Пул маблағлари ва олинадиган ҳисоб варақлар ҳисоби - Экономика - Рефераты

Пул маблағлари ва олинадиган ҳисоб варақлар ҳисоби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

114.5 KB

Пул маблағлари ва олинадиган ҳисоб варақлар ҳисоби Режа: 1.Ликвидли активларнинг асосий турлари 2.Пул маблағлари ва уларнинг эквивалентлари ҳисоби 3.Олинадиган счётларни ҳисобга олиш тартиби 4.Гумонли дебиторлик қарзларини ҳисобга олиш ва ҳисобдан чиқариш тартиби 5.Векселлар ҳисоби. 6. Пул маблағалрини дисконтлаш

1.Ликвидли активларнинг асосий турлари. Активларнинг айланиш муддати бўйича қуйидагиларга бўлиш мумкин : 1. Узоқ муддатли активлар 2. Қисқа муддатли активлар Жорий активлар ликвидлик даражасига кўра қуйидагича тартибланади: 1. Пул маблағлари ва уларнинг эквивалентлари. 2. Қисқа муддатли инвестициялар. 3. Олинадиган ҳисоб варақлар . 4. Товар моддий заҳиралари. 5. Олдиндан қилинган харажатлар. Ушбу мавзуни ўрганишда санаб ўтилган ликвидли активларнинг турлари счётларнинг қайси гуруҳларида ҳисобга олинишига бир назар ташлаш керак деб ҳисоблаймиз. Олдиндан қилинган харажатлар жумласига ҳўжалик юритувчи субъект томонидан маълум бир хизматлар, ишлар учун олдиндан тўланган суммалар ёки умуман олдиндан амалга оширилган харажатлар киритилиши мумкин. Улар янги счётлар режасининг 3110-3190 счётларида ҳисобга олиниши мўлжалланган. Бу турдаги активларнинг ликвидлилик даражаси энг паст ҳисобланишининг сабаби шундаки, улар корхонанинг аниқ бир мақсадларини инобатга олган ҳолда унинг ўз ихтиёрига кўра амалга оширилган харажатлардир ва уларни яна пулга айлантиришнинг ўзи мантикан мумкин эмас. Товар-моддий заҳиралар эса 1010 счётдан бошлаб 2910 счётгача ҳисобга олинади. Уларнинг таркибига хом ашё, материаллар, сотиб олинган товарлар, ишлаб чиқарилган товар махсулотлар кабилар киради. Олинадиган ҳисоб варақлар дебиторлик қарзларини акс эттирувчи счётлар, яъни 4010-4910 счётларда ҳисобга олинади. Бу активлар жумласига харидорлардан олинадиган суммалар, мол етказиб берувчиларга тўланган бунаклар ва бошқа дебиторлик қарзлари киритилади. Қисқа муддатли инвестициялар деганда одатда 3 ойдан 1 йилгача бўлган муддат билан фойда олиш мақсадида сотиб олинган қимматбаҳо қоғозлар тушунилади ва уларни ҳисобга олиш учун 5810 счёт мўлжалланган. Қисқа муддатли инвестициялар турлари бўйича ҳисобга олинади. Пул маблағлари ва уларнинг эквивалентлари эса алоҳида ҳисобга олинади. 5010 - миллий валютадаги пул (накд) маблағларини, 5110 -ҳисоб-китоб счётидаги пул маблағларини, 5210 - валюта счётларини, 5510-5530 счётлар эса махсус счётларни, 5610-5620 счётлар эса пул эквивалентларини ҳисобга олиш учун ишлатилади. 2.Пул маблағлари ва уларнинг эквивалентлари ҳисоби Пул маблағлари мажбуриятни зудлик билан тўлаш учун ишлатилиши мумкин бўлган маблағларни ўз ичига олади

