Туризмни ривожлантиришнинг назарий ва амалий асослари - Экономика - Рефераты

Туризмни ривожлантиришнинг назарий ва амалий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

114 KB

Туризмни ривожлантиришнинг назарий ва амалий асослари Режа: 1. Туризмни ривожлантиришнинг амалий асослари. 2. Туризмнинг сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий аҳамияти. 3. Халқ хўжалиги тармоқларини ривожлантиришда туризмнинг таъсир доираси. 4. Буюк Ипак йўли ва унда туризмни ривожлантиришнинг аҳамияти .

Туризмни ривожлантиришнинг амалий асослари. Ҳозирги кунда Ўзбекистон Республикасида туризмнинг миллий моделини шакллантириш жараёни амалга оширилмоқда. Ушбу моделда таъкидланишича мамлакатда ривожлантирилаётган туристик бозор бошқа ҳар қандай бозорлар каби мамлакатнинг ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий вазиятига таъсир кўрсатади. У мамлакатлар ўртасидаги ҳамкорликни ривожлантириш ҳамда инвестиция ва капитал оқимини таъминлаш даражаларини аниқлашда муҳим восита бўлиб ҳисобланади. Маълумки, бозор иқтисодиётии ривожланган мамлакатларда, асосан, хусусий ва тижорат компаниялари туристларга хизмат кўрсатади. Бироқ, ҳар қандай шароитда ҳам давлат оптимал иқтисодий ва ҳуқуқий заминни яратган тақдирдагина туризм ривожланиши мумкин. Агарда давлат касбий тайёгарлик масалалари, табиий ва маданий муҳитни муҳофаза этиш, ахборот-реклама ишлари ва расмиятчиликни соддалаштириш кабилар билан шуғулланмаса, у ҳолда туризм кутилганидек ривожланиш даражасига эриша олмайди. Бунда давлат томонидан туризмни ривожлантириш, туристик хизматлар бозорини шакллантириш, иқтисодий тартибга солиш усуллари ва ричагларини қайта ислоҳ этиш, туризмни ташкилий бошқарув структураларини такомиллаштириш, унинг экспорт салоҳиятини ошириш ва энг асосийси, хорижий инвестицияларни жалб қилиш кабиларга тегишли услубий ва амалий ёндашувларни ишлаб чиқиш муҳим аҳамият касб этади. Ўзбекистонда туризм инфратузилмасига Собиқ Иттифоқ давриданоқ асос қўйилган эди. Бироқ, бу соҳадан келадиган даромадларнинг қайта тақсимланиш муаммоси одатдагидек марказ томонидан ҳал этилар эди. 1985-89 йилларда Ўзбекистондаги ички ва ҳудудий туризмнинг хажми 1,4-1,6 млн кишини, бунда чет эллик туристларнинг миқдори атига 130-180 минг кишини ташкил этарди холос. Бу вақтга келиб, яъни 1985 йилда Туркияда 1,5 млн, 1992 йилда эса 7 млн, 200 3 йилда эса 11 млн атрофида хорижий туристлар ташриф буюришди. 1981 йилда Венгрия 14,2 млн туристларни қабул қилган бўлса, 1991 йилга келиб бу миқдор 19,1 млнга етди. 1992 йилда Ўзбекистоннинг туристик соҳаси чет эллик туристларга фақатгина 27 та , 2003 йилда эса 50 дан ортиқ хизмат турини таклиф этди. Туркия, Италия ва Испания каби мамлакатларда эса бу кўрсаткич 250-400ни ташкил этади 1 . Мамлакатимиз мустақилликка эришгандан сўнг Президентимизнинг бевосита ташаббуслари билан туризмни ривожлантириш устувор масалага айланди. Умуман олганда, Ўзбекистон Республикасида туризм инфратузилмасини ривожланишини бешта босқичга бўлиш мумкин. Биринчи босқич (ўз ичига 1992 йилни олади). Ушбу босқич Республикамизда миллий туризмнинг дастлабки шакллантирилиши билан характерланади. Бу босқичда туризм инфратузилмасида етакчи ҳисобланган «Ўзбектуризм» Миллий компаниясига асос солинди. Иккинчи босқич (1993-1995 йиллар). Бунда туризмнинг миллий ривожланиш модели ишлаб чиқилди. Ушбу босқич туристик хизматлар кўрсатиш ҳажмининг 1 А.Таксанов. “Экономика большого туризма” китоби. 2003.й

