Туристик маҳсулотни силжитиш - Экономика - Рефераты

Туристик маҳсулотни силжитиш

Загружено в:

03.10.2022

Скачано:

0

Размер:

28.22265625 KB

Туристик маҳсулотни силжитиш Режа: 1. Сотув шохобчаларини шакллантириш. 2. Туристик маҳсулотни сотишнинг шакллари тавсифи. 3. Туристик маҳсулотни силжитиш тизими. 4. Туризмда реклама .

1. Сотув шохобчаларини шакллантириш Туристик маҳсулотни силжитиш тизими деганда, сотув шаҳобчаларини шакллантириш, ахборот, реклама ва бошқаларни тушуниш қабул қилинган. Ўз тадбиркорлиги хусусиятига кўра профессионал туроператор туристик маҳсулотни яратади, турларнинг корхона каталогини чоп этади, турларнинг улгуржи совдосини ташкил этади, сотилган турларда туристларга хизмат кўрсатишни ташкил этади. Ҳар бир корхона ўз маҳсулотининг охирги сотувидан манфаатдордир. Шу сабабли туристик корхона фаолиятининг муҳим йўналиши бўлиб, туристик маҳсулотни сотиш ҳисобланади. Ушбу вазифа сотув шаҳобчаларига юклатилади ва улар туристик маҳсулотни мумкин бўлган истеъмолчига етказишни таъминлайди. Демак, туристик корхона фаолияти сотув шохобчаларини шакллантириш, сотув бўйича истиқболли шерикларни қидириш, уларнинг ишчан хусусиятларини ўрганиш, битимни имзолаш ва ҳамкорликни такомиллаштириш бўйича келгусидаги ишларни ўз ичига олади. Сотувларнинг ҳар қандай тури ва шаклида, ғарб давлатларида маркетингнинг стандарт ҳисобланадиган, етти унсурга риоя қилиш лозим. Уларнинг ҳар бири П ҳарфидан бошланади: ―маҳсулот (продукт), ―режалаштириш― (планнинг), ―жой (плейн), ―инсонлар (пипл), ―баҳолар (прайс), ―силжитиш (промошн), ―жараён (процесс). Туристик корхоналар амалиётида сотув каналларини шакллантиришнинг икки йўналиши ажралиб туради: ички ва ташқи (чет эл). Ички сотув каналлари – бу одатда филиаллар, бўлимлар ва воситачилик ташкилотлари (агентликлар) тизимидир. Улар орқали турли туристик хизматлар мамлакат ҳудудида (кимга сотишдан қатъи назар – мамлакат фуқароларига ёки ушбу мамлакат ҳудудида бўлган чет эл фуқароларига) сотилади.

Сотувнинг ташқи каналлари – бу чет эллик туристик воситачилик корхоналари (туроператорлар, турагентликлар). Улар шартномага мос равишда бошқа мамлакатга туристик саёҳатларни сотиш мажбуриятини олишадилар. Маркетинг стратегияси ички ва ташқи сотув каналларидан комплекс равишда фойдаланишни кўзда тутади. Аммо, уларнинг роли ишлаб чиқарилган хизматлар тавсифига боғлиқ ҳолда турлича баҳоланиши мумкин. Агарда туристик корхона комплекс хизмат кўрсатишга (эксклюзив ёки пэкидж турлар) ихтисослашса, унинг сотув аппарати мўлжални асосан чет эллик воситачиларга қаратиши лозим. Туристик корхона чет давлатларда ўзларининг хусусий агентликлари ва ваколатхоналарини очишлари мумкин. Аммо бошқа давлатларда ваколатхоналар очиш катта валюта харажатлари билан боғлиқ бўлади ва бунга фақат йирик туристик корхоналар эришишлари мумкин. Ўрта корхоналарнинг чет элларда ўз хизматларини сотиш учун қулайроқ вариант − бу маҳаллий туристик бозорда яхши ўрин эгаллаган ва бундай ишнинг катта тажрибасига эга бўлган корхоналар билан ишлаш маъқул ҳисобланади. Ташқи савдо аппаратини шакллантириш деганда, шартнома ёки контрактлар асосида чет эллик туристик корхоналар билан шериклик муносабатлари тушунилади. Шу сабабли, уларни ўрганиш ушбу аппарат фаолияти самарадорлигининг муҳим шарти ҳисобланади. Агарда туристик корхона алоҳида туристик хизматлар (гид таржимонлар хизматлари, автотранспорт ижараси ва ҳоказолар)ни катта ҳажмда ишлаб чиқарса, унда ривожланган ички сотув аппаратига эга бўлиши лозим. Туристик корхоналар узоқ йиллик иш амалиётида туристик маҳсулотни сотишнинг турли каналларидан фойдаланади. Улардан қуйидагиларни ажратиш мумкин: • ўз сотув бюроларини (савдо шохобчалари)ни ташкил этиш; • воситачи туристик шохобчаларини ташкил этиш;