Пул маблағларига жорий ҳисоб варақларидаги қолдиқлар , накд пуллар, тангалар, валюта, кичик кассанинг накд пуллари ва молиявий муассасалар томонидан депозитлар ва муомиладан чиқариш учун қабул қилинган .корхона кассаидаги конкрет ўтказиб бериладиган бериладиган пул хужжатларидир . Бу ўтказиладиган пул хужжатларига оддий чеклар , касса ордерлари, мижозлар чеклари, пул ўтказмалари ва бошқа ҳисоб-китоб воситалари киради . Пул эквивалентлари---- бу пул маблағларига ўхшаш, лекин бошқача таснифланадиган активлардир . Улар хазина векселлари. муомилага чиқарилгандан сўнг 1 йил муддатдан сўнг қайтариладиган хукуматнинг фоизсиз мажбуриятларидир.Улар чегирма билан сотилади ва ўз вақтида тўланади. Тўлаш қиймати ва чиқарилиш қиймати ў ртасидаги фарқ харидорнинг даромади бўлади. Хазина векселлари бир йил ва ундан ортиқ муддатда тўланадиган хукумат мажбуриятлари ҳисобланиб, агар улар жорий молиявий йил давомида тўланмаса, улар қисқа муддатли инвестициялар сифатида класификацияланмайди, тижорат қоғозлари (корпорациялар томонидан чиқарилган , ўзининг қисқа муддатли пул маблағларга бўлган эхтиёжларини молиялаштирувчи маблағдир ) ва депозит сертификатлар ( тезда талаб қилиб олиш мумкин бўлмаган депозит сертификатлари ёки банк депозитлари ёки муомилага чиқариш йўли билан тўланиши ва санкция ўтказилиши мумкин )дан иборат. Кечиқишлар ва жарима сакциялари рул эквивалентлари пул маблағларига алмаштирилишига таъсир қилиши мумкин . Шунинг учун эквивалентлар касса ҳисоб варагидан олинади. Кўпинча пул эквивалентларини ҳисоб-китоб воситасига айлантириш эхтиёжи йўқ. Эквивалентлар одатда қисқа муддатли инвестициялар ҳисоб варагига олиб борилади. Ҳисобот даври охирида тўлиқ олинмаган пул ўтказмалари чеклар пул маблағлари ҳисоб варпаги қолдиқларидан айрилмайди . ОВЕРДРАФТ-бу қисқа муддатли мажбурият каби ҳисобланадиган ва аввал актив ҳисоб варагида мавжуд бўлган , дебет қолдиғидан юқори бўлган суммада тўловни амалга оширишда вужудга келадиган кредит қолдиғидир. Овердрафт ,агар банк томонидан тўланган сумма мижоз ҳисоб варагидаги қолдиқдан юқори бўлган ҳолларда қўлланилади. Лекин, агар омонатчи ҳисоб варагидан овердрафтини амалга ошираётган бўлса , бироқ ушбу банкнинг бошқа ҳисоб варагида ижобий қолдиқга эга бўлган ҳолда дебет ва кредит қолдиқларини қоплаш мумкин .Бу ҳолда банк дебетор ва кредитор ролини бажаради . Аммо турлим муассасаларнинг ҳисоб варагилари ўзаро копланмайди. Кичик кассалар - аванс жамгармаларининг бир тури бўлиб , кундалик сарфлар учун зарур бўлган пуллардан ташкил топади. Аванс жамгармалари - бу харажат қилинган суммаларни доимий тўлдириб турадиган махсус мақсадлар учун тузилган фондлар . Кичик кассалар ишчиларнинг транспорт харажатларини ,поч т а харажатлари , офис буюмлари харажатларини амалга ошириш учун тузилган .