ошиб бориши билан биргаликда янги туристик йўналишларни ишлаб чиқиш, хизмат кўрсатишни яхшилаш, туризмнинг моддий-техник базасини кенгайтириш, бошқарувнинг ташкилий структурасини такомиллаштириш ва бошқа шу кабилар билан боғлиқ бўлган бир қатор муаммоларни юзага келтирдики, уларни фақатгина «Ўзбектуризм» миллий компанияси доирасида ҳал этиш имкони бўлмай қолди. Компания туристик операторлар билан тўғридан-тўғри алоқа қилиш мақсадида Германия (Франкфурт-Майн), Буюк Британия (Лондон), А+Ш (Нью-Йорк), Бирлашган Араб амирликлари (Шаржа) ва Россия (Москва) каби мамлакатларда ўзининг ваколатхоналарини очди. Учинчи босқич (1995-1997 йиллар). Бунда туристик хизматлар соҳасида хусусийлаштириш жараёни бошланди. 1996 йилнинг бошларида «Ўзбектуризм» миллий компанияси тизимидаги туристик объектлар умумий миқдорининг 90 фоизига яқини давлат тасарруфидан чиқарилди. Тўртинчи босқич (ўз ичига 1998 йилни олади). Кўплаб мутахассисларнинг баҳолашларича, бу босқичда экспорт салоҳиятини ошириш, валюта, туристлар, хусусийроиқтисо ва инвестицияларни барқарор оқимини таъминлаш учун имконият яратилди. Республикада миллий туризмни жаҳон андозалари даражасида шакллантириш, туризмга билвосита тегишли бўлган хизмат кўрсатиш инфратузилмасини, хусусан, туристларни хориждан кутиб оладиган чегара, божхона ва аэропорт хизматларини қайта шакллантириш бошланди. Бешинчи босқич (1999 йил майдан ҳозирги давргача). Ушбу босқичда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Туризмни ривожлантиришнинг давлат дастури тўғрисида”ги Фармони нафақат мамлакатдаги миллий ва халқаро туризмни тутган ўрнини мустаҳкамлаш учун сиёсий асосни шакллантирди, балки унинг иқтисодий асосларини мустаҳкамлаш имкониятини берди. Ушбу меъёрий ҳужжат асосида туристик корхоналарга қўшимча бож имтиёзлари берилди. Бундан ташқари, Ўзбекистоннинг хорижий мамлакатлардаги дипломатик ваколатхоналарида туризм бўйича маслаҳатчи лавозими жорий этилди. Ушбу йилнинг август ойида мамлакат Парламентида «Туризм тўғрисида»ги +онун қабул қилинди ва бунинг натижасида туризм соҳасини фаолият кўрсатишининг ҳуқуқий асослари янада такомиллаштирилди. Туризмнинг сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий аҳамияти. Ўзбекистонда туризм инфратузилмасининг ривожланиши ҳақида гапирар эканмиз, мамлакатнинг асосий туризм районларига бўлиниши хусусида тўхталиб ўтиш муҳим аҳамиятга эгадир. Бугунги кунда Республикада тўртта асосий туристик минтақа мавжуд бўлиб, улар Фарғона, Самарқанд-Бухоро, Тошкент ва Хоразм туризм минтақаларидир. Фарғона туризм минтақаси Фарғона водийсини ўз ичига қамраб олади. Унинг туристик ресурслари археологик қазилмалар ва меъморчилик обидалари, қулай табиий шароитлар, анъанавий халқ ҳунармандчилиги ва санъати маҳсулотлари, саноат ва аграр комплекслардан иборат. Бу ерда автомобил ва темир йўлларнинг кенг тармоғини мавжудлиги ҳам Фарғона минтақасидан туризм мақсадларида фойдаланишга, унинг бутун ҳудудида туризм базалари ва дам олиш масканларини жойлаштиришга имконият яратади.

