiga bevosita bog’likdir. Hozirgi vaqtda gomogen va geterogen kislotali katalizning mexanizmlari bir- biriga o’xshashdir. Shuning uchun geterogen katalizda, gomogen katalizdagidek quyidagi tushunchalar «Brensted kislotasi», «Lyuis kislotasi» va Brensted, Lyuis kislota markazlari ishlatiladi. Lekin kislotali markazlarni katalizator yuzasidagi strukturasi, bir turdagi kislotali markazning ikkinchi turdagisiga o’tishi va ularning jarayonda katalizatorga ta’siri hamon munozarali bo’lib kolmokda. Qattiq kislotalar. 1. Tabiiy loylar: kaolinit, bentonit, steolitlar, montmonorillonit. 2.Silikogel, kvarst, okis alyuminiy va diatomitga o’tkaziladigan H 2 SO 4 , H 3 PO 4 HBO 3 3.Aralash oksidlar SIO 2 , AL 2 O 3 V 2 O 3 , AL 2 O 3 , Cr 2 O 3 , AL 2 O 3 , M 2 O 3 , AL 2 O 3 . 3. Kation almashinuvchi smolalar. Katalizatorning stabilligi. Stabillik deb katalizatorning sanoat sharoitida ishlatilganda uzoq vaqt o’z 5

aktivligini va selektivligini saqlab kolish qobiliyatiga aytiladi. Amaliyotda aniqlangan sanoat normasiga ko’ra stabillikning pastki darajasi ko’p gina jarayonlar uchun 700-750 soat hisoblanadi. Hozirgi vaqtda stabillikni (barqarorlikni) umumiy va ilmiy asoslangan aniqlash usullari yo’q. Laboratoriya qurilmasida katalizator sanoat sharoitiga yakin sharoitda aktivligini tamoman yukotguncha yoki 40-60% aktivligini yukotguncha sinaladi. Sinov yuqori temperatura, nagruzka, konstentrastiyalar, sanoatda ishlatiladigan katalizator bilan parallel olib boriladi, Standart katalizatorni parametrlari hisob- kitoblarda konstanta sifatida ishlatiladi. Shu prinstip gidrotozalash va riforming katalizatorlarning stibilligini aniqlashda ishlatiladi. Stibillikdan tashqari katalizatorni o’zok vaqt ekspluatastiya kilishni xarakterlaydigan ko’rsatgichlardan biri bo’lib uni regenerastiyalash oraligidagi ishlash kobiliyati hisob lanadi. Katalizatorni uzok vaqt ishlash yoki ishlamasligiga uning yuzasiga koksni qoplanishi ham sababchi bo’ladi. Regenirlash (aktivlash, aktivligini qayta tiklash) - bu katalizatorni maxsus qayta ishlagandan (toblangandan) keyin o’z aktivligini qayta tiklash xususiyatlariga aytiladi. Kislorod ( yoki havo ) yoki havoning suv bug’i bilan regenerirlash 400- 500 0 S da olib boriladi. Regenerastiyaning yuqori chegarasi katalizatorni termik barqarorligini hisobga oladi va shuning uchun odatda 700-750 0 S dan yuqori bo’lmaydi. Katalizatordagi kokssimon moddalarning tarkibi va katalizatorning strukturasiga bog’lik holda regenerastiyaning tezligi oksidlanish reakstiyasini tezligi (kinetik oblastda) va kislorodni katalizatorni ichki donachalariga etkazish tezligi bilan (ichki diffuziya oblasti) aniqlanadi. Kokslashni kinetik sohasi quyidagi formula bilan ifodalandi. 6

