Туризмни режалаштиришнинг ташкилий механизми

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

Скачать

Т уризмни режалаштиришнинг ташкилий механизми Режа: 1. Ўзбекистон Республикасида туризмни бошқариш ва режалаштириш органлари тизими 2. Миллий, минтақавий ва маҳаллий даражаларда туризмни ривожлантириш режаларини ишлаб чиқиш босқичлари 3. Туризм ни ривожлантириш режалари ва дастурларини ишлаб чиқиш, уларнинг бажарилишини таъминлаш 4. Ўзбекистон Республикасида туризмни ривожлантиришнин асосий йўналишлари ва хусусиятлари

1. Ўзбекистон Республикасида туризмни бошқариш ва режалаштириш органлари тизими Ўзбекистон Республикасида туризм соҳасидаги сиёсат Олий Мажлис томонидан белгилаб берилади. Ўзбекистон Республикасининг 1999 йил 20 августдаги «Туризм тўғрисида»ги қонунига мувофиқ мамлакатимизда туризмни бошқариш ва режалаштириш органлари тизими яратилган ва фаолият кўрсатиб келмоқда. Туризм соҳасида марказий давлат ижроия ҳокимияти органи «Ўзбектуризм» миллий компанияси ҳисобланади. У қуйидаги вазифаларни бажаради: туризм соҳасида давлат сиёсатини амалга оширади; туризм масаласи бўйича қонунчилик ва меъёрий ҳужжатларнинг лойиҳаларини тайёрлашда иштирок этади; ички ва халқаро туризмнинг истиқболли йўналишларини белгилаб беради ва бажарилишини таъминлайди; ахборот, реклама ва ноширлик фаолиятини ташкил қилади; туристик хизматлар бозорида рақобатни вужудга келтиради; туристик фаолиятни лицензиялаш ва лицензиядан маҳрум қилишни амалга оширади; туристик ходимларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишни ташкил этади; туризм соҳасидаги ташқи иқтисодий фаолиятда иштирок этади. «Ўзбектуризм» миллий компаниясининг қарорлари мулкчилик шаклидан қатъий назар туризм фаолияти билан шуғулланувчи тузилмалар учун бажарилиши мажбурийдир. «Ўзбектуризм» миллий компаниясининг кадрлар таркиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. Туристик фаолиятнинг давлат реестри ушбу фаолият билан шуғулланувчиларнинг ҳисоб-китобини олиб боради.

Туристик хизматларга бўлган талабни ўрганиш ва башорат қилиш, талаб ва таклиф ўртасидаги мувозанатни сақлаш, туризмни унинг барча босқичларида ривожлантириш учун компания қошида Туризмни ривожлантириш илмий-тадқиқот маркази тузилган. 2. Миллий, минтақавий ва маҳаллий даражаларда туризмни ривожлантириш режаларини ишлаб чиқиш босқичлари . Миллий, минтақавий ва маҳаллий босқичларда туризмни режалаштириш жараёни қуйидаги босқичларни ўз ичига олади (3.1-чизма) 1 . Кўрсатилган босқичларнинг ҳар бирини тавсифлаймиз: 1. Режалаштиришнинг мақсадлари, йўналишлари ва вазифаларини белгилаб олиш . Турли ижтимоий-иқтисодий шарт-шароитларга мос равишда ва туризмга етиши мумкин бўлган минимал салбий таъсирларни ҳисобга олган ҳолда туризмни ривожлантириш зарурияти, имконияти ва йўллари баҳоланади. 2. Тадқиқотни тайёрлаш . Туризмни ривожлантириш соҳасидаги истиқболлар очиб берилади ва мўлжаллар белгилаб олинади, иқтисодий. экологик ва ижтимоий муаммолар, шунингдек, энг муҳим институционал элементлар (ташкил қилиш ва бошқариш, қонунчилик ва меъёрий ҳужжатлар, инвестицияларни жалб этиш ва ҳ.к.) кўриб чиқилади. Режани бажарувчиларни танлаб олиш, маҳаллий ҳокимият органлари ва жамоатчиликни жалб қилиш, тадқиқотни ўтказишни ташкил қилиш амалга оширилади. 1 Планирование туризма. Учебное пособие. Юреев А.П. Донецк 2003 г. Режалаштири шнинг ма=садлари, йыналишлари ва вазифаларини Тад=и=от ни тайёрлаш Режалаштири шнинг барча элементлари ни тад=и= этиш Анализ ва синтез Сиёсат ва режани ишлаб чи=иш Бош=а тавсияла р Режани бажариш ва назорат =илиш