3.Олинадиган счётларни ҳисобга олиш тартиби. Олинадиган ҳисоб варақлар компранияларнинг пул маблағларига , товарларига , хизмат ва накд пулсиз активларига бўлган даъволарни ўз ичига олади .Олинадиган ҳисоб варақларқарзини тўлашнинг кутилаётган санасига ёки олинадиган ҳисоб варақларнинг тўлов муддатига кўра жорий ва узоқ муддатли бўлиши мумкин . Одатда олинадиган ҳисоб варақлар счёт фактуралари билан тасдиқланади. “Олинган векселлар ”баланс моддаси одатда расмий қарз мажбуриятлари билан тасдиқланади. Савдо бўйича олинадиган ҳисоб варақлар- бу асосий фаолият натижасида сотилган товар ва хизмат учун мижозларнинг мажбурият суммаларидир . Савдога тегишли бўлмаган олинадиган ҳисоб варақлар бошқа фаолиятлар натижасида вужудга келади . Олинадиган ҳисоб варақлар ёки счётларни ҳисобга олиш учун 4010 счёт ишлатилади. Қуйида олинадиган счётлар вужудга келиши бўйича ҳолатларни кўриб чиқамиз. Масалан,2001 йил 30 август куни компания ишлаб чиқарилган товарни 100 минг сум суммада насияга сотди: дт 4010 Олинадиган счётлар - 100000 сум кт 9010 Махсулот сотишдан даромад - 100000 сум 2001 йил 30 сентябр куни харидор олинган товар учун пул ўтказди: дт 5110 Пул маблағлари - 100000 сум кт 4010 Олинадиган счётлар - 100000 сум 4.Гумонли дебиторлик қарзларини ҳисобга олиш ва ҳисобдан чиқариш тартиби. Олинган ҳисоб варақлар компаниянинг асосий ишлаб чиқариш фаолияти давомида мижозга сотилган товарлар ва хизматлар учун қарз суммаларини ташкил қиладилар. Бу ҳисоб варақлар савдо бўйича олинадиган лар деб ҳам аталади. Счёт фактура ёки бошқа хужжатлар билан айрим ҳолларда эса оддий ёзма қарз мажбуриятлари билан ҳам тасдиқланади. Бу олинадиган ҳисоб варақлар баланс санасидан кейинги бир йил ёки куомпаниянинг операцион цикли давомида ундириб олинадиган суммани ўз ичига олади . Одатда тўлов муддати 30 - 60 кунгача бўлган муддат ҳисобланади. Ушбу муддат тугагандан кейин олинадиган счётлар муддатти ўтган деб ҳисобланади. Мижозлар учун кредит қолдиқли айрим олинадиган ҳисоб варақлар олдиндан тўлаш ёки кўпроқ тўлаш натижасида янгидан таснифланиши керак . Улар бўйича мажбуриятлар сифатида ҳисобот топширилиши керак . Бу кредит қолдиқ олинмайдиган ҳисоб варақларига куйилмайди . Дебеторлик қарзлари дастлабки қиймати бўйича баҳоланади ва шубҳали қарзлар пул чегирмалари ва қайтарилган , сотилган товарлар суммасига тузатиш қилинади. Унинг олинадиган ҳисоб вара қ ларининг соф таннархи

