O‘z-o‘zini jismoniy barkamollikka yetishtirishning,maq'sadi,mazmuni,vosita va uslublari - Физическая культура - Рефераты

O‘z-o‘zini jismoniy barkamollikka yetishtirishning,maq'sadi,mazmuni,vosita va uslublari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

O‘z-o‘zini jismoniy barkamollikka yetishtirishning,maq'sadi,mazmuni,vosita va uslublari. Reja : 1. "Barkamol avlod yili" Davlat dasturi to'g'risida". 2. Jismonan barkamollik. 3. Sport mashg’ulotlari vositalari va metodlari. 4. Psixologik tayyorgarlik.

Mamlakatimizda sog'lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yoshlarning o'z ijodiy va intellektual salohiyatini ro'yobga chiqarishi, mamlakatimiz yigit-qizlarini XXI asr talablariga to'liq javob beradigan har tomonlama rivojlangan shaxslar etib voyaga yetkazish uchun zarur shart-sharoitlar va imkoniyatlarni yaratish bo'yicha keng ko'lamli aniq yo'naltirilgan chora-tadbirlarini amalga oshirish maqsadida, shuningdek, O'zbekiston Respublikasida 2010 yilning "Barkamol avlod yili" deb e'lon qilinishi biz yoshlarga ta'limning barcha sohalarida bilim va ko'nikmalarni oshirishga imkon beradi yani: Bolalar va yoshlarning huquq va manfaatlarini himoya qilishga, ularni barkamol rivojlantirishning huquqiy asoslarini mustahkamlashga qaratilgan me'yoriy-huquqiy bazarii takomillashtirish, amaldagi qonunchilik hamda me'yoriy hujjatlarga zamon talablariga mos o'zgartirish va qo'shimchalar kiritish; "Sog'lom ona - sog'lom bola" dasturini izchil amalga oshirish asosida sog'lom avlodni voyaga yetkazish borasidagi chora-tadbirlarni yanada kuchaytirish, onalar va bolalarning reproduktiv salomatligini muhofaza qilish tizimini takomillashtirish, profilaktikaga asoslangan sog'liqni saqlash tizimini ustuvor rivojlantirish, tibbiy xizmat moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, sog'lom bolalar tug'ilishi va ularni tarbiyalash bilan bog'liq masalalar yuzasidan aholi o'rtasida tushuntirish hamda maslahat ishlarini kuchaytirish; Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalaridagi mavjud talabga alohida e ' tibor qaratgan holda , o ' sib kelayotgan yosh avlodga ta ' lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy - texnika bazani yanada mustahkamlash , undan oqilona va samarali foydalanishni ta ' minlash , davlat ta ' lim standartlari , o ' quv dasturlari va o ' quv - uslubiy adabiyotlarni takomillashtirish ; Ta ' lim jarayoniga yangi axborot - kommunikatsiya va pedagogik texnologiyalarni , elektron darsliklar , multimedia vositalarini keng joriy etish orqali mamlakatimiz maktablarida , kasb - hunar kollejlari , litseylari va oliy o ' quv yurtlarida o ' qitish sifatini tubdan yaxshilash , ta ' lim muassasalarining o ' quv - laboratoriya bazasini zamonaviy turdagi o ' quv va laboratoriya uskunalari , kompyuter texnikasi bilan mustahkamlash , shuningdek , o ' qituvchilar va

