Спорт иншоотлари тарихи хакида кискача маълумот - Физическая культура - Рефераты

Спорт иншоотлари тарихи хакида кискача маълумот

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

www.arxiv.uz Спорт иншоотлари тарихи ҳақида қисқача маълумот Р Е Ж А: 1. Кириш. 2. Қадимги дунё спорт иншоотлари. 3. Ўрта асрлардаги спорт иншоотлари. 4. Янги ва энг янги даврларда спорт иншоотлари. 5. Олимпиада ўйинлари ўтказиш учун қурилган спорт комплекслари. 6. Хулоса.

www.arxiv.uz КИРИШ Жисмоний маданият ва спорт жамиятида мехнаткашларнинг соғлигини, қобилиятини ошириш манбаи, ишлаб чиқариш унумдорлигини ошириш ва ишлаб чиқариш кучларини шакллантиришда катта захира хисобланади. Бизнинг мамлакатимизда 10 миллионга яқин кишилар жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланмоқда. Жисмоний тарбия ва спорт машғулотлари учун замонавий иншоотлар қуриб бериш давлат ва ҳукуматимиз диққат марказида турибди, чунки бизнинг мамлакатимиз халқ соғлиги мустаҳкамлаш ёшларни мехнатга ва Ватан мудофаасига тайёрлаш давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Ҳозирги кунда спорт иншоотлари қурилиши мамлакат бўйича кенг доирада олиб борилмоқда. Бу ўз навбатида спорт қурилиши умумий қурилиш ишлари сохасида замонавий фан ва техника ютуқларига асосланган сохага айланди. Спорт иншоотларини қуришда спорт педагогикаси талабларини ҳисобга олган ва ўқув жараёнларининг специфик хусусиятларини асосланган ҳолда қурилиши керак. Ҳар бир спорт иншооти махсус ҳаво алмаштирувчи, иситиш, ёритиш, акустика (овоз ютувчи системага эга бўлган конструкциялар, шунингдек қўшимча ёрдамчи бинолар мавжуд. Спорт иншоотлари ҳар томонлама қулайликларга эга, эстетик жихатдан бежирим, спортнинг айрим олинган турлари учун мослаштирилган бўлиши шарт). Ҳозирги вақтда бу соха учун махсус лойихалаштириш тутлари, қурилиш материаллари ва техникалари ишлаб чиқарувчи корхона ва завод ишламоқда. Спорт иншоотини қуриш вақтида ундан рационал фойдаланиш хисобга олинган бўлиши керак. Юқорида айтилган спорт иншооти қурилиши ва уни эксплуатация қилишни ҳар бир ўқитувчи, тарбиячи раҳбар ва спорт базада ишловчи ходим бўлиш керак. Шу сабабли ҳам жисмоний тарбия сохасида тайёрланаётган кадрларни ўқитишда «спорт иншооти» фанга алохида эътибор бермоқда. Бу курснинг вазифаси қуйидагилардан иборат. 1. Спорт иншоотларини қуришда, унга қўйиладиган талаблар ва норматив кўрсатгичларни ўргатиш. 2. Спорт иншоотларидан фойдаланиш учун зарур бўлган билим ва амалий мамлакаларни ортириш. 3. Катта моддий ва пул маблағлари талаб қилмайдиган оддий спорт майдонлари қуриш тажрибасига эга бўлиш. 4. Спорт иншоотлари қуришни ташкил қилиш лойихалаштириш, қуриш маблағ билан таъминлаш ва эксплуатация қилишни билишдан иборат. Спорт иншооти дарслигида спорт қурилиши асослари ёритишган, спорт иншоотлари классификацияси берилган, ундан ташқари ориентлаштириш, қурилиш, маблағ билан таъминлаш ва хўжалик фаолияти тўғрисида маълумот берилади.

