Xalqaro sport va Olimpiya harakatining vujudga kelishi - Физическая культура - Рефераты

Xalqaro sport va Olimpiya harakatining vujudga kelishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

29.314453125 KB

Xalqaro sport va Olimpiya harakatining vujudga kelishi Reja: 1.Xalqaro sport va Olimpiya harakatining vujudga kelish sabablari. 2. Birinchi xalqaro atletik kongress. 3. Xalqaro Olimpiya qumitasi (XOQ) va uning prezidentlari. 4. Olimpiada kongresslari va hozirgi davr muammolari.

Xalqaro sport (XS) va Olimpiya harakatining (OH) vujudga kelishi XIX asrning oxirgi yillariga to’g’ri keladi. Bu davrlarda tarix sahnasida nisbatan osoyishtalik hukm surayotgan bir payt edi. XS va OHning vujudga kelish sabablari ko’pgina rasmiy manbalarda izohlangan. Ularni qo’yidagicha sharhlash mumkin. Ijtimoiy-iqtisodiy sabablari. Xalqaro sport aloqalarining vujudga kelish sabablaridan biri, jahondagi mamlakatlarda ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy jarayonlarning rivojlanishida, deb bilish zarur bo’ladi. XIX asrning oxirlarida Germaniya, Angliya, Fransiya, AQSh, Rossiya, Italiya kabi taraqqiy etgan davlatlar iqtisodiy va madaniy jihatdan ancha yuqori darajaga ko’tarildi. Bu darvda ishlab chiqarish, fan, ta’lim tez rivojlandi. Bu jarayonlar ishlab chiqarish, xalqaro uyushmalar, trestlar, sindikatlarni va bir qator boshqa yangi tarmoqlarni tashkil etish bilan birgalikda davom etdi. Yevropa mamlakatlari va Amerikada ilmiy- texnik taraqqiyot jarayonining mahsuli sifatida aloqa va kommunikasiya vositalari yuzaga keldi.Chegaralangan kichik doiradagi milliy jarayonlar jamoat taraqqiyotiga putur yetkaza boshladi. Bunday sharoitda turli sohalar bo’yicha xalqaro munosabatlarni kuchaytirish, ya’ni iqtisodiy, ilmiy, madaniy va sportdagi aloqalarni bog’lash qonuniyat darajasiga yetdi. XIX asrning oxiri nisbatan tinchlik-osoyishtalik bilan o’tdi. Fransiya-Yaponiya urushidan (1870-1871) va Parij Kommunasidan (1871) boshlab, rus-yapon urushigacha (1904-1905) va Rossiyadagi birinchi inqilobgacha (1905-1907) jahonda hyech qanday yirik urushlar bo’lmagan edi. Bunday holat mamlakatlararo aloqalar va sportni rivojlantirishga qulaylik yaratdi. Jamoat harakatlari yoshlar orasida jismoniy tarbiyani rivojlantirish bo’yicha jamoatchilik (ommaviy) harakatining yuzaga kelishi ham bunga katta sabab bo’ldi. XIX asrning so’nggi choragi jamoat arboblari, tibbiyotchilar, pedagoglarning yoshlarga ta’lim berish, jismoniy jihatdan rivojlantirishga qaratilgan umumiy harakatlari, faoliyatlari ancha kengaygan davr edi. Bu jarayonlarda jismoniy tarbiya va sportning yangi shakllari, usullarini izlash boshlandi. Ba’zi mutafakkirlar milliy jismoniy tarbiya va sport bilan chegaralanibgina qolmasdan, balki xalqaro sport aloqalarini o’rgatishni tavsiya etib

maydonga chiqdilar. Bu yo’lda Fransiya, Yunoniston, Angliya, Germaniya, Rossiya, AQSh, Shvesiya va boshqa mamlakatlarning jamoatchiligi o’z faoliyatlari bilan alohida ajralib turar edi. Yoshlarni jismoniy tarbiyalash maqsadida olimpiya o’yinlaridan foydalanish kabi fikrlar ham bildiriladi. Bu to’g’rida chex pedagogi Ya.A.Komenskiy, nemis gimnastika maktabining asoschilari I.X.Guts-muts va G.Fit, rus jismoniy ta’limi tizimining asoschisi P.F.Lesgaft va boshqalar bir necha bor ta’kidlashgan. Ular qadimgi yunon olimpiya o’yinlari kabi musobaqalarni tashkil etish – yoshlarni jismoniy va ma’naviy jihatdan tarbiyalash yo’lida ko’p xizmat qilishi mumkinligini e’tirof etganlar. Olimpiadalarga oid arxeologik qazishlar. Yoshlarni jismoniy tarbiyalashning modeli (namuna) sifatida qadimgi olimpiya o’yinlaridan foydalanish g’oyalari ommalashib bordi. Bunda qadimgi olimpiya qishlog’ini arxeologik qazishlar natijasi muhim ahamiyatga ega bo’ldi. XVIII asrda arxeolog olimlarning diqqat-e’tiborini qum va loyqalar bosib yotgan qadimgi Olimpiada o’yinlarining o’rni o’ziga jalb etgan edi. Eng avvalo, qadimgi Olimpiya joyini Bernard de Monfakon (Fransiya), keyin nemis olimi Ioaxim Vinkelman, ingliz arxeologi Richard Gandmer va boshqalar aniqladi. XIX asr boshida birinchi qazish ishlari o’tkazildi. Nemis arxeologi Ernest Kurside (1814-1896) boshchiligida o’tkazilgan qazish ishlari ancha muvaffaqiyatli o’tdi. Olti marotaba tashkil etilgan ekspedisiya (1875-1881) natijasida Olimpiyada ko’p sonli arxitektura inshoatlari va haykallarning qoldiqlari topildi. 1887 yilda arxeologik qazish ishlarining natijalari matbuotda e’lon qilindi. Bu esa qadimgi olimpiya o’yinlariga bo’lgan qiziqish va havasni oshirib yubordi. Shu asosda jamoatchilik doirasida olimpiya harakatini tiklash g’oyalari to’g’ildi. Sportning rivojlanishi va XSUni tuzish. Xalqaro sport va Olimpiya harakatining vujudga kelish sabablaridan eng muhim-sportni rivojlantirish va xalqaro sport uyushmalarini (XSU) tuzish harakati bo’ldi. Hozirgi davr sporti XVIII-XIX asrlardagi yirik ijtimoiy o’zlgarishlar, ishlab chiqarish jarayonidagi inqiloblar, harbiy ishlar, fan, madaniyat va san’atdagi taraqqiyot mahsuldir.

