Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботни тузиш - Экономика - Рефераты

Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботни тузиш

Загружено в:

12.10.2022

Скачано:

0

Размер:

31.3720703125 KB

Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботни тузиш Режа: 1. Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботни тузиш ва тақдим этишнинг концептуал асослари (мақсади, муддатлари, форматлари, тузиш ва тақдим этиш усуллари) 2. Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот моддаларини тўлғазиш қоидалари

1. МОЛИЯВИЙ НАТИЖАЛАР ТЎҒРИСИДА ҲИСОБОТНИ ТУЗИШ ВА ТАҚДИМ ЭТИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ (МАҚСАДИ, МУДДАТЛАРИ, ФОРМАТЛАРИ, ТУЗИШ ВА ТАҚДИМ ЭТИШ УСУЛЛАРИ) Халқаро ва миллий ҳисоб тизимларида назарда тутилган молиявий ҳисоботнинг муҳим шаклларидан бири бўлиб «Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот» ҳисобланади. Ушбу ҳисобот турлича бошқа номларда ҳам аталади. Чунончи, 1996 йилда Нью-Йорк шаҳрида ўтказилган анкета сўровларида 600 та компаниядан 298 таси бу ҳисоботни “Фойда тўғрисида ҳисобот” деб аташ, 127 таси “Даромад тўғрисида ҳисобот”, 167 таси “Операцияларнинг натижалари тўғрисида ҳисобот” деб аташни тавсия қилганлар. Собиқ СССРда бухгалтерия ҳисоботининг ушбу шакли ҳам “Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот” деб аталган. Бизнинг республикамизда молиявий ҳисоботнинг ушбу шакли «Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот” деб номланади. Турлича номланишидан қатъий назар, ушбу ҳисоботнинг бош мақсади бўлиб корхоналарнинг маълум бир даврдаги молиявий хўжалик фаолиятининг якуний натижалари тўғрисида ахборот бериш ҳисобланади. Бу ҳисобот корхонанинг ҳисобот даврида олган барча даромадлари, қилган сарфхаражатлари, солиқ тўловлари ва пировардида эришган соф фойдаси тўғрисидаги ахборотларни пул бирлигида акс эттиради. Айнан ушбу кўрсаткичлар ҳисоботнинг асосий элементларини ташкил этади. Ҳисоботнинг муҳим элементларини ташкил қилувчи ушбу кўрсаткичлар корхоналар рентабеллигини, инвестиция қийматини, тўлов қобилиятини, молиявий ҳолатини аниқлашда энг муҳим манба сифатида ишлатилади. Бу ҳисобот ёрдамида инвесторлар ва кредиторлар ўзларининг пул маблағларини келгуси даврлар учун кирими ва чиқимини башорат қиладилар, шунингдек уларнинг қопланиш муддатларини белгилайдилар ҳамда мавжуд хатарларга баҳо берадилар. Буларнинг барчаси «Фойда ва

зарарлар тўғрисида ҳисобот»нинг ўта муҳим ҳисобот шаклларидан бири эканлигидан дарак беради. “Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот” нинг энг муҳим ва пировард кўрсаткичи бўлиб соф фойда ҳисобланади. Соф фойда деганда, одатда, корхонанинг барча даромадларидан барча харажатлар ва солиқлар чегириб ташлангандан кейин қолган фойдаси тушунилади. Халқаро амалиётда соф фойда иккита метод асосида аниқланади. Булар: 1. Капиталдаги ўзгариш ёки капитални қўллаб-қувватлаш методи. 2. Операцион метод. Соф фойдани аниқлашнинг «Капиталдаги ўзгариш» ёки «Капитални қўллаб-қувватлаш» методи. Ушбу методни америкалик олим Хикс тавсия этган. Шу боис, адабиётларда бу методни «Хикс методи» деб ҳам атайдилар. Ушбу методга кўра, корхонанинг соф фойдаси қуйидаги алгоритм асосида топилади. С ф =С А2 -С А1 +Итд ± УК Бу ерда: С А2 – давр охиридаги соф активнинг суммаси; С А1 – давр бошидаги соф активнинг суммаси; Итд – ҳисобот йилида тақсимламаган соф фойданинг ишлатилган қисми (ҳисобланган дивидендлар, ўтган даврлар учун қўшимча ҳисобланган солиқлар, тўловлар ва бошқалар) ; УК - ҳисобот йилида устав капиталидаги ўзгаришлар (кўпайиши, камайиши). Хикс методига кўра корхонанинг тақсимланмаган соф фойдаси қуйидагича ҳисоб-китоб қилинади. Мисол. Айтайлик корхонанинг соф активлари йил бошига 400 миллион сўм, йил охирига 500 миллион сўм, йил мабойнида ҳисобланган (тўланган) дивидендлар 80 миллион сўм, қўшимча ҳисобланган солиқлар 10

