Қурилишда омбор ва транспорт хўжаликларини ташкил этиш ва бошқариш - Экономика - Рефераты

Қурилишда омбор ва транспорт хўжаликларини ташкил этиш ва бошқариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

74 KB

www.arxiv.uz Режа: 1) Қурилишда омбор хўжалигини ташкил этишнинг мохияти ва ахамияти 2) Омборлар турлари, уларни хажмини ва майдонини аниқлаш 3) Қурилишда транспорт хизматини ташкил этиш 4) Қурилишда қўлланиладиган транспорт турлари ва уларни танлаш

www.arxiv.uz Қурилишда омбор хўжалигини ташкил этиш ва уларнинг классификацияси Қурилиш объектларида бажариладиган қурилиш монтаж ишларининг қийматини ярмидан ортиғини қурилиш материалларининг қиймати ташкил қилади. Қурилиш материалларини объектларга бир меъёрда керакли вақтда етказиб бериш қийин бўлганлиги сабабли уларни қурилиш майдонларида сақлаш учун турли хилдаги омбор хўжаликлари ташкил этилади. Қурилиш майдонларига керакли материаллар, деталлар ва конструкцияларни бир меъёрда таъминлаш уларни сақланадиган омборларни тўғри ташкил қилиш талаб қилинади. Омбор хўжаликларини тўғри ташкил қилиш қуйидаги масалаларни хал қилишни ўз ичига олади: -материаллар, деталлар ва конструкциялар захираларини аниқлаш; -омборлар майдонини аниқлаш; -омборларни рационал турларини ва уларда материалларни сақлаш, тахлаш усулларни аниқлаш; -қурилиш майдонларида материалларни сақлаш омборларини жойлаштириш схемасини аниқлаш; -омборларда материалларни қабул қилиш, истеъмолчиларга бериш ва хисобга олиш тартибини ишлаб чиқиш ва х.к. Материалларни сақланадиган омборларнинг турларига, материаллар, деталлар ва конструкцияларни сақлаш характерига боғлиқ бўлмаган холда хамма омборларга қуйидаги талаблар қўйилади: -материаллар конструкциялар ва деталларни ўз хусусиятларини йўқотмаган холда сақлаш; -омборларда қурилиш материалларини транспорт воситаларига юклаш- тушириш ишларини механизациялаш; -омборларда ишловчиларга мехнат мухофазасини сақлаган холда шароит яратиш. Йирик қурилиш-монтаж ташкилотларида моддий-техника таъминоти масалалари билан материал-технологик комплектация бошқармалари

www.arxiv.uz шуғулланади. Бу ўз навбатида қурилиш ишлаб чиқаришиниташкилий- технологик даражасини оширишга қурилиш-монтаж ишларида меҳнат сарфини камайтиришга ва метериал ресурслардан тежамкорона фойдаланишга имконият яратади. Омбор хўжалиги қурилишни материал-техника таъминоти ва комплектация тизимининг бир қисми хисобланади. Қурилиш ташкилотларининг материал технологик комплектация тизими қуйидагиларни кўзда тутиб ташкил қилинади: -қурилиш бошқармалари қошидаги материалларни сақлаш омборларини сонини камайтириш мақсадида; -қурилиш майдонидаги омборларни эгаллаган майдонларини хажмини максимал камайтириш; -омборларда сақланадиган материаллар захиралари хажмини камайтириш; -қурилиш майдонларида машина ва механизмлар харакатига шароит яратиш. Юқоридагиларга асосан қурилиш ташкилотларида қуйидаги омборлар ташкил этилади: марказий бундай омборлар материал-техника таъминоти ва комплектация бошқармалари қошида ташкил этилиб, уларда қурилиш материалларини марказлашган холда қабул қилинади ва сақланади. бўлинма омборлари булар умум қурилиш ва махсус қурилиш монтаж ишларини олиб борувчи бўлинмалар қошида ташкил қилинади. Объект омборлари қурилиш объектларида материаллар, деталлар ва конструкцияларни сақлаш мақсадида ташкил этилади. ишлаб чиқариш корхоналари омборлари ишлаб чиқариш жараёнида ишлатиладиган хом ашё ва ёрдамчи материалларни хамда тайёр махсулотларни сақлаш учун ташкил этилади. Қурилиш материаллари, деталлари ва конструкцияларни сақлаш усулига кўра омборлар қуйидаги турларга бўлинади:

www.arxiv.uz Очиқ об-хаво шароитида ўз хусусиятини йўқотмайдиган қурилиш материаллари ва конструкцияларини сақлаш учун ташкил қилинади. Бу материалларга бетон қоришмасини тўлдирувчилари шағал, қум, темир бетон буюмлар ва бошқалар киради. Ярим ёпиқ (навеслар) ёмғир, қор таъсирида ўз хусусиятини ўзгартирадиган, лекин хаво температурасини ўзгариши, унинг намлиги таъсирида ўз хусусиятини ўзгартирмайдиган материалларни (ёғоч, металл ва х.к.) сақлаш учун ташкил этилади. Ёпиқ (иситиладига ёки иситилмайдиган) атмосфера таъсирида ўз хусусиятини ўзгартирадиган материаллар (цемент, пардозлаш материаллари ва х.к) бундан ташқари махсус кийимлар, инвентарларни сақлаш учун ташкил этилади. Қурилиш материаллари захираларини, омборлар хажмини ва майдонини аниқлаш Қурилиш омборларидаги материаллар, деталлар ва конструкцияларни сақлаш омборларида сақланаётган материаллар қурилиш ишларини узлуксиз олиб борилишини таъминлаши керак ва меъёрдан ортиқча бўлмаслиги лозим. Материал ресурсларни ортиқча бўлиши айланма маблағларни айланишини камайтиради ва қурилиш ташкилотларини молиявий холатига таъсир кўрсатади. Омборларда сақланадиган қурилиш материаллари, конструкциялари ва деталларининг захираларини миқдори уларнинг ишлатилишига қараб ўзгариб туради. Шунинг учун захираларни сақланишига кўра улар жорий, тайёрлов, кафолатли ва мавсумий турларга бўлинади. Жорий захира қурилиш ташкилотларини узлуксиз ишлашини таъминлаш мақсадида, материал ресурсларни олиб келиш муддати ва уларни ишлатиб бўлиш вақти оралиғида сақлаш учун ташкил этилади.

www.arxiv.uz Тайёрлов захира-қурилишда материалларни қабул қилиш, сартировкалаш, тушириш, лаборатория анализидан ўтказишга кетадиган вақт оралиғи учун ташкил этилади. Кафолатли бу захира қурилишни материал ресурслар билан таъминлашдаги узилишларни олдини олиш, транспортларни бир меъёрда ишламаслиги ва ўзаро тузилган шартномаларни бажарилмай қоладиган холларда қурилиш объектларида иш тўхтаб қолмаслиги учун тузилади. Мавсумий бу захира об-хаво шароитини хисобга олиб сув транспорти ёрдамида олиб келинадиган материаллар учун тузилади. Агар материалларни суткалик сарфини q , материалларни етказиб бериш оралиғидаги вақтни t 1 билан, уларни қабул қилиб олиш, тушириш, саралаш ва лаборатория текширувларидан ўтказиш вақтини t 2 билан, кафолатли захирани ишлатиб бўлиш вақтини t 3 билан ва мавсумий захирани t 4 билан белгиласак, унда ишлаб чиқариш захирасининг миқдори қуйидагича аниқланади: P = q ( t 1 + t 2 + t 3 + t 4 ) Ишлаб чиқариш захирасининг миқдорини қурилишнинг календар графиги орқали материалдан интенсив фойдаланиладиган вақт учун аниқланади. Агар захираларни хисоблаш вақтида календар график ишлаб чиқилмаган бўлса, у холда шу материални умумий миқдорини Q , шу материал ишлатиладиган вақтга Т ва материалларни бир меъёрда ишлатилмаслик хамда бир меёрда етиб келмаслик коэффициентларига бўлиш орқали қуйидагича аниқланади. Q G = ------------- TK 1 K 2 Бу ерда: K 1 = 1,3, K 2 = 1,2 - сув транспорти орқали олиб келинадиган материаллар учун; K 1 = 1,1, K 2 = 1,1 – автомобиль ва темир йўл транспортида олиб келинадиган материаллар учун.