Тошкент туризм минтақаси келгусида туризмнинг барча турларини ривожлантириш учун универсал имкониятларга эгадир. Мазкур туризм районидаги маданият ёдгорликлари, пойтахт вилоятининг бугунги ҳаёти, қурилишлар, янги шаҳар ва қишлоқлар, замонавий маданият, минтақанинг табиати, бой ландшафти, ранг-баранг ўсимлик ва ҳайвонот дунёси унинг диққатга сазовор бўлишига сабаб бўладиган муҳим омилдир. Автомобил ва темир йўллари тармоғи Тошкент туризми минтақасидаги туризм марказларини бир-бири билан боғлайди ҳамда шаҳар атрофидаги темир йўл ва автомобил туризмини ривожлантиришга имкон беради. Самарқанд-Бухоро туризм минтақаси Самарқанд, Бухоро ва Навоий вилоятларини ўз ичига қамраб олади. Самарқанд ва Бухородаги бутун дунёга машҳур меъморчилик обидалари ушбу минтақадаги туризмни ривожлантирилишига асос ҳисобланади. Бундан ташқари, Зарафшон дарёси орқали ўтувчи темир йўл ва кенг тармоқдаги шоссе йўллари, Зарафшон тоғ тизмаси орқали ўтган унчалик баланд бўлмаган довонлар ва яхши трассалар минтақада туризмни ривожлантириш учун ғоятда қулай омил ҳисобланади. Хоразм туризм минтақасининг салоҳияти асосан Хиванинг Ичан +алъа қўриқхонасида жойлашган ва жаҳонда мисли йўқ ғоятда бой тарихий-меъморчилик ёдгорликларига таянади. Фаолият кўрсатаётган туризм минтақалари билан бир қаторда яна истиқболли минтақалар мавжуд бўлиб, улар Жиззах, +арши-Термиз ва Ўрта-+орақалпоқ минтақаларидир. Келажакда бу минтақалардаги мавжуд имкониятларнинг ривожлантирилиши мамлакатимизда туризм хизматлари бозорини янада кенгайишига олиб келиши мумкин. Халқ хўжалиги тармоқларини ривожлантиришда туризмнинг таъсир доираси. Ҳар қандай шароитда, хусусан, ўтиш даврида туризм инфратузилмасини ривожлантиришда давлат асосий рол ўйнайди. Деярли барча давлатлар миллий иқтисодиётида туризм тармоғининг аҳамиятини оширишга ҳаракат қилишади. Чунки, туризм миллий иқтисодиётини ривожлантиришда қуйидаги устуворликларга эга: маҳаллий ишчи кучларини малакали меҳнат ва яшаш шароитлари билан таъминлаш манбаи; бозорни шакллантириш ҳамда капитал инвестицияларнинг оқиб келиш механизми; қурилиш (меҳмонхоналар, кемпинглар. мотеллар), коммуникация (уяли, теле ва оптик алоқа), транспорт (автомобиллар, автобуслар, халқаро андозолардаги темир йўл вагонлари, самолётлар), шунингдек хизмат кўрсатиш инфратузилмаси (авто ёқилғи қуйиш станциялари) каби соҳаларга янги технологиялар ва ноу-хау жорий этиш воситаси; миллий халқ ҳунармандчилигини ривожлантириш воситалари; мамлакатда ва ҳудудда сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ҳолатни барқарорлаштириш омиллари; тарихий ёдгорликлар ва маданий меросни асраш усуллари; давлатнинг валюта даромадларини самарали ошириш воситалари. Умуман олганда, давлат туризм инфратузилмасини ривожлантириш учун унинг ҳуқуқий ва иқтисодий асосларини яратади, бу соҳа учун кадрлар тайёрлаш масаласини йўлга қўяди, виза режимини соддалаштиради, туристик маҳсулотлар ва анъанавий товарларни ишлаб чиқаришни рағбатлантиради.