миллион сўм, инвесторларнинг устав капиталига қўшимча бадаллари 50 миллион сўм. Ҳисобот даврининг тақсимланмаган соф фойдаси ҳисоб-китоби (Хикс методи бўйича) № Кўрсаткичлар Сумма, млн. сўм 1. Йил охирига соф актив суммаси ( С А2 )) 500 2 Йил бошига соф актив суммаси ( С А 1)) 400 3. Соф актив суммасида ўзгариш, (+,-) (1қатор-2қатор) 100 4 Соф фойданинг ишлатилган қисми (ҳисобланган дивидендлар, ўтган даврлар учун қўшимча ҳисобланган солиқлар, тўловлар ва бошқалар) ( Итф) 90 5 Устав капиталидаги ўзгаришлар (+ ↓УК ) (-↑УК) 50 6 Ҳисобот даври соф фойдаси (3+4 ± 5) 140 Кўриниб турибдики, соф фойдани аниқлашнинг «Капиталдаги ўзгариш» ёки «Капитални қўллаб-қувватлаш» методи «Баланс ҳисоботи»да соф активларнинг ўзгаришига, шунингдек ҳисобот даврида олинган ва «Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот» ҳамда «Ҳисобот давр фойдасининг ишлатилиши тўғрисида ҳисобот»ни ўзаро боғлиқлигини ифодаловчи метод ҳисобланади. Бундай боғлиқликнинг мавжулиги бевосита юқорида номлари зикр этилган ҳисобот шаклларини тўғри тузилганлигидан ҳам дарак беради. Айнан шу соф фойдани аниқлашнинг «Хикс методи»нинг асосий афзаллиги ҳамда ўта муҳимлигини ҳам ифодалайди. Шунинг билан бирга бу метод, кўриниб турибдики, соф фойдани топишда асосий ролни ўйновчи даромадлар, харажатлар ва солиқлар тўғрисидаги ахборотларни ўзаро узвий боғлиқ эканлигини акс эттирмайди. Холбуки, соф фойда суммаси бевосита олинган даромадларга, қилинган сарф харажатларга ва ҳисобланган (тўланган) солиқларга бевосита боғлиқдир. Айнан шулар «Хикс методи»нинг камчиликлари бўлиб ҳисобланади.

Соф фойдани аниқлашнинг операцион методи. Ушбу метод «Хикс методи»дан фарқли ўлароқ соф фойдани топишда даромадлар, харажатлар, солиқлар, ҳисобот йилнинг фойдасини ишлатилганлиги тўғрисидаги ахборотларга бевосита асосланган метод ҳисобланади. Ушбу методга кўра корхонанинг ҳисобот давридаги тақсимланмаган соф фойдаси қуйидагича топилади: С ф =Д –СТ- ДХ- БД+МФд –Мфх+ Фд-Фз- Фс- Фи Бу ерда: Д – сотишдан олинган даромад (соф тушум); СТ – сотиш таннархи; ДХ – давр харажатлари; БД – асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадлар; МФд – молиявий фаолиятдан даромадлар; МФх - молиявий фаолият харажатлари; Фд – фавқулотдаги даромадлар; Фз – фавқулотдаги зарарлар; Фс – фойдан солиқлар (фойда солиғи ва ободонлаштириш солиғи), Фи – ҳисобот йили фойдасининг турли мақсадларда ишлатилган қисми (ҳисобланган дивидендлар, ўтган даврлар учун қўшимча ҳисобланган солиқлар, тўловлар ва бошқалар). Корхонанинг ҳисобот йилида эришган соф фойдаси суммаси операцион метод асосида қуйидаги шаклда ҳисоб-китоб қилиш мумкин. Ҳисобот даври соф фойдаси ҳисоб-китоби (операцион метод бўйича) № Кўрсаткичлар Сумма, Млн.сўм 1. Жами даромадлар (соф тушум) 2500 2 Сотиш таннархи 1700 3. Сотишдан олинган ялпи фойа (1-2) 800 4 Давр харажатлари 500 5 Асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадлар 50 6 Асосий фаолиятдан олинган фойда (3-4+5) 350 7 Молиявий фаолиятдан даромадлар 20 8 Молиявий фаолиятга доир харжатлар 60 9 Умумхўжалик фаолиятидан олинган фойда (6+7-8) 310 10 Фавқулотдаги фойда - 11 Фавқулотдаги зарарлар -