аниқланади. Одатда фоизлар , сотиш ва пулни олиш орасидаги муддат қисқа бўлганлиги учун эътиборга олинмайди Шубҳалидебеторлик қарзининг вужудга келиши ва унинг ҳисоби. Агар шубҳали олинадиган ҳисоб варақлар эҳтимол бўлиши мумкин ва ҳисобланиши мумкин бўлса , ҳисобот даврининг охирида тузатиш ёзуви қилиниши керак . Масалан :компания 9000 сум га шубҳали олинадиган ҳисоб вараги кўтиётган бўлса, шубҳали қарзлар бўйича харажатни акс эттирган қуйидаги тузатувчи ўтказма қилинади: Бошқа операцион харажатлар 9000 сум Шубҳали қарзлар бўйича қарзлар 9000 сум Шубҳали қарзларнинг заҳира олинадиган ҳисоб варақларга контур ҳисоб вараги ва олдинги ўтказма қилиш вақтида шубҳали олинадиган ҳисоб варақлар манбасининг аниқланиши кийин бўлганлиги сабабли қўлланилади. Дебеторлик қарзи ( шубҳали қарзлар заҳирасини чиқариб ташланганлиги ) олинадиган ҳисоб варақларни кўзда тўтилган соф таннархи бўлиб ҳисобланади . Бошқа 2 фактни эътиборга олиш керак : 1. Аниқланадиган ҳисоб варақнинг ҳисобдан чиқариш 2. Аввал ҳисобдан чиқарилган олинадиган ҳисоб варақларнинг келиб тушуши . Шубҳали қарзларни тузатиш бўйича ўтказма келгуси шубҳали олинадиган ҳисоб вараги учун шубҳали қарзларга заҳира яратади . Баъзи олинадиган ҳисоб варақлар шубҳали қарзлар деб тан олинганда, заҳиранинг бу қисми керак эмас. олинадиган ҳисоб варақларнинг олиш эҳтимоли бўлмаганида ҳисобдан чиқариш содир бўларди. Масалан: Р.КНОКС дан 1000сум суммалик олинадиган ҳисоб варақни олишдан воз кечган компания қуйидаги ўтказмани амалга оширади : Маълум олинадиган ҳисоб варақнинг ҳисобдан чиқариш бўйича ўтказма : Шубҳали қарзларнинг заҳираси 1000 сум Р.КНОКСнинг дебеторлик қарзлари 1000 сум Юқоридаги ўтказ ма даромадга ёки тўланмаган олинадиган ҳисоб варақларнинг соф суммасига таъсир кўрсатмайди . Аксинча бу шубҳали қарзлар бўйича баҳолаш учун тузатиш ўтказмаси билан бошланган жараёндаги қўлминацион ўтказма ҳисобдан чиқариши бўйича ўтказма ташкилот олинадиган ҳисоб варагини шубҳали деб тан олганда гина амалга оширилади. Баъан, ҳисобдан чиқаришдан сўнг ҳисоб варақларига суммалар келиб тушуши мумкин .Бу мижознинг молиявий ҳолати яхшиланганида содир бўлиши мумкин . Бу ҳолда пул маблағларининг олиниши каби акс этиладиган қарзнинг қайта тиклаш бўйича тескари ўтказма қилинади . Масалан: фараз қилайлик ,олдинги ҳисобдан чиқариш ўтказмаси қилинганда маълум вақт ўтганидан кейин Р.КНОКСдан олинадиган ҳисоб вара қ бўйича

600 с ў м тўлашга лаёкатли . Ҳисобдан чиқарилган олинадиган ҳисоб варақнинг копланиши ва қайта тикланиши бўйича ўтказма Р.КНОКСнинг дебиторлик қарзи 600сум Шубҳали қарзлар резерви 600сум Пул маблағлари 600сум Р.КНОКСнинг дебиторлик қарзи 600сум ШУБҲАЛИ ҚАРЗЛАРНИ БАҲОЛАШ Молиявий ҳисобот таёрланадиган вақтда қайси ҳисоб варақлар бўйича тўлов амалга оширилишини аниқлаш мумкин бўлмаганлиги сабабли , кутилаётган зарарни қоплаш суммасини ҳисоблаб чиқиш зарур бўлади. Компания бухгалтерияси жорий иқтисодий шароитни ҳисобга олган ҳолда олдинги йиллар амалиётига таяниб, умумий усул мавжуд : соф кредитга сотишдан фоиз усули ( молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот ) ва тўлов муддатлари бўйича олинадиган ҳисоб варақлар ҳисоби усули ( бухгалтерия баланси ) . Бухгалтерия ҳисобининг Халқаро Стандартлари шароитида 2 усул ҳам ма қ б у лдир . 1-усулнинг мақсади .Шубҳали қарзлар натижасида пайдо бўлган харажатларни аниқ ўлчашдан иборатдир. 2-усулнинг мақсади . олинадиган ҳисоб варақларнинг соф таннархини аниқ ўлчашдан иборат. Шундай қилиб, гумонли ёки шубҳали қарзларни ҳисобга олиш кўрилган зарарларни акс эттириш орқали харажатларни кўпайтириб, мавжуд активлар суммасини камайтиришни назарда т у тар экан. Бундай тамойил гумонли қарзлар бўйича суммаларни харажат сифатида 9434 “Шубҳали қарзлар бўйича харажатлар” счётида, активларнинг суммасини камайтириш мақсадида эса 4910 счётда акс эттиришни таказо этади. Бу счёт контрактив счёт бўлиб, у актив 4010 “Олинадиган счётлар” счётининг қ олди ғ ини тартибга солиш учун хизмат қилади. Контрактив счётлар одатда ўз структурасига кўра пассив счётлар билан бир хил равишда фойдаланилади. Ана шуларни инобатга олган ҳолда шубҳали қарзлар бўйича заҳира тузиш муомаласи қуйидагича акс эттирилади: дт 9434 “Шубҳали қарзлар бўйича харажатлар”- 35000 сум кт 4910 “Шубҳали қарзлар бўйича заҳира” - 35000 сум 4910 счётда яратилган заҳира эса гумонли дебитор қарзларни ҳисобдан чиқаришда қуйидаги тартибда ишлатилади: дт 4910 Шубҳали қарзлар бўйича заҳира - 15000 сум кт 4010 Олинадиган счётлар - 15000 сум Балансда олинадиган счётлар, яъни дебиторлик қарзлари яратилган заҳира суммасига камайтирилган ҳолда жами суммага кушилади. Аниқроғи, олинадиган счётлар суммаси шубҳали қарзлар бўйича заҳира суммасига камайтирилади ва соф дебиторлик қарзлари баланс активи суммасига кушилади.

