Ягона вакиллик ҳисобварағи орқали ҳисоб-китобларга асосланган тўлов тизими - Экономика - Рефераты

Ягона вакиллик ҳисобварағи орқали ҳисоб-китобларга асосланган тўлов тизими

Загружено в:

13.03.2024

Скачано:

0

Размер:

95.5 KB

Ягона вакиллик ҳисобварағи орқали ҳисоб- китобларга асосланган тўлов тизими Режа : 1. Тўлов тизимида ягона вакиллик ҳисобрақамининг тутган ўрни, аҳамияти ва унга ўтилиши 2. Ягона вакиллик ҳисобварағининг тўлов тизимидаги ўзига хос хусусиятлари 3. Ягона вакиллик ҳисобварағи асосида тижорат банклари ва унинг филиалллари ўртасида банклараро ҳисоб- китобларнинг ҳисоби 4. Тўлов марказининг дастурий комплекси

Таянч иборалар Ягона вакиллик ҳисобварағи, крипто жараён, тўлов маркази, ахборот тизими, реал вақт режими, телекоммуникация тизими, электрон тўловлар, электрон тўловлар тизими, бош ахборотлаш маркази, инициатор банк, бенифициар банк, транзит ҳисобварақлар, траксакция, файл, филиалларга молиявий ёрдам кўрсатиш, ғазначилик, электрон тўлов хужжати. Тўлов тизимида ягона вакиллик ҳисобрақамининг тутган ўрни, аҳамияти ва унга ўтилиши Республика Марказий банки билан жаҳон банки ўртасида 1998 йил декабрь ойида тузилган шартномага мувофиқ Республика Молия соҳасини ривожлантириш учун кредит ажратилган. Бу лойиха беш йўналишга бўлиниб амалга оширилмоқда. Бу йўналишларнинг бири «Ўзбекистон молия соҳасининг ахборот тизимини такомиллаштириш» бўлиб, у ўз ичига қуйидаги вазифаларни олади: 1. Тўлов тизимини такомиллаштириш; 2. Бошқариш учун ахборот тизимини яратиш; 3. Банк телекоммуникация тизимини ривожлантириш; 4. Ахборот тизимининг мухофазасини яратиш. Юқорида белгилаб берилган, вазифаларни бажариш учун, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан охирги 10 йилда бир қатор ишлар қилинди. Бу борада ривожланган давлатларнинг тажрибаси ўрганилди ва амалиётга татбиқ қилинди. Жаҳон банки маслаҳатчилари ва экспертлари Ўзбекистонга ташриф буюришганда барча банкларнинг ягона вакиллик ҳисобварағига ва ягона балансга ўтишлари лозимлиги белгилаб берилди. Маълумки, йирик масштабдаги банклар ресурсларини битта ҳисобрақамга тез йиғиши ва бу рақамдан катта даромад келтирувчи йирик лойиҳаларни молиялаштириш анча қийинчилик туғдиради. Ривожланаётган мамлакатларнинг жаҳон бозорига интеграциялашуви ва янги

технологияларнинг ривожланиши ссуда капиталининг банклараро бозорда сотилиши ва сотиб олиниши илгаригига нисбатан, анча тезроқ амалга оширишни талаб қила бошлади. Йирик банклар Япониядаги биржалар ёпилганда, Европа ва АҚШ биржалари фаолияти учун 1 соатдан 12 соатгача бўлган кредитлардан фойдаланиши, бундан ташқари трансмиллий банклар учун, бир давлатдан иккинчи давлатга овернайт кредитларини амалга ошириш учун, катта пул маблағларини тез кўчириш имконини берувчи технологиялар бош банкда ягона бухгалтерия баланси, ягона вакиллик рақами тизимига ўтишга ундади. Тижорат банкларининг илк бор ягона вакиллик ҳисобрақамларига ўтиши «Федуайр» 1 тизими мультикорпорацион ва трансмиллий банкларининг ягона вакиллик рақамлари тизимига ўтиш тавсиясига кўра АҚШда амалга оширилди. Республикамиз тижорат банкларининг ягона вакиллик ҳисобрақамларига ўтиши билан эса, мазкур масалалар янада жадаллашди. Шунинг учун, жаҳон тажрибасини ўрганиш, алоҳида долзарблик касб этади ва банк ликвидлигини бошқариш соҳасида амалий билимлар тизими, ҳамда йиғилган тажриба таҳлиллари ва хулосаларини самарали қўллаш имконини беради. Ягона вакиллик ҳисобварағининг тўлов тизимидаги ўзига хос хусусиятлари Ягона вакиллик ҳисобрақами орқали бошқаришнинг моҳияти шундан иборатки, йирик тижорат банклари бўлимлари ўзларининг вакиллик ҳисобрақамларини бош банкда очадилар ва бош банк орқали амалга оширадилар. Ушбу тизимнинг бир қанча устунлик ва қулайлик томонлари мавжуд бўлиб уларнинг асосийлари қуйидагалардан иборат: > Тизим ичидаги амалга оширилувчи операциялар тезлашади, ҳамда реал вақт режимида ишлайди; > Катта даромад келтирувчи йирик лойиҳаларни молиялаштириш учун ресурсларни тез жамлаш имкони пайдо бўлади;