3. Режалаштиришнинг барча элементларини тадқиқ этиш. Бунда туризмнинг барча жиҳатлари (география, рақобатлашувчи туристик фирмалар, туристларнинг келишидаги тенденциялар, мавжуд ва потенциал диққатга сазовор жойлар, жойлаштириш, транспорт овқатланиш воситалари ва ш.к.) бўйича миқдорий ва сифат омиллари ва кўрсаткичлари аниқланади, бевосита жойнинг ўзида объектлар тадқиқ этилади, ҳужжатлар ўрганилади, маҳаллий ҳокимият органлари ва жамоатчилик вакиллари билан мунозарали кенгашлар ўтказилади. 4. Анализ ва синтез . Туризмнинг режалатрилаётган турининг барча ташкил этувчиларини тадқиқ қилиш натижасида олинган ахборотни сифат ва сон жиҳатидан қайта ишлаш амалга оширилади, шунингдек ишларнинг ҳолатини янада тўлиқроқ тушуниш учун таҳлилнинг турли компонентлари бирлаштирилади ва интеграция қилинади. Туризм бозорининг конъюнктураси ва уни иқтисодий таъсирлар, туризмнинг институцион элементлари ва ш.к.лар таҳлил қилинади. Туризмни ривожлантиришнинг асосий имкониятлари, ундан муаммолар ва тўсқинлик қилувчи омиллар аниқланади, туристик бизнес сифатини пасайтирувчи тўсиқларни бартараф этиш бўйича зарур тавсиялар ишлаб чиқилади. Ўхшаш туристик маҳсулотлар ва бозорларга эга мавжуд ва эҳтимол тутилган потенциал рақобатчиларнинг фаолияти ҳисобга олинади. 5. Сиёсат ва режани ишлаб чиқиш . Туризмни ривожлантириш сиёсати ва тегишли структуравий режа ишлаб чиқилади. Биринчи навбатда ривожлантиришнинг сарф-харажатлар ва фойда мувозанатда бўладиган муқобил вриантлари кўриб чиқилади. Бунда қуйидаги мезонлар қўлланилади: ривожлантириш масалаларини ҳал қилишнинг эҳтимол тутилган мураккаблиги, иқтисодий фойдаларни оптималлаштириш, ижобий экологик ва ижтимоий-маданий омилларни кучайтириш, салбийларининг таъсирини энг кам даражага етказиш, бошқа туристик корхоналар билан самарали рақобат қилиш. Кўп вариантли баҳолаш асосида сиёсатнинг сўнгги йўналишлари ва режа тузилиши аниқлаб олинади.