• йирик корхона ва ташкилотлар билан алоқаларни ўрнатиш; • ихтисослаштирилган савдо шохобчаларидан фойдаланиш; • почта орқали турларни сотиш. Умумлаштирилган ҳолда айтилса, туристик маҳсулотни сотишни ташкил этишнинг икки шакли мавжуд: ўз сотув бюроси ёрдамида ва контрагентлик шохобчалардан фойдаланиш орқали. Кўпчилик корхоналарда турмаҳсулотни силжитиш каналлари комбинациялаштирилган (уйғунлаштирилган) ҳисобланади − ўз сотув структуралари ва бўлинмалари, шунингдек, контрагентлик шохобчалари мавжуд бўлади. 2.Туристик маҳсулотни сотишнинг шакллари тавсифи Сотув бюроси – туроператор корхонанинг ўзига тегишли бўлган савдо шаҳобчаси. У орқали турларнинг харидорлари билан бевосита иш олиб борилади. Ўз молиявий имкониятлари ва бозордаги операциялар ҳажмига боғлиқ ҳолда, туроператор турли жойларда жойлашган бир неча шохобчаларга эга бўлиши мумкин. Йирик туроператорлар турларни сотиш бўйича филиалларга, нафақат, ўз давлатининг шаҳарларида, балки чет элларда ҳам эга бўлишлари мумкин. Савдо шохобчалари одатда шаҳарнинг гавжум бўлган жойлардаги биноларнинг биринчи қаватларида жойлашади ва харидорлар учун қулай жойларда жойлашади. Кўча томонидан корхонанинг номи ёзилган ёритиш асбоблари ёрдамидаги кўргазма ўрнатилади. Катта реклама ролини ташқи витрина ўйнайди. У корхонанинг ёнидан ўтаётганлар диққатини тортувчи турли реклама материаллари билан безатилади. Савдо шохобчаларининг асосий биноси савдо зали ҳисобланади ва унда мижозлар билан иш олиб борилади. У ташриф буюрувчиларни қабул қилиш учун тегишли даражада жиҳозланиши (креслолар ва ҳоказолар ўрнатилиши) керак.

Савдо зали ташриф бюрувчилар ва корхона ходимлари учун функционал жиҳатдан қулай бўлиши лозим. Савдо уйи чиройли безалган (махсус дизайн) бўлиши шарт. Уни туристик плакатлар ва бошқа реклама материаллари билан безаш тавсия этилади. Ушбу мақсадларда шериклар томонидан чиқарилаётган реклама маҳсулотларидан (брошюралар, буклетлар, плакатлар ва бошқалар) фойдаланиш мумкин. Шуни таъкидлаш лозимки, кўпчилик мижозлар туристик корхонанинг ишончлилигига, унинг сотув бюроси қандай кўринишда эканлилигига қараб баҳо беради. Шу сабабли, уларнинг ташкил этилиши ва жиҳозланиши фақат техник масала бўлиб ҳисобланмайди, балки туристик маҳсулотни истеъмол бозорига силжитишдаги реклама ҳам ҳал қилувчи роль ўйнайди. Мижозларни қабул қилиш хонасидан ташқари туроператорнинг сотув бюролари ҳужжатлар билан оператив ишлаш, бухгалтерия ҳисобини юритиш, шунингдек, реклама ва ахборот материалларини сақлаш учун қатор хизмат хоналарига эга бўлишлари лозим. Контрагентлик шохобчаси − чет элда туристик маҳсулотларни сотиш учун туроператорлар томонидан воситачилардан (субагент лардан) фойдаланиш, мижозларни максимал ўзига тортишнинг энг кўп тарқалган ва самарали усули ҳисобланади. Туроператорлар ва турагентлар ўртасидаги ҳамкорлик иккала томон учун ҳам ўзаро манфаатлидир. Туроператорларда кўп сонли туристик шохобча ларининг мавжудлиги, унга қуйидагиларни таъминлайди: • туристик маҳсулотларни сотишнинг ошишини; • янги бозорларга чиқишини; • ходимларни сақлаш, биноларни ижарага олиш, уларни жиҳозлаш ва бошқа харажатларнинг камайишини. Туристик корхонада турагент муҳим роль ўйнайди. Турагент – туроператор агентлик шохобчасининг ходимидир. Ундан доимо фаол бўлишлик талаб қилинади.

