Тайёр маҳсулот ва унинг сотилишини ҳисобга олиш - Экономика - Рефераты

Тайёр маҳсулот ва унинг сотилишини ҳисобга олиш

Загружено в:

12.10.2022

Скачано:

0

Размер:

23.7353515625 KB

Тайёр маҳсулот ва унинг сотилишини ҳисобга олиш Режа: Тайёр маҳсулотлар киримини ҳужжатлаштириш ва ҳисоби  Тайёр маҳсулот сотишни ҳужжатлаштириш ва ҳисоби

Корхона омборхонасига тайёр маҳсулотлар асосан ишлаб чиқариш бўлинмаларидан (цехлардан) қабул қилинади. Кирим қилиш наклоднойлар, далолатномалар, счёт-фактуралар, забор варақалари асосида амалга оширилади. Қабул қилинган тайёр маҳсулотларнинг соний-суммовий ҳисоби учун уларнинг ҳар бирига карточкалар очилади ёки умумий омбор ҳисоби китоби юритилади. Кирим ҳужжатлари ва омбор ҳисоби регистрлари тайёр маҳсулотлар кирими синтетик ва аналитик ҳисобини юритишга асос бўлиб ҳисобланади. Тайёр маҳсулотларни ҳисобга олиш учун 21-сон БҲМС да қуйидаги счётлар тизими кўзда тутилган: • 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” • 2820 “Кўргазмадаги тайёр маҳсулотлар” • 2830 “Комиссияга берилган тайёр маҳсулотлар” Ушбу счётлар актив счётлардир, уларнинг дебетида тайёр маҳсулотларнинг қолдиғи, келиб тушиш натижасида кўпайиши, кредитида эса – камайиши акс эттирилади. Корхона омборига кирим қилинган барча тайёр маҳсулотлар 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” счётининг дебетида ва бошқа тайёр маҳсулотларни қайси манбалардан келиб тушганлигини кўрсатувчи счётларнинг кредитида акс эттирилади, жумладан: • Кредит 2010 “Асосий ишлаб чиқариш” – асосий ишлаб чиқаришдан олинган тайёр маҳсулотларнинг таннарх бўйича қийматига; • Кредит 2310 “Ёрдамчи ишлаб чиқариш” – ёрдамчи ишлаб чиқаришдан олинган тайёр маҳсулотларнинг таннарх бўйича қийматига; • Кредит 1010 “ Материаллар “ - тайёр маҳсулот таркибига киритилган материаллар қийматига; • Кредит 2810,2820,2830 – тайёр маҳсулотларнинг ички алмашувига • Кредит 9390 “ Бошқа операцион даромадлар” – инвентаризацияда аниқланган ортиқчалар суммасига ва бошқалар.

Тайёр маҳсулотларнинг аналитик ҳисоби моддий жавобгар шахслар бўйича, маҳсулотларнинг турлари бўйича олиб борилади. 2. ТАЙЁР МАҲСУЛОТ СОТИШНИ ҲУЖЖАТЛАШТИРИШ ВА ҲИСОБИ Тайёр маҳсулотлар асосан харидорларга улар билан тузилган шартномаларга асосан нақдсиз пулга сотилади. Шунингдек, тайёр маҳсулотлар корхонанинг фирма магазини орқали нақд пулга ва пластик карталарга ҳам сотилиши мумкин. Тайёр маҳсулотларни нақдсиз пулга сотилиши бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади: 1.Харидорларга тақдим этилган счёт-фактуралар бўйича тайёр маҳсулотнинг ҚҚС сиз бўлган сотиш баҳосидаги қийматига Дебет 4010 “Харидор ва буюртмачилардан олинадиган счётлар” Кредит 9010 “ Тайёр маҳсулотларни сотишдан олинган даромадлар” 2.Сотилган тайёр маҳсулотларга тўғри келадиган ҚҚС суммасига Дебет 4010 “Харидор ва буюртмачилардан олинадиган счётлар” Кредит 6410 “ Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар” 3.Харидорлар билан сотилган тайёр маҳсулотлар бўйича ҳисоб-китоб қилинганда : • Олинган аванс суммасига Дебет 5010 “Касса”, 5110 “Ҳисоб-китоб счёти”, 5210 “Валюта счёти” Кредит 6310” Харидор ва буюртмачилардан олинган аванслар” • Олинган аванс суммасини маҳсулот сотилган сўнг ёпилишига Дебет 6310” Харидор ва буюртмачилардан олинган аванслар” Кредит 4010 Харидор ва буюртмачилардан олинадиган счётлар” • Охирги дебиторлик қарзни олинишига Дебет 5010 “Касса”, 5110 “Ҳисоб-китоб счёти”, 5210 “Валюта счёти” Кредит 4010 Харидор ва буюртмачилардан олинадиган счётлар”