12 Солиққача фойда (9+10-11) 310 13 Фойда солиғи 60 14 Ободонлаштириш солиғи 20 15 Ҳисобот йили фойдасининг ишлатилган қисми 90 16 Соф фойда (12-13-14) 140 Операцион методнинг афзаллиги шундаки, корхонанинг соф фойдаси суммаси ҳисоб-китобида унга бевосита таъсир қилувчи барча даромадлар, харажатлар, солиқ тўловлари ҳамда ҳисобот йилида фойданинг ишлатилган қисми ёрқин кўриниб туради. Шу боис, ҳам халқаро миқиёсда, ҳам бизнинг республикамизда ҳозирги пайтда соф фойдани аниқлашнинг операцион методи кенг қўлланилмоқда. “Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот” ички таркибий тузилишига кўра тўрт бўлимдан иборат. Булар: 1-бўлим. Операцион бўлим: А. Сотишдан олинган даромадлар. Б.Сотиш таннархи. В.Сотиш харажатлари. Г.Маъмурий бошқарув ва бошқа операцион харажатлар. Д.Операцион фаолиятнинг якуний натижаси. 2- бўлим. Операцион бўлмаган бўлим: А.Асосий бўлмаган фаолиятдан олинган даромадлар. Б.Асосий бўлмаган фаолиятга доир бошқа харажатлар. 3- бўлим. Фойдадан солиқ тўловлари бўлими 4-бўлим.Битта акцияга тўғри келувчи соф фойда бўлими Бизнинг республикамизда қўлланилиб келинаётган “Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот” кўрсаткичларининг жойланиши ҳам юқорига тартибга умуман олганда ўхшашдир. Фарқ шундаки, бизда қўлланиб келинаётган ҳисоботнинг охирги бўлимида фақат соф фойда (зарар)нинг умумий суммаси акс эттирилади, унда «битта акцияга тўғри келувчи соф фойда» кўрсаткичи назарда тутилмаган.

Ҳам халқаро амалиётда қўлланилаётган “Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот”, ҳам бизнинг республикамизда қўлланилаётган “Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот” маълум ахборот чекловларига эга. Уларнинг асосийларига қуйидагиларни киритиш мумкин. 1. Ушбу ҳисобот шакллари корхоналар томонидан олинган фойдага сифат жиҳатидан баҳо бера олмайди. Фойда сифати , одатда ҳар бир акция бўйича тўланган соф фойда суммаси билан эмас, балки ҳар бир акция келтирган соф фойда суммаси билан ўлчанади. Ҳисоботда битта акцияга тўғри келадиган соф фойда миқдорини ўхшаш компаниялар билан таққослама маълумотлари бўлмаганлиги сабабли, фойдаланувчилар бу кўрсаткич сифатига баҳо бериш имкониятига эга эмаслар. 2. Корхоналарнинг соф фойдаси, одатда, унинг барча турдаги фаолиятининг натижаси ҳисобланади. Ҳисоботда кўрсатилган соф фойданинг суммаси унинг қайси фаолиятдан кўпроқ олинганлигини кўрсатмайди. Бу, мос равишда, келгусида даромадларни бюджетлаштиришда маълум қийинчиликлар туғдиради. 3. Ушбу ҳисобот шакллари корхоналар томонидан қилинган сарфхаражатларга ҳам сифат жиҳатидан баҳо бера олмайди. Харажатлар сифати деганда, одатда, уларнинг мақсадга мувофиқлиги, самарадорлиги тушунилади. Бинобарин, бундай сифат кўрсаткичини ҳар бир фаолият бўйича аниқлаш, ўхшаш компаниялар билан таққослаш кўпроқ наф беради. Бироқ, ҳисобот шаклларида ҳозирги пайтда келтирилган маълумотлар ҳар бир фаолият бўйича ҳамда жами корхона бўйича ушбу сифат жиҳатларни баҳолашга имкон бермайди. 4. Халқаро амалиётда қўлланилаётган “Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот” ҳамда бизнинг республикамизда қўлланилаётган “Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот” у ёки бу фаолиятга доир даромадлар, харажатларнинг таркиби тўғрисида тўлиқ маълумот бера олмайди. Бундай маълумотларни олиш учун махсус жадваллар- расшифровкалар тузиш лозим бўлади.