murabbiylar mehnatini moddiy hamda ma ' naviy rag ' batlantirish bo ' yicha samarali tizimni yanada rivojlantirish ; Ko ‘ rsatilgan maqsad va sharoitlarga javoban uni amalga oshirishda shug ‘ ullanuvchilarning yoshi , sog ‘ ligi , jismoniy tayyorgarligi , shug ‘ ullaniladigan kasbi hisobiga olinadi va jismoniy tarbiyada konkret vazifalar hal qilinadi : Jumladan: a) odam organizmining forma funksiyasini garmonik rivojlantirish, jismoniy qobiliyatini har tomonlama kamolga yetkazish, sog‘ligini mustahkamlash va jamiyat a’zosini uzoq umr ko‘rishini to’minlashga yo‘nalish berish; b) hayotiy zaruriy harakat malakalarini va ko‘nikma-larini, kundalik turmushda kerak bo‘ladigan jismoniy mada-niyatga molik maxsus bilimlarni shakllantirish; v) har tomonlama jisman rivojlantirish uchun jismo-niy sifatlarni tarbiyalash; Inson jismoniy tarbiyasi maqsad va vazifasi uning boshqa tarbiya jarayonlari bilan bog‘liqligi shundagina muvofiq deb tushuniladiki, bu muvofiqlik oboyektiv xarakterda bo‘ladi va jismoniy tarbiya jarayoniga qonuniy yo‘nalish beradi. Jismoniy tarbiya jarayonida tarbiyaning boshqa sohalari-dagidek maqsadga yo‘naltirilgan faoliyat, rejalashtirilgan natijaga har doim ham to‘g‘ri kela olmasligi isbotlangan. Jismoniy tarbiyada tarbiya natijasini yosh sportchi yoki fizkulturachi trenirovkasiga rejalashtirilgan jismoniy mashqlar uning organizmiga qanday to’sir qilayotganligini hisobga olishni taqazo qiladi, qisqa va tor yo‘nalishdagi sport trenirovkalarining natijasiga e’tibor bersak, shuni ko‘ramizki, yuqori natijalarga erishish ma’lum davr ichida bo‘lib, oldingilari unutilsa, trenirovka mashg‘ulotlari keyinchalik o‘zini oqlamaydi. Bu esa har tomonlama garmonik rivojlanishga halal beradi va sport yutuqlarini yo‘qqa chiqaradi. Shuning uchun pedagog va trener oldida uzoqni ko‘ra bilish, bashorat qila olish talabi ko‘ndalang bo‘ladi. Bu vazifani hal qilish esa o‘qimishli, o‘z ishini biladigan, sevadigan mutaxassislar tayyorlash tizimida amalga oshirilishi lozim. Shunga ko‘ra maqsad va vazifalarni ijobiy hal qilishga qodir, bolalik chog‘idan

jismonan sog‘lom, ma’naviyatini e ’ tuk qilib tarbiyalashni ular o‘zlarining asosiy burchlari deb bilishlari kerak. Navqiron, o‘zligimizni endigina e’tirof etayotgan mamlakatimiz turli toifadagi davlat va nodavlat sport jamiyatlari, sport havasmandlari uyushmalari orqali yagona jismoniy tarbiya tizimini tuzishga e’tiborni kuchaytirib, tizimda ma’naviy boylik, jismoniy barkamollik, xalqchilik va uning ilmiylik xususiyatlarini mujassam-lashtirmoqda. Sharq mutafakkirlari ma’naviy boy, jisman barkamol, komil inson masalasiga azal-azaldan alohida e’tibor berganlar. Komillik fazilatlaridan eng ulug‘i inson jismining sog’lomligi barkamolligidadir deyiladi. Insonning matonati, diyonati, riyozati, qanoati, ilmi, sabri, intizomi, nafsi, vijdoni, haqqoniyligi, nazari, ibrati, iffati, hayosi, idroki, zakovati, iqtisodi, itoati, haqshunosligi, avf eta olishi, vatanni sevishi kabi ijobiy hislatlari (A. Avloniy “Turki guliston yohud axloq” Toshkent “O‘qituvchi” 1992. 13-bet)ga faqat sog‘lom jism, tani-sihatlilik orqali erishiladi deb qaralgan. Ilmiyligi shundaki , jismoniy tarbiya sohasi bo ‘ yicha ilmiy tadqiqot ishlarining keng tarqalganligi va uni amaliyot bilan bog ‘ lab olib borilayotganligi , jismoniy tarbiya nazariyasi va amaliyotining ilmiy fanlari hisoblangan pedagogika , psixbologiya , anatomiya , fiziologiya , biomexanika , sport metrologiyasi , sport tibbiyoti , davolash va boshqalarga tayanganligi , ularning ilmiy yutuqlari ? xalqimiz hayotiy ehtiyoji jismoniy tarbiyani qondirishga yo ‘ naltirilgan . Jismoniy tarbiya tizi-mi bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan zvenolarga bo‘linib, hozirgi kunda ham tarbiya jarayonining turli dasturlarining bajarilishi shu zvenolarda amalga oshirilmoqda: a) maktabgacha to’lim (davlat va nodavlat maktabgacha tarbiya bolalar muassasalari) zvenosi; b) maktab yoshidagilar jismoniy tarbiyasi (umumiy o‘rta to’lim I-IX sinflar) zvenosi; v) o‘rta maxsus, kasb-hunar to’limi (akademik litseylar, kasb-hunar kollejlari) zvenosi;