Турагентнинг асосий сифатлари бўлиб, ишончлилик ва ҳалоллик, сотувнинг турли самарали шаклларидан фойдаланиш имкониятлари, хушмуомалалик, ҳамма билан ўзаро тил топа олишлиги, хуш ёқимлилиги ҳисобланади. Туроператорлар ўз турагентлари билан доимий равишда ишлашлари лозим, улар билан туристик саёҳат шароитлари, молиявий ишларини юритиш, битимларни расмийлаштириш, суғурталаш ва бошқалар бўйича ўқув семинарларини ўтказиши лозим. Кўпчилик туроператорлар туристик мавсумнинг бошида ёки охирида корхона ўз ҳисобидан ўзларининг турагентлари учун реклама қилинаётган турмаршрутлари бўйича танишув саёҳатларини (ФАМ турлар) ташкил этадилар. Туроператор ва турагент ўртасидаги ҳамкорлик агентлик келишуви шаклидаги шартнома билан мажбурий равишда расмийлаштирилади. Кўпчилик ҳолатларда турагент туроператор томонидан режалаштириладиган турларнинг сотилишига, тижорат жавобгарлигига эга бўлишмайдир. Ушбу ҳолатда барча хавф хатар туроператорларда бўлади. Агарда мажбурий сотув суғуртаси ўрнатилмаса, турагентнинг активлиги фақат унинг моддий қизиқиши билан белгиланади (турларни қанча кўп сотса, корхона фойдаси шунча юқори бўлади). Кўпинча турагентлар учун сотувнинг қўшимча рағбатлан тирувчиси бўлиб, комиссия ҳаққининг прогрессив шароитлари ҳисобланади. Масалан биринчи 10 та путёвкани сотгани учун турагент тур қийматининг 5 фоиз миқдорида комиссион ҳақ олади, келгуси 20 та учун унинг миқдори 7 фоизгача ошади. Агарда 30 та путёвка сотилса 10 фоизга етади. Агентлик келишувини имзолашгача унинг ҳар бир қатнашчилари уларнинг шерикларини ишончлилигини билиш мақсадида ўрганишлари керак. Амалиёт кўрсатадики, турагент ―қалбаки туроператорга тушиб қолиши мумкин, яъни у турагентлар ёки бевосита мижозлардан пулни йиғиб олиб йўқолиб қолиши ҳам мумкин.