Тайёр маҳсулотларни нақдз пулга сотилиши бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади: 1.Улар корхонанинг фирма магазинига берилганда Дебет 2840 “Магазинлардаги тайёр маҳсулотлар” Кредит 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” 2.Харидорларга накд сотилган тайёр маҳсулотнинг ҚҚС сиз бўлган сотиш баҳосидаги қийматига Дебет 5010 “Касса” Кредит 9010 “ Тайёр маҳсулотларни сотишдан олинган даромадлар” 3.Сотилган тайёр маҳсулотларга тўғри келадиган ҚҚС суммасига Дебет 5010 “Касса” Кредит 6410 “ Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар” Фирма магазинлари орқали тайёр маҳсулотларни пластик карталарга сотилиши бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади: 1.Харидорларга сотилган тайёр маҳсулотнинг ҚҚС сиз бўлган сотиш баҳосидаги қийматига Дебет 5510 “Пластик карталардан тушган пул маблағлари счети” Кредит 9010 “ Тайёр маҳсулотларни сотишдан олинган даромадлар” 2.Сотилган тайёр маҳсулотларга тўғри келадиган ҚҚС суммасига Дебет 5510 “Пластик карталардан тушган пул маблағлари счети” Кредит 6410 “ Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар” 3.Махсус счетдан пул маблағлари хисоб-китоб счетига утказилганда : Дебет 5110 “Ҳисоб-китоб счёти”, Кредит 5510 “Пластик карталардан тушган пул маблағлари счети” ва буюртмачилардан олинадиган счётлар”

Тайёр маҳсулотлар сотилган деб ҳисобланади, агарда улар харидорлардан ташқари ўз ходимларига меҳнат ҳақи эвазига берилган бўлса, таъсис бадали сифатида бошқа корхонага инвестиция қилинган бўлса, хўжалик заруриятларига ишлатилган бўлса ҳам. Бундай ҳолларда юқорида келтирилган ёзувларда 4010,5010,5510 счётларнинг ўрнига 0600 “ Молиявий инвестициялар “, “1000 “Материаллар”, 6700 “ Ходимлар билан иш ҳақи бўйича ҳисоб-китоблар”, 9430 “Бошқа операцион харажатлар” каби счётлар дебетланади. 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” счётининг кредитида тайёр маҳсулотлар заҳираларининг бошқа чиқимлари ҳам акс эттирилади, жумладан: • Улар асосий ва ёрдамчи ишлаб чиқаришга қайта сарфланганда Дебет 2010 “Асосий ишлаб чиқариш” , 2310 “Ёрдамчи ишлаб чиқариш” Кредит 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” • Брак маҳсулот деб тан олинганда Дебет 2600 “Ишлаб чиқаришдаги браклар” Кредит 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” • Камомадлар аниқланганда Дебет 5910 “ Бойликларни бузилишидан кўрилган камомад ва йўқотишлар” Кредит 2810“Омбордаги тайёр маҳсулотлар” • Кўргазма залларига берилганда Дебет 2820 «Кўргазмадаги тайёр маҳсулотлар» Кредит 2810“Омбордаги тайёр маҳсулотлар”

