logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Физическая культура
  4. Voleybolchilar tayyorlash jarayonini boshqarish

Voleybolchilar tayyorlash jarayonini boshqarish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

123.5 KB
Скачать
Voleybolchilar tayyorlash jarayonini boshqarish Reja: 1. Boshqaruv jarayoni haqida tushuncha 2. Rejalashtirish va tayyorgarlik jarayoni 3. Pedagogik va tibbiy-biologik nazorat Boshqaruv jarayoni haqida tushuncha Ko&#39;p yillik sport trenirovkasi jarayonida yuqori malakali voleybolchilar va voleybol jamoasini tayyorlash uzoq muddatli pedagogik jarayon bo&#39;lib, uni murabbiy boshqaradi. Boshqaruv deganda biror bir obyektga muntazam ta&#39;sir ko&#39;rsatib, shu ta&#39;sir natijasida aniq bir maqsadga erishish uchun hosil qilingan o&#39;zgarish tushuniladi. Sportda tayyorlash jarayoniga murakkab dinamik tuzim sifatida qaralib, uni boshqaruvchi subyekti vazifasini pedagog-murabbiy, boshqaruv obyektlari vazifasini esa sportchilar, jamoalar yoki o&#39;quv gruppalari bajaradi. Sport tayyorgarligi tuzimining murakkabligi shundan iboratki, u katta qismdagi bir-biri bilan bog&#39;langan va bir-biri bilan harakat qiladigan jarayonlar (texnik, taktik, psixologik va boshqa)dan iborat. Sport tayyorgarligi natijasida sportchilarning bir holatdan ikkinchi holatga o&#39;tishi kuzatiladi. Bu jarayon tuganmasdir. Sport tayyorgarligini boshqarishning asosiy farq qiladigan xususiyati shundan iboratki, bunda murakkab, o&#39;z-o&#39;zini boshqaruvchi odam obyekti tashkil etadi. Bu murabbiyga sportchining o&#39;zini boshqarish qobiliyatini har xil yo&#39;l bilan rivojlantirish vazifasini qo&#39;yadi. Sport tayyorgarligining samarasi to&#39;g&#39;ridan-to&#39;g&#39;ri sportchi o&#39;zini boshqarish va o&#39;zini mukammallashtirish qobiliyatiga bog&#39;liq. Murabbiy-sportchi-jamoa-murabbiy o&#39;zaro uzviy tizimi doirasida olinadigan axborot-ma&#39;lumotlar maqsadli boshqaruvga asos bo&#39;lishi darkor. Boshqaruvning muhim shartlaridan biri, bu sportchining o&#39;zini boshqarish va o&#39;zini mukammallashtirish qobiliyatini faol rivojlantirishga yo&#39;naltirilgan ijodiy hamkorlikdan iborat. Boshqaruvning asosiy vazifalari - mashg&#39;ulotlarni rejalashtirish va tashkil qilish, nazorat qilish va qiyosiy tahlil qilish bilan ifodalanadi. Bularning hammasi boshqaruvning davriyligini va to&#39;xtovsizligini ta&#39;minlovchi yopiq halqa hosil qilib, bir-biri bilan o&#39;zaro harakat qiladi. Boshqaruv jarayoni bir mashg&#39;ulot davomida yoki bir hafta davomida, bosqichda, yillik tayyorgarlik sikllari bo&#39;ylab davom etadi. Tayyorgarlikning asosiy shakllari. Voleybolchilar tayyor-lashning asosiy shakllari sport mashg&#39;ulotlari va musobaqalarda ishtirok etish jarayonlaridan iborat. Ular bir-biri bilan bog&#39;langan, lekin shu bilan birgalikda boshqaruvning asosiy vazifalari mazmunini aniqlovchi o&#39;ziga xos xususiyatlarga ega. Shu sababli tayyorgarlikni boshqarish 2 bo&#39;limga bo&#39;linadi: 1. Mashg&#39;ulot jarayoni va musobaqaga tayyorgarlik ko&#39;rishni boshqarish. 