Soliq nazoratining tashkiliy va huquqiy asoslari - Экономика - Рефераты

Soliq nazoratining tashkiliy va huquqiy asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

102.5 KB

Soliq nazoratining tashkiliy va huquqiy asoslari Reja: 1. Klrksh. Fanning maqsadi, predmeti va vazifalari. 2. Soliq nazoratining tashkiliy shakillari. 3. Soliq nazoratining huquqiy asoslari. 4. Nazorat qiluvchi organlar mansabdor shaxslari va xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning huquqlari.

Soliq nazorati bu - soliq to'lovchilaming soliq qonunchiligi-ga to'liq rioya etishi, soliqlar va byudjetdan tashqari jamg'arma-larga to'lovlarni o'z vaqtida va to'liq undirilishi, to'g'ri hisob-lanishi ustidan soliq organlari hamda bojxona organlari tomo-nidan olib boriladigan nazoratdir. So'nggi vaqtlarda respublikamiz hukumati tomonidan tadbir-korlik sub'ektlari faoliyatini nazorat qilishni va moliyaviy jazolarni qo'llashni erkinlashtirish jihatidan juda ahamiyatli qarorlar qabul qilinmoqda. Yangi tahrirdagi Soliq kodeksining qabul qilinishi bilan tadbirkorlik sub'ektlarini rag'batlanti-rish nuqtai nazaridan yana bu sohada bir qancha muhim o'zgartirish-lar kiritish rejalashtirilmoqda. Soli qqa tor tish ti zi mi ni tar ti bga sol uvchi me'yor iy huquqi y hujjatlarga quyidagilar kiradi: - O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - O'zbekiston Respublikasi qonunlari - O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qarorlari - O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari - O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari - Vazirliklar, davlat qo'mitalari va boshqarmalar hujjatlari - Davlat xokimiyatining joylardagi organlari qarorlari O'zbekiston Respublikasida Konstitutsiyaning va O'zbekiston Respublikasi qonunlarning so'zsiz ustuvorligi tan olinadi. O'z-bekiston Respublikasi Konstitutsiyasi oliy huquqiy kuchga ega. Qonunlar va boshqa me'yoriy hujjatlar O'zR Konstitutsiyasi aso-sida va uni amalga oshirish uchun qabul qilinadi va uning me'yor-lariga, tamoyillariga qarshi kelishi mumkin emas. «Qonunning ustunligi bizning islohotlar modelimizdagi etakchi tamoyildir. U huquqiy davlatning asosiy mezonlaridan biri bo'lib xizmat qiladi» 1 Soliq qonunchiligiga rioya etilishi ustidan nazoratni respub-likamizda Davlat soliq xizmati va bojxona organlari amalga oshiradi. Nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashti-ruvchi respublika Kengashi, tuman va shaharlar hududiy komissiya-lari nazorat qiluvchi organlar va ular hududiy bo'linmalari tomo-nidan tadbirkorlik sub'ektlari faoliyatini nazoratini tashkil etadilar. Bunda ular O'zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi, «Xo'jalik sub'ektlari faoliyatining davlat nazorati to'g'risi- da»gi Qonunga "Davlat soliq xizmati to'g'risida"gi, "Tadbirkor-lik faoliyati erkinliklari to'g'risida"gi O'zR qonunlariga, «Mud-datida to'lanmagan soliqlar va boshqa majburiy to'lovlarni un-dirish to'g'risida»gi 1 I .A.Karimov «O'zbekiston XXI asr bo'sag'asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari»-T.: O'zbekiston, 1997y, 279-bet

