Soliq to’lovchilar guruhlari bo’yicha soliq tushumlari tahlili - Экономика - Рефераты

Soliq to’lovchilar guruhlari bo’yicha soliq tushumlari tahlili

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

Soliq to ’lovchilar guruhlari bo’yicha soliq tushumlari tahlili Reja: 1. Soliqlarni prognoz qilishda soliq to ’lovchilarni guruhlash. 2. Faoliyat turlariga qarab, korxonalarning soliq tushumlarini tahlil etish. 3. Buxgalteriya hisoboti asosida moliyaviy xo ’jalik faoliyati ko’rsatkichlari. Korxona soliq tushumlariga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlar. 4. Ayrim alohida ko ’rsatkichlarning o’rtacha me’yoriy miqdorlardan farqlanish, sabablarini o’rganish. Jismoniy shaxslardan soliq tushumlari. 5. Hududlar (viloyat, shahar, tuman) bo ’yicha soliq tushumlari tahlili.

Soliqlarni prognoz qilishda soliq to ’lovchilarni guruhlash. O ’zbekiston Respublikasi soliqlar tizimida soliq to’lovchilarni ikki guruhga bo’linadi: yuridik shaxslar va jismoniy shaxslar Soliq to ’lovchilar - qonun hujjatlariga ko’ra soliq to’lash majburiyati yuklangan jismoniy va yuridik shaxslar hamda to’lovchilarning boshqa toifalari. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksida (13-modda) xilma-xil mulk shaklidagi birlashmalar, koxonalar va tashkilotlar qisqacha yuridik shaxslar deb ataladi. O ’zbekiston Respublikasining asta sekin ijtimoiy himoyalangan erkin bozor iqtisodiyotiga o’ta borishi respublikada o’rta va kichik biznes faoliyatiga qulay sharoitlar yaratilayotganligi xilma-xil mulk shaklidagi: xususiy, kooperativ, shirkat, aktsioner va qo’shma korxonalar orqali tadbirkorlikni rivojlantirishga keng sharoit yaratilmoqda. Buning hammasi soliqqa tortish maqsadida yuridik shaxslar sonini ko’payishiga olib kelmoqda. 2001 yilda kichik va o’rta biznesning yalpi ichki mahsulotdagi hissasi o’sib 24,5 foizni tashkil etdi. Jami 250 mingdan ortiq yuridik shaxslar mavjud, shu jumladan 200 mingdan ortig’i kichik korxonalar va firmalardir. Yuridik shaxs deb o ’zining ixtiyorida, qaramog’ida, foydalanishida mulkka ega bo’lgan, o’zining majburiyatlarini shu mulk bilan qaytara oladigan, buxgalteriya balansi hamda bankda hisob schyotiga ega bo’lgan shaxslarga aytiladi. Yuridik shaxslarning statistika organlarida o’z faoliyat kodlari ko’rsatilgan bo’ladi. Soliq to ’lovchi yuridik shaxslarni iqtisodiyotni tarmoq va sohalariga qarab sanoat, transport, qurilish, qishloq xo’jaligi, kommunal xo’jaligi, aloqa va boshqalar bo’lishi mumkin. Faoliyat turlariga qarab ishlab chiqarish, tayyorlov, vositachilik, birja, banka xizmatlari va boshqalar, turlarga bo’lish mumkin. Demak, xulosa qilib aytadigan bo ’lsak yuridik shaxslar foydasiga soliqni to’lovchilari bo’lishi uchun quyidagi shartlarga ega bo’lishi zarur: 1.Biror faoliyatdan daromad (foyda)ga ega bo ’lishi; 2.o ’zining mulkiga ega bo’lishi;

3.Mustaqil buxgalteriya balansiga ega bo ’lishi; 4.Bankda xisob schyotiga ega bo ’lishi zarur. Shu ko ’rsatgichlarning birortasi yo’q bo’lsa xam bunday yuridik shaxs soliq to’lovchi bo’la olmaydi. Yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda) solig ’ining to’lovchilar mulkchilik shakliga qarab quyidagicha guruxlanadi: 1.Davlat mulki shaklidagi korxonalar. 2.Jamoa mulki shaklidagi korxonalar. 3.Xususiy korxonalar Yuridik shaxslardan olinadigan qo ’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilari mulkchilik shaklidan qat’iy nazar, iqtisodiyotning tarmoq va sohalari bo’yicha quyidagi guruxlarga bo’linadi: 1. sanoat korxonalari 2. qurilish tashkilotlari 3. qishloq xo ’jalik korxonalari 4. ta ’minot sotish, vositachilik tashkilotlari 5. transport 6. banklar 7. sug ’urta tashkilotlari 8. savdo korxonalari 9. umumiy ovqatlanish korxonalari 10. maishiy va kommunal xizmat korxonalari 11. madaniy-ma ’rifiy, tomosha-ko’ngilochar muassasalar 12. meditsina muassasalari 13.birjalar 14.aktsionerlik jamiyatlari va sherikchiliklari 15.mas ’uliyati cheklangan jamiyatlar 16.jamoat tashkilotlari 17.xorijiy firmalar, yuridik shaxs va jismoniy shaxslar ishtirokidagi qo ’shma korxonalar.