Бундай ҳолатларнинг олдини олиш учун агентлик келишувининг ҳар бир қатнашчиси ўзларини бундай хавф хатардан ҳимоя қилиш учун керакли чораларни кўриш: шум 1 туристик корхонанинг ушбу турдаги фаолият билан шуғулланиши учун лицензия ва сертификати борлигини текшириш лозим. Ундан ташқари тижорат хавф хатарини суғурталаш масаласини қўйиш лозим. Ушбу турдаги суғурталаш бир қатор омилларга боғлиқ: корхона фаолият юритаётган давлат, сотув ҳажмлари ва бошқалардан. Ҳар қандай ҳолатда ҳам профессионал жавобгарликни суғурталаш, нафақат, корхона учун фойдали, айни пайтда, туристик корхонанинг ишончлилигини оширади. Миллий ва халқаро қонунчилик туроператорлар ва турагентлар истеъмолчи олдида жавобгарлигини тартибга солади ва кафолатини беради. Туроператорлар турагентликларни сертификациялаш тиришнинг шарти − туристлар олдида мажбуриятлар ва жавобгарликнинг аниқ мавжудлиги ҳисобланади. Туроператор қошидаги агентликлар кўп бўлиши мумкин: марказий ва чет жойлардаги, шу жумладан, бошқа жойларда шаҳарларда, ҳудудларда ва давлатларда. Агентлик шохобчалари жойларда мумкин бўлган мижозлар билан ишлашади. 3.Туристик маҳсулотни силжитиш тизими Туристик маҳсулотни воситачилик ташкилотлари (улгуржи – операторлар, агентликлар, субагентликлар, агентлар) орқали силжитиш тизими − силжитиш канали, деб номланади. Туроператор маҳсулотни истеъмолчигача (туристгача) силжитишнинг бозор каналлари схемаси қуйидагича: А схемаси бўйича кўпинча кичик туристик корхоналар ишлашадилар, улар ўз туристик маҳсулотларини мустақил равишда сотишни афзал кўришади. Бироқ, кичик ҳажмдаги хизматлар (йилда 10 та гуруҳдан кўп бўлмаганда) катта муваффақият келтирмайди. Шу сабабдан ҳам, аксарият 1 Шум − нияти бузуқ, ѐмон, алдоқчи.

ҳолларда бундай корхоналар бошқа туристик маҳсулотларни силжитиш бўйича агентлик мақомида иш юритишади. Демак, улар бошқа туристик корхонага хизмат кўрсатиш билан шуғулланади. Б схемаси бўйича катта сотув ҳажмларига эга бўлган йирик туроператорлар ишлашади. Бунда бир неча турагентликлар бўлиши мумкин. Ўз туристик маҳсулотини сотиш учун йирик туроператор жуда кўп (баъзан 1000 дан ортиқ) воситачилар ҳисобланган туристик агентликлар ва хусусий агентликларни жалб қилади. В схемасида турмаҳсулот рециптент (қабул қилувчи) туроператордан турли давлатларда ўз агентлик шаҳобчаларига эга бўлган ташаббускор агентликлар орқали тақдим этилади. Туристик хизматларни сотиш амалиётида устувор аҳамиятни реципшент (қабул қилувчи)лар ва ташаббусли (жўнатувчилар) туроператорлар ўртасидаги шартномали муносабатлар эгалламоқда. Г схемасида туристик маҳсулотни улгуржи силжитиш канали акс эттирилади. Бу воситачилик туроператорлик корхонаси бўлиб, одатда, у маълум ҳудуд доирасида ишлайди, маҳаллий ва чет эллик туроператорлардан марказлаштирилган тартибда турларни харид қилади. Айрим улгуржи корхоналар кичик туроператорлар томонидан яратилган эксклюзив ва пекидж турларни сотишга ихтисослашадилар. Анъанавий улгуржи туроператорлар ўзларининг кичик диллерлар (турагентликлар) шохобчаларини ташкил этадилар. Турларни сотиш бўйича кичик агентликлар сони қанча кўп бўлса, мумкин бўлган туристга тур тўғрисида ахборот етказиш, туристик маҳсулотни сотиш, самарали ташкил этиш имконияти кўпаяди. Дунё статистикаси маълумотларига кўра, 80 фоиздан кўпроқ туристик маҳсулотни кичик агентликлар сотишади. Операциялар тавсифига кўра туристик корхоналар – чакана ва улгуржиларга бўлинади. Чакана туристик агентликлар – бу одатда кичик капитал ва чекланган бозорга эга бўлган кичик воситачилик корхоналари. Аммо, улар орқали