Буюк Ипак йўли ва унда туризмни ривожлантиришнинг аҳамияти. Ҳ озирги ва қ тда бутун дунёда, жумладан Ўзбекистонда ҳ ам иқтисодиётининг ноишлаб чи қ ариш сохаларидан бири хусусан туризм сохасига катта эътибор кучайиб бормо қ да. Инсонлар борган сари ўзларининг бўш ва қ тларини самарали ўтказишга, дам олишга, со ғ лигини тиклашга, дунёни, хал қ ларнинг урф одатларини, қ адриятларини билишга интилмо қ да. Бундан таш қ ари, инсоният ҳ ар доим ўзининг ҳ аракат доирасини ўзгартириб, янги ерларни кашф қ илишга интилган. XX асрга келиб бундай интилишлар кучайди ва туризм индустриясининг ривожланишига катта туртки бўлди. Ўтган 200 4 йилда дунё а ҳ олисининг ҳ ар тўртинчиси саёҳат қ илганлар. Айрим мамлакатларда туризм соҳаси жуда ҳ ам бар қ арор ривожланиб бормо қ да ва уларнинг ҳ ар йиллик ўсиш суръати 8 -10 % гача боради. Бу давлатларга Испания, Италия, Франция, А+Ш ва бош қ а мамлакатларни киритиш мумкин. Шуниси қ изи қ ки туризм ривожланиши билан бир қ аторда транспорт, бозор инфратузилмаси, савдо соти қ , ози қ -ов қ ат тармо қ лари, қ урилиш, ҳ унармандчилик ҳ амда бош қ а хизмат кўрсатиш соҳалари ривожланиб кетади 2 . Республикамиз хал қ аро туризмни ривожлантириш учун жуда бой имкониятларга эга. Буларга «Буюк Ипак Йўли»нинг шох томири республикамиздан ўтганлиги, бутун дунёга машхур тарихий ва маданий шахарларимиз Самар қ анд, Бухоро, Хива, Шахрисабз, қўқ он, Тошкент ва бош қ а шахарлар, табиий ва со ғ ломлаштириш ресурсларига бой минта қ аларимиз Чимён, Шохимардон, Зомин, Бойсун, Шеробод ва бош қ а шахарлар киради. Ҳ озирги кунга келиб Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш учун асос солинди деб ҳ исобласа бўлади. Бунга далил сифатида 199 5 йилда «Буюк Ипак йўли»ни қ айта тиклашда Ўзбекистон республикасининг фаол қ атнашиши ва республикада хал қ аро туризмни ривожлантириш тў ғ рисида»ги фармонининг Президентимиз томонидан қ абул қ илинишидир. Бу фармонга биноан туристик корхоналар бир қ атор соли қ имтиёзларга эга бўлишди. Бу фармон «Буюк Ипак йули»да жойлашган тарихий ва маданий шахарларда туристик йўналишларнинг ривожланишига туртки бўлди. Минг йиллар давомида «Буюк Ипак йўли» Осиё ва Европа хал қ ларини бирлаштиришнинг а ҳ амиятли ва самарали усули ҳ исобланиб келган. Худди шу йўл бўйлаб товарлар, билимлар, технологиялар, маданиятлар алмашуви амалга оширилган, натижада шахарларнинг, давлатларнинг ривожланишига кўмаклашиб келган. Ҳ аттоки, ҳ озирги ва қ тда бу йўл инсониятга қ андай глобал а ҳ амиятга эга бўлганлигини ба ҳ олаш қ ийин. Аммо, ўзининг фаолиятини тугатгандан кейин ҳ ам унга қ изи қ иш йў қ олиб кетмади. Айни қ са, транспорт ва ахборот ало қ аларининг, саноат ишлаб чи қ аришнинг, товар ва хизматларинг савдосини ҳ амда Осиё ва Европа минта қ аларининг интеграция процессларига фаол қ атнашуви «Буюк Ипак йўли»нинг «иккинчи нафаси»ни олганини кўриш мумкин. «Буюк Ипак йўли»да хал қ аро туризмни ривожлантиришнинг бир кўриниши бўлиб, жанубий-шар қ ий Осиёни Европа билан бо ғ лаб турадиган глобал Трансосиё транспорт линияни шакллантириш ҳ исобланади. У ўз ичига Япония, Хитой, Хиндистон, Ўзбекистон, Тожикистон, Туркманистон, +озо ғ истон, Кавказ давлатлари, ғ арбий Осиё (Покистон, Эрон) давлатлари ва албатта, Европа 2

