Sut va sutni kimyoviy tarkibi ozuqaviy qimmati - Экономика - Рефераты

Sut va sutni kimyoviy tarkibi ozuqaviy qimmati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45 KB

Sut va sutni kimyoviy tarkibi ozuqaviy qimmati R e j a 1.Sigir va boshqa hayvonlar suti 2.Sutni kimyoviy tarkibi 3.Sutni joylashtirish va saqlash

Sut-sut e’mizuvchi hayvonlarni yosh a’zoni oziqlantirish uchun sut bezlari hosil qilgan mahsulotidir. Hayvonlar sutni asosan yosh bolalarni emizish davrida ishlab chiqaradi. Bu davrni laktatsion davr deb ataladi. Uy hayvonlarida laktatsion davr 10-11,5 oyga teng. Turli naslli sigirlarni laktatsion davr ichidagi sut berish qobiliyati 2500 dan 600 l gacha, qo‘y 64-120 l, echki 120-250 l, bug‘u 800-2500 l ni tashkil qiladi. Sutni tarkibida insonni normal hayoti va o‘sishi uchun kerak bo‘lgan moddalar bor: oqsil, yog‘lar, sut qandi, fermentlar, garmonlar, immun: jism, gazlar, pigmentlar, mineral tuzlar, suv, organik kislotalar va boshqalar. Sut ovqat hazm qilish bezlarini ishini yaxshilaydi, ishtaha yo‘qligida ovqat hazm qilish shirasini ajralishiga yordam beradi: eng kam oshqozon shirasi sarf bo‘lgan holda 98-99% hazm bo‘ladi. Kuniga 0,5 l sut ichilsa insonni hayvon oqsiliga bo‘lgan ehtiyojini 35% ni, fosfolipidga bo‘lgan ehtiyojini 6,3% ni qondiradi. 100 g sutni quvvat qimmati 272 kJ ni tashkil qiladi. Sutni fizik-kimyoviy xususiyatlari.Sutni umumiy nordonligi grudus Ternerda (T) ifodalanadi va 100 mg sutni fenolftalein ishtirokida 0,1 n ishqor eritmasi bilan titrlaganda ketgan miqdori bilan aniqlanadi. Yangi sog‘ilgan sutning nordonligi 16- 180 T ni tashkil qiladi. Sutning zichligi 1027/1032 kg/m3 bo‘ladi. Sutga suv qo‘shganda uni zichligi pasayadi, bundan soxtalashtirilganligini bilish mumkin. Sutni qaynash harorati 100,2 0 S, ya’ni suvni qaynash haroratidan yuqori. Yuqori bo‘lishiga sabab uni tarkibida tuzlar va qandini borligidir. Sutni oquvchanligi 1,75*10-3Pa*S ni tashkil etadi. Pasterizatsiya va sterilizatsiya qilingan sutning sifatini shakllanishi. Sut sog‘ilgandan keyin tezlik bilan 4-80 S gacha sovutiladi va zavodga jo‘natiladi. Sutni sovutish bakterial buzilishdan asraydi. Zavodda sutni qabul qilib olishda uni organoleptik ko‘rsatkichlari, harorati, mexanik ifloslanishi, nordonligi va yog‘ini miqdori tekshirib ko‘riladi. Qabul qilingan sutni mexanik zarrachalardan sut

