Yagona vakillik hisobvarag`i orqali hisob-kitoblarga asoslangan to`lov tizimi - Экономика - Рефераты

Yagona vakillik hisobvarag`i orqali hisob-kitoblarga asoslangan to`lov tizimi

Загружено в:

13.03.2024

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Yagona vakillik hisobvarag`i orqali hisob-kitoblarga asoslangan to`lov tizimi Reja : 1. To`lov tizimida yagona vakillik hisobraqamining tutgan o`rni, ahamiyati va unga o`tilishi 2. Yagona vakillik hisobvarag`ining to`lov tizimidagi o`ziga xos xususiyatlari 3. Yagona vakillik hisobvarag`i asosida tijorat banklari va uning filialllari o`rtasida banklararo hisob-kitoblarning hisobi 4. To`lov markazining dasturiy kompleksi

Tayanch iboralar Yagona vakillik hisobvarag`i, kripto jarayon, to`lov markazi, axborot tizimi, real vaqt rejimi, telekommunikatsiya tizimi, elektron to`lovlar, elektron to`lovlar tizimi, bosh axborotlash markazi, initsiator bank, benifitsiar bank, tranzit hisobvaraqlar, traksaksiya, fayl, filiallarga moliyaviy yordam ko`rsatish, g`aznachilik, elektron to`lov xujjati. To`lov tizimida yagona vakillik hisobraqamining tutgan o`rni, ahamiyati va unga o`tilishi Respublika Markaziy banki bilan jahon banki o`rtasida 1998 yil dekabr oyida tuzilgan shartnomaga muvofiq Respublika Moliya sohasini rivojlantirish uchun kredit ajratilgan. Bu loyixa besh yo`nalishga bo`linib amalga oshirilmoqda. Bu yo`nalishlarning biri «O`zbekiston moliya sohasining axborot tizimini takomillashtirish» bo`lib, u o`z ichiga quyidagi vazifalarni oladi : 1. To`lov tizimini takomillashtirish; 2. Boshqarish uchun axborot tizimini yaratish; 3. Bank telekommunikatsiya tizimini rivojlantirish; 4. Axborot tizimining muxofazasini yaratish. Yuqorida belgilab berilgan, vazifalarni bajarish uchun, O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan oxirgi 10 yilda bir qator ishlar qilindi. Bu borada rivojlangan davlatlarning tajribasi o`rganildi va amaliyotga tatbiq qilindi. Jahon banki maslahatchilari va ekspertlari O`zbekistonga tashrif buyurishganda barcha banklarning yagona vakillik hisobvarag`iga va yagona balansga o`tishlari lozimligi belgilab berildi. Ma’lumki, yirik masshtabdagi banklar resurslarini bitta hisobraqamga tez yig`ishi va bu raqamdan katta daromad keltiruvchi yirik loyihalarni moliyalashtirish ancha qiyinchilik tug`diradi. Rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon bozoriga integratsiyalashuvi va yangi texnologiyalarning rivojlanishi ssuda kapitalining banklararo bozorda sotilishi va sotib olinishi ilgarigiga nisbatan, ancha tezroq amalga oshirishni talab qila boshladi. Yirik banklar Yaponiyadagi birjalar

yopilganda, Yevropa va AQSH birjalari faoliyati uchun 1 soatdan 12 soatgacha bo`lgan kreditlardan foydalanishi, bundan tashqari transmilliy banklar uchun, bir davlatdan ikkinchi davlatga overnayt kreditlarini amalga oshirish uchun, katta pul mablag`larini tez ko`chirish imkonini beruvchi texnologiyalar bosh bankda yagona buxgalteriya balansi, yagona vakillik raqami tizimiga o`tishga undadi. Tijorat banklarining ilk bor yagona vakillik hisobraqamlariga o`tishi «Feduayr»1 tizimi multikorporatsion va transmilliy banklarining yagona vakillik raqamlari tizimiga o`tish tavsiyasiga ko`ra AQShda amalga oshirildi. Respublikamiz tijorat banklarining yagona vakillik hisobraqamlariga o`tishi bilan esa, mazkur masalalar yanada jadallashdi. Shuning uchun, jahon tajribasini o`rganish, alohida dolzarblik kasb etadi va bank likvidligini boshqarish sohasida amaliy bilimlar tizimi, hamda yig`ilgan tajriba tahlillari va xulosalarini samarali qo`llash imkonini beradi. Yagona vakillik hisobvarag`ining to`lov tizimidagi o`ziga xos xususiyatlari Yagona vakillik hisobraqami orqali boshqarishning mohiyati shundan iboratki, yirik tijorat banklari bo`limlari o`zlarining vakillik hisobraqamlarini bosh bankda ochadilar va bosh bank orqali amalga oshiradilar. Ushbu tizimning bir qancha ustunlik va qulaylik tomonlari mavjud bo`lib ularning asosiylari quyidagalardan iborat: > Tizim ichidagi amalga oshiriluvchi operatsiyalar tezlashadi, hamda real vaqt rejimida ishlaydi; > Katta daromad keltiruvchi yirik loyihalarni moliyalashtirish uchun resurslarni tez jamlash imkoni paydo bo`ladi; > Tizim ichida bo`limlar resurslarini aktiv operatsiyalarga joylashtirilishi tufayli vakilllik raqamidagi minimal darajada saqlay oladi va hatto, debet qoldiq bo`lganda ham ishlay oladi; > Banklararo bozorda resurslar qayta taqsimotida ham bankning raqobatbardoshligini oshiradi;