5. Векселлар ҳисоби . Олинган вексел - бу маълум муддат ичида маълум суммани тўлаш бўйича ёзма мажбуриятдир . Векселни имзолаган ва шу вексел бўйича тўловни ўз зиммасига олган шахс вексел берувчи деб аталади . Вексел бўйича тўловни оладиган шахс ремитент деб аталади. Агар векселнинг тўлов муддати бир йилдан кам бўлса, ремитент уни олинган векселлар сифатида баланснинг ликвидли активлар бўлимида акс эттириши керак. Масалан, фараз қилайлик, махсулотни насияга сотиб олган харидор тўловни 2 ой ичида тўлаш шарти билан векселга имзо куйди: дт 4020 Олинган векселлар - 100000 сум кт 4010 Олинадиган счётлар - 100000 сум Агар махсулот учун харидо векселга имзо куйишга келишган бўлса, у ҳолда бу муомалани қуйидаги бухгалтерия ёзуви билан акс эттириш мумкин: дт 4020 Олинган векселлар - 50000 сум кт 9010 Сотилган махсулотдан даромад - 50000 сум Шуни уктириб ўтиш керакки, векселлардан фойдаланиш бир томондан тўловни кафолатласа, бир томондан фоиз кўринишида даромад олишга ҳам хизмат қилади. Олинадиган фоизларни тегишли даврлар учун ҳисобланиб, қуйидаги ёзув билан акс эттирилади: дт 4820 Олинадиган фоизлар кт 9530 Фоиз кўринишидаги даромадлар 6. Пул маблағларини дисконтлаш Баъзи Ўзбекистон миллий бухгалтерия стандартларида (МБХС) молиявий операциялар баҳоланганда дисконтланган қиймат тушунчаси қўлланилади, масалан, ижара, узоқ муддатли молиявий қўйилмалар бўйича операциялар. Молиявий қўйилмаларни баҳолашнинг асосий усуллари: а) Қоплаш усули – биринчи йилларда олинадиган пул оқимларига катта аҳамият берадиган усулидир. Қоплаш даври – бу вақт бўлаги давомийлиги бўлиб, унинг охирида пул харажатларининг бошланғич миқдорига молиявий қўйилмалардан келадиган пул оқимлари миқдори тенг бўлади, яъни инвестициялар ўз-ўзини қоплаши учун зарур бўлган вақт бўлагининг давомийлигидир. Қоплаш усули ҳисоблаш ва таҳлил учун жуда оддий ва келажакда натижаларни аниқ айтиб бериш имконини йўқлиги туфайли, бу усул инвесторларга қандай вақт ичида ўз пулларини хавф остидага куйишлари тўғрисида тушунча беради. Унинг камчилиги шундаки, агар бу усулни алоҳида қўлланса лойиҳанинг умумий рентабеллигини ўлчаш мумкин эмас; б) Бухгалтерия ҳисоби бўйича йил бўйича лойиҳадан Ўртача фойда катталигини унда ишлатиладиган Ўртача капиталнинг катталигини