Режалаштиришнинг ушбу босқичида туризмни ривожлантириш ва такомиллаштришнинг энг мақсадга мувофиқ моделларини қабул қилиш учун маҳаллий ҳокимият органлари ва бошқа манфаатдор томонлар билан мустаҳкам алоқа боғлаш зарур 6. Бошқа тавсиялар . Кўпвариантли моделлар тузилади ва улардан энг мақсадга мувофиқлари танлаб олинади. 7. Режани бажариш ва назорат қилиш . Режанинг сўнгги варианти ҳаққоний ва бажариш мумкин бўлиши учун зарур бўлган режани амалга ошириш моделлари ишлаб чиқилади. Режани амалга ошириш бўйича ишлар давомида уни бажариш муддатлари ва бўлимлари бўйича назорат қилинади. Бу йўл қўйилган чекинишларни аниқлаш ва уларни бартараф қилиш бўйича тезкор чоралар қабул қилишга имкон беради. 3. Туризм ни ривожлантириш режалари ва дастурларини ишлаб чиқиш, уларнинг бажарилишини таъминлаш . Режалар ва дастурларни ишлаб чиқишда биринчи навбатда рационал режалаштириш тамойилларини қўллаш зарур. Улар бирор-бир экологик ёки ижтимоий муаммоларсиз катта иқтисодий фойда олишга имкон беради. Бунда комплекс ёндашувга алоҳида эътибор қаратиш зарур. У иқтисодий, экологик, ижтимоий ва маданий жиҳатларнинг мутаносиблигини назарда тутади ва барча босқичларда туризмнинг барқарор ривожланишини таъминлайди. Комплекс режалар ва тавсиялар кўплаб ўзаро боғланган, ҳар хил элементларни ўз ичига олиши зарур. Улардан асосийлари қуйидагилардир: - туризмни ривожлантиришнинг иқтисодий, экологик, ижтимоий, маданий ва бошқа мақсадлари ҳамда йўналишлари; - умумий базавий таҳлил – мамлакат, минтақа ҳақида тарихий маълумотлар олиш, уларнинг қисқача географик тавсифи, табиий ҳалокатларга мойиллиги (вулқонлар, зилзилалар, бўронлар ва ш.к.) иқлимий шароитлар, атроф- муҳитнинг сифати, минтақани умумий ривожлантириш режалари ва

дастурлари ҳамда уларнинг туризмга таъсири, демографик, маданий моделлар, иқтисодиётдаги мавжуд секторларнинг моделлари и уларни ривожлантириш тенденциялари (аҳолининг даромадлари, унинг бандлиги ва б.); - инфраструктура жиҳатидан таҳлил ва тавсиялар – минтақа ёки мамлакатга турли транспорт воситалари билан кириш, ўтказиш потенциали ва туристлар учун қулайликлар; туристик зоналардаги канализация, телекоммуникации; инфраструктурани такомиллаштириш бўйича мавжуд ва амалга оширилаётган режалар ва дастурлар; туризмнинг ривожланишини тўхтатиб қўядиган инфраструктура омиллари, инфраструктурани такомиллаштириш бўйича тавсиялар; - туристик диққатга сазовор жойлар, уларни яхшилаш бўйича фаолият турлари – мавжуд потенциал диққатга сазовор жойларни тадқиқ этиш ва уларни тоифаларга бўлган ҳолда (табиий, маданий ва бошқ.)рўйхатини тайёрлаш; диққатга сазовор жойлардан фойдаланиш нуқтаи назаридан уларни баҳолаш; уларни сақлаб қолиш бўйича тавсиялар ва чора-тадбирлар; сезиларли ижобий ва салбий омиллар (сиёсий беқарорлик, табиий ҳалокатлар, жиноятчилик ва бошқ.); - мавжуд ва режалаштирилаётган туристик объектлар ва хизматларни баҳолаш ва уларни яхшилаш – турлар ва саёҳатлар ташкил қилиш, жойлаштириш воситалари, ресторанлар, банклар, валюта алмаштириш пунктлари, магазинлар бўйича тавсиялар; - туризмнинг тавсия қилинадиган ҳажмлари ва шакллари – мамлакат ёки минтақа (туман) доирасида туристик ўтказиш потенциалларини туристларнинг қониққанлигини ҳисобга олган ҳолда аниқлаш, туризмнинг энг мақсадга мувофиқ шакллари, ҳажмлари ва кўламини асослаб бериш; - бозорни таҳлил қилиш ва башорат қилиш – умумжаҳон, халқаро, минтақавий ва маҳаллий моделлар; туристик келишларнинг модели ва тенданциялари; мазкур мамлакат ёки минтақага келаётган туристларнинг умумий характеристикаси; рақобатлашаётган туристик объектларнинг