XIX asrning ikkinchi yarmida juda ko’p hozirgi zamon sport turlari va o’yinlari vujudga keldi. Turli mamlakatlarda sport klublari tashkil etildi, musobaqalar o’tkaziladigan bo’ldi, sport inshoatlari (tomosha joylari) qurildi. Angliyadagi Temza daryolarida va Rossiyaning Niva daryosida eshkak eshish hamda yelkan sportini rivojlantirish uchun boy tajribalar to’plangan edi. XIX asrning boshidan buyon maxsus sport turlari bo’yicha musobaqalar o’tkazib borilgan. 1829 yil Angliyada Kembridj va Oksford universitetlari o’rtasida eshkak eshish bo’yicha musobaqa uyushtirildi. 1838 yildan boshlab esa Xenleyn parus va eshkak eshish regatasi o’tkazila boshladi. Rossiyada 1847 yilda Peterburgda yelkan sporti bo’yicha birinchi rasmiy musobaqa o’tkaziladi. AQShda 1852 yilda (Vinnipeg ko’li) eshkak eshish bo’yicha musobaqa tashkil etishdi. Vengriya, Yunoniston, Amerika, Avsraliya va boshqa bir qator mamlakatlarda suzish bo’yicha musobaqalar tashkil etila boshlanadi. 1845 yilda Itonda (Angliya), birinchi yengil atletika musobaqalari o’tkaziladi. 1860 yilda Angliyada 15 ta klub mavjud bo’lib, ular o’rtasida, ayniqsa, universitetlar orasida musobaqalar o’tkazish an’anaga aylandi. 1876 yilda Vengriyada va bir yildan keyin Nyu-Yorkda birinchi yengil atletika musobaqalari uyushtiriladi. Bu sport turi Germaniya, Fransiya va Yunonistonda ham rivoj topdi. Boshqa mamlakatlarda esa u o’z rivojini bir muncha qiyinroq boshlaydi. Rossiya, Finlyandiya, Shvesiya va Norvegiya xalqlari orasida chang’i va konkida uchish sporti keng tarqalgan edi. 1769 yilda Oslo shahri yaqinida jahonda birinchi marotaba chang’ida yugurish musobaqasi o’tkazilgan edi. XIX asrning 60- yillarida bu sport turlari bo’yicha muntazam ravishda musobaqalar o’tkaziladi. Chang’ida sakrash uchun birinchi tramplinlar vujudga keldi. Bu davrlarda ko’pgina sport o’yinlari ham rivojlanadi. Futbol texnikasi va taktikasi ancha takomillashtiriladi. Bunda puflab to’ldiriladigan rezinali kameraning yaratilishi (50-yillar) muhim ahamiyatga ega bo’ladi. 1863 yilda Angliyada futbol ligasi tashkil etiladi. Bu hozirgi davr futbolining yaratilish asosini tashkil etgan edi.

Kegli o’yini, Laun-tennis va kriket ham rivoj topadi hamda ular uchun maxsus o’yin maydonlari quriladi. 1883 yil Regbi shahrida (Angliya) charm to’p o’yini boshlanadi. Bunda bir o’yinchi to’pni qo’l bilan ushlab oladi va darvoza tomon yugurib borib, uni otadi. Futboldagi qoidani buzgan bu o’yinchining harakati asosida yangi o’yin turi paydo bo’ladi. Bu o’yin shu shahar nomi (Regbi) bilan atala boshlanadi. Keyinchalik bu o’yin boshqa mamlakatlarda ham tez rivojlanadi. AQShda bu o’yin amerika futboliga aylanadi. Bu davrlarda rivoj topgan sport turlaridan yana biri boks edi. Angliyada bu sport turi keng tarqalib, XIX asrda professional turga aylanib ketadi. Fransiya, Italiya, Germaniya, Vengriya, Rossiya, Angliya, Shvesiya kabi mamlakatlarda shpaga va rapirada qilichbozlik xalq tarixiga chuqur singib ketgan tur hisoblanar edi. Taniqli kishilar orasida ot sporti, miltiq, to’pponcha va kamondan o’q otish ham rivojlangan edi. Otchoparlar, otish tirlari qurila boshlanadi va poyga, o’q otish musobaqalari uyushtiriladi. XIX asrning 60- yillarida ba’zi bir mamlakatlarda velosport bilan shug’ullanishi vujudga keldi. Possiya, Germaniya Yunoniston, Vengriya kabi asosan kurash mashur edi. XIX asr oxirlariga kelib jismoniy mashqlar, sport, gimnastika, o’yinlar va sayohatlarni (turizm) bir-biridan ajratish va turlariga bo’lish tizimiga asos solindi. XIX asrning birinchi va ikkinchi yarmida ayrim mamlakatlarda Olimpiya o’yinlarini amaliy jihatdan tiklashga harakat qilindi. 1834-1836 yillarda Shvesiyaning Ramiyoz shahrida ikki marotaba Skandinaviya Olimpiya o’yinlari o’tkazilgan. Uning dasturidan qisqa va o’rta masofalarga yugurish, balandlikka va langar cho’p bilan (shest) sakrash, kurash kabi turlar joy olgan. Bu o’yinning tashabbuskori Lind universitetining professori Gustav Iogann Shartau bo’lgan. Uning taklifi bilan qadimgi olimpiadalar haqida ma’ruzalar o’qilgan. Yunonlarning olimpiya o’yinlariga qiziqishi, albatta, ma’lumdir. XIX asrda Yunoniston tomonidan qadimgi olimpiya o’yinlarini qayta tiklash haqidagi takliflar ko’p takrorlangan. Mamlakat mustaqilligi tarafdori bo’lgan Evangelis Sappas har to’rt yilda o’yinlarni o’tkazish va unda sport, sanoat va qishloq xo’jalik mahsulotlari ko’rgazmalarini tashkil etishni taklif qilgan edi. U olimpiya o’yinlari

