Kapilyar kondensatlanish nazariyasi - Физическая культура - Рефераты

Kapilyar kondensatlanish nazariyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

K apilyar kondensatlanish nazariyasi Reja: 1. Eritma sirtida bo’ladigan adsorbtsiya 2. Gibbs tenglamasi.

Kapelyar kontsensatlanish juda mayda g’ovaklari bo’lgan adsorbentlar sirtida sodir bo’ladi. Ana shunday g’ovaklarda botiq menisk hosil bo’lishi sababli adsorbtiv bug’lari tekis sirtdagi toyinish bosimi (R 0 ) dan past bosimlarda kondensatlanadi. Bu vaqtda adsorbentning kapelyarlari devorlarida dastlab polimolekulyar qavatlari hosil bo’ladi. Ular yig’ilib, kapelyarni ho’ddaydigan va uni to’ldirib boradigan suyuqlikka aylanadi. Agar suyuqlik kapelyar devorni ho’llamasa albatta hech qanday botiq menisk paydo bo’lmaydi. Sferik botiq sharsimon menisk radiusi r bilan menisk ustidagi toyingan bug’ bosimi R orasida Tomson (Kelven) tenglamasi ko’rinishidagi bog’lanish mavjud:       RT r V P P 2 exp0 Bu yerda: V-suyuqlikning molyar hajmi: R 0 -tekis sirtdagi toyingan bug’ bosimi. Do’ng menisk bo’lganida bu tenglama «+» ishora bilan olinadi. Bir tomoni tekis tsilindrik menisk uchun yuqoridagi tenglama qoyidagicha yoziladi:        RT r v P P  exp0 Demak, tsilindrik menisk ustidagi bug’ bosimi sharsimon menisk ustidagi bug’ bosimidan ortiqdir. Bu hol kapelyar kondensatsiya uchun ayrim ahamiyat kasb etadi. Tomson formulasidan foydalanib, kapelyar konddensatlanish yuz berishi mumkin bo’lgan kapelyarning maksimal radiusini hisoblab chiqish mumkin. Kapelyar konddensatlanish yuz berishi uchun birinchi shart sorbent g’ovaklarida suyuqlik menisklari hosil bo’lishidir. Dastlab may da g’ovaklar suyuqlikka to’ladi, bosim oshishi bilan keng g’ovaklar ham suyuqliklar bilan to’ladi. Shuni ham aytib o’tish kerakki, kapelyar konddensatlanish adsorbtsion kuchlar ta‘sirida emas, balki bug’ molekulalarining suyuqlikning sferik sirtiga tortilish kuchi ta‘sirida yuz beradi. M.M.Dubinin potentsial nazariya metodini rivojlantirib bug’larni aktiv kumirga adsorblanish izotermasi uchun qoyidagi tenglamani taklif qildi:                  2 0 2 2 0 lg exp P P V Tk V V

R 0 – ayni temperatura uchun toyingan bug’ bosimi; bu yerda: k-faqat adsorbent xossalariga bog’lq konstanta, bug’ning molyar hajmi R-adsorbent sirtidagi bug’ bosimi; T-absolyut temperatura; V-kapelyar g’ovak hajmi. M.M.Dubinin tenglamasidan adsorbentlarning mikrog’ovak hajmlarini aniqlashda foydalaniladi. Buning uchun adsorbtsiya izotermasi 1 g G va 2 0 1     P P g koordinatalarida h osil q ilinadi . Ordinata o’qini kesib o’tgan chiziq V V g 0 1 ga teng bo’ladi. V 0 – topiladi. 6.1. ERITMA SIRTIDA BO’LADIGAN ADSORBTSIYA Agar biror suyuqlikka boshqa bir modda qo’shsak, suyuqlikning sirt tarangligi o’zgaradi, chunki potentsial energiyaning minimumiga intilish qoidasiga muvofiq suyuqlik o’zining sirt energiyasining kamaytirishga intiladi. Shu sababli suyuqlikning sirt tarangligini kamaytirishga intiladigan moddalar suyuqlik sirtiga yig’ila boshlaydi, natijada suyuqlikka solingan moddaning sirtqi qavatdagi kontsentratsiyasi suyuqlik ichidagi kontsentratsiyadan farq qiladi. Buning natijasida eritma ichidagi osmetik bosim ham o’zgaradi, chunki eritma sirtqi qavatida ham ichki qavatlarida ham o’z kontsentratsiyasini baravarlashtirishga intiladi. Demak, bu yerda ham dinamik muvozanat qaror topadi: bir tomonda adsorbtsiya protsessi erkin energiyaning minimumga intilish printsipiga muvofiq erigan kuchlar tufayli disorbtsiya jarayoni sodir bo’ladi, eritma kontsentratsiyasi barcha hajm ichida baravarlashishga intiladi. Natijada adsorbtsion muvozanat vujudga keladi. Suyuqlik sirtida bo’ladigan adsorbtsiya musbat va manfiy adsorbtsiyalarga bo’linadi. Masalan, suvga organik kislota yoki spirt (yoxud aldegid, keton, murakkab efir, oqsil va b) aralashtirilsa, bu moddalar suvning sirt qavatida ko’p yig’ilib qolib, suvning sirt tarangligini ancha kamaytiradi. Bu hodisa musbat adsorbtsiya deyiladi. Lekin shunday moddalar ham borki, ular suv sirtiga tushib qolsa, suvning sirt tarangligini oshirib yuboradi: erkin energiyaning minimumga intilish printsipiga muvofiq shunday moddalarni suyuqlik o’z sirtidan chiqarib yuborishga intiladi,