туристик маҳсулотларнинг катта қисми сотилади. Туристик хизматларнинг чакана савдоси деб, ушбу хизматларни охирги истеъмолчиларига (туристларга) сотиш тушунилади. Чакана туристик агентликлар мижозлар билан бевосита алоқалар асосида ишлашади. Улгуржи туристик корхоналари, одатда йирик туроператорлар (тур ташкилотчилари) ҳисобланади. Улар стандарт эксклюзив ёки пекидж турларни сотиш бўйича йирик миқёсли операцияларни амалга оширишади. Туристик хизматларнинг улгуржи савдоси деб, ушбу хизматларни қайта сотиш мақсадида харид қилиш бўйича фаолият тушунилади.Улгуржи туроператорлар ишлари ташкил этилган туризмнинг, шу жумладан, халқаро туризмнинг асосий генератори бўлиб ҳисобланади. Д схемасида яна бир якунловчи бўғин − жисмоний шахс сифатидаги (коммивояжер) агент қўшилади. Ривожланган давлатларнинг йирик шаҳарларида туристик агентликларининг сони жуда кўп. Шу билан бирга сотувларнинг асосий қисми агентликларда эмас, балки офисдан ташқари агентлар томонидан сотилади. Инсонлар (мумкин бўлган туристлар) турли психилогик омиллар сабабли агентликлар рекламасига қараганда дўстларига, танишларига, яқинларига ва туристик саёҳатда бўлганларга кўпроқ ишонишади. Шу сабабли воситачилик даражалари иерархиясида яна бир поғонасига зарурият туғилади: якка тартибдаги истеъмолчилар, аҳоли гуруҳлари ва корхоналар билан ишловчи агентга. Агент − бу туристик маҳсулотни сотиш жараёнидаги қатнашчилар занжиридаги охирги ва муҳим бўғиндир. У кўпинча тўғри сотув усулида ишлайди ва мижозни, авваломбор, ўз қариндошлари ва танишлари орқали, ижтимоий муассасалар ва бошқа жойларда топади. Охирги йилларда туристик маҳсулотни сотиш тизимининг иккита оммавий шакллари вужудга келган: анъанавий ва ноанъанавий. Туристик маҳсулотни сотишнинг анъанавий шаклларига жуда кўп сонли туристик корхоналар киради ва улар учун ушбу турдаги асосий

фаолият ҳисобланади, яъни уларнинг фаолият тарзини белгилайди. Статистик маълумотларга кўра, чет элларда бу туризм соҳасида кенг тарқалган тадбиркорлик структураларнинг бири ҳисобланади. Туристик маҳсулотни сотишнинг ноанъанавий шакллари тўғридан тўғри туризм билан боғлиқ бўлган тармоқларда вужудга келади ва фаол ҳаракат қилади. Халқаро туризмнинг динамик равишда ривожланиши – кўпчилик туристик бўлмаган компанияларнинг туристик индустрияга ўз капиталларни киритишларига туртки бўлмоқда. Йирик авиакомпаниялар, банклар, суғурта компаниялари, савдо уйлари ва универсал савдо шохобчалари туристик саёҳатларни сотиш бўйича ўз филиалларини очишмоқдалар. Ушбу компаниялар ўзларининг анъанавий туристик корхоналар билан рақобат курашида ўзларининг кўп сонли фаолиятлари ёки сотув пунктлари, бронлаштириш ва резервлаштириш тизимларидан фойдалинишади. Авиакомпаниялар, одатда ўзларининг жуда кўп сонли чипталарини сотиш бўйича кассаларига, бронлаштириш тизимларига эга. Шунингдек, банклар ҳам ўз мижозларига хизмат кўрсатиш бўйича кўп сонли бўлимлар ва филиалларига эга. Суғурта жамиятларида уларнинг йирик гуруҳи мавжуд. Савдо уйлари туристик хизматларни кўпинча ишчан кишиларга, ишбилармонларга, уларнинг иш муносабатлари билан боғлиқ ҳолда таклиф этишди. Универсал савдо шохобчаларида махсус секциялар ташкил этиш, унга ташриф буюрувчилар каталоглар бўйича ўзларини қизиқтирган туристик саёҳатларни харид қилишлари мумкин. Ноанъанавий сотув шаклларидан бири корпоратив мижозларга тўғридан тўғри сотишлар ҳисобланади. Сотишнинг бундай шакли алоҳида субъектлар (корхоналар, ташкилотлар, муассасалар) ишчиларидан шаклланган туристик гуруҳларга туристик саёҳат ларни ташкил этишда фойдаланилади. Корпоратив буюртмачининг тўғридан тўғри буюртмаси бўйича ташкил этилган интенсив турлар − бу туристик маҳсулотни сотишнинг истиқболли