jarayonida ko’rgazmalar asosida savdo, iqtisod va madaniy aloqalarning o’zaro kuchayishini ko’ra bilgan. U o’z mablag’lari hisobiga ko’rgazma zallari va savdo shaxobchalarini quradi. Uning tashabbusi bilan 1859 yilda Afinada Panorek o’yinlari o’tkazilib, unda faqat yunonlargina ishtirok etgan. Moddiy ta’minotning talabga javob bermagani sababiga ko’ra bu o’yinlar ahyon-ahyonda (1870, 1875, 1888 yil) o’tkazilgan. Bu o’yinlar musobaqa sifatida yuqori saviyada bo’lmasa-da, olimpiya harakatining qayta tiklanishiga muhim hissa qo’shgan edi. Mamlakatlardagi sport klublari asta-sekin milliy uyushmalar va ligalarga birlasha boshladi. 1868 yilda Germaniyada barcha gimnastika uyushmalari Nemis gimnastika uyushmasiga birlashdi. 1888 yil AQShda havaskor atletik uyushma, 1903 yil Shvesiyada – umumshved sport uyushmasi tashkil etildi. Umummilliy sport tashkilotlari boshqa mamlakatlarda ham yuzaga kela boshladi. Bu uyushmalarning boshida asosan yirik kapital egalari turar edi. Ular ko’pincha mesenat (homiy) sifatida klublar, ligalar, uyushmalarning faoliyatini taqdirlash bo’yicha ishtirok etishgan. XIX asr oxirida mamlakatlardagi sport tashkilotlarining o’zaro tajriba almashish faoliyatlari yuzaga kelib, keyinchalik ular Xalqaro sport uyushmalariga asos solganlar. 1881 yilda jahonda birinchi marotaba Yevropa gimnastika uyushmasi tashkil etilgan. Shu yilning o’zida esa Xalqaro gimnastika federasiyasi (DIJ) tashkil topgan. 1882 yilda Konkida uchish Xalqaro uyushmasi (ISU) va Xalqaro eshkak eshish federasiyasi (FISA), 1900 yilda Xalqaro velosport uyushmasi (USI), 1904 yilda Xalqaro futbol federasiya-assosiasiyasi (FIFA), 1908 yilda Xalqaro havaskorlik suzish federasiyasi (FINA), va Xalqaro muz ustida xokkey ligasi, 1912 yilda Xalqaro yengil atletika havaskorlik federasiyasi (IAAF), 1913 yilda Xalqaro nayzabozlik federasiyasi (FIB) tashkil etilgan. 1885 yilda Xalqaro Xristian yoshlar uyushmasi (UMSA) sport departamenti bilan birgalikda tashkil etildi. 1902 yilda esa «Makkabi» uyushmasi, ya’ni yahudiylar tashkiloti tuzildi.

Shu tariqa xalqaro sport uyushmalari va olimpiya qo’mitasini tashkil etishiga sharoitlar yaratiladi.

Birinchi xalqaro atletik kongress. Qadimgi olimpiya o’yinlarining o’tkazilishi to’xtatilganidan keyin (394 y.) roppa-rosa bir yarim ming yildan oshiq vaqt o’tdi. 1894 yilda Xalqaro Olimpiya qo’mitasining tashkil etilishi va 1896 yil I Olimpiya o’yinlarining o’tkazilishi bilan sport olamining yangi tarixiy davri boshlandi. Bu ikki katta sohaning tashkil etilishi fransuz jamoat arbobi, pedagog va ma’rifatchi baron Pyer de Kuberten (1863-1937) faoliyati bilan chambarchas bog’liqdir. U zodagon (aristokrat) oilasida to’g’ilib, tarbiya oladi. Uning dunyoqarashi demokratiyaga ishonch, sportdagi irq, millatchilik va kamsitishlarga nafrat ruhida shakllangan. Bir qancha yillar Fransuz sport uyushmasida kotib bo’lib xizmat qilgan. U jismoniy tarbiya va sport bo’yicha qator kitoblarning muallifidir. Pyer de Kubarten olimpiya o’yinlariga (1912) bag’ishlab o’tkazilgan san’at tanlovida «Sport madhiyasi» poemasi uchun oltin medal bilan taqdirlangan edi. Kubertenning xalqaro olimpiya harakati rivoji uchun qilgan xizmatlari hyech bir narsaga almashtirib bo’lmas darajada bebahodir. Birinchi xalqaro atletik kongress 23 iyun 1894 yilda Parijdagi Sorbonna univresitetida o’tkaziladi. Keyinchalik bu tadbir I Olimpiya Kogressi deb ataladi. Kongressda 12 mamlakat vakilari ishtirok etadi. 21 mamlakat esa yozma ravishda o’z roziligini bildir a di. Katta mamlakat hisoblangan Germaniya bundan bosh tortadi, chunki mamlakat tepasidagi harbiylar Olimpiya o’yinlari g’oyalariga qarshi edilar. Kogressda asosan to’rtta masala muhokama etiladi, ya’ni: 1. Havakorlik va professional sport haqida. 2. Olimpiya o’yinlarini qayta tiklash to’g’risida. 3. O’yinlarning dasturi va uni o’tkazish tartiblari haqida. 4. Xalqaro Olimpiya qo’mitasining tarkibi haqida. Kongressda Xalqaro Olimpiya qo’mitasi tuzilganligi haqida qaror qabul qilindi. Uning tarkibiga Yunoniston, Fransiya, Rossiya, Angliya, AQSh, Shvesiya, Vengriya, Chexiya, Belgiya, Argentina, Yangi Zelandiya vakillari kiritildi. Olimpiya qo’mitasining birinchi Prezidenti etib yunonistonlik Demetrius Vikelas