Demak, bank muassasasi uchun vakillik hisobrakami shunday hisob-kitob raqamiki, unda tijorat bankining barcha mablag`lari ya’ni, o`z mablag`lari ham, xizmat ko`rsatilayotgan mijozlar mablag`lari ham, shuningdek boshqa jalb etilgan resurslar ham saqlanadi. Vakillik hisobraqami orqali banklar mijozlarga xizmat ko`rsatish bilan bog`liq bo`lgan barcha operatsiyalarni, shuningdek xo`jalik subyekti sifatida bank operatsiyalarining o`zini ham amalga oshiradi. Hozirgi vaqtgacha ana shu jarayonlarning barchasi juda katta bir sxema ko`rinishida amalga oshirilardi. Aytaylik, to`lovchi, yoki mablag`ni oluvchiga turli banklarda xizmat ko`rsatilayotgan bo`lsa yoki banklar bir-birini kreditlash bilan bog`liq bo`lgan banklararo operatsiyalar hamda naqd pullarning joyini almashtirishga doir vaziyat sodir bo`ldi deb, faraz qilaylik. Bunday hisob-kitoblar har bir tijorat bankining balansida ochilgan vakillik hisobraqamlari orqali amalga oshiriladi. O`z navbatida tijorat banklari filiallarining vakillik hisobraqamlari Markaziy bankning Hisob- kitob markazida ochilgan. Shunday qilib, har qanday to`lov pul mablag`larini o`tkazishning ko`p bosqichli tizimidan o`tishi lozim bo`ladi. Bitta bankning o`rtasida to`lovlar amalga oshirilayotganida ham, hisob-kitoblarning ana shu sxemasiga amal qiladi. Bu banklararo hisob-kitoblarni tashkil etishning markazlashgan varianti bo`lib, u samarasiz usul bo`lib hisoblanadi. Banklararo hisob-kitoblar 2002 yilgacha shu sxema asosida o`tkazilgan. Ilgari bundan voz kechishga texnikaviy jihatlarga oid bir qancha jiddiy muammolar imkon bermas edi. Hozirgi kunga kelib barcha ko`pgina tijorat banklari yagona vakillik hisobraqamiga o`tish bo`yicha ishlarni amalga oshirganlar va banklar o`rtasidagi hisob-kitoblar yagona hisobvarag`i orqali o`tkazilmoqda. Yagona vakillik hisobraqami orqali boshqaruvni amalga oshirish tizimini joriy qilish uchun quyidagi ishlar amalga oshirilishi kerak edi: • Bosh bank uchun, yangi bank kodi olinadi. Masalan, O`zsanoatqurilish banki uchun bank kodi 09003 berilgan. • Bosh bankda o`tish kuniga qadar barcha bo`limlari uchun, shu jumladan