таъсири; туристик диққатга сазовор жойлардан, объектлардан ва хизматлардан маҳаллий аҳолининг фойдаланиши; бозор мақсадларига эришиш учун жойлаштириш воситаларини башорат қилиш; - тавсия қилинадиган туризмни ривожлантириш ва структуравий режа – иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий омилларни қамраб оладиган стратегик кўрсатма; туристик диққатга сазовор жойларнинг типлари ва жойлашиши; туризмни ривожлантириш туманлари (туристик зоналар) ва транспорт алоқалари; муддатлар бўйича қурилиш босқичлари; туристик- экскурсия маршрутларини кўрсатган ҳолда турларнинг моделлари ва дастурлари; - иқтисодий таҳлил ва тавсиялар – туристик харажатларнинг мавжуд ва башорат қилинаётган ҳажми ва турлари; туризмнинг мамлакат (минтақа) иқтисодиётига башорат қилинаётган таъсири, хорижий валютадаги даромадлар; тушган даромадлар; аҳолининг бандлиги; давлат даромадларига қўшилган улуш; туризмнинг маҳаллий, минтақавий ва миллий даражадаги иқтисодий фойдасини кучайтириш бўйича тавсиялар; - экологик жиҳатлар ва тавсиялар – туризм билан боғлиқ мавжуд экологик муаммолар ва уларни юмшатиш бўйича тавсиялар; келгусида экологик салбий оқибатларни бартараф этиш ва ижобий таъсирларни кучайтириш, туристик туманларнинг умумий экологик сифатини кучайтириш, атроф- муҳитни сақлаш, экологик меросни асраш соҳасидаги сиёсат ва дастурларнинг зарур йўналишларини танлаб олиш бўйича чора-тадбирлар; аниқ туристик лойиҳаларнинг экологик таъсирини баҳолаш; - ижтимоий-маданий жиҳатлар ва тавсиялар – туризм келтириб чиқарган ижобий ва салбий ижтимоий-маданий таъсирлар; салбий таъсирларни енгиллаштириш ва ижобийларини кучайтириш; туризмга нисбатан маърифат дастурлари, туристларга маҳаллий маданий анъаналар ва хулқ-атвор қоидаларини тушунтириш тўғрисидаги ахборот берувчи материаллар; маҳаллий аҳолининг туризмнинг барча аспектларида иштирок эитиши;

- институцион жиҳатлар ва тавсиялар – давлат, тижорат ва хусусий тузилмаларнинг туризм соҳасидаги ўзаро ҳамкорлигини баҳолаш, туризмни самарали бошқариш ва давлат идоралари, давлат сектори ва хусусий сектор ўртасида фаолиятни мувофиқлаштириш учун мавжуд тузилмаларга ўзгартириш киритиш ёки янгиларини тузиш; туризм соҳасида амалдаги қонун-қоидаларга баҳо бериш, амалдаги тавсияларга ўзгартиришлар киритиш ёки янгиларини қабул қилиш; туризм секторига инвестициялар келтириш учун молиявий ва инсон ресурсларини баҳолаш; таълим ва касбий тайёргарлик дастурлари ва бошқалар. Режалаштириш жараёнининг муҳим қирраси стратегия ва режа тавсияларини амалга ошириш услубларини аниқлаш ҳисобланади. Бунинг учун аввалдан уни бажариш йўллари ва усулларини ишлаб чиқиш зарур. Кейинги пайтларда махсус тушунтирувчи қоғоз тобора кенг тарқалмоқда. У режани амалга оширишдаги изчиллик бўйича раҳбарий кўрсатма ҳисобланади. Лойиҳани тегишли даражада (ҳукумат, минтақавий ва маҳаллий ҳокимият органлари, фирма) ҳар томонлама кўриб чиққач ва келишиб олингач, режанинг сўнгги варианти қабул қилинади ва унинг молиявий асоси ташкил қилинади. У бажарилиши давомида ўзгартиришлар киритилиши мумкин. Режани амалга оширишнинг узвий таркибий қисми унинг қуйидаги йўналишлар бўйича бажарилишин назорат қилиб бориш ҳисобланади: туристик келишлар сони ва хусусияти; туристларнинг қониққанлик даражаси; туризмнинг ҳам умумий, ҳам алоҳида аниқ лойиҳаларга нисбатан иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий таъсири. Режадаги тадбирларни бажариш муддатларига қатъий амал қилиш муҳим аҳамиятга эга. Бунда математик услублар ва компьютер техникасидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Узлуксиз бошқариш ҳақида ҳеч қачон ёддан чиқармаслик керак. У қуйидагиларни қамраб олади:

- бозорлардаги ўзгараётган тенденцияларга ва маҳсулотларнинг эволюциясига мослашиш; - объектлар ва хизматларнинг сифатини қўллаб-қувватлаш ва ошириш; - ижтимоий ва географик жиҳатдан туризмнинг фойдасини доимий равишда ошириб бориш; - муаммолар юзага келиши билан уларни ҳал қилиб бориш ва ҳ.к.. Шундай қилиб, туризмнинг барқарор ривожланиши учун режаларда ишлаб чиқилган тадбирларни аниқ бажариш ва ушбу жараённи самарали бошқариш талаб этилади. 4. Ўзбекистон Республикасида туризмни ривожлантиришнин асосий йўналишлари ва хусусиятлари . Ўзбекистон Республикасининг «Туризм тўғрисида»ги қонуни қабул қилиниши республика ҳукумати ушбу соҳага катта эътибор қаратаётганлигини кўрсатади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1992 йилдаги «Туризм инфраструктурасини ва туристик саноат бўйича жаҳон бозорига киришни ривожлантириш тўғрисида»ги фармони,шунингдек Вазирлар Маҳкамасининг 1995 йил 3 июндаги «Ўзбекистон Республикасида халқаро туризмнинг замонавий инфраструктурасини яратиш бўйича чора- тадбирлар тўғрисида»ги қарори фикримизнинг яққол далилидир. Юқорида кўрсатиб ўтилган қонун ва қонун ости ҳужжатлари дастурий ҳужжатлар бўлиб улар иқтисодиётнинг юқори рентабелли соҳаси бўлмиш туризнинг ривожланиши учун ҳуқуқий, ташкилий, иқтисодий ва моддий- техник чора-тадбирларни амалга оширишга йўналтирилган. Туризм билиш, рекреацион, спорт-соғломлаштириш, кўнгилочар ва бошқа функцияларни бажаради. Ҳозирги вақтда у Ўзбекистон иқтисодиётида ривожланган туристик малакатларниикига қараганда унчалик катта ўрин тутмаяпти. Туристик фаолиятдан тушган тушумлар ички ялпи маҳсулотнинг 3-4 фоизини ташкил қилади. Туризм соҳасидаги баъзи салбий омилларни енгиш узоқ вақт ва биринчи навбатда давлат томонидан фаол ҳаракатларни талаб этади.