(1894-1896) saylandi. Keyinchalik uning o’rnini Pyer de Kuberten egalladi va to 1925 yilgacha XOQ Prezidenti sifatida faoliyat ko’rsatdi. So’nggi 12 yil davomida u XOQ Faxriy Prezidenti deb hisoblandi. Kongressda Olimpiya xartiyasi (Ustav) tasdiqlandi. Unda XOQning maqsad va vazifalari, o’yin qoidalari va ular bilan bog’liq asosiy masalalar ifoda etilgan edi. I Kongress Xalqaro Olimpiya harakatida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Uning mohiyati keyingi Olimpiya harakatini rivojlantirishda asosiy o’rinda turadi. Kongress kun tartibidagi barcha masalalarni ko’rib chiqib, tegishli qarorlarni qabul qildi. Olimpiya g’oyalarining amalga oshishi. Olimpiya Kogressida I Olimpiya o’yinini Afinada o’tkazish haqida qaror qabul qilingan edi. Antik Olimpiya o’yinlari vatani yunoniston bo’lganlgi va D.Vikelasning XOQ Prezidenti qilib saylanishi buning asosiy sababi edi. 1896 yil 6 aprelda Afinada I Olimpiya o’yini ochildi. O’yinlarga 14 mamlakatdan 245 nafar sportchi keldi. Ular Avstraliya, Avstriya,Bolgariya, Buyuk Britaniya, Vengriya, Germaniya, Yunoniston, Daniya, Italiya, AQSh, Fransiya, Chili, Shveysariya, Shvesiya mamlakatlarining vakillari edi. O’yinlar dasturiga ko’ra 9 tur: yengil atletika, gimnastika, suzish, yuk (tosh) ko’tarish, kurash, o’q otish, qilichbozlik, velosiped poygasi va tennis bo’yicha kurashlar olib borildi. Yengil atletika turida AQSh sportchilari 9 ta (12 tadan) yuqori natijalarni qo’lga kiritdi. Uch hatlab sakrashda D.Konnoli birinchi Olimpiya chempioni bo’ldi. Gimnastika turida Germaniya sportchilari g’olib bo’ldi. K.Shuman tayanib sakrashda eng yaxshi natijaga erishdi. Velopoygada fransuz P.Masson g’olib keldi. Tennisda ingliz D.Boland, suzish vengr A.Xayosh ustunlik qilishdi. Otish va qlichbozlik bo’yicha ochkolar to’plashda yunonlar yuqori ko’rsatkichlarga erishib, g’olib bo’lishdi. Yunonlar umumiy ochkolar bo’yicha birinchilikni egalladi. Amerikalik R.Garret disk uloqtirishda va yadro irg’itishda g’olib bo’ldi. Shuningdek, u uzunlikka sakrashda ikkanchi va balandlikka sakrashda uchinchi o’rinni egallab, barchaning e’tiborini qozonishga sazovor bo’ldi. Qiziqarli tomoni shundaki, Garret o’yinlarga tasodifan tushib qolgan. Chunki u Yunonistonda o’z

ta’tilini o’tkazib yurganda, Olimpiya o’yinlari haqidagi xabarni eshitadi va jamoa ro’yxatiga o’z ism-sharifini kiritadi. U umrida disk uloqtirmagan, faqat o’yindan 3 kun oldin mashq qilib o’rgangan. Uning tabiiy qobiliyati va sportdagi faoliyatlari Olimpiya chempioni bo’lishga sabab bo’lgan. 70 ming tomoshabin sig’adigan stadiondagilarning e’tiborini yunon dehqoni Sandros Adis jalb etadi. U marafon yugurishida g’olib kelgan (Marafon shahridan Afinagacha bo’lgan masofa – 42 km. atrofida). Afinadagi Olimpiya o’yinlari maqsaddagidek bo’lib o’tdi. Kubertenning boshlagan harakati to’la amalga oshdi. Bu XX asrning eng diqqatga sazovor tadbirlaridan biriga aylandi va Olimpiya o’yinlarining har to’rt yilda o’tkazib borilishiga asos soldi. Xulosa qilib aytganda, Xalqaro sport uyushmalarining tashkil etilishi va xalqaro sport musobaqalarining o’tkazilishi qadimgi yunon olimpiya o’yinlarini qayta tiklashga sabab bo’ldi. Bu yo’lda Yevropa mamlakatlarining hissasi g’oyat kattadir. Xalqaro Olimpiya o’yinlarini tashkil qilishdagi harakatlarda fransuz jamoat arbobi Pyer de Kubertenning tinimsiz va mashaqqatli mehnatlari hamda yunon xalqining o’z an’analariga sodiqligi tarixda o’chmas iz qoldirdi. I Olimpiya o’yinlari faqat ishtirok etgan davlatlarninggina emas, balki jahondagi juda ko’p mamlakatlarning sportchilari, yoshlari va mutaxassislarini dadil qadamlar bilan Olimpiya harakatini rivojlantirishga rag’batlantirdi. Xalqaro Olimpiya qo’mitasi (XOQ) va uning prezidentlari. Olimpiya Kongresslari XX asrning birinchi yarmida Xalqaro siyosiy voqyealar qanchalik murakkab bo’lmasin, Xalqaro Olimpiya qo’mitasi (XOQ) o’z faoliyatini yuksak darajada olib bordi. Bunda XOQ rahbarlarining xizmatlari juda katta bo’lganligini o’z davrining mutaxassislari e’tirof etishgan. Shu sababdan bu davrdagi XOQ prezidentlari haqida ba’zi bir ma’lumotlarni keltirish maqsadga muvofiqdir. Hozirgi zamon olimpiya o’yinlarining asoschisi Pyer de Kuberten Olimpiya harakatiga 20 yil (1896-1925) rahbarlik qildi. Ta’kidlanganidek, u hozirgi zamon

Olimpiya o’yinlarini o’tkazish yo’lda juda ko’p mehnat qildi, 1925 yilda o’z ixtiyori bilan Prezidentlik vazifasidan ozod etildi. U o’z arizasida kelajak uchun vasiyat sifatida olimpiya g’oyalarini rivojlantirish, har qanday qiyinchiliklarga qaramasdan, sportning tinch va ozod mehnat qilish yo’lidagi mohiyatini kuchaytirish zarurligini uqdirdi. Kuberten 1937 yil vafot etdi. Uning qabri Lozanna shahrida, uning vasiyatiga ko’ra esa yuragi Olimpiya shahrida saqlanib kelmoqda. 1925 yilda XOQ Prezidenti etib graf Andri de Baye-Latur (1876-1942) saylandi. U Belgiya davlati va Xalqaro sport arbobi bo’lib, 1906 yil Belgiya milliy Olimpiya qo’mitasini tashkil etuvchilardan biri hisoblanadi. Baye-Latur XOQni 17 yil davomida boshqardi. U XI Olimpiya o’yinlari arafasida Gitlerning Olimpiya o’yinlari qatnashchilari va g’oliblarini tabriklash uchun minbarga chiqishiga rozilik bermagan. Shunday bo’lsa-da, u bolshevizmga chinakam qarshi edi. Shu sababdan sovet sportchilari Olimpiya o’yinlarida qatnashishdan mahrum etilgan. 1942-1946 yillarda Olimpiya harakatining faollaridan shved Zigfrid Edstryom (1882-1964) XOQni vaqtincha boshqardi, 1946 yilda esa IV prezident qilib saylandi. U AQSh, Shveysariya va Shvesiyada ta’lim olgan, ixtisosiga ko’ra elektrik-muhandis edi. Talabalik yillarida qisqa masofalarga yugurish bo’yicha Shvesiya rekordchisi ham bo’lgandi. U 1920 yil XOQga a’zo qilib saylandi. 1921 yildan ijroqo’m a’zosi va 1931 yildan boshlab XOQ vise-prezidenti bo’lgan. U 1952 yilda 70 yoshida Prezidentlikdan ozod etildi. 1964 yil 18 martda vafot etdi. Olimpiya o’yinlari davomida XOQning faoliyatlari rivojlandi. XOQ rahbarlarining xizmati yana shundaki, o’yinlarda xalq irodasi va sportchilarning faoliyatlarini turli ramzlar (simvollar) va atributlar bilan ifoda etishda yangiliklar yaratdilar. Qo’yidagi ana shu belgilar va ramzlar haqida qisqacha ma’lumotlar beriladi. Olimpiya ramzi – bir-biriga ulangan besh halqa. Ular yashil, qora, qizil, sariq va ko’k rangda tasvirlanib, besh qit’ani bildiradi. Bu 1913 yilda Kuberten taklifi bilan tasdiqlangan.