o`zidagi amaliyot boshqarmasiga ham 22204 - «Banklararo hisob-kitoblar bo`yicha to`lanadigan mablag`lar», balans hisobraqami ochiladi va har bir bo`limga shu haqda xabar beriladi. O`z navbatida har bir bo`lim -«Banklararo hisob-kitoblar bo`yicha olinadigan mablag`lar» balans hisobraqamini ochadi va bosh bankka xabar beradi. • So`ngra bankning bo`limlari memorial order orqali 10301 - «Markaziy bankdagi vakillik hisobraqami -Nostro» hisobraqamidagi qoldig`ini Bosh bankda ochilgan 22204 - hisobraqamiga, shu jumladan Bosh bankning boshqarmasiga ham o`tkazadi. Bunda quyidagicha buxgalteriya provodkasi beriladi: Masalan, O`zsanoatqurilish bankining bo`limlaridagi 10301- hisobraqamlaridagi qoldig`ini Markaziy bankning boshqarmalari yordamida O`zsanoatqurilish bankining bosh bankiga ko`chirib, bo`limlarda bu operatsiya bo`yicha to`g`irlash provodkasi amalga oshiriladi. • Bank bo`limlaridan vakillik hisobraqami 09003 ga 10301 dagi qoldiqni o`tkazgandan so`ng, bunday buxgalteriya yozuvi boshqa amalga oshirilmasligini cheklovchi dasturga qo`yilib, uni bankning xavfsizlik xizmati tekshirib banki bo`limlarining to`lov reyslari ishlanmasligi uchun, Markaziy bankning Axborotlashtirish Bosh Markazi belgalagan tartibda ularning pochta qutisini yopadi. • Markaziy bankdagi To`lov tizimi va axborotlashtirish markazi «Bank bo`limlari» banki uchun 09003 bank kodi kiritilganligi haqida o`zgartirish kiritadi. • O`zsanoatqurilishbanki tizimida Markaziy Bank ichki elektron virtual tarmoq tashkil qilanadi. • Bank ma’lumotlarining muhofazasini ta’minlovchi kripto himoya va shifratsiya, shuningdek barcha bo`limlarning deshifratsiya kalitlari bosh bankka o`rnatiladi. • Bosh bank uchun buxgalteriya hisobi va hisoboti bo`yicha normativ hujjatlar

ishlab chiqiladi. • Tijorat banklarining xususiyatiga qarab, hamda bank boshqaruvining ehtiyojiga qarab, dasturiy vositada informatsion boshqaruv tizimi tuziladi. Tijorat banklarining yagona balans texnologiyasiga o`tishi bilan bankning ichki tuzilishi ham, normativ va hisobotlari ham tubdan o`zgara boshlaydi. Shuningdek, jalb qilingan mablag`lar bo`yicha zahira fondiga ajratmasi bosh Bankda amalga oshiriladi. Bu bilan resurslarning ishlatilishida yanada optimallashtirish paydo bo`ladi va banklarning rentabellik ko`rsatkichlarini oshirishda, hamda bank aktivlarining oborotini tezlashtirib bankning yuqori daromad olishiga olib keladi. Bu tizimning yana shunday xususiyati mavjudki, bunda Markaziy Bank uchun pul muomalasini tartibga solishda va iqtisodiyotda pul massasini boshqarishda ma’lum qulaylik va imkoniyatlarni yuzaga chiqaradi. Yagona vakillik hisobvarag`i asosida tijorat banklari va uning filialllari o`rtasida banklararo hisob-kitoblarning hisobi Mustakillikka erishgandan so`ng mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlarning mahsuli sifatida to`lov tizimida yagona vakillik hisobvarag`ining tashkil etilishini kuzatishimiz mumkin. Yagona vakillik hisobvarag`iga o`tish tajribasini mamlakatimizda birinchi bor «O`zsanoatqurilishbanki» Internet texnologiyalari ma’lumotlarini qayta ishlash va saqlashning tizimiga o`tish borasida o`z ishini tashkil etayotgan respublikadagi dastlabki banklardan biri bo`ldi. 2002 yilning iyulidan boshlab mazkur bank o`z faoliyatini keyinchalik yagona balansga o`tishni mo`ljallab yagona vakillik hisobraqami asosida amalga oshirmoqda. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 30 mart «Bank axborot tizimini rivojlantirish to`g`risidagi PF-3080-sonli Farmoni va Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 6 iyundagi «Kompyuterlashtirishni rivojlantirish va texnologiyalarini joriy etish to`g`risida» gi 200-sonli Qarori bank axborot tizimini rivojlantirishga yangi omil baxsh etdi. Ushbu hujjatlarga «O`zsanoatqurilishbank» Boshqaruvi alohida ahamiyat berdi.