g) oliy to’lim zvenosi; d) armiya zvenosi; y) oliy to’lim va armiyadan so‘ngi havaskorlik asosidagi jismoniy tarbiya zvenosi; Jismoniy tarbiya tizimi o‘zida quydagi asosiy elementlarni birlashtiradi: a) jismoniy tarbiyaning maqsadi, vazifalari va prin-siplarining maqsadga muvofiqligi; b) jismoniy tarbiya tizimida qo‘llaniladigan vositalar – gimnastika, o‘yinlar, sport, turizm va boshqalar tipidagi jismoniy mashqlar; v) turli shakldagi pedagogik jarayon mobaynida qo‘llaniladigan usuliyat (to’lim jarayoni, usuliyatlari, sport trenirovkasi va mustaqil mashg‘ulotlarida foydalaniladigan)lar; g) jismoniy tarbiya maqsadida kishilarni uyushtirish shakllari; d) jismoniy tarbiya mazmuni va natijalarida ifodalangan jamiyat va davlat talablari (normalar va dasturlar). Sport trenirovkasi pedagogik xodisa bo‘lib mashk qilish metodlar sistemasi yordamida bevosita yuqori sport natijalariga erishishga qaratilgan jismoniy tarbiyaning. ixtisoslashgan jarayonidir. Shuni taxkidlash muximki, sport pedagogika nuktai nazaridan birdan-bir maqsad bo‘lmasdan, balki tarbiyyalash, sog‘lomlashtirish va xayotga tayyorlashning vositasidir; Sport mashg‘ulotining maqsadi ruxiy tetiklik va axloqiy poklik bnlan garmoni munosabatda yuqori jismoniy takomillilikka erishishdan iborat. Sport mashg‘ulotining vazifalari: sog‘liqni mustaxkamlash va axloqiy kodeks talablari ruxida shaxslarni xar tomonlama garmonik rivojlantirish; sport texnikasi va taktikasini egallash; tanlangan sport turiga xos jismoniy va irodaviy sifatlarni rivojlantirish, sport, gigiena va o‘z-o‘zini nazorat qilish soxasida amaliy va nazariy bilimlarni egallash. Barcha sportchilar bu vazifalarni qatxiy bajarishlari lozim. Sport mashg‘uloti davomida faqat sport maxoratinigina egallanmasdan, sog‘lik mustaxkamlanadi, jismoniy sifatlar rivojlanadi, serunum' mexnat va Vatan ximoyasi uchun zarur bo‘lgan malakalar o‘zlashtiriladi.