www.arxiv.uz Жисмоний тарбия ва спортнинг келиб чиқиш тарихи узоқ-узоқ даврларга бориб тақалади. Археологик казишмалар натижасида қадим замонлардаги тош асри даврида ҳам авлодларимиз махсус биноларда машқ бажара бошланган. Бундай қурилишлар Ҳиндистон, Миср (Египет) Ўрта Осиё ва Жанубий Америкадан топилган эгейлар маданияти тарихи маълумотларига қараганда Ўрта Ер денгизининг шахсий қисмларида эрамиздан олдинги III - IV асрларда жисмоний тарбиянинг энг антик шакиллари мавжуд бўлган. У ерда камон отувчи, акробатлар ва хўккиздан сакраётган одам расмлари сопол идишларга туширилган. Кнасс саройида олиб борилган қозишмада (Крией оролидаги қадимий шаҳар) жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланиш учун қурилган махсус бино топилган. Тарихдан маълум бўлишича жисмоний тарбия машқлари Грецияда, айниқса олимпиадалар ўтказилган даврларда кенг тараққий этади. 776 йилда (эрамиздан олдинги). Ҳар тўрт йилда олимпиада ўйинлари Грециядаги Олимпия қишлоғида ўтказила бошланиши билан спорт иншоотлари қурилиши бошланади. Чунки Олимпия ўйинларига махсус тайёргарлик билан бориш учун Қулдорчилик давлат (Поли) лада (сстмийлар, панафинейлар, пифий ва немейлар) ўйини ўтказилиб турилган, унинг учун махсус иншоотлар қурила бошланган. Ана шундай стадион қолдиқлари Грециянинг Олимпия, Дельфа, Пирес, Милеете ва бошқа районларидан топилган. Антик давр стадионлари уч даврга бўлинади: Эллин, эллинистик ва қадимий Рим даврлари. Қадимий грек шаҳарлари (полис) ҳар бир мустақил давлат ҳисобланадиган бўлиб, ўзаро фан, санъат ва спортда рақобат қилишар эди. Улар ўзаро яхши қўшничилик ва тинч мусобақалари қадимий Грецияда санъат ва спорт тараққиётига ижобий таъсир қилди. Шунингдек эллин даврнинг қурилиши архитектурасига катта таъсир қилди. Грек стадионлари ўзининг архитектурасига катталиги ва атрофидаги ландшортига мос қурилган. Ўша давр стадион мамлакат жамоат ҳаётидаги муҳим марказга айланди. Қадимги стадионлар асосан чопиш ва курашга мўлжалланган бўлиб, томошабинлар учун трибуна бўлмаган. Қадимги стадионларидан энг биринчиси Олимпия стадиони бўлиб, унда томошабинлар учун ҳам махсус жойлар қурилган эди.Ана шундан бошлаб, кейинги давр учун, ҳатто биз яшаётган давр учун ходим бўлиб қолди. Олимпия стадионнинг тупроқ йўлаклари бўлиб 20 кишига мўлжалланган. Старт ва финиш мармар плиталар билан белгиланар эди эллинистик давр стадионлари жамоатчилик маданият маркази бўлиб қолди. Трибуна нисбатан кичик қилиб қурилар эди, чунки унда асосан шаҳар ахолиси қатнашар эди. Мисол 100 минг кишилик Милеете шаҳри стадиони. Қадимий Рим даври эрамизнинг бошланиш даврларида, яъни Империя вужудга келиш даврига тўғри келади. Эрамизнинг II асрларга келиб спортга қизиқишнинг ошиши томошабинларнинг кўпайиши туфайли Афина ва Дельфа шаҳарларида стадион кенгайтирилиб реконструкция қилинди. Ареналар кенгайтирилиб, трибуналлар мармар тошлардан қурилган. Ярим