> Тизим ичида бўлимлар ресурсларини актив операцияларга жойлаштирилиши туфайли вакилллик рақамидаги минимал даражада сақлай олади ва ҳатто, дебет қолдиқ бўлганда ҳам ишлай олади; > Банклараро бозорда ресурслар қайта тақсимотида ҳам банкнинг рақобатбардошлигини оширади; Демак, банк муассасаси учун вакиллик ҳисобраками шундай ҳисоб- китоб рақамики, унда тижорат банкининг барча маблағлари яъни, ўз маблағлари ҳам, хизмат кўрсатилаётган мижозлар маблағлари ҳам, шунингдек бошқа жалб этилган ресурслар ҳам сақланади. Вакиллик ҳисобрақами орқали банклар мижозларга хизмат кўрсатиш билан боғлиқ бўлган барча операцияларни, шунингдек хўжалик субъекти сифатида банк операцияларининг ўзини ҳам амалга оширади. Ҳозирги вақтгача ана шу жараёнларнинг барчаси жуда катта бир схема кўринишида амалга ошириларди. Айтайлик, тўловчи, ёки маблағни олувчига турли банкларда хизмат кўрсатилаётган бўлса ёки банклар бир-бирини кредитлаш билан боғлиқ бўлган банклараро операциялар ҳамда нақд пулларнинг жойини алмаштиришга доир вазият содир бўлди деб, фараз қилайлик. Бундай ҳисоб- китоблар ҳар бир тижорат банкининг балансида очилган вакиллик ҳисобрақамлари орқали амалга оширилади. Ўз навбатида тижорат банклари филиалларининг вакиллик ҳисобрақамлари Марказий банкнинг Ҳисоб-китоб марказида очилган. Шундай қилиб, ҳар қандай тўлов пул маблағларини ўтказишнинг кўп босқичли тизимидан ўтиши лозим бўлади. Битта банкнинг ўртасида тўловлар амалга оширилаётганида ҳам, ҳисоб-китобларнинг ана шу схемасига амал қилади. Бу банклараро ҳисоб-китобларни ташкил этишнинг марказлашган варианти бўлиб, у самарасиз усул бўлиб ҳисобланади. Банклараро ҳисоб-китоблар 2002 йилгача шу схема асосида ўтказилган. Илгари бундан воз кечишга техникавий жиҳатларга оид бир қанча жиддий муаммолар имкон бермас эди.

Ҳозирги кунга келиб барча кўпгина тижорат банклари ягона вакиллик ҳисобрақамига ўтиш бўйича ишларни амалга оширганлар ва банклар ўртасидаги ҳисоб-китоблар ягона ҳисобварағи орқали ўтказилмоқда. Ягона вакиллик ҳисобрақами орқали бошқарувни амалга ошириш тизимини жорий қилиш учун қуйидаги ишлар амалга оширилиши керак эди: • Бош банк учун, янги банк коди олинади. Масалан, Ўзсаноатқурилиш банки учун банк коди 09003 берилган. • Бош банкда ўтиш кунига қадар барча бўлимлари учун, шу жумладан ўзидаги амалиёт бошқармасига ҳам 22204 - «Банклараро ҳисоб-китоблар бўйича тўланадиган маблағлар», баланс ҳисобрақами очилади ва ҳар бир бўлимга шу ҳақда хабар берилади. Ўз навбатида ҳар бир бўлим -«Банклараро ҳисоб-китоблар бўйича олинадиган маблағлар» баланс ҳисобрақамини очади ва бош банкка хабар беради. • Сўнгра банкнинг бўлимлари мемориал ордер орқали 10301 - «Марказий банкдаги вакиллик ҳисобрақами -Ностро» ҳисобрақамидаги қолдиғини Бош банкда очилган 22204 - ҳисобрақамига, шу жумладан Бош банкнинг бошқармасига ҳам ўтказади. Бунда қуйидагича бухгалтерия проводкаси берилади: Масалан, Ўзсаноатқурилиш банкининг бўлимларидаги 10301- ҳисобрақамларидаги қолдиғини Марказий банкнинг бошқармалари ёрдамида Ўзсаноатқурилиш банкининг бош банкига кўчириб, бўлимларда бу операция бўйича тўғирлаш проводкаси амалга оширилади. • Банк бўлимларидан вакиллик ҳисобрақами 09003 га 10301 даги қолдиқни ўтказгандан сўнг, бундай бухгалтерия ёзуви бошқа амалга оширилмаслигини чекловчи дастурга қўйилиб, уни банкнинг хавфсизлик хизмати текшириб банки бўлимларининг тўлов рейслари ишланмаслиги учун, Марказий банкнинг Ахборотлаштириш Бош Маркази белгалаган тартибда уларнинг почта қутисини ёпади.

