O’zbekistonda investitsiya siyosati rivojlanishining bosqichlari - Экономика - Рефераты

O’zbekistonda investitsiya siyosati rivojlanishining bosqichlari

Загружено в:

14.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1752.0234375 KB

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR MOLIYA INSTITUTI ________________________________________________ fanidan MUSTAQIL ISH Mavzu: O’zbekistonda investitsiya siyosati rivojlanishining bosqichlari Guruh:_____________ Bajardi: _________________ Qabul qildi: _________________

1. O’zbekistonda investitsiya siyosati rivojlanishining bosqichlari O’zbekistonda olib borilayotgan investitsiya siyosati natijasining qanday samara berishi mamlakatdagi investitsion faoliyatning rivojlanish holati bilan belgilanadi. Shu sababli, odatda, har qanday investitsiya siyosatining maqsadi mavjud investitsiya faoliyatining rivojlanish istiqboliga qaratiladi. Bu maqsad o’zida davlatning investitsiya faoliyatini muntazam ravishda tartibga solish vazifasini ham mujassam etadi. Davlat tomonidan investitsiya faoliyatini tartibga solish, odatda, quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi: - investorlarni rag’batlantirish; - milliy iqtisodiyotga xorijiy investitsiyalarni jalb etish; - mamlakat hu d udida investorlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish; - lozim bo’lsa, ichki investorlar manfaatlarini, birinchi navbatda, yuzaga chiqarish va ularni himoyalash. Mamlakatda investitsiya faoliyatini tartibga solishning zaruriy asosi bo’lib, davlat qonunchiligi, huquqiy asosni shakllantirish hisoblanadi va uni quyidagi rasm orqali ifodalash mumkin . Investitsiya faoliyatini tartibga solish O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi asosida O’zbekiston Respublikasining tegishli qonunlari yordamida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari, Қarorlari yordamida O’zbekiston Respublikasining tegishli davlat muassasalari yoki organlari tomonidan chiqarilgan me’yoriy-huquqiy hujjatlar yordamida

Ishsizlikning boshlang'ich darajasi P1 narxlarining o'sish sur'atiga to'g'ri kelsin. Keling, ushbu ishsizlik darajasi hukumat tomonidan juda yuqori deb hisoblansin. Uni kamaytirish uchun, keynesian ko'rsatmalariga binoan, talabni rag'batlantirish uchun bir qator pul-kredit va byudjet tadbirlarini amalga oshirish kerak. Natijada ishlab chiqarish ko'payadi va yangi ish o'rinlari yaratiladi. Real pul vositalari zahirasi taklifi grafigi Pul bozorida muvozanat modeli

Daromadlar darajasining oshishi natijasida pulga talabningo'zgarishi Pul taklifining kamayishi natijasida pul bozorida muvo zanatning o'zgarisbi Milliy iqtisodiyot samaradorligini ta’minlovchi yo’llar 1 1 Sh.SH.Shodmonovning Iqtisodiyot nazariyasi darsligi ma’lumotlariga asoslanib muallif tomonidan tayyorlandi.Iq tisodiyo tni tartibga solish ning bo zor usu llarini qo’llash Iq tiso diyo tn i faq at davlat to m on idan m ark azlashgan ho lda boshqarish T akror ishlab ch iqarish jarayo niga d avlatnin g ara lash uvi va bozor usu llarini u yg’unlashtirish