Соҳаснинг ҳозирги ҳолати Ўзбекистоннинг потенциал имкониятларига жавоб бермайди. Республикамиз туристик саноатни янада ривожлантириш учун барча зарур нарсаларга эга: табиий шароитлар, тарихий-маданий, моддий ва инсон ресурслари. Туризм мамлакатнинг бир қадар қийин иқтисодий шароитдан чиқишининг, бозор муносабатларини рағбатлантиришнинг, миллий иқтисоднинг чегарадош соҳаларига ижобий таъсир кўрсатишнинг, аҳолини иш билан таъминлашнинг, атроф муҳитни муҳофаза қилишнинг, тарих ва маданият ёдгорлиларини муҳофаза қилиш бўйича ишлар яхшиланишининг, аҳоли маданий ва жисмоний даражасини кўтаришнинг энг самарали усулардан бири бўлиши мумкин ва шундай бўлиши ҳам керак. Юқорида кўрсатиб ўтилган қонун ҳужжатлари комплекс ва узоқ муддатли хусусиятга эга. Уларнинг биринчи галдаги вазифалари қуйидагилардан иборат: - туризмни умумдавлат қўллаб-қувватлашини таъминлаш, уни ривожлантиришга давлат ва бошқа мулкчилик шаклидаги корхоналарни, шунингдек, алоҳида фуқароларни жалб этиш; - тегишли моддий-техника базасининг иқтисодий асосларини ва ривожланган инфраструктурани яратиш; - туристик соҳани бошқаришни марказлаштиришдан холи қилиш,давлат тасарруфидан чиқариш, бозор хўжалик юритиши асосида замонавий тузилмаларни яратиш; - туристик ресурслардан, ўзбек халқининг миллий тарихи ва маданияти ютуқларидан фойдаланиш асосида мамлакат ва хорижий (кириб келувчи) туризмнинг устуворлигини таъминлаш; - туристик хизмат кўрсатиш асосий формаларининг давлат стандартларини ишлаб чиқиш; - аҳолининг маънавий ривожланишига, унинг соғлиги мустаҳкамланишига, фуқароларда умуминсоний қадриятлар, экологик маданият шаклланишига кўмаклашиш.

$Ўзбекистон Республикаси туризмни ривожлантиришнинг истиқболдаги мақсади – республиканинг миллий-маданий тикланиши, миллий иқтисодиётнинг устувор тармоқларидан бири сифатида туризмни ривожлантириш борасидаги ижтимоий-иқтисодий ва хўжалик масалаларини ҳал қилишдир (бу тармоқ БТТ Бош ассамблеяси томонидан қабул қилинган Туризм хартияси талабларига жавоб берадиган бўлиши керак) Туризм соҳасида турган асосий вазифа – Ўзбекистоннинг табиий иқлимий, рекреацион ижтимоий-иқтисодий ва тарихий маданий салоҳиятини ҳисобга олган ҳолда ички ва халқаро туризм эҳтиёжини қондиришга йўналтирилган юқори рентабелли туристик тармоқни яратишдан иборат. Ўзбекистон халқаро туризм бозоридан мустаҳкам ўрин олиши учун туристлар учун юқори даражадаги қулайлик (комфорт) яратилиши, уларга хизмат кўрсатишнинг барча турлари бўйича стандартлар тизими, хавфсизлигини таъминлаш кафолатлари юзага келтирилиши шарт. «Туризм тўғрисида»ги қонун, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари ва Вазирлар Маҳкамасининг қарорларидан келиб чиққан ҳолда Ўзбекистонда туризмнинг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат 2 : - давлат манфаатлари ва Ўзбекистон Республикасининг тегишли қонунлари, халқаро туристик амалиёт меъёрларини ҳисобга олган ҳолда туристик тармоқнинг устувор ривожланишини таъминлаш; - келгусида туризмнинг янада ривожланишига кўмаклашадиган қонун ҳужжатлари ва бошқа меъёрий ҳужжатларни тайёрлаш; - тармоқнинг ташкилий тузилишини, уни бошқариш ва фаолиятини тартибга солишни такомиллаштириш; - туризмнинг ривожланган инфраструктурасини яратиш; - туристик-рекреацион зоналар, ҳудудлар ва туристик марказларни ўзлаштириш; 2 Ў збекистон Республикасининг «Туризм тў \ рисидаги қонуни». Халқ сўзи газетаси 14.09.1999.$

Туризмни режалаштиришнинг ташкилий механизми

20.09.2019

0

97.5 KB

Похожие