2. Musobaqa jarayonidajamoani boshqarish. Rejalashtirish va tayyorgarlik jarayoni Boshqaruvning asosiy vazifalardan biri rejalashtirishdir. U nafaqat butun tayyorlanish jarayonining mazmunini, balki murabbiyning ish faoliyatini ham tartibga soladi. Rejalashtirish bu kelajakni ko&#39;ra bilish va uni oldindan aytib bashorat berishni bilish demakdir. Voleybolchilar va voleybol jamoalari faoliyatini rejalashtirish, o&#39;rgatish va trenirovka mashg&#39;ulotlari qonuniyatlari, prinsiplari, uslub va vositalarini qo&#39;llash texnologiyasiga asoslanishi lozim. Voleybol - bu jamoa o&#39;yini, shuning uchun rejalashtirish ham jamoa uchun, ham o&#39;yinchi uchun tuziladi. Voleybol ham boshqa jamoali sport o&#39;yinlari turlariga o&#39;xshab qarshi jamoa bilan kurashda nafaqat shaxsiy, balki jamoa o&#39;yinlarining birgalikdagi harakatini mukammallashtirish xususiyati bilan ifodalanadi. Shu sababli texnik, taktik va o&#39;yin tayyorgarligini maqsadli shakllantirish o&#39;ta muhim shartlardan biridir. Tayyorgarlik turlariga ajratiladigan vaqt taxminan quyidagicha taqsimlanadi: jismoniy tayyorgarlik - 20%, texnik - 30%, taktik, o&#39;yin va musobaqa tayyorgarligi - 50%. Bu raqamlar o&#39;yinchilarning yoshi, malakasi va tayyorgarlik darajasiga qarab o&#39;zgarishi mumkin. Mashg&#39;ulot rejalarini tuzishda guruhda yoki jamoada shug&#39;ullanuvchilar yoshi, malakasi, tayyorgarlik darajasi, moddiy-texnik bazaning shart-sharoitlari va jamoa oldida turgan asosiy vazifalar e&#39;tiborga olinadi. Ishlab chiqilgan rejalarga o&#39;quv-mashg&#39;ulot va musobaqa jarayonlarida qayd etiladigan real ko&#39;rsatkichlar, kuzatuy hamda ilmiy-tadqiqot natijalar asosida maqsadli o&#39;zgartirishlar yoki qo&#39;shimchatadbirlar kiritilishi mumkin. Har bir o&#39;yinchi va jamoaga alohida istiqbol rejasi (4 yilga), yillik reja, mezo - va mikrosikllar rejalari 0°« У reja, tezkor reja) tuzilishi darkor. Rejalashtirilgan mashg&#39;ulot va musobaqa yuklamalarini o&#39;zlashtirish samaradorligini obyektiv va asosli baholash uchun tayyorgarlik turlari bo&#39;yicha erishilgan imkoniyatlar me&#39;yoriy testlar asosida nazoratidan o&#39;tkazilib turilishi lozim. Rejalashtirish turlari. Ko&#39;p yillik sport trenirovkasi uzoq muddatli pedagogik jarayon bo&#39;lib, u turli davr va bosqichlarga mo&#39;ljallangan o&#39;ziga xos maqsadli rejalashtiruv hujjatlari asosida boshqariladi. Yuqorida qayd etilganidek, ko&#39;p yillik tayyorgarlik jarayonini maqsadli boshqarish avvalambor 4 yilga mo&#39;ljallangan strategik hujjat -istiqbol rejasi asosida amalga oshiriladi. Istiqbol rejasi - bu jamoa va o&#39;yinchilar sport mahoratini takomillashtirishga qaratilgan konseptual dastur bo&#39;lib, unda yillik tayyorgarlik siklining turli davr va bosqichlari uchun belgilangan real maqsad va vazifalar hal etiladi. Jamoaning namunaviy istiqbol rejasi quyidagi tartibda tuzilishi mumkin: 1. Tayyorgarlikning maqsadi. Bunda asosiy musobaqalarda erishiladigan pirovard sport natijasi va mashg&#39;ulot jarayonining ustuvor yo&#39;nalishlari loyihalashtiriladi. 2. Jamoa tarkibi va zaxira tarkibni tayyorlash. Ushbu yo&#39;nalish bo&#39;yicha jamoaning imkoniyati, jamoa tarkibini aniqlash va zaxira voleybolchilarni tayyorlash vazifalari hal etiladi. 