«Суғуртанинг гурухланиши (классификацияси)» - Экономика - Рефераты

«Суғуртанинг гурухланиши (классификацияси)»

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

89 KB

«Суғуртанинг гурухланиши (классификацияси)» Режа: 1. Суғуртани бошқаришда суғурта гурухланишининг роли. 2. Суғуртанинг тармоқлар бўйича гурухланиши 3. Суғурта объектлари ва уларнинг турлари бўйича гурухланишининг умумий асослари. 4. Мажбурий ва ихтиёрий суғурта.

1. Суғуртани бошқаришда суғурта гурухланишининг роли. Суғурта к ў п тармоқли фаолият, уни ташқил этишда юзлаб суғурта ташкилотлари иштирок этадилар ва улар минглаб суғурталанувчи хуқуқий ва жисмоний ташкилотларга хизмат к ў рсатилади. Фақат давлат хиссадорлик суғуртаси й ў ли билан суғуртанинг 35 хили мавжуд, уларнинг хар бирини объекти, субъекти, таърифлари мавжуд. Суғурта ишини бошқариш, унинг ў хшаш турларини гурухлаштириш, тармоқларга, б ў лимларга ажратишни талаб қилади. Бу асосда суғурта ишини бошқариш ва ташқил қилиш осонлашади. Гурухлаш лотинча классификация сўзидан олинган бўлиб, мавжуд умумий яхлит тушунчани айрим турларга, бўлимларга ажратиш демакдир. Агар биз суғурта турларини маълум тартиб қоида асосида бирини иккинчисидан ажратсак, бошқариш мураккаблашади, унда чалкашликлар содир бўлади. Суғуртани гурухлаш (классификацияси) суғуртанинг кўп сонли турларини худудлар, тармоқлар, тармоқ бўлимларига, уларнинг айрим хусусиятларини эътиборга олиб ажратишдир. Суғурта ташкилотларининг ўз зиммаларига олинган жавобгарликлари бир неча миллиардни ташқил қилади. Бунинг учун хар бир суғурталанувчи йирик корхона, хиссадорлик жамиятлари, тадбиркорлар билан шартнома тузиш асосида фалокат юз берганда уларга ўз вақтида ёрдам бериш лозим. Бунинг учун суғурта иши, унинг турлари, коидаларини гурухлаштириш қанчалик мухим ахамиятга эга эканлиги маълум бўлади. Суғурта фаолияти суғуртанинг хар бир турининг хусусиятларини кўзда тутиб, қуйидаги йўналишларда гурухлаштирилади.  Худудлар б ў йича (мамлакатни ички доираси ва ташқи суғурта муносабатларини эътиборга олиб)  Давлат ва хусусий суғурта ташкилотлари б ў йича  Тармоқлар б ў йича

 Хавф-хатар турлари б ў йича  Мажбурий ва ихтиёрий суғурта б ў йича Худудлар б ў йича суғурталашда мамлакатнинг ички доирасида ва ташқи иқтисодий муносабатларда, шунингдек, хорижий мамлакатлар билан суғурта сохасида хамкорлик қилиш хам кўзда тутилади. Бунда фақат экспорт-импорт муаммоларигина эмас, балки инвестициялар, дипломатик ходимларини хам суғурталаш кўзда тутилади. Бундай суғуртани давлат ва хусусий ташкилотлари томонидан амалга оширилиши мумкин. Шу муносабат билан дастлаб суғурта ташкилотларини қуйидагича гурухлаш мумкин: * Фақат хорижий мамлакатлар инвесторлари (Ўзбекинвест) ва ташқи иқтисодий муносабатлар хизмат қилувчи суғурта ташкилотлари (Интертранс) * Қўшма суғурта ташкилотлари, масалан: «Умид» суғурта ташкилоти, (Ўзбек суғурта Хауден Лих) * Фақат мамлакат доирасида хуқуқий ва жисмоний шахсларга хизмат қилувчи ташкилотлар («Бит») ташкилоти * Давлат хиссадорлик суғурта ташкилотлари. 2. Суғуртани тармоқлар б ў йича гурухланиши Тармоқлар б ў йича гурухлаштириш асосан суғурта объектлари асосида амалга оширилади. Унда қуйидаги йўналишлар мавжуд:  Мулк суғуртаси  Шахсий суғурта  Жавобгарлик суғуртаси  Тадбиркорлик хавф-хатар суғуртаси Мулк суғуртаси ўз навбатида тармоқ б ў лимларига бўлинади. Масалан қишлоқ х ў жалиги б ў йича ширкат х ў жаликлари, дехқон ва фермер