O’zbekiston Respublikasida investitsiya faoliyatini tartibga solishning huquqiy asoslari. Davlat investitsiya faoliyatini tartibga solish bilan birga bevosita o’zi ham unda ishtirok etadi. Bunda u: - davlat investitsiya dasturlarini qabul qilish va ularni respublika byudjetidan moliyalashtirish; - yirik investitsiya loyihalarini moliyalashtirish uchun to’lovlilik, muddatlilik va qaytarib berish asosida respublika byudjetining markazlashgan investitsiya resurslarini taqdim etish; - investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun jalb etilgan kreditlar uchun davlat kafolatini taqdim etish; - investitsiya loyihalarining davlat kompleks ekspertizasini olib borish; - mahalliy va xorijiy investorlar uchun kontsessiyalar taqdim etish kabilar bilan investitsiya faoliyatida qatnashadi. Odatda, investitsiya faoliyatini muvofiqlashtirish uning muhim yo’nalishlarida qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan, avvalom bor, ijtimoiy rivojlantirish, ishlab chiqarishni texnik jihatdan takomillashtirish, yangilik va ixtirolarni tatbiq etish asosida ijtimoiy talablarni qondirishga qaratiladi. Investitsiya faoliyatini tartibga solish, huquqiy nuqtai nazaridan, turli mulkdorlar o’rtasida moddiy va nomoddiy aktivlarni takror ishlab chiqarish xususidagi o’ziga xos, murakkab, ijtimoiy zarur iqtisodiy (investitsiya) munosabatlarini shakllantirish me’yorlarni nazarda tutadi. Investitsiya jarayonining barcha sub’ektlari – chet ellik investitsiyalardan boshlab, davlat, yuridik va jismoniy, shu jumladan chet ellik shaxslar (rezidenilar va norezidentlar)gacha bu munosabatlarning ishtirokchilariga aylanadilar. Huquqiy nuqtai nazardan chet el investitsiyalari boshqa davlat hududida kapitalga egalik qilish, undan foydalanish va tasarruf etish bilan bog’liq. Iqtisodiy nutqtai nazadan esa ularning hududiy, zamon va makondagi harakat shakllari foyda olish maqsadida ko’pdan-ko’p qo’shimcha risklar bilan to’qnashish ehtimoliga ega bo’ladi. Investitsiya munosabatlarining mohiyati bu faoliyat ishtirokchilari doirasida va

darajasida o’z ifodasini topadi. Investitsiya faoliyati rivojlanishining ob’ektiv sharoitlarini aks ettiradigan alohida investitsiya munosabatlarining mavjudligi tartibga solishning mustaqil predmeti bo’lishini taqazo qiladi. Huquqiy nuqtai nazaridan investitsiya faoliyatini tartibga solish umumiy huquqiy va xususiy huquqiy tartibga solish me’yorlarini qamrab oladi. Bu me’yorlarning birligi ijtimoiy va alohida investitsiya munosabatlarini xarakteri va mohiyatini ifoda etadi hamda ularni tartibga solish usuliga aylanadi. Tartibga solish usullari huquq me’yorlarini ham alohida, ham ijtimoiy zarur investitsiya munosabatlari xarakteriga o’ziga xos tarzda ta’sir ko’rsatish yo’llaridan iborat. Investitsiya faoliyati predmetining ko’p ukladli iqtisodiyotini barpo etish davridagi ahamiyati bu faoliyatni huquqiy jihatdan tartibga solish to’g’risidagi qonunlar qabul qilinishini talab qiladi. Respublikada investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish, birinchi navbatda, davlatning iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va ijtimoiy siyosatini amalga oshirish maqsadlarini ko’zlaydi. Investitsiya munosabatlarining davlat tomonidan tartibga solinishi huquqiy sharoitlar yaratish, ushbu faoliyatni yuritish uchun kafolatlar berish, u faoliyat sub’ektlarini sug’urtalash va boshqa vositalar orqali ijtimoiy yoki davlat manfaatlarini amalga oshirish yo’lida tashkil etiladi. Respublikada ko’p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish sharoitlarida investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishda asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: ijtimoiy va xususiy manfaatlarni; ayrim mamlakatlar, korporatsiyalar, xalqaro moliya institutlari, yakka investorlar manfaatlarini to’g’ri aniqlash; ularning o’zaro maqbul nisbatlarini kelishib olish; ularni hayotda ro’yobga chiqarishning teng huquqiy sharoitlari va kafolatlarini belgilash. Ma’lumki, investitsiya faoliyati kapital, tadbirkorlik, moliya, innovatsiya, ijtimoiy, iste’mol va boshqa investitsiyalarning hamma turlari bilan bog’liq bo’lib, odatda, soliqlarning fiskal (xazinani to’ldirish) va tartibga solish funktsiyalaridan foydalanish yo’li bilan amalga oshiriladi. Investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishda quyidagi usullardan