3. Musobaqalarda ishtirok etish. Bunda musobaqalarga tayyorgarlik ko&#39;rishga qaratilgan vazifalar amalga oshiriladi. Asosiy va oraliq musobaqalarga tayyorlovchi modellashtirilgan mashg&#39;ulotlar tashkil qilinadi hamda ularda erishiladigan natijalar bashorat qilinadi. 4. Mashg&#39;ulot yuklamalari. Mazkur yo&#39;nalishi bo&#39;yicha real holat aniqlanadi va vazifalar qo&#39;yiladi, tayyorgarlik yillari bo&#39;yicha mashg&#39;ulotlar yuklamalari hajmi rejalashtiriladi. 5. Tayyorgarlikning davriyligi. Yillik tayyorgarlik sikli va tuzilishi bo&#39;yicha vazifalar rejalashtiriladi. Tayyorgarlik davrlari, bosqichlar, ularning muddati va mazmuni belgilanadi. 6. Tayyorgarlik vositalari va darajasi . Vazifalar va har bir tayyorgarlik turi bo &#39; yicha mashg &#39; ulotlar yo &#39; nalishi rejalashtiriladi . 7. Hisobot, pedagogik va tibbiy nazorat. Nazorat sinovlari, tibbiy ko&#39;rik va boshqa barcha nazorat muddatlari belgilanadi. Individual istiqbol reja quyidagi tartibda ishlab chiqilishi mumkin: 1. Sportchining umumiy va antropometrik ko&#39;rsatkichlari. 2. Sportchining barcha yo&#39;nalishlar bo&#39;yicha ko&#39;rsatkichlari rejalashtiriladi: jamoadagi o&#39;yin funksiyasi, jismoniy sifatlar, texnik, taktik, nazariy, psixofunksional tayyorgarlik dinamikasi loyiha- lashtiriladi. 3. Tayyorgarlikning maqsadi va vazifalari: - asosiy maqsad va tayyorgarlik yo&#39;nalishi; - mashg&#39;ulotlar hajmi bo&#39;yicha vazifalar; - tayyorgarlik turlari bo&#39;yicha vazifalar; - musobaqalarda ishtirok etish bo&#39;yicha vazifalar. 4. Pedagogik va tibbiy nazorat natijalari: testlarni topshirish muddatlari belgilanadi. 5. 4 yilga tayyorgarlik turlari bo&#39;yicha ko&#39;rsatkichlar rejalashtiriladi. Yillik rejalashtiruv hujjati Yillik rejalashtiruv istiqbol rejalarining asosiy tarkibiy qismi bo&#39;lib hisoblanadi. Ushbu hujjatda rejalashtiriladigan tadbirlar tayyorgarlik davrlari va bosqichlar maqsadi, mohiyati, muddati hamda yo&#39;nalishiga muvofiq loyihalashtiriladi. Yillik tayyorgarlik 3 davrga - tayyorlov, musobaqa va o&#39;tish davrlariga bo&#39;linadi. Tayyorlov davri umumiy jismoniy tayyorgarlik (UJT), maxsus jismoniy tayyorgarlik (MJT) va musobaqaoldi tayyorgarlik bosqichlariga bo&#39;linadi. Musobaqa davri mahalliy va halqaro musobaqalar taqvimiga qarab mezo- hamda mikrosikl bosqichlariga ajratilishi mumkin. O&#39;tish davri yillik tayyorgarlik va musobaqalar mavsumi yakunlanganidan, toki yangi mavsum - yangi tayyorgarlik sikli boshlangunga qadar davom etadi. O&#39;yin davrida maxsus-ixtisoslashtirilgan yuklamalar hajmi imkoni boricha kamaytiriladi. Bu davr shartli ravishda uch bosqichga bo&#39;linishi maqsadga muvofiq. Masalan: agar o&#39;tish davri 30 kunni tashkil etsa, birinchi o&#39;n kun davomida yuklamalar (ixtisoslashtirilmagan yuklamalar: erkin yugurish, gimnastika, suzish va h.k.) hajmi va shiddati sekin-asta kamaytirilishi lozim. Ikkinchi o&#39;n kunlikda ish qobiliyatini tiklovchi, sog&#39;lomlash-tiruvchi va chiniqtiruvchi vositalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Uchinchi o&#39;n kun davomida sekin-asta ish qobiliyatini faollashtiravchi mashqlardan foydalanish tavsiya etiladi. Umuman o&#39;tish davrida asosiy e&#39;tibor funksional imkoniyatlarni oshirish va bioenergetik resurslar zaxirasini jamlashga qaratilish darkor. Yillik rejalashtiruv hujjatlari asosida, tezkor rejalashtiruv hujjatlari ishlab chiqilishi zarur: ishchi reja, mashg&#39;ulot bayonnomasi va mashg&#39;ulotjadvali. Ushbu tezkor rejalashtiruv hujjatlari yillik rejada loyihalashtirilgan barcha jarayonlarni yanada aniqlashtiradi va aksariyat hollarda joriy nazorat natijalariga ko&#39;ra mashg&#39;ulotlar hajmi, shiddati, mazmuni, takrorlanishi va yo&#39;nalishiga qisman yoki to&#39;liq o&#39;zgartirishlar, qo&#39;shimcha rejalarni kiritishi mumkin. Yillik tayyorgarlik siklining yillik rejasida 4 yilga tuzilgan istiqbol rejasidan joy olgan barcha ko&#39;rsatkichlar yanada aniqlashtiriladi. Jamoa tayyorgarligini rejalashtirish uchun odatda o&#39;quv rejasi, dasturi va o&#39;quv mashg&#39;ulot materiallarini o&#39;zlashtirish jadvali tuziladi. Ushbu hujjatlarda aks ettiriladigan mashg&#39;ulotlar yuklamasi, shiddati, yo&#39;nalishi, takrorlanishi ham turli nazorat va rasmiy musobaqalar (nazorat, sinov, Kubok musobaqalari, chempionatlar va h.k.) yillik tayyorgarlik siklining barcha davrlari va bosqichlarida qo&#39;yiladigan talablar doirasida rejalashtiriladi. Dasturda quyidagilar e&#39;tiborga olinishi darkor: 1) nazariy tayyorgarlik: shug&#39;ullanuvchilarning taktik tayyorgarligiga bilim, ko&#39;nikma va malakalar darajasi (hajmi); 2) shug&#39;ullanuvchilar erishadigan jismoniy taraqqiyoti, jismoniy tayyorgarligi va texnik mahorati (me&#39;yoriy talablar bo&#39;yicha); 3) nazariy mashg&#39;ulotlar mazmuni va yo&#39;nalishi; 4) tayyorgarlik turlari bo&#39;yicha o&#39;tkaziladigan amaliy mashg&#39;ulotlar mazmuni va yo&#39;nalishi. Dasturda har bir bosqich va davrlarga hamda musobaqaoldi tayyorgarlik sikllari bo&#39;yicha qo&#39;yiladigan maqsad va vazifalar o&#39;zining aniq ifodasini topishi lozim. Dasturni tuzilishi. Dasturda dastawal qisqacha muqaddima yoki tushuntirish xati beriladi. Unda shug&#39;ullanuvchi haqida ma&#39;lumotlar (bo&#39;yi, vazni, yoshi, o&#39;yin ampluasi va h.k.) keltiriladi. So&#39;ngra o&#39;quv mashg&#39;ulotlarini o&#39;tkazish uslublari, vositalari tayyorgarlik turlari bo&#39;yicha ko&#39;rsatib o&#39;tiladi. Yangi, ilg&#39;or innovatsion texnologiyalardan foydalanish, samarali taktik kombinatsiyalarni ishlab chiqish va qo&#39;llash choralari belgilanadi. Barcha tayyorgarlik turlari bo&#39;yicha mashg&#39;ulotlarga ajratiladigan yuklama hajmi, shiddati, yo&#39;nalishi tabaqalashtirilgan holda aks ettiriladi. Voleybolchilarning yoshi, tayyorgarlik darajasi (1-razryad, sport ustasi) mo&#39;ljallangan me&#39;yoriy, model va real talablar hamda test sinovlari turlari belgilanadi. Bundan tashqari har bir shug&#39;ullanuvchiga alohida individual reja ishlab chiqiladi. Mazkur reja quyidagi tartibda ishlab chiqilishi mumkin: 1. Shaxsiy ma&#39;lumotlar. 2. Sport-texnik tavsifi. 