Тижорат банклари - Экономика - Рефераты

Тижорат банклари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Тижорат банкларининг функциялари. 2. Тижорат банкларининг пассив операциялари. 3. Тижорат банкларининг актив операциялари. 4. Қисқа муддатли, ўрта муддатли ва узоқ маддатли кредитлаш. 5. Тижорат банкларининг молиявий хизматлари.

www.arxiv.uz Тижорат банкларининг функциялари ТБ банк тизимининг иккинчи поғонасини ташкил этади. Улар кредит ресурсларининг асосий қисмини концентрациялаштиради, юридик ва жисмоний шахслар учун кенг доирада банк операциялари ва молиявий хизматлар кўрсатади. Бу банклар пай асосида ташкил этилади (акционер бошлов) ва мулкчилик шакли бўйича давлат ва жамоат (кооператив) шаклларига ажратилади. ТБнинг асосий функцияларига қуйидагилар киради:  Вақтинчалик бўш бўлган пул маблағларини йиғиш ва уларни капиталга айлантириш;  Корхоналарга, давлат ва аҳолига кредит бериш;  Хўжаликда тўловлар ва ҳисобларни амалга ошириш;  Эмиссион - таъсис функцияси.  Консультация бериш, иқтисодий ва молиявий информация тақдим этиш. Вақтинчалик бўш пул маблағларини йиғиш ва уларни капиталга айлантириш функциясини бажариш орқали банклар пул даромадлари ва қўйилмаларни жамғарма шаклида аккумуляция қилади (тўплайди). Пул қўйувчи фоиз кўринишида ёки банкнинг хизмат кўрсатиш орқали тақдирланади. қўйилмаларга тўпланган жамғармалар банк томонидан корхоналар ва тадбиркорларга кредит бериш учун, мол-мулк ва ишлаб чиқариш қуролларини сотиб олиш учун кредитга айланади. Натижада жамғармалар банк ёрдамида капиталга айланади. Аҳолини, корхоналарни ва давлатни кредитлаш функция зарурий иқтисодий маънога эга. Хўжалик фаолиятида эркин пул маблағларини ссудага тўғридан- тўғри тақдим этиш уларнинг эгаларига - қарз берувчиларга қийинчилик туғдиради. Банк охирги кредитларнинг пул-маблағларини олиб, охирги қарз олувчиларга бериб молиявий ўртакаш сифатида қатнашади. қарз олувчилар таркибига корхоналар, давлат ва аҳоли киради. ТБ депозит-кредит эмиссиясини амалга оширганида — мижозларига ссуда берганда, пул массаси кўпаяди ва бу кредитни қайтаришда камаяди (МБ

www.arxiv.uz ҳисоб ставкаси ва мажбурий резерв нормаси ёрдамида тижорат банкнинг бу фаолиятини тартибга солади). ТБ функцияларидан бири ҳисоб-тўлов механизмини таъминлаш ҳисобланади. Тўловларда ўртакаш сифатида қатнашувчи банклар ўз мижозлари учун ҳисоблар ва тўловларни юритиш билан боғлиқ операцияларни бажаради. Эмиссион - таъсис функцияси ТБ томонидан қимматбаҳо қоғозларни (акция, облигация) чиқариш ва жойлаштириш йўли билан амалга оширилади. Иқтисодий ҳолатни доимий назорат қилиш имконига эга бўлган ТБ мижозлар учун кенг миқёсдаги муаммолар бўйича консультация беради. Акционер ТБнинг юқори органи акционерларнинг умумий йиғини ҳисобланади. Улар банк кенгашини сайлайдилар, бу кенгаш аъзолари орасидан банк вазифаларини бажариш учун жавобгар директорлар кенгашини - ижро этувчи органини бошқарувчи (ёки банк бошқаруви) — банк президенти тайинлайди. Тижорат банкларининг пассив операциялари ТБ фаолияти баланс ҳисоботида акс эттирилади. Баланснинг пассив қисми капитал (акционерлик, резерв капитали ва тақсимланмайдиган фойда) ва жорий (жорий депозитлар (қўйилмалар)) ва бошқ қисмлардан иборат. Банк ресурслари ўзлик ва жалб қилинган қисмга ажратилади. Ўзлик маблағлари манбаига банк акциясини чоп этиш орқали шаклланадиган акционер капитали, банк акционерларининг ихтиёрий пул ва моддий бадаллари киради. Резерв капитали банк операцияларидан зарарни қоплаш (масалан, вақтида тўланмаган ссудалар) ва бошқа мақсадлар учун мўлжалланган. Тақсимланмайдиган фойда — фойдани тўплаш ва унинг активларидан баъзи турларига инвестициялашга (ссудалар ёки инвестициялар) мўлжалланган. Баланснинг пассив тизимида банк ўзлик капиталининг улуши жуда камдир. Лекин у банк мажбуриятларини бажариш, унинг пул қўювчилари ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, банкни банкротлигидан огоҳлантириш учун етарли бўлиши керак.