давлатларини қ амраб олади. Эътиборга олиш керакки ТРАСЕКА лойиҳаси доирасида «Делфин» изланиши ўтмо қ да. Бу изланишнинг мазмуни карвон - саройларни ташкил қ илишнинг техник-и қ тисодий асосланиши, экспертларнинг фикрига кўра, бу «Буюк ипак йўли»нинг ривожланишига ва халкаро ҳ амкорликнинг самарали натижа беришига ёрдам беради, чунки Ўзбекистон ва Туркманистоннинг асосий йўналишларида ё қ ил ғ и станциялари, турар жойлар, ов қ атланиш пунктлари ва телекоммуникация зоналарининг қ урилиши янги туристик зоналарнинг шаклланишига ҳ амда туристик автотранспортнинг пайдо бўлишига олиб келди. 2002 йили Республикамиз президенти И.А.Каримовнинг Испанияга ташрифи мобайнида Бутунжаҳон Туризм Ташкилоти раҳбари Франческо Франчейзер билан ўтказган муло қ отида Ўзбекистоннинг хал қ аро туризм ривожланишидаги а ҳ амияти, туристик ташкилотлар билан олиб бораётган хал қ аро ҳ амкорлиги, фаолияти, туристик ташкилотларга кўрсатилаётган кенг имтиёзлар ва шарт-шароитлар ҳ а қ ида батафсил суҳбатлашдилар. Бутунжахон Туристик Ташкилоти экспертлари «Буюк Ипак йўли»да қ атнашишига қ араб, қ атнашувчи давлатларни 3 қ исмга ажратган. Биринчи қ исмга ўзига хос туризм миллий моделини шакллантира бошлаган Ўрта Осиё ва Кавказ давлатлари кирган. Бу йўналишда Бутунжахон Туристик Ташкилоти асосий масала қ илиб тур ғ ун ривожланиш дастурини тузишда, туристик тармо ққ а инвестицияни жалб қ илишда, қ онунчиликни ишлаб чи қ ишда ва кадрларни тайёрлашда кўмаклашиши ҳ исобланади. Иккинчи қ исмга «Буюк Ипак йўли» объектларини ўз ичига олган ва туристик махсулоти билан ани қ тажрибага эга бўлган давлатлар киради. Булар Хитой, Покистон, Ҳ индистон, Эрон, Греция ва Туркиялардир. БТТ нинг экспертлари фикрига кўра бу ерда хал қ аро ташкилот «Буюк Ипак йўли» номли туристик ма ҳ сулотнинг сотилишини ра ғ батлантириши мумкин. Учинчи қ исм эса, қ адимги ало қ анинг охирги ну қ таларини ўз ичига қ амраб олади. Буларга бир томондан Япония, Корея, АСЕАН давлатлари киради. Бу ерда Бутунжахон Туристик Ташкилотининг вазифаси «Буюк Ипак йўли»ни тар ғ ибот қ илиш деб ҳ исобланади, чунки бу давлатлар нафа қ ат катта туристик о қ имни таъминлайди, балки бу йўл бўйлаб туризм учун етакчи бозорлар ҳ исобланади. «Буюк Ипак йўли» туристик махсулот мав қ еининг кўтарилиши учун албатта фундаментал асос бўлиши керак. Уни сотиш учун барча давлатларнинг фаол ҳ амкорлиги керак. Бу ерда хусусий сектор ва давлат сектори, хал қ аро ва рационал ташкилотлар, ало ҳ ида туроператорлар ва мехмонхона комплекслари муносабатисиз амалга ошириб бўлмайди. Бутунжахон Туристик Ташкилотининг «Буюк Ипак йўли» лойиҳаси бўйича кейинги йи ғ илиши Хитойда 1996 йилда бўлиб ўтди, бунда ма ҳ сулотнинг маркетингига оид масалалар кўриб чи қ илди. «Буюк Ипак йўли»да туризм бўйича иккинчи анжуман ҳ ам бўлиб ўтди. Экспертлар фикрига кўра бу ерда «Буюк Ипак йўли»нинг асосий туристик ресурслари: ди ққ атга сазовор жойлар, маданий ва тарихий объектлар, жойлаштириш воситалари, транспорт ва ахборот марказлари шаклланди. Бу тадбирлардан кейин ушбу лойиҳа ривожлана бошлади. Аммо, ҳ амма саволлар етарлича ечилмаган эди, шунинг учун ҳ ам 1997 йил апрел ойида Техронда «Буюк Ипак йўли» бўйича иккинчи хал қ аро йи ғ илиш бўлиб ў т ди. Бунда қ уйидаги масалалар шаклланди: «Буюк Ипак йўли»нинг регионларини хал қ аро тар ғ ибот қ илиш, бу туристик