tozalagich yordamida tozalanadi va qayta ishlashga uzatiladi. Sutga ishlov berishdan oldin qanday assortiment tayyorlanayotganligiga qarab yog‘ini norma holga keltiriladi, ya’ni yog‘sizlintiriladi yoki qamoq qo‘shib yog‘ini oshiriladi. Sutni saqlanganda qaymog‘i yuzasiga yeg‘ilib qolmasligi uchun gomogenizatsiya qilinadi. Gomogenizatsiya qilish natijasida yog‘ emulsiyasi despersik darajasi ko‘tariladi. Sutni gomogenizatsiya qilish uchun maxsus qurilma gomogenizator ishlatiladi. Sutni 60-650 S da, 15-20 mPa bosimda gomogenizatsiya qilinadi. Gomogenizatsiya qilingan sut termik ishlov berishga uzatiladi. Sutga termik ishlov berilganda bakteriyani vegatativ formasi, sporalari halok bo‘ladi. Sut bakteriyani rivojlanish jarayoni uchun yaxshi oziqlanish muhiti hisoblanadi. Shuning uchun sut xom ashyosiga termik ishlov berish zarur bo‘lgan texnologik jarayonlardan hisoblanadi. Termik ishlov berish 2 xil bo‘ladi: pasterizatsiya va sterilizatsiya 1000 S gacha harorati termik ishlov berishni pesterilizatsiya va 1000 S dan yuqori haroratdagisini sterilizatsiya deyiladi. Pasterilizatsiya qilishdan maqsad sutni ozuqalik va biologik qimmatini maksimal saqlagan holda vegetativ va potogen mikrofloralarni o‘ldirishdan iborat. Sanoatda pasterilizatsiyan bir necha usullari ishlatiladi. Surinkali pasterilizatsiya 63-650 S haroratda 30 minut ushlanadi; qisqa muddatli 72-750 S da 15-200 S ushlanadi; bir zumda 650 haroratda va undan yuqorida ushlab turmasdan. Ichishga mo‘ljallangan sutni qisqa muddatli pasterilizatsiya qilinadi. Sterilizatsiya qilganda vegetativ mikrofloralari va uni sporalari ham halok bo‘ladi. Sterilizatsiya qilishning usullari quyidagilar: tinimsiz usulida 135-1500 S da 2-4 minut ushlanadi, butilkaga qadoqlangan, germetik yopilgan sutni 1040 S da 45 minut, 1000 S da 30 minut va 1200 S da 20 minut. Sutning asssortimentlari. Pasterilizatsiyalangan qaymog‘i olinmagan sutni yog‘i 2,5, 3,2, 4,0 va 60% li qilib ishlab chiqariladi Vitamin S yoki A, Sva D2 bilan

vitaminlashtirilgan bo‘lishi mumkin. Nordonligi 210 T dan oshmasligi kerak. Pasterilizatsiyalangan sutni yangi yoki tiklangan sutdan tayyorlanadi. Oqsillik sutni yog‘i 2,5 va 1,0% li quruq yog‘sizlantirilgan moddasini 10,5% li qilib tayyorlanadi. Yog‘sizlantirilgan sutdan yog‘siz sut tayyorlanadi. Pasterilizatsiyalangan sutni qand va kakao to‘ldirib yog‘ini 3,2 va 0,7% kofe bilan 3,2% va yog‘siz qilib tayyorlanadi. Sekin qaynatilgan sutni yoki qaynatilgan sutni yog‘i 4 va 6% li qilib tayyorlanadi. Bunday sutni 950 S haroratda 3 soat termik ishlov berib tayyorlanadi, shuning uchun uning rangi och jigarrang, mazasi ham yuqori haroratda ishlov berilganligidagi ta’m bo‘ladi. Sutni flyaga, shisha butilkalar, ichki poleetilen bilan qoplangan qog‘oz paketlarga, plastmassa paketlarga qadoqlanadi. Sut sotitgunga qadar 80 S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlanadi. Sterelizatsiya qilingan sutning yog‘ini 3,2% qilib butilkalarga solib kornen probkalar bilan germetik yopib va poleetilen bilan qog‘oz paketlarga qadoqlab chiqariladi. Vitalat-Dm-ayollarni suti tarkibiga yaqinlashtirilgan, yosh bolalarga mo‘ljallangan sut. Sutni 200 ml li butilkachalarga qadoqlab kronen-probka bilan germetik yopib qadoqlanadi. Butilkachalarni sterilizatsiya qilib so‘ng sovutiladi. Sutning nuqsonlari. Sutning mazasi vahididagi nuqsonlari uning sifatini buzadi. Hayvon oziqasidagi turli hid va mazalar sutga o‘tishi mumkin. Nordon maza sutda sut kislotasi bakteriyalarini rivojlanishini hosil qiladi. Achchiq maza sutni uzoq vaqt sovutilgan holda saqlaganda turli mikrofloralarni rivojlanishida paydo bo‘ladi. Metall mazasi sutni sirtidagi qoplamalari ko‘chip ketgan metall idishlarda saqlanganda metall erib chiqadi. Begona maza va hidlar sutni hidi bo‘lgan mahsulotlar (piyoz, neft mahsulotlari, ximikatlar) bilan birga tashilganda o‘tib qoladi.