www.arxiv.uz Давлат ТБ фаолиятини назорат қилиш учун ўзлик капиталининг аниқ бир даражасини талаб этади. ТБ жалб этилган маблағлари банк ресурсларининг катта қисмини шакллантиради ва банк томонидан олинган депозитлар (қўйилмалар) ва кредитлар (қарзлар) ташкил этади. Пул қўювчилар ва бошқа кредитларнинг маблағларини қабул қилиш — банк пассив операцияларининг асосий кўриниши ҳисобланади. Депозитлар жалб этилган маблағларнинг асосий манбаи ҳисобланади ва қуйидаги кўринишларга ажралади: — талаб этилгунга қадар қўйилмалар (муддатсиз депозитлар); — муддатли қўйилмалар; — жамғарма қўйилмалари. Талаб этилгунга қадар қўйилмалар (муддатсиз депозитлар) қўювчи томонидан олиниши ёки эгасининг биринчи талаби бўйича бошқа шахсга ўтказилиши мумкин. Ривожланган мамлакатларда талаб этилганга қадар қўйилмалар асосан чеклар ёрдамида олинади. Шунинг учун уларни чекли деб аташади (банк талабларига жавобан топшириш). Муддатли қўйилмалар аниқ бир муддатга қўйилади ва улар бўйича фоиз тўланади. Депозит эгаси қўйилган сумманинг фоиз ставкасини тўлаш муддати ва шартноманинг бошқа шартларини кўрсатувчи депозит сертификатини олади. Жамғарма қўйилмалари — тез қайтариб олиниши мумкин бўлган, фоиз келтирувчи чек бўлмаган қўйилмалардир. Жамғарма депозитларнинг қуйидаги турлари мавжуд: — жамғарма китобидаги счёт; — жамғарма қўйилмаси ҳолатидан кўчирма счёти (пул қўювчи банк билан жамғарма китобчасисиз почта орқали иш кўради); — пул бозорининг депозит счёти, унинг фоиз ставкаси, банк томонидан бозор шароити ўзгариши билан ҳар куни тўғриланади (молиялаштирилади).

www.arxiv.uz Банк ресурсларининг бошқа манбалари ўз ликвидлигини таъминлаш мақсадида банк жалб этган пул фондлари ҳисобланади. ТБ депозитларни марказий банкнинг резерв фондини вужудга келтириш (сотиб олиш) йўли билан олишлари мумкин. Бундай фондлар банкларнинг марказий резерв счетларида сақланаётган депозит қолдиқларини ўзида мужассамлайди. Резерв фондлари бошқа банк кредитлари шаклларидан банкларнинг резерв счетларида мавжуд маблағлар билан фарқланади. Бу счетларга ёзилган тўловлар тезда тўланади. Марказий резерв банкидан қарз олиш — бу тижорат банкининг анъанавий пассив операцияси ҳисобланади. Бу уларга МБ томонидан ресурсларнинг вақтинчалик камомадида ёрдам бериш билан боғлиқ. Тижорат банкларининг актив операциялари Банк активларининг тузилиши капитал (банкка тегишли ер, иморат) ва жорий (банкнинг нақд пуллари, ҳисобга олинган векселлар ва бошқа қисқа муддатли мажбуриятлар, ссудалар ва инвестициялар) қисмлардан иборат. Ликвидлик ва фойдалилик нуқтаи назаридан банк активларини тўрт гуруҳга ажратиш мумкин: 1 . Бирламчи резервлар . Олинаётган қўйилмалар ва кредитларни тўлаш учун тезда ишлатилиши мумкин бўлган энг ҳаракатчан активлар. Бу ерга банкнинг нақд пуллари (МБ корреспондент счетида ва банкнот кўринишидаги банк счетларида касса қолдиғи), чеклар ва инкассирлаш жараёнидаги бошқа тўлов документлари киради. Бундай активлар даромад келтирмайди, лекин банк ликвидлигининг бош манбаи бўлиб хизмат қилади. 2. Иккиламчи резервлар — бу катта даромад келтирмайди, лекин минимал тутиб турувчи ва йўқотиш кам таваккалчилиги билан нақд пулга айланиши мумкин бўлган юқори ликвидли активлардир. Уларга векселлар ва кичик қарз берувчиларнинг бошқа қисқа муддатли ссудалари киради. Ушбу активлар гуруҳининг асосий масъулияти бирламчи резервларни тўлдириш манбаи бўлиб хизмат қилиш ҳисобланади.