Olimpiya belgisi (emblema) – besh halqa ramzi bilan birga qo’shib, yil, shahar nomi va mamlakatning Olimpiya harakatidagi belgilari (nishon) ifodalanadi. Olimpiya mash’alasi – Olimpiya shahrida quyosh nuridan maxsus usulda mash’ala yoqiladi. U turli vositalar orqali Olimpiya o’yinlari o’tkaziladigan joyga yetkazib beriladi. Bu an’ana 1936 yil XI Olimpiya o’yinlaridan buyon davom etib keladi. Olimpiya shiori (deviz): «Tezroq, balandroq, kuchliroq!» («Sitius, altius, fertius!») – Olimpiya harakatini bildiradi. Bu shior 1895 yil Kubertenning safdoshi va o’rtog’i Dominikan ordeni sohibi, din xodimi Martin Xidon tomonidan taklif etilgan va 1913 yilda bu shior XOQ tomonidan tasdiqlangan. 1920 yilda VII Olimpiadada birinchi marotaba bu shior o’qiladi. Olimpiya qasamyodi. Sportchilarning Olimpiya qasamyodi Kuberten tomonidan ishlab chiqiladi va VII Olimpiya o’yinlarida (1920) amalga oshiriladi. Shu o’rinda aytish lozimki, Olimpiya o’yinlari hakamlari ham qasamyod qiladilar. Bu esa 1968 yildan buyon amalda qo’llanib kelinmoqda. Olimpiya gimni. Gimn 1896 yilda yaratilgan. Kostas Palomov so’zi va Sipros Samar musiqasi bilan yaratilgan Olimpiya gimni rasmiy ravishda 1957 yilda XOQ tomonidan tasdiqlanadi. Olimpiya medallari va yorliqlari: oltin medal – kumushdan yasalib, uning usti 6 g. oltin bilan qoplangan. Kumush medal esa 925 probali kumushdan tarkib topgan. Bronza medali. Ular 1, 2, 3-o’rinlar uchun mo’ljallangan. Diplomlar (yorliq) 1-6-o’rinlarni egallagan sportchilar va jamoalarga taqdim etiladi. Olimpiya mukofotlari: orden va kubok. Ordenlar oltin, kumush va bronzalardan iborat bo’lib, Olimpiya harakatiga qo’shgan ulkan hissalari uchun rahbar shaxslarga yuksak sport natijalariga ega bo’lgan sportchilarga beriladi. Bu 1975 yilda tasdiqlangan. Olimpiya kubogi 1906 yilda tasdiqlanib, Olimpiya sport turlarida katta yutuklarga erishgan jamoalarga beriladi. Olimpiya nishonlari (atributlar): nishonlar (znachok), tamg’alar (monet), ramzlar (talismon), piktogrammalar va h.k. hisoblanadi. Bu nishonlar Olimpiya o’yinlarini o’tkazuvchi shahar va tashkiliy qo’mita tomonidan tayyorlanadi.

Ma’lumki, Olimpiya Xartiyasi birinchi kongressda (1894 y.) qabul qilinib, ko’p sohalarda keyinchalik o’zgartirishlar kiritilgan. Shunday bo’lsa-da, uning asosi (Kuberten ishlab chiqqan mazmuni) hozirgi davrda ham o’z kuchini yo’qotgan emas. Xartiya asosida XOQ milliy Olimpiya qo’mitalari, Xalqaro sport federasiyalari, xalqaro sport uyushmalari va boshqa aloqador tashkilotlar bilan hamkorlikda ish olib boradi. Olimpiya kengresslari. Birinchi XOQ kongressi (1894) haqida o’tganligi boblarda bayon etildi. 1897 yil ikkichi kongress Gagada o’tkaziladi. U sport pedagogikasi va gigiyenasiga bag’ishlangan. Uchinchi kongress 1905 yilda Bryusselda o’tkaziladi. Unda maktablar, universitetlar, shahar va qishloq jamoalari (obshina), armiya va xotin-qizlar orasida jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish masalalari muhokama qilinadi. Keyingi uchta kongress (1906 yil Parijda, 1913 yil Lozannada, 1914 yil Parijda) dasturlariga san’at, adabiyot va sport, sport psixologiyasi, olimpiya qoidalari kiritilgan edi. Olimpiya o’yinlari va harakatining obro’-e’tiborini oshirishda keyingi o’tkazilgan kongresslar katta rol o’ynagan. VII kongress 1921 yil Lozannada, VIII kongress – 1925 yil Pragada, IX kongress – 1930 yil Berlinda o’tkazilgan. Ularda havaskorlik sporti, o’yinlarining muddatlari, dasturlari, xotin-kizlarning sportda qatnashishi, yoshlar sportini rivojlantirish va boshqa masalalar muhokama etilgan. Kongresslardagi g’oyalar va muammolar omma orasida jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishga katta hissa qo’shgan. Bu bobda qisqacha xulosa sifatida aytish mumkinki, XX asrning birinchi yarmi jahon sport jamoatchiligi hayotida juda katta burilish bo’ldi. Olimpiya o’yinlari Yevropa va Amerika mamlakatlarida keng quloch yozdi, taniqli va iqtidorli sportchilar soni ko’paydi. Yozgi va qishki Olimpiya o’yinlaridagi natijalar, ko’tarilgan g’oyalar, shiorlar va o’tkazilgan boshqa turli xil madaniy tadbirlar yoshlarning sportga bo’lgan qiziqishlari, intilishlarini tobora kuchaytirib yubordi.