х ў жаликлари, бундан ташқари саноат корхоналари, ижарага берилган корхоналар хам тармоқ б ў лимларини ташқил қилади. Шахсий суғуртанинг асосан икки тармоғи яъни, хаёт суғуртаси ва бахтсиз ходисалардан суғурта бўлимлари мавжуд. Суғурта муносабатлари суғурта турлари бўйича мужассамлаштирилади. Хаёт суғуртаси бўйича хаётни аралаш суғуртаси, болалар суғуртаси ва шу каби суғурта турлари мавжуд. Бахтсизлик ходисалари бўйича тармоқ бўлимларига йўловчиларни суғурталаш, ишчи ва хизматчиларни корхоналар хисобидан суғурталаш, шунингдек, мактаб ўқувчилари суғуртаси ва бошқалар киради. Мулк суғуртасининг айрим тармоқ турларига иморатларни суғурталаш, чорва моллари, уй-рўзгор мулклари, транспорт воситаларини суғурталаш, шунингдек қишлок хўжалиги хосилини суғурталаш ва бошқалар киради. Суғуртанинг учинчи тармоғи жавобгарлик суғуртасидир. Бунда транспорт воситаларидан фойдаланишда учинчи шахсга ет к азилган зарар қопланади. Суғуртанинг тўртинчи тармоғига тадбиркорларга етказилиши мумкин бўлган зарардан суғурталаш киради. Бунга бевосита ва билвосита зарарлардан келадиган йўқотишларни кўзда тутилиб, корхона, савдо ташкилотларида ишлаб чиқариш вақтидаги бекор туришлар, янги техника ва технологияни жорий қилиш билан боғлиқ хавф-хатарлар натижасида юз берган зарарлар киради. 3. Суғурта объектлари ва уларнинг турлари б ў йича гурухланишнинг умумий асослари Объект б ў йича гурухлашдан фарқли ў лароқ, хавф-хатар турлари б ў йича суғурталаш фақат мол-мулк суғуртаси б ў йича амалга оширилади. Гурухлаш қуйидаги йўналишларда амалга оширилади:  Ёнғин ва бошқа табиий сифатлардан суғурталаш

 Қишлоқ хужалиги экинларини қургоқчиликдан ва бошқа табиий офатлардан суғурталаш  Чорва моллари улати ва мажбуран суйиб юборишдан суғурталаш  Транспорт воситаларини фалокатлардан, олиб қочишдан ва бошқа хавф-хатарлардан суғурталаш. К ў рсатилган хавф-хатарлар бир-бири билан боғлиқ б ў лмаса хам, лекин бир хил хавф натижасида бошқа фалокатлар содир б ў лиш мумкин. Масалан фермада ёнғин содир бўлса, у чорва молларига хам ў тиши мумкин. Хавф- хатарнинг янги турларига атом станциялари фаолиятини издан чи қ иш билан боғланган хавф-хатарлар кириши мумкин. Бахтсизлик ходисалари мол-мулк суғуртасининг объекти эмас балки, шахсий суғуртанинг объектидир. Бахтсиз ходисаларга, тўсатдан қ ис қ а муддатда инсон организимига табиий кучларнинг зарарли таъсири натижасида вужудга келадиган ходисалар киради. Бунга кимёвий таъсирланиш, хароратининг пасайиб кетиши ва кўтарилиши хам киради. Бўларни ўрганиб, бахтсиз ходисаларни белгиси мавжуд эканлигини кўрсатиб утиш керак. Бўларга қуйидагилар киради:  Бу ходисалар кутилмаганда, тўсатдан содир бўлади  киска муддатда б ў либ утади  Инсон организмига зарарли таъсир к ў рсатади  Табиий кучлар (энергия) таъсири асосида содир бўлади  Хароратнинг к ў тарилиши ва пасайиб кетиши натижасида юзага келади  Кимёий таъсир натижасида вужудга келадиган ўзгаришлар натижасида юзага келади Бу белгиларни тушунтириш учун бир неча мисол келтирамиз. Масалан: кўча харакатини бузилиши натижасида йўловчининг шикастланиши. Бу ходиса кутилмаган қ ис қ а муддатда содир бўлади , инсон солиғига зарарли таъсир кўрсатади.