3. Maqsadi va vazifalari. 4. Tayyorgarlik turlari bo &#39; yicha bajaradigan vazifalari va o &#39; zlashtiradigan imkoniyatlar . 5. Tayyorgarlik jadvali. 6. Tibbiy-biologik nazorat. Joriy rejalashtirish. Joriy rejalashtirish alohida bosqichlarga yoki muddatlarga tuziladi. Joriy rejalashtirish o&#39;z ichiga ishchi reja, grafik, trenirovka mashg&#39;ulotining reja-bayonnomasi va mashg&#39;ulot jadvalini kiritadi (9,10 va 11- jadvallar). Bundan tashqari tezkor reja-mashg&#39;ulot bayonnomasi tuziladi. Mashg&#39;ulot bayonnomasi avvaldan qabul qilingan shakl bo&#39;yicha shu mashg&#39;ulotning mavzusi va vazifalari asosida o&#39;ziga xos mazmunda hamda tartibda ishlab chiqiladi. jadval O&#39;quv mashg&#39;ulot jarayonining ishchi rejasi shakli Mash g&#39;u - lotnin Sa na Va qti Mash g&#39;u lot maz Miqdorla Uslubiy ko&#39;rsat malarHaj m Shid dat jadval Mashg&#39;ulot bayonnomasi shakli Mashg&#39; ulot Mazm uni Miqdor lash Uslubiy ko&#39;rsatm Yillik tayyorgarlik grafigi Tayyor garlik Siklla r Kuzgi-qishki Bahorgi-yozgi Davrl ar Tayyorlov Musobaqa O&#39;tish Tayyorlov Musobaq a O&#39;tish Bosqic hlar Oyla rMusob aqalar Rasmi yNazor at Mash g&#39;ulot Mash g&#39;ulot Hajm i Ish kunlari soni Mashg&#39;ulo t kunlari Musobaq a kunlari Mashg&#39;ulot lar Tayyor garlik vosital ari Mashg &#39; ulotlar tayyorg arlik Mashg&#39; ulotlar 3. Pedagogik va tibbiy-biologik nazorat Sportchilar tayyorlash jarayonini samarali boshqarish puxta ishlab chiqilgan rejalashtiruv hujjat ( dastur ) lariga bog &#39; liqligi isbot talab qilmaydi . Lekin , rejalashtiruv hujjatlarini puxta ishlab chiqilishi ustuvor jihatdan pedagogik va psixofiziologik nazorat natijalariga asoslanishi shart . Binobarin , ko &#39; p yillik tayyorgarlik davomida yuqori malakali sportchilar tarbiyalash jarayonini boshqarishda nazorat sinovlarini muntazam o &#39; tkazish va olingan natijalarga asoslanish zamonaviy sport amaliyotining muhim hamda ustuvor shartlaridan biridir . Murabbiyning faoliyatida boshqarish funksiyasi « murabbiy ( subyekt ) <-> sportchi ( obyekt ) <-» murabbiy ( obyekt )» shaklidagi uzviy bog &#39; langan tizim asosida amalga oshirilishi darkor . Ushbu tizimda murabbiyning kasbiy - pedagogik faoliyati ( KPF ) quyidagi yo &#39; nalishlarda olib borilishi tavsiya etiladi . O &#39; quv - mashg &#39; uloti va musobaqa jarayonlarini nazorat qilishda quyidagi uslublardan foydalanish mumkim - mashg &#39; ulot va musobaqa jarayonini videotasvirga tushirish , stenografik usulda yozish , xronometraj olib borish : bunda quyidagi ko &#39; rsatkichlar e &#39; tiborga olinishi lozim : - jismoniy sifatlar, texnik-taktik tayyorgarlikni test sinovlari yordamida baholash; - kuzatish va mahoratni ekspert usulda baholash; - psixologik sifatlar (reaksiya, ko&#39;rish kerigligi, vaqt-oraliqni his qilish, xotira, diqqat, fikrlash, iroda va h.k.) va emotsional - motivatsion faollikni maxsus testlar asosida aniqlash; - funksional imkoniyatlar (nafas, yurak faoliyati, qon bosimi, analizatorlar va h.k.)ni maxsus testlar yordamida aniqlash. Mazkur nazorat tadbirlarini amalga oshirishda zaxiradagi o&#39;yinchilar, yordamchi murabbiylar, ilmiy xodimlar, psixologlar va shifokorlarning hamkorlikdagi faol ko&#39;magi alohida ahamiyat kasb etadi. Murabbiy o&#39;zining boshqaruv faoliyatida ushbu nazorat natijalari, ularni qiyosiy tahiili va berilgan tavsiyalardan unumli foydalanishi darkor. 