Xalqaro Olimpiya harakatini rivojlantirishda milliy Olimpiya qo’mitalari (MOQ) va XOQ prezidentlari, rahbar xodimlarining faoliyati olqishlarga sazovor bo’ldi. XOQning faoliyatini mustahkamlashda o’tkazilgan kongresslar muhim ahamiyat kasb etdi. Olimpiada kongresslari va hozirgi davr muammolari. Hozirgi davr olimpiada harakati va olimpiada o’yinlari katta qarama- qarshiliklar zamonida rivoj topmoqda. Davr taqozosi blan olimpizm mavjudligi haqida XOQ rahbarlari davlat arboblari, ba’zi sport uyushmalari xodimlari har xil nazariyalar, dasturlar (konsepsiya) Olimpiya harakati va Olimpiya o’yinlari, ulardagi tijorat ishlari, kelajakdagi o’yinlarni o’tkazadigan joylar haqida o’zlariga katta baho berishmoqda, turli bashoratlar qilishmoqda. Olimpiya kongresslari, 1973 y. Varnada (Bolgariya) o’tkazilgan X Olimpiya kongressi olimpiya harakati muammolarini butunlay hal qilishga kirishdi. Uning kun tartibida: hozirgi davr olimpiya harakati va uning rivojlanish istiqbollari; XOQ, XSF va MOQning o’zaro munosabatlari, keyingi olimpiya o’yinlarining qiyofalari kabi masalalar muhokamaga qo’yildi. Kun tartibidagi masalalarning barchasini hal etisha olmagan bo’lsa-da, uch tomonlama (XOQ, MOQ va XSF) komissiya tuzildi. Shuningdek, kongress yakuni hujjatlari («Uch tomonlama komissiyaning xulosalari», «Jahonning barcha sportchilariga murojaat») olimpiya harakatining keyingi demokratlashishiga ancha turtki bo’ldi, kongress dunyodagi barcha sportchilarga murojaat qabul etib, ularni halqaro tinchlik va do’stlikni mustahkamlash hamda Olimpiya harakatining sofligi yo’lida kurashishga chaqirdi. Olimpiya harakatini yanada rivojlantirishda 1981 yilda Baden-Badenda (Germaniya) o’tkazilgan XI kongress muhim ahamiyat kasb etdi. Bunda uchta masala muhokamaga qo’yildi: keyingi olimpiya o’yinlari; sportda xalqaro do’stlik aloqalari; olimpiya harakatining istiqbol yo’llari. Muhokama jarayonida keyingi olimpiya o’yinlarini o’tkazish masalasi munozaralar, bahslarga sabab bo’ldi, turli munosabatlar izhor etildi. Shuningdek, hozirgi davr olimpiya harakati xususida ham har xil fikrlar bildirildi.

Kongressda XOQning 82 a’zosi, XSFning 37 vakili va Milliy Olimpiya qo’mitalarining (MOQ) 149 vakili ishtirok etdi. Kongressda ilk bor 34 nafar Olimpiya chempionlari ham qatnashdi. Kongress tomonidan yakunlovchi qaror (deklarasiya) qabul qilinib, unda quyidagi jihatlar bayon etilgan edi. - Olimpiya o’yinlarida «ochiq o’yinlar» uchun joy yo’q; - Olimpiya o’yinlariga sportchilarni qo’yish tamoyillari («26-qoida» Olimpiya xartiyasi) saqlanib qolaveradi; - Olimpiya (marosimlari) har doimgidek davom etadi; - Olimpiya o’yinlarini turli mamlakatlarda o’tkazish amaliyoti davom ettiriladi; - Olimpiya o’yinlarini tashkil qiluvchi qo’mita va XOQ, XSF, MOQlarining o’zaro munosabatlari yanada mustahkamlab boriladi; - Doping iste’mol qiluvchilarni yanada qattiqroq jazolash choralari ishlab chiqiladi; - sportda kamsitish faoliyatlariga qarshi kurash davom ettiriladi; - «Olimpiya birdamligi» dasturini bajarishda qatnashuvchilar sonini ko’paytirish, taraqqiy etayotgan mamlakatlarga ko’maklashish tadbirlari rejalashtiriladi; - matbuot, teleradio orqali sport harakatidagi ijobiy jihatlarni ko’proq yoritish, yoshlarning sportga qiziqishini tarbiyalashga e’tibor berish; - mamlakatlarning hukumatlaridan olimpiya harakatini rivojlantirishda ko’mak so’rash; - Xotin-qizlarning sport harakatiga rahbarlik qilishlariga keng yo’l ochish; XX asrda Olimpiya harakati rivojlanishi asosiy yakunlarini 1994 yil 29 avgust – 3 sentyabrda Parijda o’tkaziladigan XII Olimpiya kongressi ko’rib chiqdi. Bunda 3000 kishi ishtirok etdi, ya’ni XOQ (101), XSF (132), MOQ (407), shuningdek, murabbiylar, sportchilar, olimlar, ommaviy axborot vositalari, davlat va nodavlat tashkilotlarining vakillari qatnashdi. Kongressga X.A.Samaranch raislik qildi. Bunda to’rtta masala muhokama etilib, har biri bo’yicha tavsiyalar qabul qilindi, ya’ni:

1. Hozirgi (davr) Olimpiya harakatining jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishga qo’shayotgan ulushlari (hissalari). 2. Jamiyatda sportchining o’rni va roli. 3. Sport ijtimoiy hayotda (sport va siyosat, sport va iqtisod, sport barcha uchun, taraqqiy etayotgan mamlakatlarda sport). 4. Sport va ommaviy axborot vositalari. Kongressdagi mulohazalar, muzokaralarda XX asr davomida sportchilar mahoratini oshirish, yoshlarni tarbiyalashda olimpiya harakati, olimpiya o’yinlari g’oyat katta ahamiyatga ega bo’lganligi ta’kidlangan. Katta sportda sportchilarni tayyorlashda ilmiy-texnik taraqqiyot natijalari, zamonaviy uskunalardan keng foydalanish zarurligi alohida qayd etildi. Sportning ijtimoiy-tarbiyaviy va iqtisodiy salohiyati tobora oshib borayotganligi tufayli davlat rahbarlariga uni tobora rivojlantirishda yordam ko’rsatib turishlari, tavsiya etildi. Jismoniy tarbiya va sportning mohiyati, olimpiya g’oyalarining ahamiyati o’sib borayotganligini e’tiborga olgan holda, matbuot, teleradio faoliyatlarini maqsadli yo’naltirish ham taklif etildi. Hozirgi zamon xalqaro sport va olimpiya harakatida XII Kongressdan keyin ham qator jiddiy muammolar saqlanib qolayotganligi ma’lum bo’ldi. Ulardan biri dopingdan foydalanish, 2-si Olimpiya o’yinlari va boshqa musobaqalarda hakamlikdagi odillik masalasi edi. Hozirgi davrda sport natijalarining o’sishi tufayli sportchilarni tayyorlashda ma’lum qiyinchiliklar vujudga kelmoqda. Shu sababdan ba’zi bir murabbiylar sportchilar faoliyatini sun’iy ravishda (doping asosida) kuchaytirmoqda. Olimpiya o’yinlarining yaxshi an’analarini saqlash yo’lida fidokorona mehnat qilayotganlar bu yo’lda qattiq kurashlar olib bormoqda. Turli xil moddalarni qabul qilish sportchilar salomatligiga putur yetkazadi, o’zaro munosabat, do’stlik va hamkorliklarga barham beradi. Shu sababdan 1962 yil Moskvada bo’lib o’tgan XOQ sesisiyasida maxsus rezolyusiya qabul qilingan, unda dopinga qarshi kurashda faol ishlash zarurligi uqdirilgan edi. Shunga qaramasdan, bu nuqson kamayish o’rniga tobora kengaymoqda. 1970-2005 yillar