• Комиссияга берилганда Дебет 2830 «Комиссияга берилган тайёр маҳсулотлар» Креди т2810 «Омбордаги тайёр маҳсулотлар» Сотилган тайёр маҳсулотларнинг ҳақиқий таннарини ҳар бир счёт-фактура бўйича аниқлаб бўлмайди. Шунинг учун сотилган маҳсулотларнинг таннархини топиш мақсадида ҳисобот даври охирида тайёр маҳсулотлар ҳолати ва ҳаракати бўйича баланс тузилади. Ушбу баланс қуйидагича тузилади. Тайёр маҳсулот бўйича баланс Кўрсаткичлар Таннархи бўйича Сотиш баҳоси бўйича Фарқи (+,- ) 1. Давр бошига қолдиқ 2000000 2580000 258000 2. Ишлаб чиқаришдан олинган маҳсулот 10000000 13400000 3400000 3. Қайта баҳолаш суммаси 500000 500000 4.Жами сотишга тайёр маҳсулот ( 1 + 2 + 3 ) 12000000 14158000 2158000 5. 1 сўмлик маҳсулотга тўғри келадиган харажат Х 0,8475 6. Сотилган тайёр маҳсулот 9322500 11000000 1677500 7.Давр охиридаги қолдиқ 2677500 3158000 480500 Сотилган маҳсулотларнинг таннархини топиш учун балансда уларнинг ҳолати ва харакати тўғрисидаги маълумотлар ҳақиқий ишлаб чиқариш таннархи ва сотиш баҳоларида алоҳида устунчаларда кўрсатилади. Жами сотишга тайёр маҳсулотларга кетган барча харажатларни сотишга тайёр жами маҳсулотларни сотиш баҳосига (ҚҚС сиз) бўлиш йўли билан 1 сўмлик сотишга тайёр маҳсулотга тўғри келадиган ўртача таннарх аниқланади. Топилган ўртача таннарх сотилган тайёр маҳсулотларнинг сотиш

баҳосидаги (ҚҚС сиз) қийматига кўпайтирилади, чиқган сумма жами сотилган тайёр маҳсулотнинг таннархини билдиради. Юқорида келтирилган шартли мисолда 1 сўмлик сотишга тайёр маҳсулотга тўғри келадиган ўртача таннархи 0, 85 сўмни ташкил қилган. Жами сотилган тайёр маҳсулотнинг таннархи – 9322500 сўм (11000000 х 0,85). Ушбу суммага ҳисобот даври охирида қуйидаги бухгалтерия ёзуви қилинади: Дебет 9110 “Сотилган тайёр маҳсулотнинг таннархи” Кредит 2810 “Омбордаги тайёр маҳсулотлар” 5. Тайёр маҳсулотларни сотишдан олинган фойдани топиш учун 9010- счётда акс эттирилган даромад № 9910 “Охирги молиявий натижа” счётининг кредитига, 9110- счётда акс эттирилган сотишнинг таннархи № 9910 “Охирги молиявий натижа” счётининг дебетига ўтқазилади, охирги счётнинг кредит ва дебет оборотлари ўртасидаги ижобий фарқ (бошқа ёзувларсиз) сотишдан олинган фойдани ифодалайди . Юқоридаги шартли мисолда сотишдан олинган фойда суммаси 1677500 сўмни ташкил этган.

Фойдаланилган а дабиётлар . 1. Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонуни. Т., «Халқ сўзи» газетаси, 1996. 2. Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлигининг 1997 йил 15-январ 5-сон буйруғи (йиллик ва ярим йиллик ҳисоботни тўлдириш тўғрисида). Т., «Ўзбекистон Республикаси Молиявий қонунлари» ойлик нашр, 1997. 3. Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти 0-21. 4. Бобожонов О.,Хасанов Б. Финансов ы й учет. - изд. ТГЭУ, 2001 5. Бобожонов О.У. Молиявий ҳисоб. Т., «Меҳнат», 1999. 6. Молиявий ҳисоб. КАРАНА корпорацияси, Т., 2000. 7. Палий В.Ф. Управленческий учет - М.:Союзаудит. 1997. 8. Палий В.Ф., Палий В.В. Финансов ый учет., -М.: ФБК. 2001 9. Ризақулов А.А., Иброҳимов А.К., Ҳасанов Б.А., Усанов А.У., Маматов З.Т. Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари. 1- III том. ТМИ ва ИУТ, 1994. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Тайёр маҳсулот ва унинг сотилишини ҳисобга олиш

Тайёр маҳсулотлар ва уларнинг сотилишини ҳисобга олиш

Асосий воситаларни ҳисобга олиш

Асосий воситалар ва номоддий активларни ҳисобга олиш

Ишлаб чиқариш ҳаражатлари, давр ҳаражатлари, тайёр маҳсулот ва уни сотиш ҳисоби аудити