5. Ушбу ҳисобот шакллари корхоналар тўлайдиган фойда солиғи базасига қайта қўшиладиган доимий ва вақтинчалик фарқларни (яъни норационал харажатларни), солиқ имтиёзларини махсус қаторда кўрсатилишини назарда тутмаган. Бу, мос равишда, ҳисобот бўйича фойдадан солиқларни тўғри ҳисобланганлигини бевосита назорат қилиш имконини бермайди. 3.2. ФОЙДА ВА ЗАРАРЛАР ТЎҒРИСИДА ҲИСОБОТНИНГ ФОРМАТЛАРИ, УЛАРНИНГ ТАРКИБИЙ ТУЗИЛИШИ ВА ТЎЛҒАЗИШ УСУЛЛАРИ Халқаро ва миллий амалиётда “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот”ни тузишнинг турли форматлари қўлланилади. Бу форматлар уларнинг шакли, таркибий кўрсаткичлари, уларни тўлғазилиши бўйича бир- биридан фарқ қилади. Халқаро амалиётда “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот”нинг бирбиридан фарқ қилувчи иккита формати кенг қўлланилади: 1. Харажатлар характерига асосланган формат. 2. Харажатлар функцияларига асосланган формат. Харажатлар характерига асосланган формат. Ушбу форматда корхона харажатлари уларнинг характерига қараб кўрсатилади. Харажатлар характери деганда, одатда, уларнинг моддий, меҳнат ва молиявий, пуллик ва пулсиз, бевосита ва билвосита харажатларга ажратилиши тушунилади. Моддий харажатлар – бу ишлаб чиқаришга сарфланган хом-ашё ва материалларнинг таннархидир.

Меҳнат харажатлари – бу корхона ходимлари меҳнати учун ҳисобланган иш ҳақи ва уларга мос равишда ҳисобланган ягона ижтимоий тўлов (мажбурий ажратмалар) суммасидир. Молиявий харажатлар – бу банк хизматлари, олинган кредит ва қарзлар бўйича фоиз тўловлари, мол-мулк ва бошқа хўжалик рискларини суғурталар, хўжалик муносабларидан келиб чиқадиган пуллик тўловлар ва бошқалардир. Амортизация харажатлари – бу узоқ муддатли асосий воситалар ва номоддий активлар бўйича ҳисобланган пулсиз харажатлардир. Бошқа харажатлар – бу корхонанинг ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш фаолиятига доир бошқа билвосита харажатларидир. “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот” харажатлар характери форматига кўра қуйидаги шаклда тўлғазилади. Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот (харажатлар характери формати бўйича ) Кўрсаткичлар Хусусий сумма Жами сумма 1. Асосий фаолият даромадлари 2. Асосий бўлмаган фаолият даромадлари 3. Материал харажатлар 4.Иш ҳақи ва суғурта харажатлари 5. Суғурта харажатлари 6.Амортизация харажатлари 7.Бошқа харажатлар 8.Жами харажатлар 9. Фойда 10.Муомаладаги 1 та оддий акцияга тўғри келадиган соф фойда Харажатлар функцияларига асосланган формат. Ушбу форматда корхона харажатлари уларнинг функцияларига қараб кўрсатилади. Харажатлар функциялари деганда, одатда, уларнинг корхоналарнинг

ишлаб чиқариш, сотиш, бошқариш ва бошқа фаолият турларига доир (даҳлдор) функцияларга тегишлилиги тушунилади. Чунончи, сотилган маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматларнинг сотилган қисмига тегишли бўлган барча ишлаб чиқариш харажатлари ҳисоботнинг ушбу форматида «Сотиш таннархи» кўрсаткичида кўрсатилади. Маҳсулот (иш, хизмат)ларнинг сотишга оид харажатлар «Сотиш харажатлари», бошқарувга оид харажатлар «Бошқарув харажатлари», бошқа фаолият турларига оид харажатлар эса «Бошқа харажатлар» қаторида кўрсатилади. “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот” харажатлар функциялари форматига кўра қуйидаги шаклда тўлғазилади. Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот (харажатлар функцияси формати бўйича ) Кўрсаткичлар Даромад Харажат 1. Асосий фаолият даромадлари х 2. Сотиш таннархи Х 3. Ялпи фойда 4.Бошқа операцион даромадлар х 5. Сотиш харажатлари Х 6.Бошқарув харажатлари Х 7.Бошқа харажатлар Х 8.Солиқлар Х 9. Соф фойда (зарар) 10. Муомаладаги 1 та оддий акцияга тўғри келадиган соф фойда х Ўзбекистон Республикасида қўлланиладиган “Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот” ўзининг мазмуни ва таркибий тузилмасига кўра харажатлар функциялари форматига мос келади. Молиявий натижалар тўғрисида ҳисобот (Ўзбекистон Республикасида) № Кўрсаткичлар Дарома Харажат