ривожланаётган йўналишидир. Бундай турларни сотиш туроператорнинг буюртмачи корхоналар билан тузган шартнома топшириқ асосида амалга оширилади. Бундан ташқари, туристик маҳсулотни сотишнинг ноанъанавий шаклларига туристик маҳсулотларни глобал компьютер бронлаш тириш ва резервлаштириш орқали, шунингдек, интернет орқали сотиш киради. Турларнинг ва туристик хизматларнинг бундай усулда сотилиши маҳаллий ва халқаро бозорларда сотилиши кенг қўлланилади. Туристик бозорда сотув шохобчаларининг анъанавий ва ноанъанавий ташкил этиш моделларининг комбинациялашган шакллари ҳам учрайди. 4.Туризмда реклама Реклама – бу туристик маҳсулот ва истеъмолчи ўртасидаги билвосита алоқа шаклидир. Одатда реклама учун оммавий ахборот воситаларидан (матбуот, радио ва ҳоказолар) фойдалиналади. Рекламанинг мақсади – эътиборни қаратиш, қизиқиш уйғотиш истеъмолчиларга ахборот бериш, уни маълум тарзда ҳаракат қилишга мажбур қилиш (масалан туроператор билан боғланиш, келгуси ахборотни сўраш ва ҳоказолар). Турмаҳсулотни яратиш етарли эмас, у ўз мижозини топиши зарур. Бу жараёнда муҳим ролни турли хилдаги реклама эгаллайди. Туризмдаги реклама товарларнинг (туристик хизматларнинг) хусусиятидан келиб чиқади ва қуйидагиларда акс эттирилади: • туристик реклама унинг ёрдамида берилаётган маълумот ларнинг ҳаққонийлиги ва аниқлиги; • хизматлар (анъанавий товарлардан фарқли равишда) таъм, фойдалиликка эга бўлишмайди ва рекламанинг устувор ривожланиш функциялари бўлган ахборот билан таъминлаш, ташвиқот қилиш ва бошқа кабиларга муҳтож бўлади; • туристик хизматларнинг ўзига хослиги туристик қизиқиш объектларини (фотоматериаллар, суръатлар ва ҳоказолар) тўлароқ акс

эттирувчи кўргазмали материаллардан фойдаланиш заруриятини кўзда тутади; • реклама туризмнинг доимий ҳамроҳи ҳисобланади ва инсонларга нафақат саёҳат даврида, балки ундан кейин ҳам наф келтиради. Шу сабабдан, унга алоҳида жавобгарликни юклайди ва бошқа товарлар рекламасига хос бўлмаган қирраларини беради. Туризмдаги реклама мақсадлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: ахборотли (маҳсулот тўғрисида ахборот тақдим этиш; маҳсулот имиджини шакллантириш; туркорхона имиджини шакллантириш; корхона фаолияти тўғрисидаги тасаввурларни шакллантириш); ишонтирувчи (маҳсулотни харид қилишга ундаш; сотувни ошириш; маҳсулотга муносабатларни ўзгартириш; рақобатга қарши ҳаракатлар); эслатувчи (хабар топишлик ва талабни қўллаб қувватлаш; имиджни қўллаб қувватлаш). Реклама фаолияти боадабли бўлиши ва қонунчилик талабларига аниқ мос келиши лозим. Туристик корхона реклама фаолиятининг асосини ―Реклама тўғрисидаги қонун ташкил этади. Туристик маҳсулот рекламасининг қийинчилиги шундан иборатки, у бир вақтнинг ўзида бир бирига ўхшамайдиган қарорларни бир лаҳзада акс эттириши лозим: • талабнинг бозор сегментлари бўйича таклифнинг хилма хиллиги; • саёҳат ва саёҳат жойларнинг фарқи; • туризмнинг турли хиллари. Туристик маҳсулот рекламасида кўпинча бир реклама хабарида таклиф этилаётган маҳсулотнинг уч таркибини (йўналиш, саёҳат турлари ва истеъмолчилар категориялари бўйича дифференциал лашган таклиф) ҳисобга олиш зарур. Рекламанинг асосий тамойиллари: • қисқача;