www.arxiv.uz айлана шаклида қурилди, бунда томошабин учун жуда қулайлик туғдирилди. Эрамизнинг I асрида амфитеатр ҳолатида қурилиш бошланади. Қадимий Рим амфитеатрларидан намуналиси Колизей эди. Колизей уч яруслик бўлиб, II асрга келиб тўртинчи ярус ҳам қурилади. У ерда аввало хайвон жанги, кейинчалик Гладиатор жанги ўтказилар эди. Энг мухими Колизейда трибуналлар тагида кўплаб ёрдамчи бинолар бўлиб, уларга махсус тайёргарлик ўтказилар эди. Хайвонлар учун катаклар ва х.к. Колейдан 1 км нарида қулар шахарчаси жойлашган бўлиб, бу оралиқ тунел билан бирлашган эди. Колизей устидан соя учун материал тортилган Римнинг ҳар бир йирик шахарида ана шундай бинолар мавжуд бўлган. Ўша даврнинг энг йирик иншоотларидан бири аравали пойга ўтказиладиган гипподром ёки циркус Максимум бўлиб, трибунасига 25000 томошабин жойлашган. Қадимий Римда терм қурилишига алохида эътибор берилар эди. Улар эрамизнинг I асридан то III асригача қурилган. Шундан энг каттаси ва бойи Диоклетиана ва Каракалла термлари эди. Каракалла термининг майдони 120000 м, узунлиги 337 метр. энига 338 метр, деволининг қалинлиги 6 метр бўлган бинонинг ичида жойлашган. Бу термларда бир вақтнинг ўзида 3000 киши чопиши, терлаш, массаж, душ, ванна каби процедура қабул қилган, ундан ташқари иссиқ ва совуқ сувли сузиш бассейин бўлган. Им термлари нихоятда бой безак ва жихозлари билан хаммани хайратга солар эди. Деворини қимматбаҳо мармарлар билан безатилган эди. Эрамиздан IV асрларида Рим дин давлат химоясига ўтиб олиб, у ерда ўтказиладиган хар хил томошаларга қарши кураш бошлаб юборди. Антик даврда курилган спорт иншоотларининг кўпчилиги бузиб ташланди, чунки христиан дини инсон танаси тараққиёти ва гармоник ривожланишни инкор қилар эди. Урта аср бошланиш даврлари жисмоний маданият ва тарбиянинг тўлиқ тушкунлик даврига тўғри келади. X - XI асрларга келиб маълум мақсадга йўналтирилган жисмоний машқлар ривожлана бошлади. XI асрда Шарқни савдо калониясига айлантира бошланиши, салб юришлари ва рицорлик унвони пайдо бўлиши харбий машқлар ва турнир юзага олиб келди. XV - XVI асрларга келиб шахарларда хар хил спорт ёки гимнастика уюшмалари пайдо бўлиши билан теннис ўйнаш учун, қиличбозлик учун махсус заллар қуриш бошланди. Биринчи сузиш бассейин Римдаги Вилла Манталько шаҳрида XVI асрда пайдо бўлди, Флоренциядаги Боболи боғида амфитеатр ( XVII аср) қурилди.Ўрта аср охирларида айрим Европа мамлакатларида қиличбозлик ва тўп ўйини учун спортзал футбол майдонлари ва иншоотлари қурилди. Европада давлат хокимиятига эга бўлган буржиазия иқтисодий тезда ўз қўлига олди. Натижада ёпиқ спорт иншоотлари қурилишига шароит яратилди. 1806-1807 йилларда йирик Милан спорт аренаси қурилди. XIX аср

www.arxiv.uz ўрталарида Европада катта заллари бўлган вокзал, универсал магазинлар қурилди. Шунингдек спортзал, майдончалар вужудга келди. Европада спорт иншоотлари оммавий қурилиши фақат XIX аср охирларида бошланди, чунки шу даврга келиб спорт жамиятлари клуб ҳамма ерда кенг тарқалиб мамлакатларнинг спорт алоқалари ривожланиб Олимпия ўйинлари ўтказила бошланиши бунга катта таъсир қилди. Энди стадион, спорт заллар, бассейинлардан ташқари қишки ва сув спортлари учун иншоотлар қурилди. Олимпия спорт иншоотлари қурилишини ўрганиш процессида уларга қўйилган технологик талабалрни билиб олиш мумкин. Биринчи стадионда футбол майдони бўлмаган, фақат гимнастика, енгил атлетика (100,200,400,800) метр борьерли 110 м чопиш, сакраш, диска улоқтириш мўлжалланган эди. Биринчи олимпиада (1896 йил) Афина стадионда ўтказилди. Иккинчи Олимпия ўйинлари 1900 йил Францияда Булон ўрмонида ўтказилди. Махсус стадион қурилиши далада 313 м чопиш йўлаги, диска отиш сектори бор эди. III Олимпия ўйинлари АҚШ да Сент-луис шаҳрида, махсус стадион қурилмади (1904 йил). IV Олимпия ўйинлари Лондон, Англия 1908 йилда бизнинг эрамиздаги биринчи стадион овал шаклида бўлиб трибунасига 70 минг томошабин сиғар эди. Аренасида чопиш йўлаги, футбол майдони бор эди, ундан ташқари велотрек 600 м, бассейин (100х16,25) қурилган эди. Стадион трибунаси кўпроқ метал конструкцияларидан иборат эди. Шунинг учун ҳам узоқ сақланмади. Занглаш натижасида 1816 йилда бузишга тўғри келди. У Олимпия ўйинларига бағишлаб 1912 йилда Стокгольм шахрида стадион қурилди. пахол шаклида бўлиб, футбол майдони уч нуқтали айланма йўлакга эга эди. йўлак тупроқ йўл бўлиб, финиш ва старт чизиғидан ташқари белгилар йўқ. Ядро ирғитиш жойи айланма, яъни тупроқ бўлиб ўтли сектордан ирғитилар эди. Лангарчўп билан сакрайдиган жой опилка билан тўлдирилган эди. Бамбук ҳолда ерга уйилган чизиқчага таяниб сакрар эди. VI Олимпия ўйинлари 1916 й. Берлинда ўтказилмай қолди, лекин Грюневальде шахрида стадион қурилди, футбол майдони 120х70 м, йўлаги 600 м, мототреги 660 м. Шу сабабли бу кейин бузилди. Кейинги Олимпия ўйинларида 1920 йил Бельгияда Антверпин стадиони (60 минг ўринли), 1924 йилда ( XVII Олимпия ўйини) Парижда – «Колумб» стадиони қурилди, йўлаги 400 метр эди. IX Олимпия ўйинлари ўтказиш учун Голландиянинг Амстердам шахрида (1928 йил) стадион қурилиб, бош аренадан ташқари футбол майдони теннискорди 7 минг ўринли трибуна билан бассейин 50х 18 метр, кўргина тренировка ўтказиш майдонлари ҳар хил спорт турлари бўйича. Бош аренанинг ёнгинасида 5 минг ўринли спортзал, кураш учун, гимнастика учун, қиличбозлик, бокс бўйича ҳам заллар бор эди. Стадион атрофидан ўтган канал бўйича клуб, мехмонхоналар, қайиқлар тўхташ жойи. Стадион яқинида автостанция ва велоспед станциялари мавжуд эди. Стадионга 60 минг киши сиғган, биринчи бор металдан айвон қурилган бўлиб, ёнғиндан сақланиш мумкин эди.

