Заҳиралари тушунчаси ва асосий вазифаси - Экономика - Рефераты

Заҳиралари тушунчаси ва асосий вазифаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

92 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Заҳиралари тушунчаси ва асосий вазифаси. 2. Тижорат воситачи ташкилотларда за ҳ ираларни белгиланиши. 3. Тижорат воситачи ташкилотларда заҳираларни бошқариш тизими ва холатини таҳлили. 4. Тижорат воситачи ташкилотларни товар за ҳ иралари билан таъминланиши .

www.arxiv.uz Заҳиралари тушунчаси ва асосий вазифаси. Табиатдан олинган хом-ашё охирги истеъмолчига тайёр маҳсулот кўринишида етиб боргунга қадар харакатланади, бошқа материаллар билан алоқада бўлади, унга қайта ишлов берилади ва х.к.. Моддий харакатланувчи занжир бўйича харакатланиб хом-ашё доимо тўхтаб қолади, у ёки бу ишлаб чиқариш ёки логистика операциясида ўз навбатини кутади. ТВТ заҳираларини ташкил этиш доимо харакатлар билан боғлиқдир. Тижорат воситачи ташкилотларини ташкил қилиш ва сақлаш билан боғлиқ бўлган асосий харажатлар қуйидагича: а) музлатилган молия маблағлари; б) маҳсус жиҳозланган хоналарни ташкил этиш бўйича харажатлар; в) маҳсус ходимларнинг иш хақлари. Ишлаб чиқариш жараёни хом-ашё ва материалларни бир корхонадан бошқасига силжитиш, тайёр маҳсулотни ишлаб чиқариш доирасидан истеъмол доирасига етказилиши билан боғлиқ. Чунки ишлаб чиқариш жараёни узлуксиз бўлиши учун у ерда истеъмол қилинадиган хом-ашёларнинг заҳиралари бир кунда ёки бир хафтада керак бўладиган хом-ашё миқдоридан кўп бўлиши зарур. Моддий бойлик манбаларини ишлаб чиқарувчилардан истеъмолчиларга силжитиш 2 усулда ташкил қилиниши мумкин: 1. Транзит усули. 2. Омборлардан фойдаланиладиган усул. Омборларни икки турга ажратиш мумкин: а ) Ишлаб чи қ ариш корхона ва ташкилотларнинг омборлари. б ) Тижорат ташкилотчиларининг омборлари ва базалари. Моддий бойлик манбалари ни транзит усули билан етказиш тежамли усул ҳ исобланади, чунки у қў шимча харажатларнинг камайтиришга олиб келади, омборларда моддий бойлик манбалари захираларининг к ў пайишига имкон яратади. Лекин , бу усулдан фойдаланишнинг ў з шартлари бор. 1та истеъмолчи – корхонага

www.arxiv.uz ани қ ва қ т давомида таъминловчи корхона катта ми қд орда, яъни темир й ў л вагонларини т ў лдирадиган ми қд орда, моддий бойлик – манбаларини юборилса, транзит усулидан оқилона фойдаланиш мумкин. Тижорат воситачи хиссадорлик жамияти корхоналари базаларига материаллар тез-тез етказилиши натижасида, транзит усулига к ў ра, исте ъ молчи корхонада моддий бойлик манбалари захираларини сезиларли даражада камайтиришга имкон яратади. Ҳ аммага ма ъ лумки, ишлаб чи қ а риш к орхоналарининг самарали и қ тисодий фаолияти зарур хом - ашё мат е риаллар, ё қ ил ғ и, хилма хил ускуналар билан та ъ минлашга бо ғ ли қ . Бу ишлар моддий техник таъминоти тизими ор қа ли ташкил қ илинади. Манна ш у тизимнинг техник ва ишлаб чи қа ришга ба ъ зи омбо р хў жалиги бажаради. Ишлаб чи қ ариш корхон а сининг омборлари ёрдамчи цехлар ва транспорт билан бир қ аторда корхонасининг иш л аб чи қ ариш тузилмасининг энг му ҳ им ҳ ал қ аларидан ҳ исобланади. Омборнинг ишлаш сифати сезиларли даражада ишлаб чи қ ариш жараёнига таъсир қ илади. Корхона омборларининг асосий вазифалари: 1 . Керакли ё қ илғи, хом-ашё, материал, маҳсулот ва бош қ а бойлик манбалари заҳираларини тўплаш ва истеъмолчиларни узлуксиз таъминлаш. 2. Моддий бойлик манбаларини са қ лаш; 3. Юк ортиш-тушириш ишлари, омборнинг ички ишларини энг оз меҳнат ва пул харажатлари билан о қ илона ташкил қ илиш. 4. Омбор майдонларидан о қ илона фойдаланиш ва омбор хўжалигидаги асбоб ускуналиридан самарали фойдаланиш. 5. Моддий бойлик манбаларини ишлаб чи қ аришда истеъмол қ илишга таёрлаш. 6 . М арказлаштирилган усулда материал ва ма ҳ сулотларни керакли жойларга (истеъмолчиларга) етказиб бериш. 7. Материаллардан тежамли фойдаланишни назорат қ илиш, ишлаб чи қ илган чиқимлардан ва таралардан о қ илона фойдаланишни ташкил қ илиш. 8. Ишлаб чиқариш жараёнида ишлатилмасдан қолган, ортиқча моддий бойлик манбалари заҳираларини ўз вақтида аниқлаш ва у л а р д а н ф о й д а л а н и ш н и т а ш к и л қи л и ш м а қ с а д г а м у в о ф и қ д и р .