• Марказий банкдаги Тўлов тизими ва ахборотлаштириш маркази «Банк бўлимлари» банки учун 09003 банк коди киритилганлиги ҳақида ўзгартириш киритади. • Ўзсаноатқурилишбанки тизимида Марказий Банк ички электрон виртуал тармоқ ташкил қиланади. • Банк маълумотларининг муҳофазасини таъминловчи крипто ҳимоя ва шифрация, шунингдек барча бўлимларнинг дешифрация калитлари бош банкка ўрнатилади. • Бош банк учун бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи бўйича норматив ҳужжатлар ишлаб чиқилади. • Тижорат банкларининг хусусиятига қараб, ҳамда банк бошқарувининг эҳтиёжига қараб, дастурий воситада информацион бошқарув тизими тузилади. Тижорат банкларининг ягона баланс технологиясига ўтиши билан банкнинг ички тузилиши ҳам, норматив ва ҳисоботлари ҳам тубдан ўзгара бошлайди. Шунингдек, жалб қилинган маблағлар бўйича заҳира фондига ажратмаси бош Банкда амалга оширилади. Бу билан ресурсларнинг ишлатилишида янада оптималлаштириш пайдо бўлади ва банкларнинг рентабеллик кўрсаткичларини оширишда, ҳамда банк активларининг оборотини тезлаштириб банкнинг юқори даромад олишига олиб келади. Бу тизимнинг яна шундай хусусияти мавжудки, бунда Марказий Банк учун пул муомаласини тартибга солишда ва иқтисодиётда пул массасини бошқаришда маълум қулайлик ва имкониятларни юзага чиқаради. Ягона вакиллик ҳисобварағи асосида тижорат банклари ва унинг филиалллари ўртасида банклараро ҳисоб-китобларнинг ҳисоби Мустакилликка эришгандан сўнг мамлакатимизда олиб борилаётган ислоҳотларнинг маҳсули сифатида тўлов тизимида ягона вакиллик ҳисобварағининг ташкил этилишини кузатишимиз мумкин. Ягона вакиллик ҳисобварағига ўтиш тажрибасини мамлакатимизда биринчи бор

«Ўзсаноатқурилишбанки» Internet технологиялари маълумотларини қайта ишлаш ва сақлашнинг тизимига ўтиш борасида ўз ишини ташкил этаётган республикадаги дастлабки банклардан бири бўлди. 2002 йилнинг июлидан бошлаб мазкур банк ўз фаолиятини кейинчалик ягона балансга ўтишни мўлжаллаб ягона вакиллик ҳисобрақами асосида амалга оширмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2002 йил 30 март «Банк ахборот тизимини ривожлантириш тўғрисидаги ПФ-3080-сонли Фармони ва Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 6 июндаги «Компьютерлаштиришни ривожлантириш ва технологияларини жорий этиш тўғрисида» ги 200-сонли Қарори банк ахборот тизимини ривожлантиришга янги омил бахш этди. Ушбу ҳужжатларга «Ўзсаноатқурилишбанк» Бошқаруви алоҳида аҳамият берди. «Ўзсаноатқурилишбанк» и ягона вакиллик ҳисобрақамини жорий қилиши Бошқарув белгилаб берган йўналишларидан бирининг рўёбга чиқиши бўлиб ҳисобланади. «Ўзсаноатқурилишбанк» нинг ягона вакиллик ҳисобрақамига ўтиши билан банк бошқаришнинг энг замонавий сифат даражаси билан таъминланди. Банк активларини самарали бошқариш учун методологик ва технологик негиз модернизация қилинди, ҳамда мижозларга тақдим этилаётган хизматлар тури кўпайди. Ягона вакиллик ҳисобрақамини йўлга қўйишдан илгари «Ўзсаноатқурилишбанк» нинг бутун тизимида ресурслар ва хатарларни қулай бошқариш имконияти йўқ эди. Шуни таъкидлаш лозимки, филиаллар бўйича банк хизмати турлари шартларини танлаб олишда аслида банк ресурсларини тезкорлик билан қайта тақсимлаш даражасига кўра олдиндан белгилаб қўйилган, филиалларнинг даромадлилиги ва ликвидлигини бошқариш, турли-туман хатарларни имкон борича камайтиришга эътибор берилган. Бундай тизимда ишлашда Бош банк оддий вазифаларни бажариш билан бирга, ўзига хос юмушларни ҳам, адо этишига тўғри келади. Масалан, кредит