foydalaniladi: - investorlarning erkin faoliyat yuritishlari uchun huquqiy asoslarni yaratish, mustahkamlash, takomillashtirib borish; - pul-kredit siyosati orqali; - vayulta siyosati orqali; - amortizatsiya siyosati orqali; - narx siyosati orqali; - dotatsiyalar, subsidiyalar tizimi orqali; - byudjet-soliq siyosati, jumladan, fiksal siyosat, turli soliqlardan imtiyozlar berish, soliq kreditlari orqali; - davlat kafolatlari tizimi orqali; - chet ellik va mahalliy investorlarning huquqlarini himoya qilish orqali; - ayrim tarmoq, soha, hududlar va ulardagi ob’ektlarni davlat o’z nazoratida saqlab qolish, investitsiyalash orqali va shu kabilar. Har bir davlat investitsi ya faoliyat i ni quyidagi maqsadlarda muvofiqlashtirib turadi: - bozor iqtisodiyoti sharoitiga kirib berish jarayonida davlatning iqtisodiy siyosati amalga oshirilishi; - davlatning fan-texnika siyosatini o’tkazish va buning asosida xo’jalik tabaqalarini mustahkamlash hamda jahon bozoriga chiqish; - mamlakat ijtimoiy siyosatini yuritish. Davlat tomonidan investitsion faoliyatini boshqarish bir qator chora-tadbirlarni qo’llash, ularni hayotga tadbiq etish asosida amalga oshiriladi. Bu chora-tadbirlar qo’yidagilar usullar orqali amalga oshiriladi : - soliq tizimini qulaylashtirish, ya’ni soliq sub’ektlarini, ob’ektlari va stavkalarini tabaqalashtirish va soliq imtiyozlarini berish; - amortizatsiya siyosatini amalga oshirish, shu jumladan tezlashtirilgan amortizatsiya siyosatini qo’llash hamda amortizatsiya imtiyozlarini berish; - ayrim hududlarni, tarmoqlarni rivojlantirish maqsadga dotatsiyalar, subsidiyalar, subventsiyalar orqali yordam ko’rsatish;

- kredit siyosatini, davlatning norma va standartlarining antimonopol tadbirlarini ishlab chiqarish, davlat mulkini xususiylashtirish va narx-navo siyosatini o’tkazish; - yer hamda boshqa tabiiy boyliklardan foydalanish shart-sharoitlarini aniqlash; - investitsiya loyihalarini ekspertizadan o’tkazish va davlat dasturlariga kiritish. - investitsiya loyihalarining monitoringini o’tkazish va mexanizmini ishlab chiqish. - zarur hollarda yoki qonunga muvofiq investitsiya faoliyatini to’xtatib turish, cheklash yoki tugatish. Umuman, investitsiya faoliyatini ng davlat tomonidan tartibga solinishi huquqiy sharoitlar yaratish, ushbu faoliyatni yuritish uchun kafolatlar berish, u faoliyat sub’ektlarini sug’urtalash va boshqa vositalar orqali ijtimoiy yoki davlat manfaatlarini amalga oshirish yo’lida tashkil etiladi, shuningdek , investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish, birinchi navbatda, davlatning iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va ijtimoiy siyosatini amalga oshirish maqsadlarini ko’zlaydi. ____________________________________ O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo’mitasi Press-relizlari, Toshkent, 2019 yil, 3 bet. O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki rasmiy sayti – http://www.cbu.uz/uzc/node/39959