www.arxiv.uz Омбор деганда, ҳар хил моддий ресурсларни қ абул қ илишга ва са қ лашга мўлжалланган, уларни ишлаб чи қа риш жараёнига тайёрлайдиган ва истеъмолчиларни узлуксиз таъминлаб турадиган қ урилмалар тушинилади. Ишлаб чи қ ариш корхоналари ушбу ҳиссалари бўйича тавсифланади: 1. Фаолият характери ёки вазифалари бўйича; 2. Сақланадиган ресурслар бўйича; 3. Бинонинг тури бўйича; 4. Жойлашган жойи ва фаолият даври бўйича; 5. Ўтга чидамлилик даражаси бўйича. Масалан, фаолият характери бўйича омборлар: 1. Таъминлаш ёки моддий омборларга; 2. Ишлаб чиқаришнинг ичидаги омборларга б ў линади. Ишлаб чиқариш корхоналарида омбор х ў жалигини ташкил қ илишнинг энг муҳим масалаларидан бири-омборларни тўғри жойлаштириш. Тижорат воситачи ташкилотларда заҳираларни белгиланиши Юқорида таъкидлаганимиздек тижорат воситачи ташкилотларда заҳира тушунчаси моддий ишлаб чиқаришнинг барча соҳаларини қамраб олади, чунки хом- ашёнинг биринчи манбадан с ў нги истеъмолчигача б ў лган харакатида моддий оқиш барча майдончаларида заҳира к ў ринишида бўлиши мумкин. ТВТ айланма маблағларини қайта тиклаш жараёнида ресурсларни узлуксиз айланишини таъминловчи бир йўли ажратилган пул маблағидир. Одатда товар ёки товар б ў лмаган заҳираларга сарфланади. ТВТ айланма маблағларининг ўзига хос хусусияти б ў либ унинг жуда к ў п қисми товар хиссасига т ўғ ри келади. Бунда ТВТ бозоридаги магазиндаги товар заҳирасига й ў лда келаётган, шунингдек ортилган лекин, ҳали уларга банкдан кассага пул олиш учун хужжат берилмаганларини ҳам қ ў шилиши лозим.