портфели шакллантираётганда филиалларнинг мижозлари тўғрисидаги маълумотларни (филиаллар эса кўпинча турли минтақаларда жойлашгандир) филиалларда берилган кредитлар ҳақида, мазкур кредитларнинг ҳолати тўғрисида маълумотларни жамлаш зарурати пайдо бўлади. Бунинг устига олинаётган жами ахборот янги бўлиши лозим. Шу боисдан ҳам, банкнинг барча филиалларида ягона ҳисоб сиёсатини юритиш зарурдир. Ҳисобрақамлар режасини ташкил этиш, ҳисобрақамлар очиш қоидаларини ишлаб чиқиш ва банк операциялари амалга оширилаётганда проводкаларни бажаришни, шунингдек, жамланган ички ва фискал ҳисоботни тайёрлашни шулар жумласига киритиш лозим. Банк хизматларининг таркиби ва шартларини бошқариш ҳам, муҳим омиллардан бири ҳисобланади Шунинг учун, ҳам қандай хизматларни, қандай ҳажмда ва қайси шаклда кўрсатилиши лозимлигини аниқлаб олиш талаб этилади. Мижозларнинг у, ёки бу гуруҳларига кредитларнинг қайси турларини бериш ва бериладиган бўлса, фоиз ставкасини қандай бўлишини белгилаб олиш ҳам зарур бўлади. Филиаллар учун валюта таркиби, валюталар билан бўладиган операциялар ҳамда шу валюталар операциялари ижро этиладиган савдо курслари «йўлларини» тайин этиб олишда табақалиштирилган ёндошув даркор. Юқорида санаб ўтилган вазифалар ягона вакиллик ҳисобрақами орқали амалга оширилади. Агар «Ўзсаноатқурилишбанк» солномасини варақлайдиган бўлсак, шуни таъкидлаш лозимки, банк мутахассислари вакиллик ҳисобрақами технологиясига жуда ўхшаб кетадиган тизимда ишлаб, етарлича тажриба орттиришган. Лекин илгари ахборот технологиялари ўз тараққиётининг бошланғич босқичини бошидан кечираётган эди. Телекоммуникациялар ахборотни зарур даражада зудлик билан кузатишга имкон бермас эди. Лекин шунга қарамасдан, банк мутахассислари ишда катта тажриба тўплаганлар, бу тажриба эса, техникавий лойиҳалар тузиш ва янги технологиялар механизмини қайта ишлашда ёрдам беради.