qonunlar, O'zR Prezidentining 1996 yil 8-avgustdagi "Tekshirishlarni tartibga solish va nazorat qiluvchi organlar faoliyati muvofiqlashtirishni takomillashtirish to'g'ri-si"gi PF-1503 son, 1998 yil 19-noyabrdagi "Xo'jalik yurituvchi sub'ektlami tekshirishni tashkil qilishni tartibga solish to'g'-risida"gi PF-2114 son, 2005 yil 14-iyundagi "Tadbirkorlik sub'ekt-larini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PF-3365- son farmonlariga, 2006 yil 16 maydagi "Nazorat qiluvchi organlar tomonidan o'tkazila-digan, tadbirkorlik sub'ektlari yuridik shaxslar fao- liyatini tekshirishlarni muvofiqlashtirish tartibi to'g'risida"gi Nizom va boshqa xo'jalik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini tekshirishni tartibga solish masalalariga doir boshqa qonun hujjatlariga, me'yoriy va qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiradi. Soli q i nt i zom i ni m ust ahkam l ash, sol i q t o'g'r i si dagi qonun hujjatlariga qat'iy amal qilish, soliq to'lovlarining byudjetga to'liq va o'z vaqtida tushishini ta'minlash, soliqqa doir huquq buzilishlarining aniqlanishi, ularning oldini olish va ularni bartaraf etish ustidan davlat nazoratini kuchaytirish, shuningdek, soliq organlari faoliyatini yanada takomillashtirish maqsadida, Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 13 martdagi «Davlat soliq xiz-mati organlari faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish maqsadida» 87-son va «Davlat soliq xizmati organlari faoliya-tini huquqiy tartibga solishni takomillashtirish to'g'risida» 180- son qarorlariga muvofiq soliq sohasida huquq buzilishlariga qarshi kurashish bo'yicha bosh boshqarma va nazorat-taftish bosh-qarmasi tashkil etildi. Davlat soliq xizmatining nazorat funktsiyalarini ко 'rib chiqish jarayonida nazorat mohiyatini anglab olishimiz lozim. Soliq nazorati haqida «Davlat soliq xizmati to'g'risida»gi qo-nunning 2- moddasida shunday deyiladi: «Soliq nazorati davlat soliq xizmati organlari tomonidan soliqqa tortilishi lozim bo'l-gan sub'ektlar va ob'ektlarni hisobga olish, soliqlarga doir tekshiruvlar o'tkazish, soliq to'lovchilar, boshqa shaxslarni so'rab-surishtirish vositasida hamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa shakllarda amalga oshiriladi». Nazorat vosita-sida bajarilayotgan topshiriqning to'liqligi, o'z vaqtidaligi va samaradorligi to'g'risidagi ma'lumotlar ishonchliligi, topshiriq-ni bajarish paytida mansabdor shaxslar qilgan xatti-harakatlar va o'tkazilgan operatsiyalaming qonuniyligi aniqlanadi, faoliyat-ni yaxshilash va ishda yo'l qo'yilgan huquqbuzarlik va kamchilik-larni bartaraf etish uchun ichki rezervlar aniqlanadi, shu jum- ladan, qonunlarni buzganligi, ishda pala-partishlikka yo'l qo'y-gani uchun tegishli mansabdor shaxslar javobgarlikka tortiladi. Soliq amaliyoti byudjetga soliqlar tushishiga ta'sir ko'rsata-digan ikki asosiy omilni ko'rsatadi. Bular soliq to'lovchilar hisobvaraqlarida mablag' yqo'ligi va soliq to'lovchilarning byud-jetga soliq to'lashdan bosh tortishidir.

Yuqorida aytib qtilgan soliq idoralarining nazorat qilish usullari yordamida aniqlangan qonunbuzarliklar bo'yicha soliq idoralari turli moliyaviy jazo va ma'muriy jarimalarni qo'llay-dilar. Xo'jalik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish to'g'risidagi Qonunning 5-moddasiga asosan xo'ja-lik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilishning asosiy printsiplari quyidagilardan iborat: - nazorat qiluvchi organlar faoliyatida qonuniylik, holislik va oshkoralik; - yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari va qonuniy man- faatlarini himoya qilish; - xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning faoliyatiga aralashmaslik. Xo'jalik yurituvchi sub'ektlar tekshiruvchilarning qonuniy ta-labiga binoan tekshirish o'tkazish uchun zarur bo'lgan materiallar va hujjatlarni t a q d i m e t i s h g a , u l a r n i t e k s h i r i s h o b ' e k t l a r i g a k i r i t i s h g a , tekshiruvchilarga O'z vazifalarini bajarishlari uchun ko'maklashishga majburdirlar. Nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari xo'jalik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini tekshirish chog'ida o'z vakolat-lari doirasida quyidagi huquqlarga ega: - tekshirilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ektlardan tekshirish o' t k az i s h bi l a n be vo si t a bo g' l i q bo 'l ga n z ar ur hu j j at l ar v a b os hq a axborotlarni talab qilish; - tekshirilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga aniqlangan qoidabuzarliklarni bartaraf etish to'g'risidagi bajarilishi maj-buriy bo'lgan ko'rsatmalar berish; - tegishli davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, xo'jalik yurituvchi sub'ektlar mulkdorlari oldiga aybdor shaxslarning ja- vobgarligi to'g'risidagi masalani qo'yish; - tekshiruvga auditorlik tashkilotlarini va (yoki) ekspertlami belgilangan tartibda shartnoma asosida jalb etish tekshiruvga va-zirliklar va idoralar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar-ning mutaxassislarini belgilangan tartibda shartnoma asosida jalb etish; - qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda moliyaviy yoki ma'muriy jazo choralarini qo'llash; - rejali tekshirishlarni o'tkazish muddatini ko'chirish to'g'risi-da, basharti bunga ob'ektiv asoslar bo'lsa, maxsus vakolatli organga taqdimnoma kiritish; - nazorat qiluvchi organlar mansabdor shaxslarining qonuniy talablari tekshirilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ektlar tomoni-dan

