Tijorat banklarining kapitalini boshqarishning asosiy vazifalari - Экономика - Рефераты

Tijorat banklarining kapitalini boshqarishning asosiy vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

108 KB

Tijorat banklarining kapitalini boshqarishning asosiy vazifalari Reja: 1. Bank kapitalini kupaytirishning asosiy manbalari. 2. Tijorat banklarining kapitalini boshqarishning asosiy yo‘nalishlari va usullari. 3. O‘zbekiston Respublikasida jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida tijorat banklari kapitalini ko‘paytirish borasidagi islohotlar.

Bank kapitalini ko‘paytirishning asosiy manbalari Bankning o‘z kapitalini ko‘paytirish bank hamkorlarining manfaatlaridan kelib chiqadi va u bank tizimining barqarorlik shartlaridan biri hisoblanadi. U bankka aktiv operatsiyalar hajmini kengaytirishga va ularning samaradorligini oshirishga imkon beradi. Bir vaqtning o‘zida mijozlarga xizmat ko‘rsatishning moliyaviy kafolati oshadi, ko‘rsatiladigan xizmatlar doirasi kengayadi, banklararo raqobat vujudga keladi. Kapitalni boshqarish jarayoni uni to‘ldirishning manbalarini qidirib topishga bog‘liq. Bank kapitalini to‘ldirishning manbalari ichki va tashqi manbalarga bo‘linadi. Kapitalni ko‘paytirishnin asosiy ichki manbasi bu foydaning aksionerlarga to‘lanmaydigan va bankda qoladigan qismidir. Kapitalni ko‘paytirining bunday usulining asosiy afzalliklari quyidagilar: - YAngi aksiyalarni joylashtirish bo‘yicha xarajatlarning yo‘qligi; - Bankning ochiq bozor mablag‘lariga nisbatan mustaqilligi; - YAngi shaxslarning bankni boshqarishdagi qatnashishini chegaralash hisobiga mavjud aksionerlarning manfaatlarini himoyalash. Ammo bu usulning ham kamchiliklari mavjud. Asosan, bu bank tomonidan olinadigan foyda hajmini cheklanganligi, hamda to‘lanadigan dividendlar va ushlab qolinadigan foyda hajmlari o‘rtasida nisbatni o‘rnatish zaruriyatidir. Ushlab qolinadigan foydaning hajmi bankni boshqarishda katta ahamiyatga ega. Ushlab qolingan foyda ulushining kichikligi kapitalning ichki manbalarining o‘sishini sekinlashtiradi, Shu bilan birga bankrotlik riskini oshiradi va foyda keltiruvchi bank aktivlarining hajmini kengayishini to‘xtatadi. Ushlab qolingan foydaning dividendlarning hajmini tushiririshi mumkin, bu esa aksiyalarning bozor kursini tushishiga olib keladi. Bu holatda ulanadigan foyda va aktivlarning o‘sish sur’ati orasidagi optimal nisbatni aniqlash zarur. Aktivlarning o‘sish sura’ti aksionerlik kapitalini soliqlar to‘langandan keyingi sof foydani, ushlanadigan foyda ulushiga ko‘paytmasiga bo‘lish orqali topiladi. Aq.s. q SF / Ak * UFU Bu erda: SF – sof foyda;