www.arxiv.uz ТВТ айланма маблағларининг иккинчи бир катта қисмини ҳисоб рақамларидаги маблағлар ташкил этади. Бу энди ТВТ ишлаб чиқариш техникавий маҳсулотларини оммавий турини транзит холда етказиб беришда иштирок этиши билан изоҳланади. Турли ТВТлардаги айланма маблағлар ҳам турли туман ва ў зига хос хусусиятга эга, бу сотилаётган маҳсулотлар ҳажми ва товар айланишини тузилиши товар моддий қ имматини айланиши тезлиги, маҳсулот етказиб беришлик мунтазамлиги, пул билан ҳисоб-китоб қилиш шакли, у ёки бу тижорат воситачилик ташкилотлари бажарилаётган муайян вазифаларга боғлиқдир. Масалан, ёғоч тахта етказиб беришга ихтисослашган ҳамда асосан транзит операцияларини амалга оширувчи ТВТлар ҳисоб рақами заҳирасида айланма маблағларнинг арзимаган умумий қисми , унинг асосий қисмини эса ҳисоб- китоблардаги пул маблағлари ташкил этади. Буни унинг ўзига хос жиҳатларига таълуқли экан билан изоҳлаш мумкин. Нефт маҳсулотлари ёки металли маҳсулотлар етказиб бериш билан шуғулланувчи ТВТларда, айланма маблағлари одатда тахминан тенг тақсимланган бўлади. Чунки бу ТВТлар сезиларли кўламда омбордан транзит операцияларни амалга оширади. Ҳисоб- китобларда иштирок этади. ТВТ айланма маблағларини икки гуруҳга ажратиш мумкин: жалб этиш ва айланма ишлаб чиқариш фонди. Жалб этиш фондига товарлар қиймати. пул маблағи ҳисоблардаги маблағлар айланма ишлаб чиқариш фойдаларига барча бошқа, асосий фондига таълуқли бўлмаган моддий қимматликлар киради. ТВТ айланма маблағлари манбалари бўлиб, ўз маблағлари билан банк кредити, кредиторлик қарзи ва бошқалар ҳисобланади. ТВТ ташкил этишда, хўжалик фаолиятини меъёрида амалга ошириш ва товар заҳираларини юзага келтириш учун ўз таъсисчилари томонидан айланма маблағлари билан таъминланади ва унинг уставида қ айт этилган бўлади. Фаолият кўрсатиш жараёнида айланма маблағлар қ оида бўйича ҳар йили ошиб боради. Ушбу ўсишини қ оплаш учун, одатда ТВТ хўжалик айланмасида бўлган маблағлар бар қа рор пассивлар ўсиши ва ортиқча хусусий айланма

www.arxiv.uz маблағлари йўналтирилади. Шу билан бирга ТВТ айланма маблағини тўлдиришда ички манбалардан фаолият зиммасига асосий хиссасини қўшади. Та қ симлаш и қ тисодиёти шароитларида таъминот сотув ташкилотлари айланма маблағини тўлдиришда камчиликларга дуч келса, қа йта та қ симловчи ю қ ори ташкилот томонидан уни бош қ а ташкилотлар ҳисобга «озиқлантириш» керак бўлади. Бозор муносабатларига ўтиш туфайли бундай амалиёт барҳам топмо қ да. ТВТлар ўз молиявий муаммоларини ўз маблағлари ҳисобидан ҳал этади ёки зарур холларда қисқа муддатли банк кредитлари эвазига ечади. ТВТнинг айланма маблағлари шакллантириш ва тўлатишга йўналтириладиган улкан маблағлари улардан фойдаланиш самарадорлигини доимо ди ққ ат эътибор марказида тутишини та қ озо этади. Айланма маблағлар билан товарларни ишлаб чи қ арувчидан истеъмолчиларга етказишни таъминлайди. Тижорат воситачи ташкилотларда заҳираларни бошқариш тизими ва холатини таҳлили Заҳираларни бошқариш уларни ҳу қ у қ ий холатини назорат қ илишни ташкил этишни ҳам кўзлайди. Заҳираларнинг холати устидан назорат заҳираларининг меъёрлари чекланишини ани қ лаш ма қс адида ишлаб чи қ ариш техник услубини тайинланишида маҳсулотлар ва ҳал қ, истеъмол товарларининг заҳиралари даражасини ўрганилади. Заҳиралар устидан назоратнинг кераклиги тижорат воситачи ташкилотлари заҳираларида меъёрида кўзланган чегараларидан ҳақиқий заҳира ҳажмининг ч иқиб кетиш холларида харажатларнинг ортиши билан атланган. МДҲ давлатларида юз бераётан йирик кўламдаги слохатлар ҳақида сўз юриар эканмиз одатда, тақсимот, маъмурий буйруқбозлик тизимидан бозор муносабатларига ўтишининг у ёки бу усулининг назарда тутамиз. Лекин, шуни эътиборда сақлаш лозимки, бозор шароитида жаҳондаги биронта ҳам мамлакатда соф ҳолдаги бозор ёки тақсимот иқтисодиёти учрамайди. Бироқ товарларни марказлаштирилган тартибда тақсимлаш-нинг афзал томони ҳам борлигини унитмаслик лозим. Бугунги кунда уни унитиб қўйганлар