www.arxiv.uz Трибуна тагида ёрдамчи бинолар бўлиб ҳар хил хизматхоналар жойлашган эди. АҚШ нинг Лос-Анжелес шахрида X Олимпия ўйинлари учун 100 ўринли стадион қурилди. Футбол майдони 105х70м 2 айланма йўлакка эга 400 метр ва 450 метрга эга. XI Олимпия ўйинлари 1936 йилда Берлин шахрида тузилган Грюневальдо стадиони жойига 100000 ўринли стадион қурилди. Футбол Стадионнинг йўлаги керамикали бўлиб қурилди, ана шу йўлакда Д.Оуж 100 м. биринчи бор 10,2 секунда югуриб ўтди. Майдони 90 га очиқ бассейин, машқ учун майдонлар, футбол майдони ва бошқа иншоотлар қурилган эди. XV Олимпия ўйинлари учун Хельсинкида 1950 йилда 60 минг ўринли, 1956 йилда эса Мельбурн (Австралия) 100 минг ўринли стадионлар қурилди. Анашундай 80 ва 100 минг ўринли стадионлар 1960 йилда Римда, 1964 йилда Токияда қурилди. XIX Олимпия ўйинига бағишлаб Мехико 1968 йилда «Эстадио олимпико». 1965 йилда энг яхши ва чиройли стадионлардан бири Ацтека стадиони 105000 ўринли қилиб қурилди. Ундан ташқари махсус спорт саройлари, спорт комплекслари «Алберна олимпика» ёпиқ бассейнлар ва гимнастика заллари билан «Кузманка» эшкак эшиш канали 2700 м, эни 125 метр. 5 минг ўринли трибуна. Қайта қурилган иншоотларга, яхши клуб белстрек «Велодромо олимпико», стадион «Истадио мунисипаль», қиличбозлар зали ва бошқалар. 1972 йилда Олимпия ўйинлари учун Мюнхел шахрида бутун бир комплекс қурилди унда стадион дярли ёпиқ эди. Ҳамма спорт ареналари бир жойда жойлашган. Токио олимпиадасидан кейин ишлаб чиқилган символини эмблема ва бошқа белги ўйинлар қайтарилмас кўриниш берарди. Шундай қилиб жисмоний тарбиянинг тарихий тараққиёти даври, спорт ва гимнастика тараққиёти, турнирлар, халқаро мусобақалар ўтказилиши, айниқса янги-янги спорт жамиятлари, бирлашмалари ва клублар пайдо бўлиши билан спорт иншоотлари қурилишига талаб ошди. Спорт иншоотлари сон ва сифат жихатидан кўпайиб борди. Хозирги замон Олимпиада ўйинлари ўтказила бошланиши буларга катта туртки бўлди. Дунёдаги турли мамлакатларда йирик Олимпия иншоотлари қурилди.

Похожие

Спорт кураши ривожланишининг кискача тарихи

Спорт иншоотлари фаолиятини режалаштириш

Шахар ва кишлок жойлардаги спорт иншоотлари мажмуалари

Спорт курашида саралаш

Спорт фаолиятини моделлаштириш