таккослаш йўли билан лойиҳанинг нисбий рентабиллигини ўлчашга имкон беради. Ушбу усулнинг устунлиги: унинг нисбатан оддийлиги, алоҳида харажатлар бўйича рентабелликни ўлчаш имконияти, ишлатилган капиталнинг режа даромадлилиги ошишини кўриш мумкинлиги. Усулнинг камчиликлари: киримларнинг вақт бўйича тақсимланиши ҳисобга олинмайди (лойиҳани амалга оширишнинг дастлабки босқичларида тушган пуллар, бир неча йилдан сўнг тушадиган пулларга караганда кўпроқ қийматга эга, чунки уларни фоизга куйиш мумкин), фойда нормасининг нисбий кўрсаткич бўлганлиги сабабли, усул лоиханинг хажмини ҳисобга олмайди; в) Пул оқимларини дисконтлаш усули (жорий қиймат усули) – юқорида айтиб ўтилганлардан кўра кўпроқ асосланган усулдир. Унинг асосий устунлик томонлари: фойдани эмас, пул маблағларини кўриб чиқилиш афзаллигидир, чункии нвесторлар даромадининг охирги шакли – пулдир (дивидендлар, фоизлар ва бошқалар), пул оқимларини вақт давомида тақсимлаш (лоиханинг биринчи йилларида тушган пулларни фоиз билан қайта инвестиция қилиш мумкин). Ҳамма усуллар учун бир муаммо мавжуд – у ҳам бўлса, келгуси пул киримларини баҳолаш муаммосидир. Пул оқимларини прогноз қилиш – мураккаб масала, молиявий қўйилмаларни режалаштиришда эса бу муаммо нихоятда ўткир тус олади. Буни шунай тушунтириш мумкинки, таҳлил одатда бир ёки икки йил бўйича қилинмайди, балки беш, ун , йигирма йил учун амалга оширилади. Шунинг учун қарор қабул қилувчи шахслар баҳо тебранишини қабул қилинган қарорга таъсирини инобатга олишлари керак. Пул оқимларини дисконтлаш усулини ўрганишдан олдин пул ва вақт орасидаги алоқа тўғрисида бир неча маълумот бериш лозим:  пуллар фойда олиш мақсадида ишлатилади. Мисол учун, агар машина 6.000 турса ва уч йил мобайнида йилига 2.000 фойда келтирса (эскиришни ҳисобга олмаган ҳолда), уни сотиб олиш керак эмас, чунки у бериши мумкин бўлган фойданинг жами миқдори (6.000) фақат сотиб олиш учун кетган харажатларни коплайди;  бу харажатларни оклаш учун, молиявий қўйилмалар қўшимча фойда ёки иктисодни бериш керак. Аммо, шуни айтиш уринлики, фойда ёки даромаднинг миқдори ўз- ўзини қоплаши учун етарли даражада юқори бўлиши керак. Агарда, юқорида кўрсатилган мисолда 6.000лик машина уч йилда 6.300 келтирса, инвестициядан бўлган даромад 300 ёки йилига Ўртача 100ни ташкил этган бўлар эди. Бу жуда паст даража, ҳам ушбу 6.000ни бошқа нарсага куйса фойдалирок бўлар эди (масалан, банкда депозитга куйса);  агар инвестор хеч бўлмаса кўтиши керак бўлган вақтини коплайдиган фойда ёки даромадни олса, бундай молиявий қўйилмаларни самарали, деб ҳисобласа бўлади (масалан, агар компания бир хафтадан сўнг 6.300 олиш учун ҳозир 6.000 тўласа, унда 300 фойда етти кун ичида жуда яхши фойда бўлган, агар бундай даромад олиш учун уч йил керак бўлса, унда бу кўрсаткич жуда паст ҳисобланади);