bajarish uchun majburiydir; - xo'jalik yurituvchi sub'ektlar ishlashiga xalal bermaslik; - tekshirishlarni qayd etish daftariga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yozib qo'yish. Nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari xo'jalik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini tekshirish chog'ida o'z vakolat-lari doirasida quyidagilarni bajarishga majburdirlar: - tekshirilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga tekshirish o'tkazish huquqini beruvchi zarur hujjatlarni ko'rsatish; - davlat siri, tijorat yoki boshqa sirlar saqlanishini ta'min-lash; tekshiruv natijalarini dalolatnoma (ma'lumotnoma) bilan rasmiylashtirib, uning bir nusxasini tekshirilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ekt ixtiyorida qoldirish; - huquqbuzarlik hollari aniqlangan taqdirda qonun hujjat-larida nazarda tutilgan choralarni ko'rish. Ushbu qonunning 6-moddasida tekshiruvchi mansabdor shaxslar-ga qo'yiladigan talablar keltirilgan. Bu talablar quyidagilardan iborat. Tekshirilayotgan xo'jalik sub'ektlarining ham o'z qonuniy hu- quqlari va majburiyatlari bo'lib, soliq to'lovchilarning ularni yaxshi bilishi soliq organlari tomonidan bo'ladigan ayrim noqo-nuniy harakatlarning oldini oladi. Shuningdek, nazorat organlari mansabdor shaxslari harakatlari va qarorlari ustidan ham shikoyat qilish huquqi va tartibi mavjud. Tekshirilayotgan xo 'jalik yuri-tuvchi sub 'ektlar quyidagi huquqlarga ega: • o'z faoliyatlari tekshirilishi to'g'risidagi tegishli axborotga ega bo'lish; • nazorat qiluvchi organlarning tekshiruvchi mansabdor shaxs- laridan maxsus vakolatli organ yoki uning hududiy bo'linmalari qarorini, tekshirish o'tkazish uchun asos hisoblanuvchi boshqa huj- jatlarni talab qilish, tekshiruvchilaming shaxsini tasdiqlovchi hujjatlar bilan tanishish; • tekshirish o'tkazish uchun asosga ega bo'lmagan shaxslarning tekshirish o'tkazishiga yo'l qo'ymaslik; • nazorat qiluvchi organlarning tekshiruvchi mansabdor shaxs larning vakolatiga kirmaydigan masalalarga oid talablarni ba-jarmaslik va tekshirish predmetiga taalluqli bo'lmagan material-lar bilan ularni tanishtirmaslik; • nazorat qiluvchi organlarning tekshiruvchi mansabdor shaxs- laridan tekshirish tugaganidan so'ng o'n kun muddat ichida tekshi-rish natijalarini aks ettiruvchi hujjatning bir nusxasini olish; • qonunda belgilangan tartibda tekshirish natijalari ustidan shikoyat

qilish. Xo'jalik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini tekshirish nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tomonidan amalga oshi-riladi. Nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda attestatsiyadan o'tkazilishlari lozim. Nazor at qil uvchi organlar mansabdor shaxslari ni ng xo'j al ik yurituvchi sub'ektlar faoliyatini tekshirishiga belgilangan max-sus guvohnoma va qonunchilikda belgilangan asoslar mavjud bo'l-gan taqdirda yo'l qo'yiladi. Tekshiruvga auditorlik tashkilotlari va (yoki) ekspertlar jalb etilgani takdirda, nazorat qiluvchi organning mansabdor shaxsi tomonidan nazorat qiluvchi organ va auditorlik tashkiloti va (yoki) ekspert o'rtasidagi shartnomaning ko'chirma nusxasi, albatta, taqdim etiladi. Shartnomada auditor va (yoki) ekspertning fami-liyasi, ismi, otasining ismi, ish joyi va lavozimi ko'rsatilgan bo'lishi kerak. Auditor va (yoki) ekspert xulosasining to'g'riligi va uning qonun hujjatlariga muvofiqligi uchun auditorlik tash-kiloti va (yoki) ekspertning javobgarligi tuziladigan shartnoma-ning zaruriy sharti hisoblanadi. Auditorlik tekshiruvlari va ekspertizalarni o'tkazish xarajatlari nazorat qiluvchi organlar hisobiga amalga oshiriladi. Rahbarlar, tekshirishlarni muvofiqlashtirish masalalari bi-lan shug'ullanuvchi mas'ul xodimlar tayyorlanayotgan tekshirish-larning reja-grafiklaridagi axborotning maxfly saqlanishi va ishlab chiqilayotgan axborotdan faqat xizmat maqsadlarida foyda-lanishi uchun shaxsan javob beradilar. Tadbirkorlik sub'ekti nazorat qiluvchi organlar tomonidan tekshirilayotganda ushbu organning boshqa tarkibiy bo'linmalari kelib qqshilishi uchun tegishli nazorat qiluvchi organ yuqori bo'-linmasi rahbarining mazkur masala bo'yicha maxsus qarori (buy-rug'i) asosidagina amalga oshirilishi mumkin. Tadbirkorlik sub'ektlari faoliyatini tekshirishlarga belgi-langan tartibda ruxsat berilgan bitta nazorat organiga boshqa na-zorat qiluvchi organlar rejadan tashqari tekshirish o'tkazish uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan asoslar bo'lgan taqdirda, ular tomonidan berilgan buyurtmanoma asosida, Kengash qarori bilan qqshilishi mumkin. Kengash yoki uning hududiy bo'linmalari qarori bilan ruxsat berilgan tadbirkorlik sub'ektlarini tekshirishlarni amalga oshirishni nazorat qiluvchi organlar o'zlarining quyi hududiy bo'-linmalariga topshirishga haqli. O'tkazilgan tekshirish natijalariga rozi bo'lmagan tadbirkor-lik sub'ektlari nizoli masalalarga aniqlik kiritish uchun nazo-rat qiluvchi organlarning yuqori bo'linmalariga yozma murojaat qilish huquqiga ega. Nizoli masalalarga nazorat qiluvchi organ-larning yuqori bo'linmalari Kengash yoki uning viloyat komis-