2 . O’zbekistonda investitsiya faoliyatining me’yoriy-qonuniy bazasi. Mamlakatda investitsion munosabatlarni amalga oshirish va uning huquqiy tizmini tashkil etuvchi muayyan huquqiy asoslar yaratilgan. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi ning “Investitsi ya faoliyat i to’g’risida ” gi, 2 “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi 3 yangi tahrirda, “Chet ellik invest or lar huquqlarning kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida” gi q onun lar qabul qilindi. Bu qonunlarda investitsion munosabatlarga taal l uqli barcha jarayonlarga va tushunchalarga aniqliklar kiritilgan. Investitsiya faoliyatining sub’ektlar i va ob’ektlari, investitsi on faoliyatning davlat tomonidan tartibga soli ni sh masalalari, xorijiy investorlarning huquq va burchlari, mol-mulk kafolatlari va imtiyozlari kabilar aniq belgilab berilgan. Biroq, bu kabi mamlakatda investitsion faoliyatni rag’batlantiruvchi qonuniy- xuquqiy bazaning mavjudligi bozor munosabatlarining rivojlanganligini belgilamaydi. Bugungi kunda mamalakatda investitsion muhitni tubdan yaxshilash chora-tadbirlarini amalga oshirmoq zarur. 4 Davlat mazkur qonunlar doirasida investitsi on faoliyatning turli sub’ektlari o’rtasida yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solib turadi. Boshqacha qilib aytganda, bu tartibning qanday o’rnatilganligiga qarab u yoki bu mamlakat xorijiy investitsiyalarni jalb etish uchun qanday huquqiy muhit yaratilganligini aniqlab olish mumkin. O’zbekistonda investitsion munosabatlarni tartibga solishining yaratilgan qonuniy asoslari mos ravishda tadbirkorlik to’g’risida O’zbekiston Respublikasining “Tadbirkorlik to’g’risida”gi 5 Q onun va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining f armonlari 6 bilan to’ldirilib borilmoqda. “Tadbirkorlik to’g’risida”gi Qonun O’zbekistonda tadbirkorlikni faoliyat ko’rsatishning va rivojlantirishning huquqiy asoslari hamda tadbirkorlarning iqtisodiy va huquqiy erkinliklarini kafolatlashni aniqlab berdi. Shuningdek, ularning huquq va majburiyatlarini belgilaydi. Bu qonun tadbirkorlarning boshqa 2 O’zbekistonning yangi qonunlari. 21-son. T.: “Adolat”. 1998 yil. 265 b 3 O’zbekistonning yangi qonunlari. 19-son. T.: “Adolat”. 1998 yil. 532 b 4 Xal q s o’ zi 2005 yil 20 iyul. O’ zbekiston Respublikasi Vazirlar Ma h kamasining majlisi t o’g’ risida AXBOROT 5 O’zbekistonning yangi qonunlari. 16-son. T.: “”Adolat”, 1997. 427 b. 6 O’zbekitston Respublikasi Prezidenti Farmonlari. 1995y.. 5 yanvardan 2000y 1 yanvargacha. T. ::“Adolat”2000. 80-b.