д 1. Жами даромадлар (соф тушум) Х 2 Сотиш таннархи Х 3. Сотишдан олинган ялпи фойа (1-2) 4 Давр харажатлари Х 5 Асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадлар Х 6 Асосий фаолиятдан олинган фойда (3-4+5) 7 Молиявий фаолиятдан даромадлар Х 8 Молиявий фаолиятга доир харжатлар Х 9 Умумхўжалик фаолиятидан олинган фойда (6+7-8) 10 Фавқулотдаги фойда Х 11 Фавқулотдаги зарарлар Х 12 Солиққача фойда (9+10-11) 13 Фойда солиғи Х 14 Ободонлаштириш солиғи Х 15 Соф фойда (12-13-14) Халқаро амалиётда қўлланилаётган “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот”да корхоналарнинг соф фойдаси узлуксиз давом этаётган фаолият ва яқин ўртада тугатилаётган фаолият турлари якуний молиявий натижалари эътиборга олинган ҳолда акс эттирилади. Бунда, узлуксиз давом этаётган фаолиятдан олинган фойда (зарар) ҳамда яқин ўртада тугатилаётган фаолият турлари бўйича фойда (зарар) алоҳида-алоҳида қаторларда кўрсатилади. Халқаро амалиётда бизнеснинг муҳим кўрсаткич индекатори сифатида “битта акцияга тўғри келувчи фойда” кўрсаткичи фойдаланилади. Ушбу кўрсаткични ҳисоблаш негизида қуйидагилар ётади: 1. Соф фойда. 2. Имтиёзли акциялар бўйича дивидендлар. 3. Муомаладаги оддий акцияларнинг ўртача сони. Ушбу элементлар асосида битта оддий акцияга тўғри келувчи фойда (Ф1а) қуйидагича топилади:

Сф - Диа Ф1а = --------------------- Ао Бу ерда: Сф - соф фойда; Диа - -имтиёзли акцияларга тўғри келувчи дивиденд суммаси; Ао- муомаладаги оддий акциялар сони. Мисол: корхонанинг соф фойдаси 150 млн сўм. Имтиёзли акцияларга ҳисобланган дивидендлар 50 млн, муомаладаги акциялар сони 100 минг дона бўлса, битта акцияга тўғри келувчи фойда 1 минг сўмни ташкил қилади. 2. МОЛИЯВИЙ НАТИЖАЛАР ТЎҒРИСИДА ҲИСОБОТ МОДДАЛАРИНИ ТЎЛҒАЗИШ ҚОИДАЛАРИ Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботни тузишга асос бўлиб корхонанинг барча даромадлари ва харажатлари, фойдани ишлатилиши ҳисоби учун мўлжалланган вақтинчалик (транзит) счётларнинг маълумотлари ҳисобланади. Қоидага мувофиқ ҳисоботнинг алоҳида сатрлари қуйидаги тартибда шакллантирилади. Сатр коди Сатр номи Сатрни тўлдириш тартиби 010 Маҳсулот (товарлар, иш ва хизмат)ларни сотишдан туган соф тушум Маҳ сулот (товарлар, иш ва хизмат)ларни сотишдан туган соф тушумни ҳ исоби учун мўлжалланган 9010,9020,9030- счётларнинг кредит обороти суммалари йиғ индисидан қайтарилган маҳ сулотлар (товарлар, иш, хизматлар) суммаларини, берилган