siyalari bilan qo'shimcha ravishda kelishmasdan turib, faqat tad-birkorlik sub'ektlarining murojaatlarida ko'rsatilgan masala-lar yuzasidangina aniqlik kiritadilar. Tadbirkorlik subektlari ularda o'tkazish mqljallanayotgan yoki o'tkazilayotgan rejali yoki boshlab yuborilgan rejadan tashqari tekshirish haqidagi va ular faoliyatini tekshirishni amalga oshi-rishga ruxsat olgan nazorat organlarining nomi to'g'risidagi axbo-rotni Kengash yoki viloyat komissiyasining ishchi organlaridan bepul olishga haqlidirlar. Tegishli axborotni olish rejasi tek-shirishlar to'g'risidagi axborotni matbuotda chop etish yo'li bilan ham ta'minlanishi mumkin. Tekshirishlarning davomiyligi 30 taqvim kunidan ortiq bo'1-masligi kerak. Ayrim hollarda tegishli organlar tomonidan bu muddat у ana 30 taqvim kungacha cho'zilishi mumkin. Cho'zilgan muddat uchun alohida buyruq chiqariladi. Qisqa muddatli tekshirish davri yigirma to'rt soatdan ortiq bo'lishi mumkin emas. Qisqa muddatli tekshirish davrini cho'zish mumkin emas. Davlat soliq xizmati organi tomonidan soliq to'lovchi to'g'ri-sidagi olingan har qanday ma'lumot soliq siri hisoblanadi. Quyidagi ma'lumotlar esa soliq siri hisoblanmaydi: 1) soliq to'lovchi tomonidan mustaqil yoki uning yozma roziligi bilan ruxsat berilgan; 2) soliq to'lovchining identifikatsiya raqami to'g'risidagi; 3) yuridik shaxsning ustav kapitali to'g'risidagi; 4) soliq huquqbuzarliklari va unga nisbatan ko'rilgan javob-garlik choralari to'g'risidagi; 5) O'zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalariga asosan boshqa davlatlaming soliq va huquqni muhofaza qilish organlariga berilgan ma'lumotlar. soliq organlari, ularning mansabdor shaxslari, jalb qilingan ekspertlar, tarjimonlar tomonidan o'z vazifalarmi bajarish chog'i-da ega bo'lgan va soliq siri hisoblangan ma'lumotlarni oshkor etilishi man qilinadi. Davlat soliq xizmati organlariga kelib tushgan soliq siri hisoblangan ma'lumotlar maxsus saqlash tartibida saqlanadi. Soliq siri bo'lgan ma'lumotli hujjatlarni yo'qotish yoki e'lon qilish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka olib keladi.

Adabiyotlar ro'yxati 1. O'zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. Т .: "O'zbekiston". 2002 y - 2. O'zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinliklari va kafolatlari to'g'risida»gi Qonuni 3. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik sub'ektlarining xo'jalik huquqbuzarliklari uchun moliyaviy javobgarliklarini erkinlashtirish to'g'risida»gi Farmoni 2005 yil 14- iyun. 4. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik sub'ektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi Farmoni 2005 yil 14-iyun. 5. www.ziyonet.uz 6. www.nur.uz

Похожие

Soliq nazoratining asoslari

G'aznachilik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari

Tijorat banklarining tashkiliy huquqiy asoslari

Sug‘urta kompaniyasining tashkiliy asoslari

Savdo menejmentining tashkiliy asoslari