Ak – aksioner kapital; UFU – ushlangan foyda ulushi. Markaziy bankdan bank kapitalini ko‘paytirishga qo‘yilgan talablariga asosan. 2005-2007 yillarda tijorat banklari sof foydadan ajratma me’yori leveraj koeffitsientidan kelib chiqib quyidagicha belgilangan: a) leveraj koeffitsienti 0,15 gacha bo‘lsa – sof foydadan 30% i b) leveraj koeffitsienti 0,15 dan 0,30 gacha – sof foydadan 20% i v) leveraj koeffitsienti 0,30 va undan Yuqori bo‘lsa – sof foydaning 10% i miqdoridagi ajratma kapitalni ko‘paytirishga yo‘naltirishi lozim (30903 xv). Ichki manbalarning cheklanganligi banklarni o‘z kapitalini oshirish uchun tashqimanbalarga murojaat etishiga majbur qiladi. Bunday manbalarga quyidagilar kiradi: - Oddiy va imtiyozli aksiyalarni sotish; - Kapital qarz majburiyatlarini emissiya qilish; - Aktivlarni sotish va asosiy fondlarning ayrim turlarini ijarasi. Bankning bu turlaridan qaysi birini tanlashi quyidagi omillarga bog‘liq: 1. Bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan foydaning aksionerlik kapitali daromadligiga ta’siri. 2. Bank mulki va faoliyatiga aksionerlar nazorati ta’siri. 3. har bir manbadan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlar. 4. har bir manba bilan bog‘liq risklar. 5. Bank faoliyatining riskliligi (berilgan kreditlardan bank aktivlari, depozitlari yoki kapitaliga nisbatan). 6. YAngi kapital mablag‘lar jalb qilinadigan kapital bozorining kuchli yoki zaifligi. 7. Bank kapitalining strukturasi va hajmiga bog‘liq tartibga solish me’yorlari.

Tijorat banki kapitalini hisoblash № Xarakteristika Kapital Asosiy (I darajali) Qo‘shimch (II darajali) Jami ital. (Idarajali darajali) (A) (B) (V) (G) I 1 darajali kapital 1 Oddiy aksiyalar To‘liq to‘langan oddiy aksiyalar 2608800 Minus: qayta sotib olinga yalar CHiqarilgan to‘liq to‘langan yalar 2608800 2 Nokumulyativ muddatsiz jalb ngan aksiyalar To‘liq to‘langan jalb qilingan yalar 0 Minus: qayta sotib olingan yalar 0 CHiqarilgan to‘liq to‘langan qilingan aksiyalar 0 3 Ortiqcha (izlishek) kapital 0 0 4 Taqsimlanmagan foyda Kapital zaxiralar 2376211 Taqsimlanmagan foyda 140866 Minus:joriy yildagi zarar Jami taqsimlanmagan foyda 2517077 5 Aksiya egalari kamchiligining ashgan korxonalar aksiyadorlik obvaraqlardagi ulushi 0 0 6 Devalvatsiya uchun zaxiralar av kapitalining valyutadagi shiga) II 1 darajali kapitaldan chegirmalar 1 Nomoddiy aktivlar 4538 -4538

II I Korrektirovkalangan 1 ajali kapital 5121339 I V II darajali kapital Joriy yil sof foydasi 10534 10534 Mumkin bo‘lgan zararlarni lash uchun zaxira (riskka ilgan aktivlarning 1.25% idan magan) 0 0 II darajali kapitalning I darajali italdan ortgan qismi 0 0 V CHegirmalar olingunga qadar kka asoslangan umumiy kapital mmasi 5131873 V I Riskka asoslangan umumiy ital summasidan olinadigan girmalar 1 Konsolidirlashmagan xonalar kapitaliga investitsiya 2 Bank kapitalining barcha estitsiya instrumentlari V II Riskka asolangan kapitalning umiy summasi 5131873 V III Riskni hisobga olgan holdagi ivlar umumiy summasi 5865067 I X I darajali kapital etarlilik ajasi (III / VII) 87,3194% X Riskka asoslangan umumiy italning etarlilik darajasi (VII / I) 87,4990% Tijorat banklarining kapitalini boshqarishning asosiy yo‘nalishlari va usullari. Regulyativ kapital I darajali kapital va II darajali kapitalning yig‘indasidan iborat.