www.arxiv.uz 3. Банк ссудаларининг портфели . Бу жуда даромадли, лекин таваккалчилиги юқори бўлган активлардир, бу гуруҳ банк фойдасининг бош манбаи саналади. 4. қимматбаҳо қоғозлар портфели ёки банк инвестиция портфели . Инвестиция портфелини шакллантириш икки мақсадни кўзда тутади: банкка даромад келтириш ва узоқ муддатли қимматбаҳо қоғозларни тўлаш муддатлари яқинлашуви билан иккиламчи резервларнинг тўлдирилган бўлишини таъминлаш ва уларни қисқа муддатга айлантириш. Банк активларининг 80 %и ҳисоб-ссуда ёки қимматбаҳо қоғозлар билан кредит операцияларига тўғри келади. Бу операциялардан даромад банк фойдасининг бош манбаи бўлиб хизмат қилади. Банк ссудалари бланкалар билан таъминланмаган бўлиши мумкин. Таъминланган ссудалар ниманидир гарови сифатида бўлиши керак, бунга акция, облигация, вексель, дебиторлик счети, автоуловни гаровга қўйиш, мол- мулкни тақдим этиш, шунингдек қарз берувчининг зарур бўлганда тўлаши учун банкка берган биртомонлама ёзма мажбурияти киради. Тўлаш муддати бўйича банк ссудалари: банк хоҳлаган вақтда талаб этиши мумкин бўлган ссудалари ва муддатли ссудалар. Банк ссудалари икки усул билан тўланади: 1. Ссуда бўйича асосий улушнинг ҳаммаси (фоизни ҳисобга олмаганда) бир вақтда бадаллар йўли билан охирги санада тўланиши шарт - тўғри ссудалар. 2. Кредит битим ҳаракати давомида ссуда суммаси қисмларга ажратилган ҳолда қисқартирилади — узайтирилган муддатда. Ссуда бўйича фоизлар қарзни тўлаш бўйича бирдан тўланиши ҳам мумкин ёки қарзларнинг ҳаракати давомида тенг кучли бадалларни тўлаш мумкин. Кредит тўлаш шакллари Кўплаб мамлакатларда ссудалар одатда очиқ кредит имтиёзи шаклида таклиф этилади. ББ, Канада, АқШ овердрафт бўйича имтиёз ўрнатилган. Банк мижознинг жорий счетидан аниқ бир ўлчовдан ташқарида, унда мавжуд бўлган қолдиқлардан юқори бўлган пулни (ёки унинг счетини тўлаш) тўлаш орқали кредит таклиф этилади (натижада счетда дебет сальда шаклланади). Имтиёз суммаси, яъни