 шундай қилиб, молиявий қўйилмалар бўйича дастурлар баҳоланганда, бу молиявий қўйилмалар ҳар хил вақтда содир бўлганини ҳисобга олганда, етарлик фойда бериш-бермаслигини аниқлаш лозим. Пул оқимларини дисконтлаш усули – бу пуллар қийматини вақтдаги ўзгаришини ҳисобга оладиган баҳолаш усулидир. Изоҳ: шуни тушуниш муҳимки, пулларнинг “дисконтлашган қийматини” қўллаш инфляцияга боғлиқ эмас. Бошқача қилиб айтганда, инфляция нолга тенг бўлса ҳам, пуллар бари бир, инвестиция қилинганда бериши мумкин бўлган келгуси давр даромадларни ҳисобга олинган қийматга эга. Мураккаб фоизлар – қайта инвестиция қилинган фоизга олинган фоизлардир, яъни ссуда ёки молиявий куйилма бўйича тўланадиган фоиз асосий суммага кушилади, натижада фоизлар ҳам асосий суммага ҳам олинган фоизларга тўланади. Масалан, агар ҳозир биз банкга йилига 10%га фоизларни йилда бир марта тўлаш шарти билан (йилнинг охирида) 1.000 куйишимиз керак бўлса, биз қуйидаги даромад кўрсаткичларини ҳисоблаган бўлар эдик: а) бир йилдан сўнг инвестиция қийматини қуйидаги миқдоргача кўпайган бўлар эди: 1.000 х 10% = 1.000  (1 + 10%) = 1.000  (1,10) = 1.100 Фоизлар бўйича тўловлар 100ни ташкил этган бўлар эди. б) агарда биз ўз пулларимизни шу банкдаги ҳисоб счетида сакласак, икки йилда инвестициялар қиймати 1.100  1,1 к 1.210 бўлар эди. Иккинчи йил учун фоиз тўловлари (1.210-1.100) = 110ни ташкил этган бўлар эди. Буни бошқача ёзиш мумкин – икки йил учун бошланғич инвестиция миқдорига қандай қилиб фоизлар ҳисобланганини кўрсатиш йўли билан, яъни 1.000  (1,1)  (1,1) = 1.000  (1,1) 2 = 1.210. в) худди шундай йўл билан, агар биз пулни кейинги йил ҳам банкда сақлашни давом этсак, инвестициянинг қиймати учинчи йил охирида қуйидаги суммагача кўпаяр эди: 1.000  (1,1)  (1,1)  (1,1) = 1.000  (1,1) 3 = 1.331. Учинчи йил учун фоизлар (1.331 – 1.210) = 121ни ташкил этар эди. Бу мисол мураккаб фоизларни қўллашда инвестициялар қийматини аниқлаш методикасини кўрсатади. Мураккаб фоизлар принциплари пул оқимларининг келгуси ва жорий (дисконтланган) қийматини ҳисоблаганда қўлланади

Келгуси қиймат – ҳозир инвестиция қилинган 1 долларнинг келгуси қиймати тушунилади. Мураккаб фоизлар процедураси қўлланилганда инвестицияларнинг бир неча йилдан кейинги қийматини (келгуси қийматини) аниқлаш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади: S = P (1 + r ) n , бунда: S – инвестициянинг n йилдан кейинги келгуси қиймати P – ҳисоблаш вақтида қўйилган сумма; r – унлик каср шаклидаги фоиз ставкаси (масалан 10% к 0,10); n – ҳисобот давридаги йилларниг сони (фоизларни ҳисоблашнинг даврийлиги).

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., Ўзбекистон, 1995. 2. И.А.Каримов. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтшнинг ўзига хос йўли. Т., Ўзбекистон, 1995. 3. И.А.Каримов. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг тамойиллари. Т., Ўзбекистон, 1995. 4. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонун. 1990 йил 31 октябр. - Ўзбекистон ССР Олий Советининг Ведомостлари, 1990 йил №31-33. 5. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонунга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 май қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси, 1993 йил, 5-сон. 6. Ўзбекистон Республикасидаги корхоналар тўғрисидаги қонун. 1991 йил 15 феврал - Ўзбекистон Республикаси қонун ва фармонлари. Т. “Ўзбекистон” - 1992. 7. Ўзбекистон Республикасининг Кооперация тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1991 йил 8-сон. 8. Ўзбекистон Республикасининг ташқи иқтисодий фаолият тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1991 йил 8-сон. 9. Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1991 йил 19 ноябр қонуни.

Похожие

Пул маблағлари ва ҳисоб-китоблар ҳисоби

Пул маблағлари ва валюта операциялари хисоби

Корхона мажбуриятлари ҳисоби

Тижорат банклари фаолиятини ташкил қилишнинг ҳуқуқий асослари

Пул тизими ва пул муомаласи