Ўзсаноатқурилишбанк учун интеграллашган автоматлаштирилган банк тизими "Фидо-Бизнес" компанияси томонидан тақдим этилган. Шу компания мутахассислари Ўзсаноатқурилишбанкда мазкур тизимни босқичма-босқич жорий этишда фаол қатнашмоқда. Банк фаолияти самарадорлигини кўтариш, катта фойда олиш, капиталлаштиришда энг кам самара берадиган соҳаларга қўйилган банк активларининг камайиб боришига жуда боғлиқ. Ҳозиргача ҳам бўлиб турган амалиёт, яъни Марказий банкнинг вакиллик ҳисобрақамларида тижорат банки ҳар бир филиалининг маблағларини резерв қилиб ушлаб туриш активларининг оборотдан чиқишига олиб келади. Шу муносабат билан Бош ягона вакиллик ҳисобрақами ҳамда ягона баланс асосида ишлашини таъминлаш тижорат банки фаолиятининг даромадлилигини кўтаради. Ягона вакиллик ҳисобрақамини жорий этишдан кўриладиган самара кўп қирралидир. Агар унинг афзаллиги ҳақида гапирадиган бўлсак, бу банк ресурсларини енгиллик билан, қайта тақсимлаш имконияти, ҳамда шу ресурсларни тўплаш орқали банк ишининг самараси ошаётганидан далолатдир. Дастлабки босқич ҳам, якунланиб қолди, бу маълумотларни марказлаштирилган тарзда қайта ишлаш ва сақлашга, яъни ягона баланс билан ишлашга ўтиш демакдир. Ана шу лойиҳаларнинг амалга оширилиши билан, банк фаолиятини бошқаришнинг сифат жиҳатидан янги даражасига кўтарилади. Бугунги кунда ягона вакиллик тизимига ўтиш банк тизимини ислоҳ қилишда жуда муҳим натижа бўлди. Хусусан, тижорат банкларининг Марказий банкдан мустақиллигини ва ўз харажатларини камайтиришни таъминлашда ушбу тизимнинг аҳамияти катта. Бундан ташқари, банкларнинг активларини ўз оборотидан ташқарида қолиши, яъни Марказий банкдаги вакиллик ҳисобварағидаги қолиши мажбур бўлган қолдиқ суммасидан банк ўз оборотида фойдаланиши мумкин.

Тўлов марказининг дастурий комплекси Ягона вакиллик ҳисобварағини юритиш тартиби барча банкларда деярли бир хилдир. Ягона вакиллик ҳисобварағини тижорат банкда амал қилиши учун, «Ягона вакиллик ҳисобварағи орқали филиаллар ва бошқа банклар ўртасида электрон тўловларни амалга ошириш тартиби тўғрисидаги» Низом ишлаб чиқилган ва банкнинг Бошқарув раиси томонидан тасдиқланган. Ягона вакиллик ҳисобварақ орқали тўловларни амалга ошириш учун, Бухгалтерия ва молия ҳисоби Бошқармаси қошида алоҳида сектор ташкил қилинган. Ушбу сектор тижорат банкининг тўлов маркази деб аталади. Ҳар бир филиал ушбу тўлов марказида ўзининг вакиллик ҳисобварағини очган. Ягона вакиллик ҳисобварағи орқали тўловларни амалга ошириш учун ташкил қилинган секторнинг асосий функциялари қуйидагилар бўлиб ҳисобланади: • Тижорат банкининг ўз филиаллари, ҳамда бошқа банклар ўртасида нақд пулсиз ҳисоб-китобларни ташкил қилиш; • Электрон тўловларни амалга ошириш борасида филиаллар ва бошқа банклар билан файллар ва маълумотларни автоматик равишда алмашиш; • Филиалларни уларнинг вакиллик ҳисобварағининг тўлов марказидаги ҳолати тўғрисида огоҳлантириб туриш; • Ягона вакиллик ҳисобварақ ва филиалларнинг ҳисобварақларининг ҳолатини назорат қилиш; • Тўловларни амалга оширилиши устидан назорат; • Амалга оширилаётган тўловларни бухгалтерияда акс эттириш; • Маълумот функцияси; • Ҳар кун охирида барча маълумотларни архивлаш; • Филиаллар ва банклараро амалга оширилаётган тўловлар ва маълумотларни ҳимоя қилиш;