Bu vazifalar yuqori malakali sportchilar tayyorlashning butun davri mobaynida xal qilinadi. Vazifalarni xal etish doimo planlashtirilishi, nazorat qilinishi va baxolanishi zarur. Sport mashg’ulotlari vositalari va metodlari Yuqori natijalarga erishish uchun' jismoniy tarbiyaning barcha vositalari: jismoniy mashqlar, gigienik omillar va tabiatning sog‘lomlashtiruvchi kuchlari shuningdek, mashg‘ulotlar davomida vositalarning keig ishlab chiqarilgan sistemasi qo‘llaniladi. L. P. Matveev sportchilarning yutuqlariga qarab sport turlarini 5 guruxga ajratadi. 1. Yakka kurash, yengil va og‘ir atletika, sport o‘yinlari, gimnastika va boshqa sport turlari. 2 . Mototsikl, avtomobil samolyot, qayiq kabi texnika vositalari. 3. Miltiq, kamon kabi nishonga olish sport turlari. 4 . Shaxmat, shashka yanlig‘ maxnaviy sport xillari. Barcha mashqlar tayyorlov va musobaqalashish mashqlariga bo‘linadi, tayyorlov mashqlari o‘z navbatida maxsus tayyorlov va umumtayyorlov mashqlariii o‘z ichiga oladi. Musobaqalashish mashqlari — bu sport turiga xos bo‘lgan va to‘liq muayyan sport turining talablariga bynoan bajariladigan yaxlit xarakat faoliyatidir. Ko‘pgina musobaqalashuv mashqlari xarakat tuzilishi bo‘yicha cheklangan va qisqa yo‘nalishga ega bo‘ladi; bular monostrukturali mashqlardir. Bunga tezkor- kuch mashqlar (sakrashlar, uloqtirish, og‘irlikniko‘tarish, sprint), va chidamlilikka xos submaksimal, katta va o‘rtacha. zo‘r beriladigan siklik xarakat (yugurish, suzish va boshqa) lar kiradi. Musobaqalashuv mashqlarining kompleksi — doimiy mazmunga ega bo‘lgan ikki kurash va ko‘pkurashlarda iborat. Bir turli ko‘pkurashga kong‘kida yugurish to‘rt-kurashni, tog‘. chang‘isi uchkurashi kirsa, xar xil turli ko‘p- kurashlarga yengil atletika o‘nkurashi, zamonaviy besh-kurash, chang‘i ikkikurashi, Alpomish va Barchinoy test miyorlari kiradi. Mashg‘ulotda musobaqalashish mashqlari asosiy o‘rinni tutadi, chunki ular yordamida sport klassifikatsiyasi bilan belgilangan maxsus talablarning birligi

yaratiladi. Biroq bu birlik mashg‘ulotlarda nisbatan kam qo‘llaniladi. Chunki, ular organizmni tez charchatadi, xar doim xam samarali bo‘lmagan stere’tiplar mustaxkamlanishiga sabab bo‘ladi va xokazo. Maxsus tayyorgarlik mashqlari musobaqalashish xarakatlari, shakli va xarakteriga o‘xshash xarakatlarni o‘z ichiga oladi. Masalan, yengil atletikachilarda muayyan masofaning ajratilgan qismlari bo‘yicha yugurishi, musobaqalashshn; kombinatsiyasining elementlari va bo‘laklarini yoki mashqlarni bajarish shular jumlasidandir. Mashqlar tanlab olingan musobaqalashish mashqi bilai qandaydir yaxlitlikka ega bo‘lgan taqdirdagina maxsus tayyorgarlik mashqlari darajasida bo‘lishi mumkin. Sport mashg‘ulotining qayd qilingan vositalari faqatgina jismoniy vositalar bo‘libgina qolmay, balki sportchini texnik, taktik va irodaviy tayyorlash vositasi xamdir. Sport trenirovkasn metodlari. Yuqori sport maxoratiga erishishga qaratilgan barcha vositalar sport mashg‘uloti metodlariga kiradi. Xarakat faoliyatiga o‘rgatish metodlari jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasining umumiy asoslaridan sizga maxlumdir. Bu yerda ularni sport mashg‘ulotiga nisbatan aniqlashtirishga to‘g‘ri keladi. Usullarning asosiy maqsadi xarakat malakalarini takomillashtirish va jismoniy sifatlarni tarbiyalashga qara- tilgan. . Sport mashg ‘ ulotida belgilangan vazifalarga ko ‘ ra , qatiy reglamentlangan mashq usullari turli xil variantlarda qo ‘ llaniladi . Xarakat faoliyatini ijobiy o‘zlashtirish bu xarakatlarni amaliy o‘zlashtirish usullaridan boshqa narsa emas. Xarakat malakalarini takomillashtirish jarayonida standart va almashtirib mashq qilish usuli keng qo‘llaniladi. Xarakat sifatlarini va organizmning funksiyalarini takomillashtirishda maqsadga muvofiq tanlanga mashqlar kompleksi, interval mashq qilish usuli navbatdagi nagruzkalar orasida belgilangan vaqtda dam olish, uzluksiz mashq qilish (dam olinmasdan mashqlar kompleksi uzluksiz qo‘llaniladi) va yuqorida qayd qilingan turli xil usullar qo‘llaniladi.