• мижозга тушунарли (онгли равишда қабул қилинадиган нарса, одатда хотирада узоқ сақланади); • турли хиллик (бунда у яхши ёдда қолади); • оддий тушунчаларга, фикрларга қарама қарши бўлмаслиги; • социал ҳаётнинг асосий тенденцияларини ҳисобга олувчи кўтаринки руҳ. Шуни ёддан чиқармаслик лозимки, рекламанинг бошида ва охирида айтилганлар ўртасидагиларга қараганда яхши ёдда қолади. Реклама ахборотини яратишда олдиндан асосийсини ажратиш лозим: бошланиши ва тугатилиши. Туристик корхона рекламаси бўйича тактик қарорлар учта блокли саволларни ўз ичига олади: • реклама воситаларини танлаш; • реклама эълонларига ҳақ тўлаш ва харажатлар устидан назорат; • реклама мурожаатларининг чиқиш жадвали (графиги). Реклама воситаларини танлаш. Ушбу ҳолатда муҳим вазифа бўлиб, рекламанинг самаралироқ ва тежамли воситаларини танлаш ҳисобланади. Бунда истеъмолчилар давлат, ҳудуд, туристик марказ ёки курорт тўғрисида таклиф этилаётган ахборот манбасини диққат билан ўрганиш лозим. Реклама воситалари турли хил бўлиши мумкин. Туризм рекламасида кўпинча қуйидаги воситалардан фойдаланилади: матбуот, телевидения, радио, видео роликлар, почта жўнатмалари, транспортдаги реклама, сотув жойлардаги, ташқи, сувенир рекламаси ва ҳоказолар. Рекламани ўрганиш ва унинг воситаларини танлаш аудитория, тираж, қамраб олиш, такрорланиш даражаси кабилар билан боғлиқ. Аудитория – бу шахслар гуруҳи, улар учун ушбу реклама етказувчи реклама мурожаатини етказади. Аудиторияни баҳолаш, мезони, масалан, газета учун муайян вақт давомида уни кўриш ҳолатида бўлган шахслар сони ҳисобланади.

Тираж – бу реклама етказувчи томонидан мунтазам чиқариладиган нусхалар сони (газета, журналлар, маълумотномалар ва бошқалар). Қамраб олиш – бу муайян вақт мобайнида ушбу реклама етказувчи билан алоқада бўлган алоҳида шахслар ёки оилалар сони. Қамраб олиш аниқ туристик бозорни ташкил этиш оилаларга нисбатан фоизларда акс эттирилади. Такрорланиш даражаси – бу турли шахслар ва оилаларнинг вақтнинг маълум қисмида реклама жойлаштиришнинг аниқ жадвали (графиги) доирасида қамраб олишнинг ўртача сонидир. Такрорланиш даражаси қанча юқори бўлса, ушбу мурожаат узоқ муддатга чуқур тассурот қолдириши аниқланган.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР Ўзбекистон Республикасининг Қонуни: Хусусий корхоналар тўғрисида, 2003 йил 11 декабрь.  Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодекси, 2007 йил 25 декабрь.  Болтабаев М.Р., Тухлиев И.С., Сафаров Б.Ш., Абдухамидов С.А.  Turizm: nazariya va amaliyot. Darslik. O‗zbekiston Respublikasi Oliy va O‗rta Maxsus Ta‘lim Vazirligi.–Toshkent: Fan va texnologiya, 2018.  Budgets of National Tourism Organizations, 2008 – 2009. World Tourism Organization, Madrid, Spain, 2010.  Здоров А. Б. Экономика туризма. М., Финансы и статистика. 2007.  Макконнелл К.Р, БРЮ С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2 Т.: Пер. С анг. Т. 2. − Таллин, 1993.  Moliya: Korxonalar moliyasi. Darslik / J.R.Zaynalov, S.S.Aliyeva, Z.O.Axrorov va boshqalar. ‒T.: Iqtisod moliya‖, 2018.  Морозов М. А. Экономика и предпринимательство в социально культурном сервисе и туризме. – М.: Академия, 5 е изд., 2009.

Похожие

Туристик маҳсулотни баҳолаш турларни ва йўналишларни ишлаб чиқиш

Туристик бозорни сегментлаш

Туристик фаолиятни лицензиялаш

Халқаро туристик ташкилотлар

Туристик маршрутларнинг таснифи