«O`zsanoatqurilishbank» i yagona vakillik hisobraqamini joriy qilishi Boshqaruv belgilab bergan yo`nalishlaridan birining ro`yobga chiqishi bo`lib hisoblanadi. «O`zsanoatqurilishbank» ning yagona vakillik hisobraqamiga o`tishi bilan bank boshqarishning eng zamonaviy sifat darajasi bilan ta’minlandi. Bank aktivlarini samarali boshqarish uchun metodologik va texnologik negiz modernizatsiya qilindi, hamda mijozlarga taqdim etilayotgan xizmatlar turi ko`paydi. Yagona vakillik hisobraqamini yo`lga qo`yishdan ilgari «O`zsanoatqurilishbank» ning butun tizimida resurslar va xatarlarni qulay boshqarish imkoniyati yo`q edi. Shuni ta’kidlash lozimki, filiallar bo`yicha bank xizmati turlari shartlarini tanlab olishda aslida bank resurslarini tezkorlik bilan qayta taqsimlash darajasiga ko`ra oldindan belgilab qo`yilgan, filiallarning daromadliligi va likvidligini boshqarish, turli-tuman xatarlarni imkon boricha kamaytirishga e’tibor berilgan. Bunday tizimda ishlashda Bosh bank oddiy vazifalarni bajarish bilan birga, o`ziga xos yumushlarni ham, ado etishiga to`g`ri keladi. Masalan, kredit portfeli shakllantirayotganda filiallarning mijozlari to`g`risidagi ma’lumotlarni (filiallar esa ko`pincha turli mintaqalarda joylashgandir) filiallarda berilgan kreditlar haqida, mazkur kreditlarning holati to`g`risida ma’lumotlarni jamlash zarurati paydo bo`ladi. Buning ustiga olinayotgan jami axborot yangi bo`lishi lozim. Shu boisdan ham, bankning barcha filiallarida yagona hisob siyosatini yuritish zarurdir. Hisobraqamlar rejasini tashkil etish, hisobraqamlar ochish qoidalarini ishlab chiqish va bank operatsiyalari amalga oshirilayotganda provodkalarni bajarishni, shuningdek, jamlangan ichki va fiskal hisobotni tayyorlashni shular jumlasiga kiritish lozim. Bank xizmatlarining tarkibi va shartlarini boshqarish ham, muhim omillardan biri hisoblanadi Shuning uchun, ham qanday xizmatlarni, qanday hajmda va qaysi shaklda ko`rsatilishi lozimligini aniqlab olish talab etiladi.

Mijozlarning u, yoki bu guruhlariga kreditlarning qaysi turlarini berish va beriladigan bo`lsa, foiz stavkasini qanday bo`lishini belgilab olish ham zarur bo`ladi. Filiallar uchun valyuta tarkibi, valyutalar bilan bo`ladigan operatsiyalar hamda shu valyutalar operatsiyalari ijro etiladigan savdo kurslari «yo`llarini» tayin etib olishda tabaqalishtirilgan yondoshuv darkor. Yuqorida sanab o`tilgan vazifalar yagona vakillik hisobraqami orqali amalga oshiriladi. Agar «O`zsanoatqurilishbank» solnomasini varaqlaydigan bo`lsak, shuni ta’kidlash lozimki, bank mutaxassislari vakillik hisobraqami texnologiyasiga juda o`xshab ketadigan tizimda ishlab, yetarlicha tajriba orttirishgan. Lekin ilgari axborot texnologiyalari o`z taraqqiyotining boshlang`ich bosqichini boshidan kechirayotgan edi. Telekommunikatsiyalar axborotni zarur darajada zudlik bilan kuzatishga imkon bermas edi. Lekin shunga qaramasdan, bank mutaxassislari ishda katta tajriba to`plaganlar, bu tajriba esa, texnikaviy loyihalar tuzish va yangi texnologiyalar mexanizmini qayta ishlashda yordam beradi. O`zsanoatqurilishbank uchun integrallashgan avtomatlashtirilgan bank tizimi "Fido-Biznes" kompaniyasi tomonidan taqdim etilgan. Shu kompaniya mutaxassislari O`zsanoatqurilishbankda mazkur tizimni bosqichma-bosqich joriy etishda faol qatnashmoqda. Bank faoliyati samaradorligini ko`tarish, katta foyda olish, kapitallashtirishda eng kam samara beradigan sohalarga qo`yilgan bank aktivlarining kamayib borishiga juda bog`liq. Hozirgacha ham bo`lib turgan amaliyot, ya’ni Markaziy bankning vakillik hisobraqamlarida tijorat banki har bir filialining mablag`larini rezerv qilib ushlab turish aktivlarining oborotdan chiqishiga olib keladi. Shu munosabat bilan Bosh yagona vakillik hisobraqami hamda yagona balans asosida ishlashini ta’minlash tijorat banki faoliyatining daromadliligini ko`taradi. Yagona vakillik hisobraqamini joriy etishdan ko`riladigan samara ko`p qirralidir. Agar uning afzalligi haqida gapiradigan bo`lsak, bu bank resurslarini yengillik bilan, qayta taqsimlash imkoniyati, hamda shu resurslarni to`plash orqali bank ishining samarasi oshayotganidan dalolatdir.