Regulyativ kapital tarkibiga xavfsiz bo‘lmagan va nosog‘lom bank faoliyatining yuzaga kelishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan shartlar (tashkil qilinadigan jamg‘armalar/zaxiralardan belgilangan maqsadga muvofiq foydalanish, qarz majburiyatlarini chiqarish shartlari va boshqalar) bilan cheklangan kapital elementlari kiritilishi mumkin emas. I darajali kapital regulyativ kapitalning 75 foizidan kam bo‘lmasligi lozim. II darajali kapital miqdori I darajali kapital miqdorining uchdan bir qismidan oshib ketsa, oshgan summa regulyativ kapital tarkibiga kiritilmaydi. I darajali kapital I darajali asosiy kapital va I darajali qo‘shimcha kapitalni o‘z ichiga oladi. I darajali asosiy kapital bank regulyativ kapitalining 60 foizidan kam bo‘lmasligi va o‘z ichiga quyidagilarni olishi zarur: bankning to‘liq to‘langan oddiy aksiyalari; qo‘shilgan kapital — oddiy aksiyalarni birinchi marta joylashtirilishida ularning nominal narxidan yuqori to‘langan summa; taqsimlanmagan foyda: bank balansidagi avvalgi yillarning taqsimlanmagan foydasi hisobidan shakllangan kapital zaxiralar va boshqa zaxiralar (tekinga olingan mulklar (30905) va boshlang‘ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasi (30908) bundan mustasno); to‘lanmagan dividend summasidan tashqari o‘tgan yillardan qolgan taqsimlanmagan foyda; joriy yil zararlari; ozchilik ulush egalarining bank yig‘ma balansiga birlashadigan korxonalardagi ulushlari. Bu ulush sho‘‘ba korxonalari hisobvaraqlari bank moliyaviy hisobotlarida birlashtirilganda va bank ulushi bunday korxonalar kapitalining 100 foizdan kam qismini tashkil qilganda vujudga keladi; devalvatsiya zaxirasi. I darajali qo‘shimcha kapital o‘z ichiga quyidagilarni oladi: nokumulyativ muddatsiz imtiyozli aksiyalar. Bunday aksiyalar quyidagi shartlarni qanoatlantirishi lozim:

muayyan sotib olish sanasi yoki shartlariga ega emas; egasining xohishiga ko‘ra sotib olinishi mumkin emas; bank aksiyadorlari umumiy yig‘ilishi qaroriga muvofiq ularga doir dividendlar to‘lanmasligi mumkin; ular bo‘yicha o‘tgan davrdagi olinmagan dividendlar to‘lanmaydi; bank faqat O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankidan oldindan olingan ruxsati bilan va chiqarilganiga 10 yildan kam bo‘lmagan aksiyalar va sotib olinadigan summani kapitalning o‘sha turi yoki boshqa undan yuqoriroq turiga almashtirgandan so‘ng yoxud bank kapitalining monandligi kapitalga qo‘yilgan minimal talabdan yuqori ekanligini ko‘rsatgandan so‘ng, ularni sotib olishi mumkin bo‘lgan. qo‘shilgan kapital — imtiyozli aksiyalarni birinchi marta joylashtirilishida ularning nominal narxidan yuqori to‘langan summa; I darajali qo‘shimcha kapitalga qo‘shilish shartlariga javob beruvchi Shuba korxonalarning ishtirok etish ulushi (sho‘‘ba korxonalari tomonidan chiqarilgan va uchinchi shaxslar ixtiyorida bo‘lgan kapitalga tenglashtirilgan vositalar). a) joriy yildagi sof foydasi, bankning oraliq moliyaviy hisoboti auditorlik tekshiruvidan o‘tgan bo‘lsa — tasdiqlangan moliyaviy natijalaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda, aks holda bank hisobotidagi sof foydaning 50 foizi; b) chegirmalardan so‘ng tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi aktivlar summasining 1,25 foizidan yuqori bo‘lmagan miqdordagi standart kreditlarga (aktivlar) yaratiladigan zaxiralar; v) chegirmalardan so‘ng I darajali kapitalning uchdan bir qismidan oshmagan miqdorda aralash turdagi majburiyatlar (aksiyadorlik va qarz kapitali xususiyatlariga ega bo‘lgan vositalar). Aralash turdagi majburiyatlar, shuningdek I darajali kapitalga kiritilmagan imtiyozli aksiyalar, agar ular quyidagi shartlarga javob bersa, II darajali kapitalga kiritiladi: to‘liq to‘langan; garov bilan ta’minlanmagan; bank tugatilganda ularga doir talablar bank depozitorlari va bank boshqa