12 va 13-andozalarda voleybolchilar tayyorlash jarayonini boshqarishda asoslanadigan omillar hamda rejalashtirish hujjatlarining turlari aks ettirilgan. 12-jadvalda esa o&#39;quv-mashg&#39;ulot jarayonini nazorat qilish uslublari va me&#39;yoriy testlari berilgan. Musobaqa ko&#39;rsatkichlari (%) Hujumda: - to&#39;p kiritish - ochkoli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va murakkablashtirilgan (©); - uzatish (2-chi to&#39;pni) - muvaffaqiyatli (aniq +), muvaffaqiyatsiz (noaniq -) va noaniq, lekin o&#39;yinda qolgani (- +); - zarba - muvaffaqiyatli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va o&#39;yinda qolgani (©); Himoyada: - hujumchi va to&#39;siqchilarni qo&#39;riqlash (straxovka) - muvaffaqiyatli (+) va muvaffaqiyatsiz; - kiritilgan to&#39;pni va zarbani qabul qilish - «yetkazish» - muvaffaqiyatli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va o&#39;yinda qolgani ( Ф ); - to&#39;siq qo&#39;yish - muvaffaqiyatli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va o&#39;yinda qolgani ( Ф ); Voleybolchilar 12-andoza Adabiyotlar: 1. O&#39;zbekiston Respublikasining «Ta&#39;lim to&#39;g&#39;risida»gi Qonuni. - Т .: «O&#39;zbekiston», 1997.-25 b. 2. O&#39;zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to&#39;g&#39;risida»gi qonuni. - Т .: «O&#39;zbekiston», 1997. - 16 b. 3. O&#39;zbekiston Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to&#39;g&#39;risida»gi Qonuni. - Т .: 27-iyul, 2000. 4. O&#39;zbekiston Respublikasi Prezidentining «O&#39;zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg&#39;armasi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to&#39;g&#39;risida»gi 29-avgust, 2004-yil 3481-son Farmoni. 5. Айрапетьянц Л.Р., Годик М.А. Спортивные игры. // Монография. Т.: Ибн Сино, 1991. - 160 с. 6. Айрапетьянц Л.Р. Волейбол. // Учебник для высших учебных заведений.Т.: Zar qalam . 2006. - 240 с. 7. Ayrapetyants L . R ., Pulatov A . A ., Isroilov h . X . Voleybol . // Oliy o &#39; quv yurtlari umumiy kurs talabalari uchun o &#39; quv qo &#39; llanma . T .: 2009. - 77 b . 8. Беляев A . B . Обучение технике игры в волейбол и её совершенствование. //Методическое пособие. М.: Олимпия. Человек., 2008. - 54 с. 9. Бержо. Волейбол высшего уровня. // Автор перевода с французского языка Ю.Б.Чесноков. М.: Олимпия. Человек, 2007. 31 с. 10. Волков Л.П. Теория и методика детского и юношеского спорта. Киев: Олимпийская литература, 2002. - 294 с.

Похожие

Turli yosh guruhlariga mansub voleybolchilar tayyorlash xususiyatlari
Voleybolchilar sport trenirovkasining umumiy asoslari
Musobaqalarda jamoani boshqarish (Voleybol)
Sport o‘yinlari - futbol, basketbol, voleybol gigiyenasi. Qilichbozlik, boks, kurash va og’ir atletika gigiyenasi
Yosh dzyudochilarni jismoniy sifatlarini tarbiyalashda harakatli o`yinlarni axamiyati