www.arxiv.uz Кафолатли захирани миқдори жорий захиранинг 25% ташкил қилади. Унинг миқдрори материалларни олиб келинадиган транспорт турларига, олиб келиш масофасига ва бошқа махаллий шароитларга боғлиқ бўлади. Омборларнинг майдони уларда сақланадиган материалларни, конструкцияларни миқдорига, сақлаш усулига хамда 1м 2 майдонда норма бўйича сақланадиган материаллар миқдорига боғлиқ бўлади ва уни қуйидагича аниқланади: P S = ------------ R K п Бу ерда: P - сақланиши лозим бўлган материаллар, конструкциялар миқдори; R - норма бўйича 1м 2 майдонда сақланадиган материал миқдори; K п - омбор майдонидан фойдаланиш коэффиценти Ётиқ омбор учун K п = 0,35 - 0,4 Иситиладиган K п = 0,6 – 0,7 Иситилмайдиган K п = 0,5 – 0,7 Ёғоч материаллар учун K п = 0,4 –0,5

www.arxiv.uz Қурилишда қўлланиладиган транспорт турлари ва уларни танлаш Қурилиш монтаж ишларини бажариш турли хилдаги қурилиш материаллари, деталлари ва конструкцияларини ишлатиш ва уларни ташиб келиш билан узвий боғланган. Транспорт қурилиш майдони билан қурилиш материаллариниетказиб берувчи ташкилотлар ўртасида боғловчилик вазифасини бажаради. Унинг бир меъёрда ишлаши қурилиш ташкилотларининг хўжалик фаолиятига катта таъсир кўрсатади. Амалиётдан маълумки қурилишга мўлжалланган юкларни ташишда транспорт харажатлари, қумнинг 83%, тошнинг 73%, ғиштнинг 57%, цементнинг 51% қийматини ташил қилади. Қурилишда қўлланилаётган транспорт турлари юкларни ташиш характерига кўра ички ва ташқи, юкларни ташиш йўналишига кўра вертикал ва горизонтал турларга бўлинади. Вертикал транспорт -қурилиш материаллари, деталлари ва конструкцияларини кўтариш учун хизмат қилади. Бунда кўтарма кран ва кўтаргич транспорт воситаларидан фойдаланилади. Горизонтал транспорт - қурилиш материаллари, деталлари ва конструкцияларини ишлаб чиқарувчи ёки қазиб олувчи ташкилотлардан, уларни истеъмол қилувчи жойларга олиб бориб беришда фойдаланилади. Буларга темир йўл, сув, автомабиль, хаво, трактор транспортлари ва турубапровод киради. Ташқи транспортга темир йўл, автомабиль ва сув транспортлари киради. Булар ёрдамида қурилиш материаллари карьерлардан, махсулот етказиб берувчи ташкилотлар омборларидан ёки ишлаб чиқариш ташкилотларидан, бундан ташқари темир йўл станцияларидан, причаллардан қурилиш ташкилотларининг омборларига хамда материал-техника таъминоти ва комплектация бошқармалари омборларига етказиб беришда фойдаланилади. Қурилиш материалларини қурилиш объектларидаги омборларга етказиб бериш транспорт воситаларидан самарали фойдаланишга имконият

www.arxiv.uz яратади. Бунда юкларни ташиш таннархи, юклаш ва туширишга кетадиган харажатлар сезиларли даражада камаяди, қурилиш материаллари деталлари ва конструкцияларини сифатини сақлашга шароит яратилади. Қурилиш юкларини ташқи транспортда ташиш қуйидаги схемалар орқали амалга оширилади: 1. Агар қурилиш майдони умумий фойдаланиладиган темир йўллар билан боғланган бўлса темир йўл транспортидан фойдаланилади 2. Автомабиль транспортида юк ташиш 3. Аралаш юк ташиш темир йўл-автомобил-трактор транспорти Юкларни ички транспортда ташишда - автомобиль (айрим холларда йирик қурилиш комплексларида темир йўл) ва трактор транспортларидан фойдаланилади. Бунда юкларни қурилиш майдонида ва материал техника таъминоти ва комплектация бошқармалари омборларидан қурилиш бўлинмалари ва қурилиш майдонларига етказиб беришда фойдаланилади. Қурилишда юкларни қурилиш объектини шарт-шароитидан ва юкларни ташишга кетадиган харажатларни минимал камайтириш мақсадида транспорт воситасини тури танланади. Бунда бошланғич маълумот учун юк айланмасининг характеристикаси, қурилиш объектига юкларни бир хил келиши, қурилиш олиб борилаётган худуддаги мажуд транспорт корхоналари фаолиятидан тўла фойдаланиш ва йиллик юк айланмаси тўғрисидаги маълумотлар бошланғич маълумотлар қилиб олинади. Йиллик юк айланмасининг қурилиш ташкилотларини ва қурилиш материаллари, деталлари ва конструкциялари ишлаб чиқарувчи ташкилотларни йиллик режалари асосида аниқланади. Ўртача суткалик юк айланмасини йил давомидаги иш суткаларига бўлиш орқали қуйидагича аниқланади: Q йил Q х.сут. =-------- K ; К =1,1 –1,3 n Бунда: Q йил - йиллик юк айланмаси