korxonalar, tashkilotlar va davlat boshqaruvi organlari bilan o’zaro munosabatlarini tartibga soladi va mulkchilik shakllarini erkin tanlashni, xo’jalik yuritishni, faoliyatni teng huquqli asosda amalga oshirishni, o’zaro hamkorlik va erkin raqobatni ta’minlashni o’z ichiga oladigan shartlarning shakllanishiga yordam beradi. “Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risida”gi 7 Q onun Respublikada tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishning asosiy tamoyillari va tartiblarini belgilab beradi hamda tashqi iqtisodiy aloqalar ishtirokchilarining mulklarini, mulkchilikning qanday shaklida bo’lishidan qat’iy nazar, manfaatlarini va huquqlarini xalqaro huquqning qabul qilingan umumiy me’yorlariga muvofiq ravishda himoya qilishni ta’minlaydi. Bu qonun O’zbekiston Respublikasining jahon iqtisodiy tizimiga uyg’unlashishi uchun huquqiy asosni yaratadi. O’zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi 8 va “Chet ellik invest or lar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi 9 Qonunlari investitsiyalar to’g’risidagi qonunchilikning yadrosini tashkil qiladi. Ular O’zbekiston Respublikasi h ududida xorijiy investitsiyalarni amalga oshirishning huquqiy, tashkiliy-iqtisodiy asoslarini yaratish, chet el sarmoyalari soliq tartiblarini belgilab beradi, xorijiy investorlarning samarali faoliyat ko’rsatishini kafolatlaydi va Respublika iqtisodiyotini rivojlantirishga ko’maklashish, uni jahon xo’jalik aloqalariga kiritish maqsadida chet el moliyaviy, moddiy, intellektual va boshqa resurslarni jalb etishga va ulardan foydalanishga qaratilgan. “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi 10 Qonunning asosiy vazifalari – O’zbekiston Respublikasi iqtisodi yoti ni rivojlantirishga va uning xorijiy investitsiyalar oqimini rag’batlantirish yo’li bilan jahon xo’jalik tizimi ga uyg’unlashuviga ko’maklashishdan, shuningdek, xorijiy moliyaviy, moddiy, intellektual va boshqa zaxiralarni, zamonaviy texnologiyalarni va boshqaruv 7 O’zbekistonning yangi qonunlari. 17-son. T.: “Adolat”, 1997. 8 O’zbekistonning yangi qonunlari. 19-son. T.: “Adolat”. 1998 . 532 b. 9 O’zbekistonning yangi qonunlari. 16-son. T.: “Adolat”. 1997. 427 b. 10 O’zbekistonning yangi qonunlari. 21-son. T.: “Adolat”1998. 532 b.

tajribalarini jalb qilish hamda ulardan oqilona foydalanishni yo’lga qo’yishdan iborat. Xorijiy investitsiyalar va xorijiy investorlarning ma’lum kategoriyalarini himoya qilish chora-tadbirlari va ularni kafolatlash bo’yicha kompleks chora- tadbirlar “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish chora-tadbirlari to’g’risida” 11 gi Qonunning asosi bo’lib hisoblanadi. Mazkur qonunning 3-moddasida, davlat boshqaruv idoralari va davlat hukumat organlari joylarda chet el investitsiyalarining O’zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq amalga oshirilgan xo’jalik faoliyatlariga aralashish huquqiga ega emaslar, deb aytilgan. Qulay investitsion muhitni yaratishda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari va Vazirlar Mahkamasining qarorlari ham muhim ahamiyat kasb etadi. Investitsiya faoliyatining huquqiy asoslari tarkibida eng muhim sifatida O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi Qonuni hisoblanadi. Investitsiya faoliyati to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor bo’lgan shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo’ladilar. Investitsiya faoliyati to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilgan taqdirda, investitsiya faoliyatining sub’ekti etkazilgan zararni, shu jumladan boy berilgan foydani, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanishini talab qilish huquqiga egadir. Investitsiyalar bilan bog’liq nizolar (investitsiyaga oid nizolar) sud tomonidan hal etiladi. 11 O’zbekistonning yangi qonunlari. 19-son. T.: “Adolat”. 1998 y. 532 b .

Похожие

Investitsiya faoliyati va investitsiya siyosati

Investitsiya jarayonlarining mazmuni va asosiy bosqichlari

O’zbekistonda bankomatlar rivojlanishining o’rni va ahamiyati

Investitsiya faoliyatini rivojlantirishda investitsiya

O’zbekistonda soliq–byudjet siyosati va soliq tizimining xususiyatlari