dck - ------- = KCK * PO 2 Diffuziya oblastida koks qavatma - qavat yonadi. Oldin yuqori qismi, keyin pastki qismlari. G k = G k0 - a Dt PO 2 G 4 - koks konstentrastiyasi, t- vaqt, K- reakstiya tezlik doimiysi, Ro 2 kislorodning parstial bosimi, G k ; a k0 - koksning reakstiya boshlanishidan oldin va keyingi og’irligi, a- proporstionallik koeffistenti. D-g’ovak donachaga (katalizatordagi) kislorodni diffuziya koeffistienti. Katalizator zarrachalarining tarkibi - (uni granulometrik sostavi ham deyiladi)-katalizator zarrachalarini o’lchamlari bilan xarakterlanadi. Sinalayotgan katalizatorni zarralarini katta-kichigligi aniqlash uchun elak yoki dispersiya usuli qullaniladi. Elak bilan aniqlash usulida katalizatorni ma’lum bir qismi o’lchamlari kichiklashib boradigan elakni ustida qolgan katalizatorni massasi tortib olinadi. Katalizatorni olingan frakstiyalari sonlar bilan belgilanadi. Bu sonlar elakni tartib nomerini bildiradi. Masalan birinchi elakdan va 05 elakda qolgan katalizatorni frakstiya 1 - 0,5 mm yoki frakstiya 0,5< d < 1,0 deb belgilanadi. Qabul kilingan sistemaga ko’ra, elakning nomeri elak teshigini yorug’likka qarab yorug’lak o’tkazilayotgan vaqtdagi uzunligi bilan belgilash qabul qilingan. 7

E l a k l r s i s t e m a s i. AQSh shkalasi bo’yicha elakning nomeri 1-liniya dyumga nechta teshik to’g’ri kelsa shu bilan belgilanadi. Teylor sistemasida ham (meshlar) shunday belgilanadi. Germaniya sitemasida elakning nomeri 1sm 2 to’g’ri keladigan teshiklardan kvadrat ildiz olinganiga teng. Elakda analiz qilib o’lchamlari 40-60 mkm dan yuqori bo’lgan zarrachalarni aniqlash mumkin. Kukunlarni (unlarni) 0,5- 1mkm bo’lgan zarrachalarini aniqlash uchun sedemintastiya analizi qo’llaniladi. Bu analizda og’irligi va razmerlari Har xil bo’lgan zarrachalar suspenziyada (suyuklikda) Har xil tezlik bilan cho’kadi. Buni stoks formulasi bilan aniqlanadi. bunda: d - zarrachalarni ekvivalent diametri. n 1 p - muhitni yopishkoklik ekvivalnt deametri. V os - chukish tezligi. r t - qattiq zarrachani extimol zichligi. g - erkin tushish tezligi. Katalizator ishlab chiqarishda materiallarning despersiyasini oshirish uchun Har xil texnologik usullar qo’llaniladi: cho’ktirish, maydalash. Cho’ktirish usuli bilan olinadigan katalizator uchun uning zarrachalarini o’lchamlari bo’yicha bo’linishini Gauss formulasi bilan aniqlanadi: 8

U- bulinish formulasi, d - zarrachalarini diametri, d - hamma zarrachalarni urtacha arifmetik diametri. t n - standart o’zgaruvchanlik. Tn = (d 1 - d) 2 (pi / N) Bu erda ni/N -diametrlar tanlab olingan intervaldagi zarrachalarning soni.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1.“Neft va gazni qayta ishlashda katalitik jarayonlar” ma’ruza matni. Safarov B.J. Buxoro 2012 y. 2. H.R.Rustamov, SH.P.Nurullayev. “Fizikaviy kimyo”. Toshkent 2011 y. 376 bet. 3. Кравцов А.В., Ивашкина Е.Н., Юрьев Е.М Теоретические основы каталитических процессов переработки нефти и газа: учебное пособие. – Томск: Изд-во ТПУ, 2009. – 146 с. Internet saytlari 1. www.rwe.com 2. www.oil.com 3. www.oil-gas.at 4. www.cac-chem.de 5. www.flottweg.com

Похожие

Katalizator zaharlari va ularning zaharlanish sabablari

Alyumosilikatlar va seolitlar

Ximiyaviy reaktsiya tezligiga erituvchilarning ta‘siri

Reaksiya tezligiga ta‘sir qiluvchi omillar reagentlar kontsentratsiyasi stategik omil, harorat, erituvchining tabiati, ion kuchi

Katalizatorlar. Geterogen kataliz