kreditorlari talablari bajarilgandan so‘ng qondiriladigan; aksiya egasining tashabbusi bilan va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining oldindan berilgan roziligisiz to‘lanishi mumkin bo‘lmagan; bankning barcha zaxiralarini qoplashi va bankni to‘lovga qobiliyatsiz deb e’lon qilish huquqini bermaydigan; agar bank oxirgi 3 ta chorak mobaynida foyda olmagan bo‘lsa yoxud oddiy yoki imtiyozli aksiyalar bo‘yicha dividendlar (foizlar) to‘lamaslik to‘g‘risidagi qaror qabul qilishda ushbu majburiyatlarga doir dividendlar (foizlar)ni to‘lash muddati emitent xohishiga ko‘ra kechiktirilishi mumkin bo‘lgan aksiyalar; g) subordinar qarz, bu bankning qarz majburiyatlari shakli bo‘lib, bank kapitalini aniqlash maqsadida hisob-kitoblardan so‘ng I darajali kapitalning uchdan bir qismidan oshmasligi kerak. II darajali kapitalga kiruvchi subordinar qarz summasi to‘lash muddati etib kelgunga qadar oxirgi 5 yil davomida yiliga 20 foizga kamayib borishi shart. II darajali kapital tarkibiga kiruvchi subordinar qarz quyidagi talablarga javob berishi lozim: garov ta’minotiga ega bo‘lmasligi; bank tugatilayotganda ushbu majburiyatlar bo‘yicha talablar depozitorlar va bankning boshqa kreditorlari talablari qondirilganidan so‘ng amalga oshirilishi; boshlang‘ich to‘lov muddati 5 yildan keyin bo‘lishi; muddatidan avval O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankning ruxsati bilan qaytarilishi. d) aktivlarning boshlang‘ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasining 45 foizi miqdori. Kapitaldan chegirmalar kapital monandligi koeffitsientlari hisoblangunga qadar I darajali kapitaldan chegiriladi. I darajali kapitalni hisoblab chiqarishda I darajali asosiy kapital va I darajali qo‘shimcha kapital yig‘indisidan quyidagilar chegiriladi: nomoddiy aktivlar;

birlashmagan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar kapitaliga barcha investitsiyalar summasi, shu jumladan bunday xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar kapitalini tashkil qiluvchi qarz majburiyatlari; boshqa banklarning kapitaliga qilingan investitsiyalar.

Адабиётлар : 1. Финансы Подредакцией В.М. Родиновой. М.: Финансы и статистика, 1995. 2. Д. Шим и Д. Сигел. Финансовый менеджмент. М.,1996. 3. Д. Шим и Д. Сигел. Методы управления стоимостью и анализа затрат. М., 1995. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантиришга оид қўшимча чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, (1997. 31 январь). Солиқ ва божхона хабарлари, 1997 й. 6 - 12 январ. 7 - сон. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Банк тизимини янада эркинлаштириш ва ислоҳ қилиш борасидаги чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, Халқ сўзи. 2000 й. 21 март.

Похожие

Tijorat banklarining kapitalini boshqarish

Tijorat banklarining kredit siyosati kreditlarni boshqarishning asosi sifatida

Tijorat banklarining likvidlik ko’rsatkichlari

Tijorat banklarining valuta operatsiyalari

Tijorat banklarining valyuta operatsiyalari