18.kichik korxonalar 19.kooperativlar 20.xo ’jalik yuritishning boshqa shaklidagi korxonalar. 21.Uzbekiston Respublikasida davlat byudjetiga tulanadigan solik va yigimlarning xal kiluvchi kismini yuridik shaxslar tulaydi. Buxgalteriya hisoboti asosida moliyaviy xo ’jalik faoliyati ko’rsatkichlari. Korxona soliq tushumlariga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlar. Prezidentimiz I.Karimov ta ’kidlab o’tganidek: «...makroiqtisodiy nisbatlar, inflyatsiyani pasaytirish, pul xajmini va davlat byudjeta taqchilligini cheklash - bularning barchasi bozor mexanizmiga amal qilishning, iqtisodiy, moliyaviy barqarorlikning va sobitqadamlik bilan o’sishning muqarrar, eng muhim shartidir». Yuridik shaxslar tulaydigan soliklar va yigimlar tarkibi kuyidagilardan iboratdir: 1.Umumdavlat (Respublika) byudjetiga tulaydigan soliklar va yigimlar xisobidan yuridik shaxslar tulaydigan soliklar: Yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda)ga solik; Kushilgan kiymat soligi; Aktsiz soligi; Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun solik; Ekologiya soligi; Bojxona boji; Davlat boji; Kimmatli kogozlarni ruyxatdan utkazish yigimi; DAN yigimi; Jarimalar; Boshka tulovlar. 2.Maxalliy byudjetga tulaydigan soliklar va yigimlarning xisobidan: Mol-mulk soligi; Er soligi;

Kichik biznes uchun yagona solik; Infratuzilmani rivojlantirish soligi; Savdo xukukini olish yigimi; Tadbirkorlik bilan shugullanuvchi yuridik shaxslarni ruyxatdan utkazish yigimi. Yuridik shaxslarni solikka asosiy zaruriyatlaridan biri bu davlat byudjetini mablag bilan ta ’minlashdir. Yuridik shaxslar o ’zlariga yuklatilgan soliqlarni hisoblash va byudjetga o’z vaqtida, to’liq to’lash javobgarligini olganlar. Ularning to ’laydigan soliqlari asosan naqd pulsiz, ya’ni korxona, tashkilot, birlashmaning bankdagi hisob schyotlaridan mablag’ni o’chirib, respublika yoki mahalliy byudjet schyotlariga o’tkazish yo’li bilan amalga oshiradi. Qoida bo’yicha har qanday yuridik shaxs o’z soliq va boshqa majburiy to’lovlarni belgilangan vaqtda byudjetga to’liq o’tkazishga majburdirlar. Buning uchun ular soliq va boshqa to’lovlarning muddati kelgan kungacha pullarni o’tkazish hujjatlari bo’lmish to’lov topshirig’i, cheklarni yozib banklarga topshirgan bo’lishlari kerak. Agar to ’lov topshiriqlari o’z muddatida yozilib banklarga topshirilmagan bo’lsa soliq idoralari o’zlarining inkasso-to’lov talabnomalari orqali undirib oladilar. Har bir o ’z vaqtida byudjetga o’tkazilmagan kun uchun o’tkazilishi kerak bo’lgan soliq summasi hisobidan 0,07 foiz penya hisoblanib soliqqa qo’shimcha ravishda byudjetga majburiy undiriladi. Albatta penya summasining ko’payishi korxonananing moliyaviy holatiga salibiy ta’sir ko’rsatadi. Peniya korxona uchun qo’shimcha soliqdir. Yuridik shaxslarning hamma soliqlari naqd pulsiz to ’lanadi. Biroq, ayrim yig’imlar (davlat va bojxona bojlari) naqd pulli bo’lishi mumkin. Yuridik shaxslar soliqlarini naqd pulsiz to ’lanishi juda katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Pul o’tkazishlar tezlashadi, ijtimoiy xarajatlar tejaladi.