Bir metodning o‘zi keng vazifalarni xal qilishda va sportchini tayyorlashda asos bo‘lib xizmat qilishi mumkin, masalan, yugurishda o‘zgaruvchan mashq qilish usuli yordamida bir vaqtning o‘zida chidamlilikni tarbiyalash, yugurish texnikasini takomillashtirish,masofa bo‘ylab kuchni taqsimlashning taktik variantlarini mashq qilish mumkin va xokazo, yaxshi bir usul orqali sportchining jismoniy, texnik va taktik tayyorgarligini amalga oshirish mumknn. Qatiy reglamentlangan metoddan tashqari sport mashg‘ulotida musobaqalashish va o‘yin metodi, shuningdek, doiraviy mashq qilish metodi keng qo‘llaniladi., Musobaqalashish usulining asosini faqat raqib bilan kuch sinash emas, balki o‘z-o‘zi bilan xam musobaqalashish tashkil qiladi. Shuning bilan birga mashg‘ulotga kiritilgan o‘yin usullari yordamida yuqori ruxiy ko‘tarinkilikka erishiladi, fikrlash qobiliyati, qo‘yilgan maqsadga erishish irodasi va qatiyligi rivojlanadi. Doiyraviy mashq qilish jismoniy mashqlarni qo‘llashning tashkiliy-metodik shakli sifatida jismoniy sifatlarning kompleks ifodalanishini takomillashtirishga qaratilgan. Trenirovka jarayoni qonuniyatlari.Mashg‘ulot' jarayoni muayyan sport turida maksimum natijalarga erishishga qaratilgan. Yuqori sport kamolotiga erishish ko‘p qirrali va juda murakkab jarayondir. U sportchining o‘zini xar tomonlama funksional, jismoniy, texnik va taktik tayyorlash orqaligina emas, uning natijasining o‘sishiga' taxsir qiluvchi boshqa omillar taxsirida xam amalga oshiriladi. Bu omillarga birinchi o‘rinda trenerning xar tomonlama tayyorgarligini (uning nazariy bilimi amaliy tajribasi, tashkilotchilik qobiliyati, shuningdek, ilmiy tadqiqot va metodik faoliyatga intilishining bevosita tashqi muxitni, moddiy- texnika, xo‘jalik va meditsina taxminoti va boshqalarni) kiritish lozim. Shunday qilib, sportchi rekord o‘rnatishida unga yuzlab kishilar yordamlashadi, ular uni shaxs va sportchi sifatida shakllantirishadi. Sportchining umumiy va maxsus tayyorgarligi birligi : Hozirgi davrda sport mashg‘uloti sportchining jismoniy v.a axloqiy sifatlarini rivojlantirishga, uning