www.arxiv.uz n - йил давомидаги иш суткалари К – юкларни бир меъёрда келмаслик коэффициенти Юкларни ташиб келиш таннархи йиллик бирвақтлик ва транспорт харажатларининг миқдорига боғлиқ бўлади. Йиллик бир вақтлик харажатларга вақтинчалик йўлларни, бино ва иншоотларни қуришга кетган харажатлар киради. Уларни қуйидаги формула ёрдамида аниқланади. C - B E йил = ---------- T Бу ерда: С - бирвақтлик харажатлар, сўм; В - қайтарма қиймат (вақтинчалик бино ва иншоотларни бузгандаги материаллар қиймати); Т- транспорт воситасини эксплуатация қилиш муддати; Бирлик миқдордаги ишларни бажариш учун кетадиган (1 тн. юкни ташиш учун) харажатларни қуйидаги формула орқали аниқланади: Е йил Е = -------- Q йил Эксплуатация харажатлари машинага хизмат кўрсатиш, транспорт воситаларини профилактика ва жорий таъмирлаш харажатлари хамда амортизация ажратмаси, хайдовчиларни иш хақидан ташкил топади. Транспорт воситаларини қарашга кетадиган эксплуатация харажатларини қуйидагича аниқланади n Е т . вос . =  Э i N i т . вос . i = 1 N i т. вос. – транспорт воситаларини сони Йиллик амортизация ажратмаси миқдорини қуйидагича аниқланади:

www.arxiv.uz Ф + К Р + М - Л Р =------------------------ Т Бу ерда: Ф - асосий фондларни бошланғич нархи; К Р - капитал таъмирлашга кетган харажатлар; М - асосий фондларни модернизация қилишга кетган харажатлар; Л - хисобдан чиқариш қиймати; Т - асосий фондларни хизмат муддати. Юклаш - тушириш ишларини эксплуатация харажатларини қуйидаги формула орқали аниқланади: n Э юк . туш . =  S i Q i i =1 Бу ерда: S i - 1 тн. юкни юклаш ва туширишга кетадиган харажатлар; Q i – йил давомида ташиб келинган юклар миқдори. Транспорт воситалари двигателларини эксплуатация харажатларини қуйидагича аниқланади: n Э двиг . =  Э i N i i =1 Бу ерда : Э i – транспорт воситаларига хизмат кўрсатувчи ходимларни иш ха қ и , двигателларни амортизацияси , ё қ ил ғ и мойлаш материалларини қ иймати хамда йиллик ва профилактика таъмирлашларига кетган харажатлар ; N i – ишлаётган двигателлар ёки автомашина, трактор ва электровозлар сони. Юкларни ташиш таннархини ва хамма ташкил этувчиларни аниқлангандан сўнг 1 тонна юкни ташиш таннархини қуйидагича аниқланади: Э йил = Э тр.вос.= Э ю.т.= Э двиг.

www.arxiv.uz С қ ------------------------------------- Q йил. Юқоридагиларни яъни юкларни ташиш таннархини ва хамма қиймат кўрсаткичларини аниқлаб, солиштириб бўлингандан сўнг энг мақул бўлган транспорт воситаси турини аниқлашга имконият яратилади.

Похожие

Тадбиркорликни бошқариш ва уни ташкил этиш

Ташқи иқтисодий фаолиятни ташкил этиш ва бошқариш

Ташқи иқтисодий фаолиятни ташкил этиш ва бошқариш

Қурилиш машиналаридан самарали фойдаланишни ташкил этиш ва бошқариш

Овқатланиш корхоналарида хом ашё ва маҳсулотларнинг таъминоти ва омбор хўжалиги ишини ташкил этиш