4. Мажбурий ва ихтиёрий суғурта Мажбурий ва ихтиёрий суғурта хозирда мухим масалалардан бири хисобланади. Бошқа МДХ республикаларида мажбурий суғуртанинг кўплаб турлари бекор қ илинган бўлсада, бизда нима сабабдан са қ ланмо қ да каби саволлар кўпчиликни қ изи қ тиради. Бу саволларга жавоб бериш мажбурий суғуртанинг ихтиёрий суғуртадан нима билан фарқ қилишини кўрсатишни талаб қилади. Бунинг учун қуйидаги солиштирма чизмадан фойдаланамиз. Мажбурий суғурта Ихтиёрий суғурта Мажбурий суғурталашда барча мажбурий тартибда суғурталанади, ёппасига амалга ошириладиган суғурта Ихтиёрий суғурта танлаб олиш йўли билан суғурталанувчининг хохиши билан амалга ошириладиган суғурта, бу суғуртадан утиш мажбурий эмас (Суғурта бадаллари, мукофотлари) тўланмаганига қарамасдан суғурта давом этади. Суғурта бадал тўлаш билан боғлиқ эмас Суғурта бадал тўлаш билан у звий боғланган. Шартнома т у зиб бадал тўланмаса суғурта кучга кирмайди Суғуртанинг муддатсизлиги ва ўз ўзидан суғурталаниш, муддатсизлик транспорт ва қишлоқ хўжалик экинлари Шартномада кўрсатилган муддат билан суғурта даври чегараланади. Агар суғурта бадали тўланмаса, суғурта муддати тўхтаб қолади

учун нисбий бўлиб, йўловчи етиб келгандан кейин ёки хосил йигиштириб олингандан кейин суғурта ўз кучини йўқотади Суғурта таъминотининг нормаллаштириши Суғурта таъминоти мулк бахоси ва суғурталанувчининг хохишига қараб олдиндан белгиланади. қонун асосида тартибга солинади Суғурта дастурлари асосида тартибга олинади. Ихтиёрий суғурта хақидаги қонун шархланмайди. Мажбурий суғурта баъзан ихтиёрий суғурта билан боғланган, мажбурий тартибда суғурталанган иморатлар ихтиёрий тартибда хам суғурта қилин иши мумкин. Масалан, йўловчилар суғуртасининг мажбурий тури бўйича барча йўловчилар узоқ масофага борадиган бўлсалар мажбурий равишда ёппасига суғурталанадилар. Суғурта бадали чипта таркибига киритилади. Масофага етгандан кейин суғурталаш тўхтатилади. Янги қурилган уй-жой бинолари қад кўтариб, усти ёпилгандан бошлаб мажбурий суғурталанган хисобланади. Агар объектга ўт тушиб ёниб кетса зарар суғурта ташкилоти томонидан қопланади. Асосий адабиётлар

1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси Тошкент 1992 й. 2. Ўзбекистон Республикаси «Суғурта фаолияти хақида»ги қонуни Тошкент 2002 й. 3. И.А.Каримов. «Ўзбекистон иқтисодий ислохотларни чуқурлаштириш йўлида» Т-«Ўзбекистон» 1995 йил. 4. И.А.Каримов «Ўзбекистон буюк келажак сари» Т-«Ўзбекистон» 1998 йил. 5. И.А.Каримов «Ўзбекистон бозор муносабатларига ўтишининг ўзига хос йўллари» Т-«Ўзбекистон» 1998 йил. 6. И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли» Т-«Ўзбекистон» 1998 йил. 7. Х.Р.Собиров «Суғурта 100 савол ва жавоб» Т-«Мехнат» 1998 йил. 8. www.ziyonet.uz 9. www.nur.uz

Похожие

Ўзбекистонда суғуртанинг ривожланиши

Суғуртанинг иқтисодий мохияти ва ахамияти

Шахсий суғуртанинг мазмуни ва турлари

Жахон мамлакатларида суғуртанинг ривожланиш хусусиятлари

Шахсий суғурта ва суғуртанинг бошқа йўналишлари