Dastlabki bosqich ham, yakunlanib qoldi, bu ma’lumotlarni markazlashtirilgan tarzda qayta ishlash va saqlashga, ya’ni yagona balans bilan ishlashga o`tish demakdir. Ana shu loyihalarning amalga oshirilishi bilan, bank faoliyatini boshqarishning sifat jihatidan yangi darajasiga ko`tariladi. Bugungi kunda yagona vakillik tizimiga o`tish bank tizimini isloh qilishda juda muhim natija bo`ldi. Xususan, tijorat banklarining Markaziy bankdan mustaqilligini va o`z xarajatlarini kamaytirishni ta’minlashda ushbu tizimning ahamiyati katta. Bundan tashqari, banklarning aktivlarini o`z oborotidan tashqarida qolishi, ya’ni Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag`idagi qolishi majbur bo`lgan qoldiq summasidan bank o`z oborotida foydalanishi mumkin. To`lov markazining dasturiy kompleksi Yagona vakillik hisobvarag`ini yuritish tartibi barcha banklarda deyarli bir xildir. Yagona vakillik hisobvarag`ini tijorat bankda amal qilishi uchun, «Yagona vakillik hisobvarag`i orqali filiallar va boshqa banklar o`rtasida elektron to`lovlarni amalga oshirish tartibi to`g`risidagi» Nizom ishlab chiqilgan va bankning Boshqaruv raisi tomonidan tasdiqlangan. Yagona vakillik hisobvaraq orqali to`lovlarni amalga oshirish uchun, Buxgalteriya va moliya hisobi Boshqarmasi qoshida alohida sektor tashkil qilingan. Ushbu sektor tijorat bankining to`lov markazi deb ataladi. Har bir filial ushbu to`lov markazida o`zining vakillik hisobvarag`ini ochgan. Yagona vakillik hisobvarag`i orqali to`lovlarni amalga oshirish uchun tashkil qilingan sektorning asosiy funksiyalari quyidagilar bo`lib hisoblanadi: • Tijorat bankining o`z filiallari, hamda boshqa banklar o`rtasida naqd pulsiz hisob-kitoblarni tashkil qilish; • Elektron to`lovlarni amalga oshirish borasida filiallar va boshqa banklar bilan fayllar va ma’lumotlarni avtomatik ravishda almashish; • Filiallarni ularning vakillik hisobvarag`ining to`lov markazidagi holati to`g`risida ogohlantirib turish;

• Yagona vakillik hisobvaraq va filiallarning hisobvaraqlarining holatini nazorat qilish; • To`lovlarni amalga oshirilishi ustidan nazorat; • Amalga oshirilayotgan to`lovlarni buxgalteriyada aks ettirish; • Ma’lumot funksiyasi; • Har kun oxirida barcha ma’lumotlarni arxivlash; • Filiallar va banklararo amalga oshirilayotgan to`lovlar va ma’lumotlarni himoya qilish; To`lov markazi to`lovlar va boshqa operatsiyalar uchun filiallarga ma’lum bir vaqtlar oralig`ini belgilab beradi, filiallar ushbu vaqtlar oralig`ida operatsiyalarni amalga oshiradi. Har bir filial o`zining mijozlari bilan, ular bilan tuzgan shartnomalari asosida mustaqil ravishda xizmat ko`rsatadi. Filialning mijozlarga xizmat ko`rsatuvchi mas’ul xodimi pul hisob-kitob hujjatini qabul qilganda uni tekshiradi va elektron to`lov tizimiga kiritadi. Ushbu holda tizimga kiritilgan ma’lumotlar hisob-kitob hujjatining asl nusxasi bilan bir xil bo`lishi lozim. Ushbu ma’lumotlar tizimga kiritilgandan so`ng, filialda elektron fayl vujudga keladi, hamda bosh buxgalterning unikal elektron imzosidan so`ng bu fayl to`lov markaziga yuboriladi. Filialning vakillik hisobvarag`i balansning 16103 - «Banklararo hisob- kitoblar bo`yicha olinadigan mablag`lar» hisobvarag`ida hisobga olinadi. Filial ushbu hisobvaraq qoldig`i doirasida operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin. Agarda filialning vakillik hisobvaraqamida operatsiyalarni amalga oshirish uchun mablag` kamlik qilsa, ushbu filial Tijorat bank g`aznachilik Boshqarmasi orqali boshqa filiallardan moliyaviy yordam puli olishi mumkin. Tijorat bank to`lov markazida har bir filialning vakillik hisobvarag`idagi qoldiq 22204-«Banklararo hisob-kitoblar bo`yicha to`lanadigan mablag`lar» balans hisobraqamida hisobga olinadi. Barcha banklararo va filiallararo to`lovlar ushbu hisobraqamlar orqali amalga oshiriladi.