www.arxiv.uz овердрафтнинг максимал миқдори жорий счётни очиш тўғрисида банк ва мижоз орасида махсус бичим орқали ўрнатилади. Овердрафт бўйича фоизлар жорий счетдан фақат қолдиқдан олувчи суммага ҳар куни тўланади. қарз берувчи томонидан очилаётган, контокоррект счёт бўйича имтиёзлар. Контокоррект счет жорий ва ссуда счетининг йиғиндисини ўз ичига олади. Унда банк мижози билан бўладиган ҳамма операциялар ҳисобга олинади: дебет счетига банк томонидан мижозга тақдим этилаётган ссуда ёзилади; кредит счетда — банкка маҳсулот реализациясидан тушум кўринишида тушаётган суммалар акс эттирилади. Кредитлаш имтиёзини мижознинг молиявий ҳолатидан келиб чиққан ҳолда банк ўрнатади. Контокоррект счет бўйича ҳисоб-китоб, ҳар қайси битим учун алоҳида бўлмайди, у сальдо асосида даврий, одатда ҳар кварталда амалга оширилади. Махсус очилаётган ссуда счетини ишлатиш орқали кредит тақдим этиш: бу ҳолда ҳамма суммалар ссуда счетининг дебетидан мижознинг ҳисоб-китоб ёки жорий счет кредитига ўтказилади. Кредит бериш шартлари қарз берувчи капиталининг миқдори ва унинг банк билан алоқасига боғлиқ ҳолда ажратилади (дифференцияланади). 70-йиллардаги инфляциянинг юқори суръати, кредит таваккалчилигини камайтиришга олиб келувчи банк кредитлаш техникасининг кенг тарқалишига олиб келди. Бу ролловердир (ёки қайта янгиланадиган кредитлари). Улар «сузуб юрувчи» фоиз ставкаси бўйича тақдим этилаётган турли кўринишдаги узоқ муддатли ёки ўрта муддатли кредитлар бўлиб, жорий бозор ставкаси ёки қисқа муддатли кредитга биноан кредит битими белгиланган вақтда кўриб чиқилади (одатда 3-6 ой). Фоиз ставкасининг даврий кўриб чиқилиши ўрта муддатли кредитлар учун маблағларни асосий манба ҳисобланган, қисқа муддатли депозитлар бўйича ставкаларнинг ошишидан банк зарарлари таваккалчилигини камайтиради. Кредит таваккалчиликни камайтиришни синдицирлашган ёки консорциал кредитлар таъминлайди. Бу кредитлар икки ёки ундан ортиқ банклар томонидан битта қарз олувчига таклиф этилади. Кредит тақдим этиб, банклар маълум

www.arxiv.uz муддатда ўз маблағларини бирлаштиради ва синдикат яратишади. Имзоланган битим бўйича ҳар қайси банк умумий кредит учун аниқ бир ўлчамдаги маблағларни тақдим этиш мажбуриятини олади ва ҳар қайси банк таваккалчилигини камайтиради ва кредит миқдорини оширади. Қисқа муддатли, ўрта муддатли ва узоқ муддатли кредитлаш қисқа муддатли кредитлаш жараёни тўрт босқичдан ташкил топган: дастурлаш, тақдим этиш, ишлатиш ва қайтариш. Кредитни дастурлаш кредит — ҳисоб муносабатларининг истиқболини аниқлаш ва корхонани қарз пул маблағлари билан таъминлаш имконини беради. Бунинг учун халқ эҳтиёжи товарлари ва камёб манбаларга бўлган талабни қондиришга асосланган режа — башоратлар тузилади. Ссуда олиш учун корхона (кредит чизиғини очиш) банк билан кварталли, йил ёки аниқ бир ссуда кўриниши бўйича кредит шартномаси имзолайди. Шартномада ссуда беришнинг асосий шартлари, ушлаш муддати, фоиз ставкаси миқдори кўрсатилади. Капитал айланишида қатнашиши аҳамияти бўйича банк ссудалари бўнак ва компенсационга ажратилади. Агар ссудалар айланишининг биринчи босқичида ўзлик маблағларига етиб олса, у ҳолда улар бўнак хусусиятини олади. Бу билан бирга тижорат банкларнинг мақсадли кредитлар гуруҳи мавжуд: айланма капиталнинг ошиши, иш ҳақини тўлаш, хусусийлаштириш, меҳнат жамоасига ижарага бериш ва мол-мулкни сотиб олиш. Кредитлаш жараёнида банклар тақдим этилган ссудалар қайтарилишини назорат қилади. Кредитлаш учун етарли даражада мол-мулкка ва рентабелликка эга бўлган корхоналар олинади. Ссудага гаров сифатида корхонанинг мол-мулки қабул қилинади. Зарурий ҳолларда ташкилот ва банкларнинг томондошлари тақдим этилаётган ссуда суммасига кафолат беришади.