bilim darajasini to‘xtovsiz kengaytirishga qaratilgan xolda xar tomonlama tarbiyalash jarayonini tashkil qilgandagina to‘liq pedagogik natijaga erishiladi. Sport mashg‘ulotining shunday yo‘nalishi sovet jismoniy tarbiya sistemasining umumiy prinsiplariga mos keladi, bunda sport qayd etilganidek, yagona maqsad bo‘lmasdan qobiliyani xar tomonlama rivojlantiruvchi, ijodiy va ongli faoliyatga tayyorlovchi vositalar-dan biridir Sport mashg‘uloti ikki yo‘nalishni: umumiy va maxsus tayyorgarlikni tarkiban birlashtiradi. Umumiy tayyorgarlik jismoniy faoliyat jarayonida organlar, sistemalar va funksiyalarni umumiy rivojlantirish :asosida sport ixtisosiga mavjud shart-sharoitlarni yaratadi, kengaytiradi, shuningdek, uning turli xil xarakat, ko‘nikma va malakalari munosabatini boyitadi. Maxsus tayyorgarlik esa, muayyan sport turi uchun xos bo‘lgan sifat va qobiliyatlarni rivojlantirishni taxminlaydi, shuningdek, unga xos texnika va taktika bilan qurollantiradi. Psixologik tayyorgarlik - Jismoniy, texnik, taktik va funksional tayyorlanish jarayonini boshqarish uchun bilim, malaka va tajriba zarur bo‘ladi. Sportchining ruxiy xolatini boshqarish eng murakkab hodisa xisoblanadi. Jismoniy va texnik tayyorgarliklari bir xil bo‘lgan sportchilar bir-biridan fikrlash, sezish, kuzatish xislatlari bilan farq qilishadi, shunga ko‘ra psixologik tayyorgarlik ancha oldinroq boshlanadi. Eng avvalo uni axamiyati aniqlanadi. Musobaqa boshlanishida odam xayajonlanadi. Bu-«start oldixolat i » bo‘lib, psixik xolat o‘zgaradi va organizmda vegetativ o‘zgarishlar sodir bo‘ladi (puls, qon bosimi ortadi, energiya almashuvi kuchayadi, ). S tart oldi xolati sportchining malakasiga, o‘z kuchiga ishonish darajasiga, sportchini musobaqadan ajratadigan vaqtga, uning nerv faoliyatining xususiyatiga, tayyorgarligiga, uning komandasining uyushqoqligi va o‘zaro moslashuviga bog‘liq bo‘ladi. Trener sportchiga o‘z irodasini kurashga jalb qilishiga yordamlashuvi zarur. Musobaqaga yaxshi tayyorlanish uchun ikki xolat bilan kurashish zarur: 1)bo‘lajak musobaqaga sportchining befarq munosabati va 2)musobaqaga katta axamiyat berib, uning bo‘lajak taqdirini xal qiladigandek qarashga yo‘l

qo‘ymaslik. Bunda sportchiga qanday natijaga erishishdan qat’iy nazar o‘z imkoniyatidan to‘liq foydalanish muxim ekanligiga ishontirish lozim. Psixologik tayyorlashda sportchining o‘z kuchiga ortiqcha ishonishi salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Psixologik tayyorgarlik qat’iy individuallashtirilgan bo‘lishi kerak. Tezkor kuchi talab qilinadigan sport turlarida o‘ta og‘ir, lekin qisqa vaqt davom etadigan zo‘r berishlarga, chidamlilik talab etiladigan sport turlarida esa, uzoq vaqt irodaviy zo‘r berish va charchashga bardosh berishga tayyorlash zarur bo‘ladi. Sportchini xaddan tashqari ruxiy zo‘r berishlardan saqlash va unga chuqur va bir tekis nafas olishni, muzikani tinglab va ijro etishni, o‘z ichida qo‘shiq aytishi, ongli ravishda muskul-larni bo‘shashtirish, autogen cho‘kish usullarini qo‘llashni, mimika muskullarining zo‘riqishini yo‘q qilishni (ko‘zlarni yumib kulish, bet qismlarini uqalashni) o‘rgatish zarur. Tayyorgarlik ko‘rishda murakkab qismlariga diqqatni jalb etishda ideomotor mashq qilish yaxshi yardam beradi. Faqatgina kuzatuvchan, bilishga intilgan, kuchli irodaga ega bo‘lgan, o‘z emotsiyalarini boshqara oladigan sportchigina yuksak sport natijalariga erishadi.

Foydalanilgan a dabiyotlar: 1. Karimov I.A. Vatan sajdago h k abi muqaddasdir - T.: «O‘zbekiston», 1996. 2. Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag’asida - T.: «O‘zbekiston», 1997. 3. Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda - T.: «O‘zbekiston», 1999. 4. Karimov I.A. «Istiqlol va ma’naviyat». T. ; O’zbekiston. 5. Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. T. ; A.Qodiriy nomidagi xalq erosi nashri. 6. Buyuk siymolar, allomalar (nashrga tayyor. Akad. M.M.Xayrullaev). T. ; Meros.

Похожие

Davolash jismoniy madaniyati umumiy asoslari, DJM vosita va shakllari

Jismoniy madaniyat nazariyasining ilmiy tadqiqot uslublari

Jismoniy madaniyat bilan shug`ullanuvchini ko`rikdan o`tkazish shakl va uslublari

Sport mashg‘ulotining vositalari va uslublari

O’quvchi-yoshlar organizmini funksional imkoniyatlarini rivojlantirish