Jismoniy shaxslardan soliq tushumlari. Hududlar (viloyat, shahar, tuman) bo ’yicha soliq tushumlari tahlili. Jismoniy shaxslar yuridik shaxs maqomini olmagan shaxslardir. Bunday shaxslarga O ’zbekiston Respublikasi fuqorolari, fuqoroligi bo’lmaganlar va chet el mamlakatlari fuqorolari kiradi. O ’zbekiston Respublikasi soliq qonunchiligiga binoan soliqqa tortish maqsadida soliq to’lovchilar yuridik shaxslar va jismoniy shaxslarga bo’lingan. Davlat byudjeti daromadlarining 75 foizidan ortig’ini yuridik shaxslar to’laydigan soliqlar tashkil etadi. Jismoniy shaxslar to’laydigan soliq va yig’imlar esa qarayib byudjet daromadining 25 foizini tashkil etadi. Jismoniy shaxslar to ’laydigan soliqlarning xususiyati shundan iboratki, soliq jismoniy shaxsning to’g’ridan-to’g’ri o’z daromadidan olinadi. Soliqlar va yig’imlar asosan byudjetga naqd pul to’lash yo’li bilan o’tkaziladi, ayniqsa tadbirkorlik faoliyatidan qat’iy stavkali soliq oldindan to’lab qo’yiladi. Shunday ekan bu erda soliq to ’lovchi jismoniy shaxs bilan soliq undiruvchi o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri pul munosabatlari mavjud. Shuning uchun jismoniy shaxslar soliqlarini undiruvchi inspektorlar o ’ta madaniyatli, shirin so’z bo’lishi bilan birga jismoniy shaxslar soliqlarini hisoblash undirish tartib-qoidalarini, soliq qonunchiligini chuqur bilishi kerak. Shu shartlar bajarilgan taqdirda byudjetga jismoniy shaxslardan me’yoridagi soliq va yig’imlar to’liq tushishligi ta’minlanadi. Jismoniy shaxslar soliqlarini hisoblab chiqarish asosan ikki yo ’l bilan olib boriladi. 1. Jismoniy shaxslarga daromadlar to ’lovchi yuridik shaxslar o’zlarida mavjud bo’lgan hujjatlar asosida ularning soliqlarini hisoblaydilar. 2. Yuridik va jismoniy shaxslar taqdim qilingan ma ’lumotnoma va xabarnomalar asosida soliq xizmati idoralari tomonidan hisoblanadi. Jismoniy shaxslarga xo ’jalik mehnat shartnomasi, fuqorolik-huquqiy shartnomalari bo’yicha ish haqi mukofot va boshqa qator daromadlar to’lovchi korxona, tashkilot, muassasa soliqlarini to’liq to’g’ri hisoblash va o’z vaqtida

byudjetga o’tkazib berish javobgarligini o’z zimmalariga oladilar. Fuqorolarning olgan daromadlari to’g’risida soliq idoralariga hamda fuqoroga bildirish va ma’lumotnoma yozib berish vazifasini ham yuridik shaxslarga yuklatilgan. Yuqoridagi hujjatlar va o ’zlaridagi yig’ilgan ma’lumotlar, tekshiruv dalolatnomalari asosida soliq idoralari jismoniy shaxslar uchun soliq hisobini tuzib, ularga soliq summasi va to’lov muddatlari ko’rsatilgan xabarnomalarni yuboradilar. Bulardan tashqari, yuridik shaxs maqomini olmasdan tadbirkorlikning ayrim turlari bilan shug’ullanuvchilar qat’iy stavkasida daromad solig’ini to’laydilar. Er solig ’i, mol-mulk soliqlarini ham soliq idoralari qayta har yili hisoblab chiqib, jismoniy shaxslarga xabarnoma orqali etkazadilar. Xabarnoma olgan jismoniy shaxslar ko’rsatilgan muddatda barcha soliq va yig’imlar summasini o’z vaqtida to’lashga majburdirlar. Shu erda fuqorolardan olinishi lozim bo’lgan biror bir soliq to’lanmay qolsa soliq idoralari javob beradi. Shunday holatda er solig ’i, mol-mulk solig’i uch yil to’lanmagan bo’lsa uni peniya hisoblanmasdan undiriladi. Soliqlar va yig ’imlar o’z vaqtida to’lanmaganda «boqimanda» deb ataladi. Uning mazmuni muddatida to’lanmagan to’lovlardir. Ana shu boqimanda summasiga har bir to’lanmagan kun uchun 0,07 foiz penya soliq summasiga qo’shimcha hisoblanib undirib olinadi. Avvalo soliq summasi so’ng penya, so’ng jarimalar undiriladi. Boqimanda uzoq muddatga to’lanmasa fuqoroning mulki ro’yxat qilinib xalq sudiga beriladi. Chet elda esa soliqlar to’lab borishini og’zaki va yozma ogohlantirishlari, qarzlarni komissiyada ko’rib chiqish tajribalari mavjud.

Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A. Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A. Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E.Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

Похожие

Soliq organlarida prognozni tashkil etish. Soliq tushumlari xisobi va nazoratini yuritish

O`zbekiston soliq tizimining tahlili

Soliq-budjet sektori tahlili va bashorati

Byudjet-soliq siyosati

Rossiyani soliq tizimi