Sutning kimyoviy tarkibi. Sut, tarkibida 100 dan ortiq kimyoviy va biologik moddalarni saqlaydigan murakkab ko‘p dischpersli tizimdir. Suv (83-89%) dispers muhit hisoblansa, yog‘, oqsil va boshqa komponentlari (11-17%) dispers fazani tashkil qiladi. Oqsil moddalari sutda kolloid eritma holda, sut yog‘i esa sut plazmasidagi mikroskopik yog‘ donalari ko‘rinishida emulsiyani hosil qiladi. Sutni kimyoviy tarkibi doimo birday bo‘lmaydi (5-jadval). U hayvon nasliga, lektatsiya davriga, oziqlanish uni tarkibi va sharoitiga va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. Sutni quruq moddasi bahor oylarida kamroq va kuzda yuqoriroq bo‘ladi. 5-Jadval. Sutni komponentlari Massadagi umumiy % da o‘rtacha o‘zgaruvchan chegaralari Suv 87 83-89 Sut yog‘i 3,8 2,7-6,0 Azotli moddalar: kazein

2,7 2,2-4,0 Albumin 0,4 0,2-0,6 Globulin va boshqa oqsillar 0,12 0,05-0,2 Oqsil bo‘lmagan azotli moddalar 0,05 0,02-0,08 Sut qandi 4,7 4,0-5,6 Kuli 0,7 0,6-0,85 Sut yog‘i kattaligi 2-3 mkm ga teng bo‘lgan yog‘ donalarini emulsiyasi ko‘rinishida bo‘ladi. Sut yog‘i past erish haroratiga (27-340 S) ega bo‘lib, asosan aralash uch glitseridlardan tashkil topgan. Ularni hosil qilishda 150 ta yog‘ kislotalari qatnashadi, ko‘prog‘ini (68-75%) to‘yingan yog‘ kislotalari tashkil

qiladi. Yog‘ bilan birga lipoidlar ham bo‘ladi. Lipoidlar fosfatidlar (letsetin va kefalin) va sterinlardan iborat. Oqsil moddalar kazein, albumin va glabulindan tashkil topgan. Oqsillar to‘liq qimmatli bo‘lib, tarkibida hamma almashtirib bo‘lmaydigan amonokislotalarni saqlaydi. Oqsillar sutda kaloid holda bo‘ladi. Kazein murakkab oqsil fasforproteid bo‘lib, sutda parakazeinatfosfat kompleksi ko‘rinishida bo‘ladi. Ikkta molekula kazein o‘rtasida kalsiy ko‘prik rolini o‘ynaydi. Sutni ivitilgan hosil bo‘lgan sut kislotasi kazein molekulasidagi kalsiyni ajratib tashlaydi, buning natijasida drein kazein kislotasi cho‘kmaga tushadi va sut kislotali quyuq massa hosil bo‘ladi. Kazein pasterizatsiya haroratiga chidamli bo‘lib, shirdon fermenti ta’sirida ivib qoladi. Albumin-oddiy oqsil, molekulasida fosfor bo‘lmaydi, azotni miqdori kam, oltingugurt ikki marta ko‘p. Suvda eriydi, kuchsiz kislota va ishqorda 75-800 S gacha qizdirilganda cho‘kmaga tushadi. Shirdon fermenti ta’sirida cho‘kmaga tushmaydi. Globulin zardob oqsili bo‘lib, pasterizatsiya qilganda cho‘kmaga tushadi. Uglevodlar asosan sut qandi-loktoza ko‘rinishida bo‘ladi. Bu glyukoza va gallaktozadan tashkil topgan disaxariddir; fruktozaga nisbatan shirinligi 5-6 matra kam bo‘lib, gidrolizi sekinroq ketadi. Qizdirganda loktoza oqsil amin guruhlarga va erkin holda amonokislotalar bilan reaksiyaga kirishib sutga jigarrang tus beradigan mlonoyidlarni hosil qiladi. Loktoza sut kislotali, spirtli, propion kislotani achishi natijasida sut kislotasi, spirt uglekislota, moy va limon kislotalari hosil bo‘ladi. Mineral moddalar sutda fosfor, limon, xlorid va organik kislotalari oson hazm qiluvchi erigan holdagi tuzlar ko‘rinishida bo‘ladi. Sutda Mendeleyev davriy tizimini 80 tacha elementlari bor. Sut tarkibida ko‘pgina miqdorda R, K, Sa, Ci, Na, Co, Mg bo‘ladi. Mikroelementlardan marganets, mis, temir, kobalt, yod, sink, qo‘rg‘oshin, vanadiy, kumush, nikel va boshqalar bor.