lekin eritmadagi osmatik kuchlar moddallarning barcha molekulalarini suyuqlik sirtidan chiqib ketishiga yo’l qoymaydi. Shuning uchun bunday moddalar suyuqlikning sirt tarangligini salgina oshiradi. Bular qatoriga osh tuzi va boshqa elektrolitlar kiradi. Bu yerda bo’ladigan hodisa manfiy adsorbtsiyadir. Suyuqlikning sirt tarangligini kamaytiruvchi moddalar sirt aktiv, ko’paytiruvchi moddalar esa sirt noaktiv moddalar deb ataladi. Sirt aktiv moddaning sirt tarangligi suyuqlikning sirt tarangligidan kam bo’ladi. Sirt aktiv va sirt noaktiv moddalardan tashqari shunday moddalar ham borki, ular suyuqlikka qo’shilsa, suyuqlikning sirt tarangligi o’zgarmaydi. Bunday moddalar sirt farqsiz moddalar deyiladi. Bularga disaxarid va polisaxaridlar kiradi. 6.2. GIBBS TENGLAMASI . Suyuqlik sirtidagi adsorbtsiya bilan suyuqlikning sirt tarangligi orasida miqdoriy bog’lanish borligini 1876 yilda V.Gibbs topdi. Gibbs tenglamasi:dc d RT C    bu yerda: G-erigan moddaning suyuqlik sirt birligida yig’ilgan miqdori. S-eritma kontsentratsiyasi; R-gazlarning universal doimiysi; T-absolyut temperatura; dc d - kontsentratsiya o’zgarganda sirt tarangligining o’zgarishi. dc d ni P.A.Rebinder sirt-aktivlik deb atadi. Eritma kontsentratsiyasi (S) o’zgarganda sirt taranglik, δ kamaysa, dc d manfiy bo’ladi, lekin adsorbtsiya (G) bu hol uchun musbat qiymatga ega bo’ladi, boshqacha aytganda, modda suyuqlik sirtiga adsorbilanadi. Agar eritma kontsentratsiyasining ortishi bilan suyuqlikning si rt tarangligi ortsa dc d musbat qiymatga ega bo’ladi, ya‘ni adsorbtsiya bo’lmaydi; bunday eritmada erigan