orasida har xil sport turlarida o’nlab jiddiy, hatto fojiaviy hodisalar hisobga olingan. IX Panamerika mintaqaviy o’yinlarda AQShning 13 ta yengil atletikachisi doping ishlatganligi uchun o’yinlardan chetlashtirilgan. XII Osiyo o’yinlarida (Xirosima, 1994) 11 ta xitoy sportchisi (qizlar ham) man etilgan gormonal preparatlarni ishlatganligi uchun musobaqalardan ozod qilingan. Shu sababdan XOQ tomonidan so’nggi olimpiya o’yinlarida dopinga qarshi xizmat komissiyalari tuzildi. Xalqaro sportda doping ishlatish hollarining ko’payishi sababli XOQ 1999 yil 2-4 fevralda Xalqaro konferensiyada buni maxsus masala qilib ko’tarib chiqdi. Sportda bellashuvlarning halol, odilona bo’lishini ta’minlashda hakamlik omili ancha ustuvor turadi. XOQ xartiyasi va XSFlarning nizomlarida hakamlarning haqqoniy, adolatli bo’lishi alohida ta’kidlangan. Shunga qaramasdan, olimpiya o’yinlari xalqaro sport musobaqalari va ular bilan aloqador faoliyatlarda hakamlar, tashkilotchi rahbarlar orasida g’irromlik, vijdonsizlik, hatto sotqinlik holatlari ko’p uchramoqda. Ularni butunlay yo’q qilish yo’lida mutaxassislar, axborot vositalari izchil kurash olib bormoqda. Konkida figurali uchish, badiiy va sport gimnastikasi, boks, kurash, sport o’yinlarida natijalar bir yoki bir necha hakamlarning subyektiv fikrlari bilangina baholanadi. Bunday holatlarda ko’pincha chalkashlik yuz beradi yoki ataylab tarafkashlik qilish kuzatiladi. Bu holatlar maxsus yig’ilishlarda ko’rib chiqiladi va nohaq hakamlar jazolanadi. Shu sababdan hakamlik muammolari ilmiy-texnik jihatdan o’rganilib, eng zamonaviy texnik vositalardan foydalanishga o’tilmoqda. Ularning dalillari esa hakamlar hay’ati va nazorat qo’mitalarining ko’z oldida qayta namoyish etiladi. Bu o’rinda futbol o’yinidagi jiddiy harakatlarni video tasvirga olish va qayta ko’rsatishni misol tariqasida keltirishning o’zi kifoyadir. Olimpiya harakatida o’yinlar dasturi masalasi qattiq kurashlarga sabab bo’lmoqda. Sportning u yoki bu turini kamaytirish yoki ko’paytirishga qaratilgan harakatlar o’yinlarning to’xtatilishi darajasigacha olib borishi mumkin. Shu sababdan sport turlari hozirgi davrda jamiyat taraqqiyotiga mos kelishi lozim. O’yinlar ilmiy-texnika taraqqiyoti, umumiy ijtimoiy taraqqiyot jarayonlarini

hisobga olmog’i, sportning kurashchanlik, go’zallik, hamjamiyatlik, do’stona muhiti yaratish tamoyillariga tayanishi shartdir. Hozirgi davr muammolaridan biri XOQ, MOQ, XSF faoliyatlarini muvofiqlashtirib turishdan iborat. Keyingi olimpiya o’yinlarining talab darajasi tashkil qilinishi shunga bog’liq bo’lib qolmoqda. MOQ hukumat tashkilotlari bilan, XOQ esa YuNESKO va BMT bilan uzviy aloqada ish olib bormog’i kerak. XX asr oxirida jahonda yuzaga kelgan tub o’zgarishlar xalqaro sport va olimpiya harakatida yo’nalishlari, tamoyillari, va me’yorlarning qayta ko’rib chiqilishini taqozo etmoqda. Bu holatlar ijodkorlik g’oyalarini siyosiy va sport harakatida qo’llashni talab etadi. Olimpiya xartiyasi, XSU va SIYePS nizomlarida umuminsoniylik, ahloq, oliyjanoblik tamoyillari va me’yorlari o’z ifodasini topmog’i kerak. Buning uchun hozirgi zamon Olimpiya sporti modelini ishlab chiqish maqsadga muvofiq bo’ladi. Hozircha bu model kommersiya va u bilan bog’liq jarayonlarga asoslanmoqda. Bu esa ayrim sportchilarni g’alaba uchun kurashda hyech qanday yo’ldan qaytmaslikka, hatto olimpiya o’yinlarining yuksak g’oyalariga zid harakat qilishga ham undayapti. Xalqaro Olimpiya harakati sportga tijorat ishi sifatida ortiqcha qarash tufayli ko’p zarar ko’rmoqda. Olimpiya o’yinlari chog’ida ba’zi firmalar o’z mahsulotlarini namoyish qilish, sotishni (yarmarka) tashkil etayaptilar, bu yirik sport tadbiri ishbilarmon va tijoratchilarning foydasiga xizmat qilishi mumkinligi havfi tug’ilmoqda. Kommersiya faoliyati Olimpiya o’yinlarining insonparvarlik va tarbiyaviy qiymatini yo’qotish va hatto Olimpiya harakatini buzishgacha olib borishi mumkin. Bu jihatlar XOQning ba’zi a’zolari ichida ham mavjudligi tabiiydir. Ular korrupsiya (poraxo’rlik) bilan shug’ullanadilar. Navbatdagi olimpiya o’yini shahrini tanlash, turli mahsulotlarni namoyish qiluvchi firmalar, tashkilotlar bilan