Mineral moddalar inson hayot faoliyatida katta ahamiyatga ega. Feremntlar sutga sut bezlaridan o‘tadi. Feremntlarda lipaza, reduktoza va protoza bo‘ladi. Lipaza yog‘ glitseridlarini yoh kislotasi va glitseringa parchalaydi. Lipaza fermenti 75-800 S da parchalanib ketadi. Fosfataza fermenti fosfor kislotasi efirlarini gidroliz qiladi. Peroksidaza aktiv kislorod hosil qilib pereokisidni parchalaydi. Pereoksidaza 80- 820 S da parchalanib ketadi. Sutni yaxshi pasteritlazatsiya qilinganligini preoksidaza ativligi orqali aniqlanadi. Katalaza fermenti vodorod pereoksidi suvga va molekulyar kislorodga parchalaydi. Katalaza mastit kasali bo‘lgan hayvon sutida ko‘p bo‘ladi. Reduktoza-qaytaruvchi ferement bo‘lib, uning miqdori bo‘yicha sutni bakterial zarralanganligi aniqlanadi. Proteazalar oqsilni parchalash xususiyatiga ega. Laktaza loktozani glyukoza va gallaktozaga parchalaydi. Sutda ozroq miqdorda bo‘lsa ham vitaminlarni deyarli hammasidan bo‘ladi, mg % da: A-0,03; V1-0,04; V2-0,0; V12-0,004; S-2,0; D3-0,00005; N-0,0032; YE-0,15; RR-0,15. Immun jism (qarshi jism) sutda shakli o‘zgargan psevdoglobulindan iboratdir. Ular bakteriyani rivojlanishiga yo‘l qo‘ymaydi, lekin sutni pasterizatsiya qilganda va saqlaganda parchalanib ketadi. Gazlar sutni 1l da 50-80 mg bo‘lib, 27-58 mg ni uglekislota va 11-16 mg ni azot tashkil etadi. Sutni joylashtirish va saqlash. Quyultirilgan sut konservalarini og‘irligi 400 g va bundan ortiq qilib, germetik tiqinlangan tunuka bankalarga joylanadi. Har qaysi bankada chiroyli qilib bezatilgan qog‘oz yorliq bo‘lib, unda vazirlikning va mahsulot tayyorlagan korxonaning nomi, mahsulotning nomi, sof og‘irligi, chakana narxi, standart nomeri va qisqa kimyoviy tarkibi ko‘rsatilishi kerak. Tunuka bankaning tubida va qopqog‘ida litografik usulda shifr (shartli belgilar) bo‘rttirib bosilishi kerak. Masalan, quyultirilgan qandli qaymoq bankasi qopqog‘idagi 208V87 belgisi quyidagilarni bildiradi: 2-smena nomeri (zavod bir

smenada ishlaydigan bo‘lsa bu raqam qo‘yilmaydi); 08 - mahsulot tayyorlangan kun; V - mahsulot tayyorlangan oy (harflar alfavit tarkibida qo‘yiladi: A - yanvar, B - fevral, V - mart, 3 raqami bilan adashtirish mumkin bo‘lgani uchun Z harfi qo‘yilmaydi); 87 - qandli quyultirilgan qaymoqning assortiment nomeri (76 - qandli quyultirilgan sof sut; 77 - quyultirilgan sutli va qandli tabiiy kofe; 80 - sterilizatsiyalangan quyultirilgan sut). Bankaning tubidagi M232 belgisi shunda yoyib o‘qiladi: M - sut yoki go‘sht konserva (R - baliq, K - sabzavot, meva va h.k.); 23 - tayyorlagan zavod nomeri; 2 - konservaning chiqarilgan yili (shifrdagi so‘nggi belgi). Qandli quyultirilgan sut 1 dan 00S gacha bo‘lgan harolratda 12 oy saqlanadi. Hozirgi vaqtda quritilgan prostokvasha va quritilgan smetana ham chiqariladi. Quritilgan prostokvasha atsidofil va bolgar tayoqchalardan (bakteriyalardan) hamda termofil streptokokdan iborrat tomizg‘i solib achitilgan sutni purkagich qurilmalarda quritib olinadi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1.И.А. Каримов Ҳозирги босқичда демократик ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг муҳим вазифалари. Т.: Ўзбекистон 1996 й 2.И.А. Каримов Ўзбекистоннинг тараққиёт йўли. Т.: Ўзбекистон 1998 й 3.Справочник товароведа I , II , III М.: Экономика 1998 й 4.Л.Г. Елизарова, Т.В. Стардубцева Товароведение с основной стандартизации. М.: Агропромиздот 1990 й 5. М.И. Дмитриченко Экспертиза качества и обраружения фалсификации продовольственных товаров. Москва, 2003 6. И.П. Чепурной Идентификация и фалсификация продовольственных товаров. Учебник. Москва, 2002 7. Е.В. Жиряева Товароведение. Учебник. СПб.: 2002

Похожие

Xarajatlar tarkibi

Harajatlar smеtasi va uning tarkibi

Auditorlik xulosasi va uning tarkibi

Oziq ovqat tovarlar sifatini aniqlash usullari

Bank aktivlari ularning mohiyati va tarkibi