www.arxiv.uz қисқа муддатли ссудаларнинг кенг тарқалган кўриниши вексель операциялари, векселлар гарови ва ҳисоби киради. Ўрта муддатли ва узоқ муддатли кредитларнинг хусусияти кредитлаш жараёнининг аҳамиятини (афзалликни) аниқлайди. қарз олувчининг кредит аризасини ўрганиб, банк қарз олувчининг тўлов қобилиятини, ўрнатилган муддатда ссудаларни тўлаш қобилиятини ва харажатларни хўжалик нуқтаи назаридан мақсадга мувофиқлигини ўрганади. қисқа муддатли кредитларга нисбатан узоқ муддатли кредитлар таъминот остида берилади (давлвт ташкилотларининг кафолати остида, ишончнома билан). Узоқ муддатли ва ўрта муддатли кредитлар бўйича фоиз ставкасининг даражаси бозор коньюктурасига боғлиқ. Кредит шартномасида барқарор ёки «сузуб юрувчи» фоиз ставкаси ўрнатилади. Охиргиси асос ставкасининг ўзгаришини акс эттиради, унинг миқдори ривожланган мамлакатларда чоп этилади — бу катта банкларнинг ставкаси ҳисобланади. «Сузуб юрувчи» фоиз ставкасини ўрнатиб, банк тебранишнинг юқори ва пастки чегарасини олдиндан киради. Кредит шартномасининг зарурий бўлими қарз олувчининг мажбуриятлари ҳисобланади. Банк аудиторик текширувини тасдиқловчи баланс ҳисоботни, бизнес- режани тақдим этишни талаб этади. Жаҳон амалиётида молиявий ҳисоботнинг таҳлил натижалари асосида қарз олувчининг кредит лаёқатини баҳолаш учун қуйидаги коэффициентлар тизими ишлатилади: А) Айланма капитал F Активлар йиғиндиси. Агар қарз олувчи молиявий қийинчиликларни бошидан кечирса, у ҳолда бу нисбатнинг миқдори камаяди. Б) Тақсимланмайдиган фойда F Активлар йиғиндиси. Кўрстакичнинг камайиши қарз олувчининг даромадлилиги ёмонлашгани ҳақида маълумот беради. В) Баланс фойдаси F қарздорликнинг умумий баҳоси. Корхонанинг ўз қарзларини бошқариш ва кредит бўйича талабни қондириш имкониятини акс эттиради. Г) Фоиз ва қарзлар тўлангунга қадар фойда F Активлар йиғиндиси. Коэффициент қарз олувчининг даромадлилигини солиқлар ва қарз маблағларидан тўлагунча таҳлил этиш имкониятини беради.

www.arxiv.uz Тижорат банкларининг молиявий хизматлари Тижорат банкларининг асосий молиявий хизмат турлари қуйидагилардан иборат: — Ижара ва лизинг бўйича операцияларни молиялаш. Банклар узоқ муддатга машиналарни, қурилмаларни, транспорт уловларини, ишлаб чиқаришга оид қуролларни ижарага беради ва улар билан лизинг битими тузади. Банк ссудалар ўрнига ўзи асосий воситаларни сотиб олади ва ссуда учун фоиз эмас, балки ижара ҳақини олади. Лизинг операцияларида 3 томон қатнашади. — Ижарага берувчи – бу қоидага биноан соф молиявий хусусият ролини бажарувчи махсус молиявий лизинг компаниядир (лизинг компаниялари банклар томонидан назорат қилинади ёки уларнинг шўъба корхонаси ҳисобланади). — Ижарага олувчи – ишлаб чиқариш жараёнида ишлатиш учун қурилмаларни ижарага олувчи ишлаб чиқарувчи ёки савдо корхонаси; — Етказиб берувчи — Лизинг битими объектларини етказиб берувчи, ёки ишлаб чиқарувчи, ёки савдо корхонаси. қоидага асосан етказиб берувчи ва ижарага олувчининг тўғридан-тўғри музокаралари асосида тижорат шартномасининг асосий шартлари ишлаб чиқилади. Булар билан бир вақтда ижарага олувчи (банк) молиялаш шартларини ўрганади ва қурилмани сотиб олувчи билан ижара шартномасини тузади. Лизинг нархи доимий ижара тўловларидан шаклланади (ойда, кварталда, йилда), унинг асосий компонентлари амортизация ва кредит учун фоизлар ҳисобланади. Шартноманинг фаолият муддати тугаши билан ижарага олувчи лизинг объектини қолдиқ қиймати бўйича қайтариши мумкин. — Факторинг операциялари. Бу мижознинг айланма капиталини кредитлаш билан ҳисобланувчи турли кўринишдаги савдо-комиссион операциялар ҳисоб-китобини ташкил этиш соҳасидаги энг янги хизмат тури ҳисобланади. Факторинг операциялари шундан иборатки, банк ўз мижозларидан дебеторларга бўлган талабларни уларга