moddaning kontsentratsiyasi suyuqlikning sirt qavatida uning ichki qavatidagiga qaraganda kam bo’ladi. Suyuqlikka sirt – aktiv moddalar adsorbillanganda suyuqlikning sirt tarangligi ko’p kamayadi. Suvga organik kislotalardan qo’shilganda suvning sirt tarangligi kamayadi. qaraganda suvning sirt tarangligini eng kam pasaytiradi. Chumoli kislota hamma kislotalarga qaraganda kam adsorbillanadi.Lekin valerian kislota, aksincha suvning sirt tarangligini eng ko’p pasaytiradi, demak u eng ko’p adsorblanadi. Qolgan kislotalar adsorbtsion jihatdan oldinda bu ikkala kislota orasida yotadi. Traube qoidasiga muvofiq kislota tarkibida bitta SN 2 ga ortsa adsorblanishi taxminan 3,4 martada ortadi. Traube qoidasi kislotalar, aldegidlar, aminlar, murakkab efirlar va boshqa organik moddalar uchun ham tadbiq qilinishi mumkin. Bu holda organik kislotalarning faqat suyultirilgan eritmasi uchungina xos, chunki suyultirilgan eritmalarning sirtiga kislota molekulalari uzunasiga yotadi. Yuqori molekulyar tuzulishi yog’ spirtlar yoki kislotalar o’zlarining bir qismida kuchli qutbli gidroqsil yoki karboqsil gruppalar tutsa, ikkinchi bir uchlarida esa umuman qutbsiz uglevodorod radiakallarini tutadi. Qutbli erituvchilarda bu moddalarning eritmalari sirt qatlamda ya‘ni erituvchi va qutbsiz muhit fazalari chegarasida (qutbsiz muhit-xavo, gaz yoki qutbsiz erituvchi bo’lishi mumkin). Ma‘lum bir tartib boyicha joylashadi. Ular shunday joylashadi ya‘ni qutbli qismlari qutbli erituvchiga tomon, radikal qismlari esa havo tomon yo’naltirilgan bo’ladi. Ammo sirt-yuza qismda molekulalarning kontsentratsiyasi ortsa, u holda bu molekulalarning sirtdagi oraliq masofalari anchaga kamayadi va ular sirtda nmonomolekulyar qavat anchaga kamayadi va ular sirtda monosomolekulyar hosil qiladilar. Sirt yuza qatlamda bu xildagi oreintatsiyalanish sirtning bir qancha xossasiga ta‘sir etadi. Jumladan ko’piklarning mexanik mustahkamligini oshiradi. Bu hodisa flotatsiya jarayonlarida keng qo’llaniladi. Eritmalarning sirt tarangligi bilan ularning kontsentratsiyalari orasidagi bog’lanish rus olimi B.A.Shishikovskiy tenglamasi orqali ifodalanadi: δ 0 – δ B Ln (1 + A·c)

Bu yerda: δ 0 – toza erituvchining sirt tarangligi; δ – eritmaning sirt tarangligi; A va V – empirik konstantalar. Adsorbillangan molekulaga toyingan 1 sm 2 sirtdagi molekulalar soni (N 0 ) ni topish uchun G ∞ ni ya‘ni 1 sm 2 sirtda yutilgan gramm molekulalar sonini Avogadro soniga ko’paytirish kerak N 0 = G ∞ · N. Bunday adsorbtsion qavatda bitta molekula egallagan sirt N q    1 bo’ladi. Agar G ∞ va erigan moddalarning solishtirma og’irligi (d) hamda uning molekulyar og’irligi (M) ma‘lum bo’lsa, adsorbtsion qavatning qalinligi (ya‘ni molekulyar qavat shaklida joylashganligi uchun har qaysi molekulaning uzunligini) hisoblab chiqarish mumkin. Agar adsorbtsion qavat qalinligini Rh desak, 1 sm 2 sirtda adsorbillangan moddaning miqdori h·d bo’ladi; 2 chi tomondan, bu miqdorni topish uchun G ∞ ni moddaning molekulyar og’irligiga ko’paytirish kerak. h·d = G ∞ · M Bundan d M h    Bir qancha tekshirishlarning ko’rsatishicha bu usulda topilgan q ayni sirt aktiv moddadagi gidrofil gruppalarni xarakterlaydi, lekin, molekulaning boshqa qismidagi atomlar soniga bog’liq emas. Masalan, palmitin kislota S 15 N 31 SOON va stearin S 17 N 35 SOON uchun topilgan q ning qiymatlari bir-biriga teng, ya‘ni q = 22 A 02 lekin adsorbtsion qavatning qalinligi kislota tarkibida SN 2 gruppaning ko’payishi bilan ortib boradi. Kislota tarkibidagi SN 2 gruppa bitaga ortganda adsorbtsion qavatning qalinligi 1,3-1,5 A 0 ga ortadi.

Asosiy adabiyotlar. 1. Zohidov K.S. «Geometrik kristallografiya». Toshkent. 1987. 2. Bokiy G.B. «Kristalloximiya». MGU. 1960. 3. Popov. G.M., Shavranovskiy I.I. «Kristallografiya». M. 1971. 4. Zohidov K.S. «Kristallografiya». Toshkent. 2002. 5. Usmonov . X . U . , Rustamov X . R ., Raximov X . R . « Fizikaviy ximiya ». « O ’ qituvchi ». T . 1974 y . 6. .A.Balezin. «Fizik va kolloid ximiyadanJ bog_i mashg’ulotlar». T. 1974 y. 7. Muxammadiev I.Q., Ergashev I.M. «Fizikaviy va kolloid kimyodan J bog_imashg’ulotlar». Samarqand. 2000 y. 8. Mishenko K.P., Ravdel A.A., Ponomareva A.M. «Praticheskiye raboti po fizicheskoy ximii». L. XimiY. 1982 g.

Похожие

Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi predmeti

Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi faniga kirish

Suzish faninning ilmiy nazariy asoslari

Qon va qon aylanish tizimi

Jismoniy tarbiya nazariyasiga kirish