Filiallarning boshqa banklarga pul o`tkazish bo`yicha to`lov topshiriqlari to`lov markazi tomonidan deshifrovka qilinadi, hamda limitdan katta o`tkazmalar ko`rib chiqish uchun g`aznachilik Boshqarmasiga yuboriladi. Agarda to`lovlar ssuda hisobvarag`idan yuborilgan bo`lsa limitdan katta o`tkazmalarni tegishli Kredit Boshqarmalaridan biriga ko`rib chiqish uchun yuboriladi. g`aznachilik Boshqarmasi to`lovning maqsadini o`rganib chiqib, zarur bo`lsa to`lovni bekor qilishi, yoki to`xtatib turishi mumkin (mijozlarning talab qilib olinuvchi hisobvarag`idan o`tayogan pullar bundan mustasno). Kredit boshqarmalari ham, ssuda schetidan o`tayotgan to`lovlarni o`rganib chiqib, tijorat bankining Kredit siyosati talablari buzilayotgan bo`lsa, o`tayotgan to`lovni bekor qilish, hamda to`xtatib turish huquqiga ega. Yagona vakillik hisobvarag`i bo`yicha to`lov hujjatlarini to`g`ri to`ldirish uchun filialning mijozi javobgar hisoblanadi. Elektron hujjatlarni yaratish, uni sifatli to`ldirish, yuborish va qabul qilishga filiallar javobgar dirlar. Filiallar tomonidan yuboriladigan hujjatlarni o`z vaqtida ijro etish, ularning hisobini to`g`ri yuritishga to`lov markazi javobgardir. Ssuda hisobvarag`idan amalga oshirilayotgan to`lovlarni o`z vaqtida ko`rib chiqishga Kredit boshqarmalari javobgardir. Yagona vakillik hisobvarag`ini, hamda filiallarning to`lov markazidagi vakillik hisobvarag`ini likvidligini ta’minlash va vaqtincha to`xtatilgan to`lovlarni kunning oxirigacha o`tkazib yuborish bankning g`aznachilik Boshqarmasi zimmasiga yuklatilgan. Shunday qilib, ko`p filialli barcha tijorat banklari filiallararo operatsiyalarni yuqorida ko`rsatilgan tarzda amalga oshirib boradilar.

Adabiyotlar: 1. Астанов Х.З. Пул-кредит орқали мувофиқлаштириш. Ўқув қўлланма. - Т.: “Иқтисодиёт”. 2015 й. 121 б. 2. Банкларда бухгалтерия ҳисоби. Дарслик, II нашри. А.Омонов, Т. Қоралиев, ТМИ, -Т.: “Иқтисод-Молия”, 2014. 241 б. 3. Қоралиев Т.М., Абдуллаев Ё.А. “Банк иши” ўқув қўлланма. - Т.: « ИҚТИСОД-МОЛИЯ » , 2009. - 580 4. Наврўзова К., Н.Ғ.Каримов. Банкларда бухгалтерия ҳисоби. Дарслик. - Т.: Молия, 2012. -320 бет. 5. Наврузова К.Н., Ортиков О А. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўлов тизими -Т.: « ИҚТИСОД-МОЛИЯ » , 2014 й. 6. Тоймухамедов И., Умаров З., Хусаинов Ғ. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўлов тизими. Ўқув қўлланма. LESSON PRESS , 2018. - 435 бет.

Похожие

To`lov tizimi va uning strukturasi

Elektron to`lov tizimi va uning banklararo hisob-kitoblarni tashkil etishdagi o`rni

Naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimi

Yangi bank texnologiyalari

Naqd pulsiz hisob-kitoblar mohiyati va ularni tashkil etish asoslari