Тўлов маркази тўловлар ва бошқа операциялар учун филиалларга маълум бир вақтлар оралиғини белгилаб беради, филиаллар ушбу вақтлар оралиғида операцияларни амалга оширади. Ҳар бир филиал ўзининг мижозлари билан, улар билан тузган шартномалари асосида мустақил равишда хизмат кўрсатади. Филиалнинг мижозларга хизмат кўрсатувчи масъул ходими пул ҳисоб- китоб ҳужжатини қабул қилганда уни текширади ва электрон тўлов тизимига киритади. Ушбу ҳолда тизимга киритилган маълумотлар ҳисоб-китоб ҳужжатининг асл нусхаси билан бир хил бўлиши лозим. Ушбу маълумотлар тизимга киритилгандан сўнг, филиалда электрон файл вужудга келади, ҳамда бош бухгалтернинг уникал электрон имзосидан сўнг бу файл тўлов марказига юборилади. Филиалнинг вакиллик ҳисобварағи баланснинг 16103 - «Банклараро ҳисоб-китоблар бўйича олинадиган маблағлар» ҳисобварағида ҳисобга олинади. Филиал ушбу ҳисобварақ қолдиғи доирасида операцияларни амалга ошириши мумкин. Агарда филиалнинг вакиллик ҳисобварақамида операцияларни амалга ошириш учун маблағ камлик қилса, ушбу филиал Тижорат банк ғ азначилик Бошқармаси орқали бошқа филиаллардан молиявий ёрдам пули олиши мумкин. Тижорат банк тўлов марказида ҳар бир филиалнинг вакиллик ҳисобварағидаги қолдиқ 22204-«Банклараро ҳисоб-китоблар бўйича тўланадиган маблағлар» баланс ҳисобрақамида ҳисобга олинади. Барча банклараро ва филиаллараро тўловлар ушбу ҳисобрақамлар орқали амалга оширилади. Филиалларнинг бошқа банкларга пул ўтказиш бўйича тўлов топшириқлари тўлов маркази томонидан дешифровка қилинади, ҳамда лимитдан катта ўтказмалар кўриб чиқиш учун ғазначилик Бошқармасига юборилади. Агарда тўловлар ссуда ҳисобварағидан юборилган бўлса лимитдан катта ўтказмаларни тегишли Кредит Бошқармаларидан бирига

кўриб чиқиш учун юборилади. ғазначилик Бошқармаси тўловнинг мақсадини ўрганиб чиқиб, зарур бўлса тўловни бекор қилиши, ёки тўхтатиб туриши мумкин (мижозларнинг талаб қилиб олинувчи ҳисобварағидан ўтаёган пуллар бундан мустасно). Кредит бошқармалари ҳам, ссуда счетидан ўтаётган тўловларни ўрганиб чиқиб, тижорат банкининг Кредит сиёсати талаблари бузилаётган бўлса, ўтаётган тўловни бекор қилиш, ҳамда тўхтатиб туриш ҳуқуқига эга. Ягона вакиллик ҳисобварағи бўйича тўлов ҳужжатларини тўғри тўлдириш учун филиалнинг мижози жавобгар ҳисобланади. Электрон ҳужжатларни яратиш, уни сифатли тўлдириш, юбориш ва қабул қилишга филиаллар жавобгар дирлар. Филиаллар томонидан юбориладиган ҳужжатларни ўз вақтида ижро этиш, уларнинг ҳисобини тўғри юритишга тўлов маркази жавобгардир. Ссуда ҳисобварағидан амалга оширилаётган тўловларни ўз вақтида кўриб чиқишга Кредит бошқармалари жавобгардир. Ягона вакиллик ҳисобварағини, ҳамда филиалларнинг тўлов марказидаги вакиллик ҳисобварағини ликвидлигини таъминлаш ва вақтинча тўхтатилган тўловларни куннинг охиригача ўтказиб юбориш банкнинг ғазначилик Бошқармаси зиммасига юклатилган. Шундай қилиб, кўп филиалли барча тижорат банклари филиаллараро операцияларни юқорида кўрсатилган тарзда амалга ошириб борадилар.

Адабиётлар: 1. Астанов Х.З. Пул-кредит орқали мувофиқлаштириш. Ўқув қўлланма. - Т.: “Иқтисодиёт”. 2015 й. 121 б. 2. Банкларда бухгалтерия ҳисоби. Дарслик, II нашри. А.Омонов, Т. Қоралиев, ТМИ, -Т.: “Иқтисод-Молия”, 2014. 241 б. 3. Қоралиев Т.М., Абдуллаев Ё.А. “Банк иши” ўқув қўлланма. - Т.: « ИҚТИСОД-МОЛИЯ » , 2009. - 580 4. Наврўзова К., Н.Ғ.Каримов. Банкларда бухгалтерия ҳисоби. Дарслик. - Т.: Молия, 2012. -320 бет. 5. Наврузова К.Н., Ортиков О А. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўлов тизими -Т.: « ИҚТИСОД-МОЛИЯ » , 2014 й. 6. Тоймухамедов И., Умаров З., Хусаинов Ғ. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўлов тизими. Ўқув қўлланма. LESSON PRESS , 2018. - 435 бет.

Похожие

Тижорат банкларининг ягона вакиллик ҳисобварағи бўйича ҳисоб-китоблари

Тўлов тизими ва унинг структураси

Электрон тўлов тизими ва унинг банклараро ҳисоб-китобларни ташкил этишдаги ўрни

Ҳисоб-китоб ҳужжатларини расмийлаштириш тартиби

Ҳисоб ва назорат тизими