www.arxiv.uz ёки бозор иқдисодиёти сархушлигига берилиб уни шунчаки, енгилтаклик билан рад этмоқдалар. Сир эмаски ресурслар давлат қўлида тўпланган тақдирдагина аҳамиятга молик миллий дастурни яъни мудофаа, миллий-техника ва ижтимоий аҳамиятга эга дастурни бажариш мумкин бўлади. Давлат, шубхасиз, тегишли за ҳ ирани бунёд этиши зарур. Ю қо рида баён этилганларга асосланиб шундай ҳ улоса қ илиш мумкинки, давлат таъминоти, умуммиллий бозор доирасида ў згартирилар экан та қ симотлар ме х анизми айрим вазифаларни қи сман са қ л а б қ олиш зарурлигини ҳ исобга олиш зарур, айни қ са , бозор иқтисодиётига ўтиш даврида. Тижорат воситачи ташкилотларни товар за ҳ иралари билан таъминланиши . Товар заҳираларини режалаштиришда заҳиралар товарлар айланишини илмий асосланган режаларидан келиб чиқиши керак бунда товар заҳираларини нормадан ошириб юбориш ва камайтиришга йўл қўймаслик лозим. Тижорат воситачи ташкилотларда товар заҳираларини тайинланишига қараб жорий сақланадиган товарлар мавсумдан жамғариладиган товарлар, муайян мақсадда мўлжалланган ва муддатдан олдин ташиб келтириладиган заҳираларга бўлинади. Жорий сақланадиган товар заҳиралари аҳолига товарлар сотишнинг узлуксизлигини таъминлаш учун мўлжалланади. Мавсумий жамғариладиган товар заҳиралари учун товар ишлаб чиқариш билан уни истеъмол қилиш орасидаги фарқ, характерлидир. Корхона муомала харажатларини таҳлили жараёнида муомала харажатларини урганишга дойр аналитик ишлар маълум изчилликда ў тказилади. Корхона муомала харажатларини таҳлил қилиш учун асосий материал бўлиши корхонанинг йиллик ҳисоботи асос қилиб олинади. Таҳлил қилиш жараёнида ҳисобот йилидаги кўрсаткичлари ў тган йилдаги ҳисобот кўрсаткичлари билан таққосланиб ортиқча сарифланган ва тежалган ми қ дори ани қл анади. Савдо б ў йича муомила харажатлари ва турларига қ араб таъсир қ илинади. Муомала хара ж атларини моддалар б ў йича тасниф қ илиш харакатлар тузилишини к ў плаб хара ж атлар ни т алаб қ илади.

www.arxiv.uz Моддалар б ў йича тахлилнинг натижаси шуни к ў рсатадики, о қ ибатда хара ж атларнинг режага нисбатан ҳ ар хил ў згариши моддалар б ў йича ҳ ам муомала хара жа тлари даражасининг ў згаришига олиб келади. Шу н дай қ илиб муомала харажатларини товар айланишига б оғ ли қ ва боғлиқ б ў лмаган харажатлар деб икки гуру ҳ га ажратиш мумкин. Шартли – ўзгарувчан муомала харажатлари. Бу гуруҳ мyoмaла харажатларига товар айланишининг ўзгариши билан боғли қ бўлган харажатларини ха қ и, транспорт харажатлари, товарларни ўраш, жойлаш ва навларга ажратиш табиий компания билан бойлик бўлган харажатлар ва бош қ а харажатларнинг 50% ни ташкил қилади. Бу гуруҳдаги харажатларнинг кўпайиши товар айланиши хажмининг ўзгаришига олиб келади, товар айланиши хажмининг кўпайиши билан ю қ орида айтилган харажатлар режага нисбатан кўпайиши ёки режадаги товар айланиши хажми бажарилмаслиги ҳисобига камайиши кўзда тутилади. Шартли ўзгармас муомала харажатлари. Бу гуруҳ харажатларига товар айланиши ўзгариши билан тўғридан-тўғри бўладиган харажатлар – ижара харажатлари ва асосий воситаларнинг амартизацияси, биноларни сақлаш, жорий ремонт, реклама маъмурий бош қ арувига оид харажатлар ва бош қ а харажатларнинг 50 % зи киради. Ю қ орида корхонада муомала харажатларининг ўзгариши ниманинг ҳисобига тўғри келишини кузатдик. Бу омилларни ҳисобга олишдан ташқари муомала харажатлари даражасига таъсир қ илувчи бош қ а омилларни ҳам эътиборга олиш ма қ садга мувофиқ. • Товар ишлаб чи қ ариш билан боғлиқ бўлган омиллар. Харидорлар талабига мувофи қ, келувчи товарлар ишлаб чи қа риш агар харидорлар талабига мос келмайдиган товарлар ишлаб чи қ илса, у холда уларнинг ошиб кетишига олиб келади. • Товарларни транспортга ортиш-тушириш билан бо ғ ли қ, б ў лган омиллар. Товарларни марказлаштирилган тартибда, контейнерлардан фойдаланган холда етказиб бериш билан боғлиқ, харажатларни