маълумотни реклама қ илиш учун глобал ахборот коммуникация тармо қ ларидан (хусусан Интернет) фойдаланиш. 1994 йилдан бошлаб Бутунжахон Туристик Ташкилоти «Буюк ипак йўли» лойиҳасини барча йирик хал қ аро ярмаркаларда: Берлинда ТТВ, Лондонда WTM ва Мадридда FJTUR фаол тар ғ ибот қ ила бошлади. Бутунжахон Туристик Ташкилотининг башоратларига кўра 2020 йилга келиб дунёнинг асосий туристик йўналишлари бўлиб Хитой ҳ исобланади. Бу давлат ҳо зирги кунда 22 млн. турист қ абул қ ила олишлиги билан олтинчи ўринни эгаллайди ва ўртача йиллик 8 % ўсиш билан Хитойга келадиган туристларнинг сони 137 млн.га, Гонконгга эса 59 млн. кишига етиб, биринчи ўринни эгаллайди. Бундан келиб чи қ иб, «Буюк Ипак йўли» лойиҳасига иштирокчиларнинг олдида туристик махсулотни шакллантиришда бу давлатларни ҳ исобга олиш масаласи турибди, масалан, Германия-Ўзбекистон-Хитой, Франция-Ўзбекистон-Гонконг ва бош қ алар. Туристларнинг йиллик харажатлари 5 млрд. долларга етишини ҳ исобга олса, Ўзбекистон ҳ ам бу валютанинг айрим қ исмини шаклллантиришга ва ўзлаштиришга етарли и мконияти бор. Чунки «Буюк Ипак Йўли» бўйлаб Хитойга саёҳат қ илувчи туристларнинг асосий қ исми Республикамиз ор қ али ҳ аракат қ илади. Бу дегани хорижий туристларнинг мамлакатимиздаги туристик объектлардан ва транспорт воситаларидан фойдаланганликлари учун маълум бир валютанинг давлат бюджетига тушишини таъминлайди. Шунинг учун ҳ ам хорижий туристлар учун «Буюк Ипак йўли» бўйлаб транспорт (транзит) йўналишларини ишлаб чи қ иш ва амалга ошириш лозим. Бу масалада маданий ва билим қ абул қ илишга қ аратилган туризм энг катта қ изи қ иш ту ғ диради. Масалан, 2004 йилда Ўзбекистонга 841,2 минг ташриф қ илувчилар келди, булардан 5,6 фоизи туристик ма қ садлар билан, 74,4 фоизи хусусий виза бўйича, қ олган 20 фоизи бош қ а турли хил ма қ садларда саёҳат қ илганлар. Кўпчилик ташриф қ илувчиларни давлатнинг тарихи, маданияти ва диний обидалари қ изи қ тирган. Ўзбекистон ҳ аётида бўлиб ўтаётган маданий тадбирлар, масалан, алломаларнинг ва шахарларнинг тантаналари нафа қ ат мусулмон давлатлари, балки Европа ва бош қ а давлатларни кенг қ айд қ илиб, «Буюк ипак йўли»ни ва таклиф қ илинаётган ма ҳ сулотни янги а ҳ амиятга кўтарди. Хулоса Ҳозирги кунда давлатимиз томонидан туризм инфратузилмасини ривожлантириш борасида амалга оширилаётган ислоҳотлар ўзининг ижобий натижаларини бериб келмоқда. Бироқ, мураккаб ўтиш даври билан боғлиқ талайгина муаммолар туфайли бу соҳада ҳам айрим камчиликлар мавжуд бўлиб булар ҳақида кейинги мавзуларда атрофлича тўхталиб ўтамиз.

Фойдаланилган адабиётлар. 1. Балабанов И.Т.,Балабанов А.И. «Экономика туризма», Учебное пособие, Москва,2003 г 1. 2.Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговўй Дом «Герда», 2004 2. 3.Индустрия туризма: Менежмент организации - Жукова М.А. 2004 3. География туризм. Романов А.А. Саакянц Р.Г. Романов А.А. 2003 г. 4. Жукова М.А. Индустрия туризма: М 2003 г 5. Зайцева Н.А.Менеджмент в социально-культурном сервисе и туризме.2003 6. Менеджмент туризма Учебник 3-е изд., Кабушкин Н.И. 2004 г . 7. 8 . Lundberg D ., Krishnamurthy M . – Tourism Economics . New York: John Wiley 2002 8. Уокер Д.Р. Введиние в гостипремство . Уч. пос . 2002. Интернет сайтлари. 9. www.bashexpo.ru – выставки, конференции 10. www.interunion.ru – туристские ассоциации 11. www.interunion.ru – туристские ассоциации 12. www . travel - library . com – Электронная библиотека путешествий 13. www.ziyonet.uz 14. www.nur.uz

Похожие

Туристик маршрутлар ишлаб чиқишни ривожлантиришнинг назарий асослари

Туризмни ривожлантиришнинг иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий жиҳатлари

Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини ташкил этиш шаклларининг назарий ва амалий асослари

Маркетингнинг назарий асослари

Маркетингнинг назарий асослари