shartnomalar tuzish, o’yinlarda yuqori o’rinlarga chiqish va h.k. uchun xizmat qilishlari mumkin. Bu sohalarda millionlab dollarlar «oyoqqa» turadi. 1998 yil dekabrida 80 yoshli M.Xodler XOQ a’zosi, Qishki sport turlari xalqaro assosiasiyasining prezidenti, o’tmishda XOQ viseprezidenti sifatida XOQning ba’zi a’zolarini poraxo’rlikda aybladi. Bunda 1998 yilda Solt-Leyk-Siti shahrining 2002 yil Olimpiya o’yinlari joyi qilib tanlanishi va, shuningdek, o’tgan Olimpiya o’yinlari shaharlari Atlanta va Naganoni tanlashda ham qo’yilgan xatolar dalil qilib ko’rsatildi. XOQning maxsus komissiyasi Prezident X.A.Samaranch taklifi bilan buni o’rganib chiqdi va dalillar tasdiqlandi. 1999 yil 17-18 martda Lozannada favqulodda 108-sessiya chaqirildi. Unda X.A.Samaranch taklifi bilan komissiya xulosalari muhokama etildi. Ba’zi a’zolar XOQ tarkibidan o’chirildi, ba’zilarga qattiq hayfsan e’lon qilindi. Bu sessiyaning qarori keyingi olimpiya o’yinlarini o’tkazish, xalqaro olimpiya harakatini boshqarishda o’rnak bo’lishiga ishonch bildirildi. 2000 yil kuzida XOQ prezidenti X.A.Samaranchning lavozimdagi muddati tugadi. Lekin Sidneyda (Avstraliya) bo’ladigan XXVI Olimpiya o’yinlarini o’tkazish va uni yakunlashgacha u o’z lavozimida faoliyat ko’rsatdi. X.A.Samaranch yoshi 80 dan oshganligi tufayli iste’foga chiqishini ma’lum qildi. 20 yildan (1980-2000 y.) ortiq davr mobaynida u XOQ Prezidenti sifatida xalqaro sport va olimpiya harakatining rivojlanishi yo’lida katta mehnat qildi. Buni sport olamining yetakchi va rahbar xodimlari tan olishdi. 2001 yil 13 iyulda Moskvada XOQning 112-sessiyasi bo’lib o’tdi. Sessiyada asosan navbatdagi (2008 y.) o’tkaziladigan Olimpiya o’yinlari shahrini belgilash va yangi prezidentni saylash kabi masalalar muhokama etildi. Olimpiya o’yinlarini o’tkazishga nomzod bo’lgan shaharlar anchagina edi. Ovozga Osaka, Parij, Istambul, Pekin va Toronto shaharlari qo’yildi. Natijada, Pekin ko’pchilik ovoz olib, XXIX Olimpiya o’yinlarini qabul qiladigan bo’ldi. Yangi prezident lavozimiga amerikalik huquqshunos ayol Anita Dafranta, koreyalik diplomat Kim Yong Un, kanadalik iqtisodchi Richard Padid, vengriyalik

sobiq qilichboz Pal Shmit va belgiyalik shifokor Jak Rogg nomzodlik qilishgan edi. Ovoz berish ikki bosqichda o’tkazildi. Birinchi bosqichda Amerika vakili nomzodi tushib qoldi. Ikkinchi bosqichda esa belgiyalik 59 yoshli shifokor Jak Rogg ko’p ovoz olib, barcha nomzodlar ustidan g’olib chiqdi. «Sport» gazetasining (№ 56-57-son 2001 y. 18 iyul, O’zbekiston) ma’lumotlariga qaraganda, Jak Rogg 1942 yil 2 may kuni Gent shahrida to’g’ilgan. U tibbiyot fanlari doktori, jarroh; ingliz, fransuz, nemis, golland va ispan tillarida gaplasha oladi. Regbi va yelkanli kema sporti bilan shug’ullangan. Yelkanli kema sporti bo’yicha 6 marta Belgiya chempioni, uch bor olimpiada (1968, 1972, 1976 yillar) o’yinlari ishtirokchisi. U Yevropa Olimpiya qo’mitasi Prezidenti (1989 y.) Insbruk, Kalgarida o’tkazilgan qishki Olimpiya o’yinlari missiyasi rahbari, Moskva (1980), Los-Anjeles (1984) va Seul (1988) Olimpiadalari missiyasi rahbari bo’lgan. Dopingga qarshi Butunjahon Ittifoq agentligi (ADA) a’zosi, 1991 yildan XOQ a’zosi, Olimpiada harakati, Olimpiada dasturi va olimpiada komissiyasi a’zosi. XXVII va XXVIII Olimpiada o’yinlari muvofiqlashtirish komissiyasi rahbari. Xulosa shundan iboratki, XX asrning ikkinchi yarmida bo’lib o’tgan Olimpiya o’yinlari, kongresslari va turli sport tadbirlari Olimpiya harakatini rivojlantirishi hamda uni davr talablari asosida demokratlashtirish yo’llari ancha ijobiy bo’ldi. Bunda XOQ prezidenti X.A.Samaranch, Xalqaro sport uyushmalari rahbarlari, eng muhimi Olimpiya o’yinlarini o’tkazuvchi mamlakatlarning hamkorliklari ancha kuchaydi. Hozirgi davr sport muammolarini hal etishda jahon jamoatchiligi birdamligi yuzaga keldi.

Adabiyotlar: 1. Jismoniy tarbiya tarixi. Darslik (tarjima), T., «O’qituvchi», 1975. 2.Abdumalikov R., Eshnazarov J.E., Ajdodlar jismoniy madaniyat tarixini o’rganish masalalari, O’quv qo’llanma, T., Matbuot, 1993. 3.Eshnazarov J., Jismoniy madaniyat va sportni boshqarish. Darslik, Toshkent, “Fan va texnologiya”, 2008. 4.Arxiv .uz 5.Ziyonet.uz

Похожие

Voleybolning vujudga kelishi va rivojlanish tarixi

Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrlarda jismoniy tarbiya va sport

Rossiya va Sobiq SSSRda jismoniy madaniyat va sport

Yangi davrda jismoniy tarbiya

O’zbekiston mustaqilligi davrida (1991-2009) jismoniy tarbiya va sport taraqqiyoti