www.arxiv.uz анчагина камайтиради. • С авдо жараёни билан б оғ ли қ б ў лган омиллар. Бу омилларга товар айланиши хажми ва тузилиши, харидорларга хизмат к ў рсатишнинг ил ғ ор формаларини ва савдода илғор тажрибалардан фойдаланиш кабилар кириши мумкин. Хозирги кунда фаолият олиб бораётган тижорат воситачи ташкилотла р фа олиятини гарчи шу айтиб ў тганларимиз билан та ққ ослайдиган б ў лсак, баъзи бир камчиликларга й ў л қ ў йилаётганини к узатишимиз мумкин. Буни биз юртимизда фаолият кўрсатаётган воситачи ташкилотлар эканлигидан ҳам кўришимиз мумкин. Яъни мен бунда рекламани назарда тутаяпман. Хозирги бозор и қ тисодиёти шароитида корхона муомала харажатларини ўзгартирмай туриб, яъни пасайтирмай туриб фаолият кўрсатиш уни ра қ обат шароитида ушлаб туриши мумкин, лекин бу анча мушкил вазифа. Лекин, яна шуни эсимиздан чи қ армайликки тижорат воситачи ташкилотларга ўзига боғлиқ бўлмаган бир қ атор омиллар таъсиридан ҳам камчиликлар ҳам келиб чи қ мо қ да. Бу омилларга давлатнинг СОЛИҚ сиёсати, божхона тизими, техника воситаларини эскириши туфайли янги техналогияларга бўлган эхтиёжни қиммат бўлганлиги учун тўлов қ обилиятига эга бўлмаслиги туфайли юзага келаётган камчиликлар ва шунга ўхшаш бош қ а омилларни мисол қ илиб айтиш мумкин. Ундан таш қ ари корхона ўзининг тўлов қ обилиятига мос холда ўз ишчилари сонини оптимал даражада ушлаш, товарларни харакатини йўлга қ ўйишда логистика элементларини тадби қ қи лиш ёки уни соддалаштирган формасини ишлаб чиқариш, корхонанинг активлари ҳисобида турган фойдаланилаётган ёки кам фойдаланилган асосий воситалардан қ утулиш, товар харакатида иштирок этадиган каналларнинг товар харакатида иштирок этишини назорат қилиш ва уларни иш фаолиятини горизонтал боғлаши ор қ али бир-бири билан тижорат воситачи ташкилотларининг ишлаб чи қ ариш ва савдо бозоридаги тижорат воситачилик тажрибасини тўплашни ҳам шу фикримизга қў шимча қ илиш ма қ садга муофиқдир.

www.arxiv.uz

Похожие

Товар заҳиралари ва товарларни келишини таҳлили

Туризмнинг мақсади ва вазифаси

Солик хукуки тушунчаси, мохияти, тизими, манбалари ва асосий тамойиллари

Моддий бойликлар заҳиралари ҳажми, таркиби ва улардан фойдаланиш кўрсаткичлари

Банк ҳуқуқи тушунчаси ва предмети