www.arxiv.uz талабларнинг 70-90 фоизини бадал кўринишида тўлаб сотиб олади ва қолган қисми (кредит учун фоизни ажратиб олган ҳолда) дебиторлардан тушаётган тўловлардан қатъи назар қаттиқ чегараланган муддатда тўланади. Факторинг хизматлари баҳоси маҳсулот кўринишларининг, мижознинг молиявий ҳолати, акционер капиталнинг ўлчашга боғлиқ холда йиллик айланишининг 0,75-3 % ини ташкил этади. — Траст ёки ишонч операциялари (траст-ишонч). Банкнинг бу хизматлари ишончнома билан боғлиқ. Тижорат банкларнинг траст бўлимлари мижозларнинг йўлланмаси (хоҳиши) бўйича ишончли шахси ҳуқуқида ҳаракат қилади ва асосан мулкни бошқариш ҳамда бошқа хизматларни бажариш билан боғлиқ операцияларни амалга оширади. Ишонч операцияларини уч кўринишга ажратиш мумкин. — хусусий шахсларнинг ишончи бўйича бошқариш (ворис активларининг хавфсизлиги, қарзларни, солиқларни тўлаш, оила аъзоларига шахсий хизматлар кўрсатишни таъминлаш). —ҳимояга олиш билан боғлиқ ишонч бўйича операцияларни бажариш. Ҳимояга олиш тартибида вояга етмаганларнинг мол-мулкини бошқариш ва уларни аниқ даромад билан таъминлаш. — агентлик хизматлари — юридик хизмат кўрсатиш, мулкни бошқариш. Акционер компаниялари банкка акция ва облигацияларга эгалик қилиш хуқуқлари, нафақа фондини бошқариш, биржага чиқарилаётган акцияларни рўйхатга олиш ва бошқалар бўйича ишонч билдиради. Траст бўлимлар депозитория вазифасини бажаради – акционернинг овоз бериш ҳуқўқини мухтор вакилларига бериш орқали акцияларни сақлаш (овоз берувчи трастлар). Ишонч операциялари бўйича банк комиссион тақдирланади (трастнинг даромадларидан ҳар йилги чегирмалар, асосий суммадан ҳар йиллик бадаллар ва бошқалар).

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. И.А. Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т.: Ўзбекистон, 1995. 2. И.А. Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.: Ўзбекистон, 1996. И.А. Каримов. Яратиш йўлида. Т.:Ўзбекистон, 1997. 3. Финансў Ғ Под редакцией В.М. Родиновой. М.: Финансў и статистика, 1995. 4. Д. Шим и Д. Сигел. Финансовўй менеджмент. М.,1996. 5. Д. Шим и Д. Сигел. Методў управления стоимостью и анализа затрат. М., 1995. 6. А.Д. Шеремет, Р.С. Сайфулин. Методика финансового анализа. М.: Инфра, 1995. 7. И.Н. Герчекова. Менеджмент.М.: Банки и биржи, 1995. 8. И.А. Бланк. Основў финансового менеджмента. Киев, 1999. 9. И.А. Ковалев. Управление финансами. М.,1998. 10. Теория финансов Ғ Под ред. Л.А. Дробозинова, М., 1995. 11. Б.Л.Дайзберг. Основў экономики, М., 1995. 12. Валютнўй рўнок и валютное регулирование. Учебное пособие Ғ Под ред. Платановой И.Х., М., 1997.

Похожие

Тижорат банклари фаолиятини ташкил қилишнинг ҳуқуқий асослари

Тижорат банклари фаолиятини тартибга солишда иқтисодий нормативларнинг ўрни

Тижорат банклари, уларнинг иқтисодиётдаги аҳамияти ва фаолиятини ташкил қилиш асослари

Тижорат банкларининг кредит сиёсати

Тижорат банкининг халкаро операциялари