чегирмалар суммаларини (9040 ва 9050-счётларнинг дебет оборот суммалари) айириш орқали топилади ва даромадлар устунчасида кўрсатилади 020 Сотилган маҳсулот (товарлар, иш ва хизмат)ларнинг таннархи Сотилган маҳ сулот (товарлар, иш ва хизмат)ларнинг таннархи ҳисоби учун мўлжалланган 9110,9120,9130,9140,9150- счётларнинг дебет обороти суммалари йиғ индиси харажатлар устунчасида кўрсатилади 030 Маҳ сулот (товарлар, иш ва хизмат)ларни сотишнинг ялпи фойдаси (зарари) 010 ва 020-сатрлар суммаларининг фарқи ёзилади. Ижобий фарқ олинган фойдани кўрсатади ва у даромадлар устунчасига ёзилади. Салбий фарқ сотишдан кўрилган зарарни ифодалайди ва у харажатлар устунчасига ёзилади 040 Давр харажатлари, жами 050,060,070,080- сатрларнинг суммалари йиғ индиси кўрсатилади Шу жумладан: 050 Сотиш харажатлари Сотиш харажатлари ҳ исоби учун мўлжалланган 9410счётнинг дебет оборот

суммаси харажатлар устунчасида кўрсатилади 060 Маъмурий харажатлар Маъмурий харажатлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9420счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасида кўрсатилади 070 Бошқа операцион харажатлар Бошқа операцион харажатлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9430-счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасида кўрсатилади 080 Келгусида солиққа тортиладиган базадан чиқариладиган ҳ исобот даври ҳ аражатлари Келгусида солиққа тортиладиган базадан чиқариладиган ҳ исобот даври ҳ аражатлари ҳ исоби учун мўлжалланган 9440-счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасида кўрсатилади 090 Асосий фаолиятнинг бошқа даромадлари Асосий фаолиятнинг бошқа даромадлари ҳ исоби учун мўлжалланган 9310 - 9390счётларнинг кредит оборот суммалари йиғ индиси даромадлар устунчасида кўрсатилади 100 Асосий фаолиятнинг фойдаси (зарари) 030 сатр – 040 сатр + 090 сатр. Фойда суммаси даромадлар устунчасида, зарар суммаси эса

харажатлар устунчасида кўрсатилади 110 Молиявий фаолиятнинг даромадлари, жами 120,130,140,150,160-сатрлар суммаларининг йиғ индиси Шу жумладан: 120 Дивидендлар кўринишидаги даромадлар Дивидендлар кўринишидаги даромадлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9520- счётнинг кредит оборот суммаси даромадлар устунчасига ёзилади 130 Фоизлар кўринишидаги даромадлар Фоизлар кўринишидаги даромадлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9530- счётнинг кредит оборот суммаси даромадлар устунчасига ёзилади 140 Узоқ муддатли ижара (лизинг)дан даромадлар Узоқ муддатли ижара (лизинг)дан даромадлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9550- счётнинг кредит оборот суммаси даромадлар устунчасига ёзилади 150 Валюта курси фарқидан даромадлар Валюта курси фарқидан даромадлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9540- счётнинг кредит оборот суммаси даромадлар устунчасига ёзилади 160 Молиявий фаолиятнинг бошқа даромадлари Молиявий фаолиятнинг бошқа даромадлари ҳ исоби

учун мўлжалланган 9510,9560,9590- счётларнинг кредит оборот суммалари йиғ индиси даромадлар устунчасига ёзилади 170 Молиявий фаолият бўйича харажатлар 180,190,200,210- сатрлар суммаларининг йиғ индиси харажатлар устунчасига ёзилади Шу жумладан: 180 Фоизлар кўринишидаги харажатлар Фоизлар кўринишидаги харажатлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9610- счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасига ёзилади 190 Узоқ муддатли ижара (молиявий лизинг) бўйича фоизлар кўринишидаги харажатлар Узоқ муддатли ижара (молиявий лизинг) бўйича фоизлар кўринишидаги харажатлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9610- счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасига ёзилади 200 Валюта курси фарқидан зарарлар Валюта курси фарқидан зарарлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9620- счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасига

ёзилади 210 Молиявий фаолият бўйича бошқа харажатлар Молиявий фаолият бўйича бошқа харажатлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9630,9690- счётларнинг дебет оборот суммалари йиғ индиси харажатлар устунчасига ёзилади 220 Умумхўжалик фаолиятининг фойдаси (зарари) 100 –сатр +110-сатр –170 сатр. Фойда суммаси даромадлар устунчасида, зарар суммаси эса харажатлар устунчасида кўрсатилади 230 Фавқулотдаги фойда ва зарарлар Фавқулотдаги фойда ҳ исоби учун мўлжалланган 9710счётнинг кредит оборот суммаси даромадлар устунчасига ва фавқулотдаги зарарлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9720- счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасига ёзилади 240 Даромад(фойда) солиғ ини тўлагунга қадар фойда (зарар) 220-сатр (+ -) 230- сатр. Фойда суммаси даромадлар устунчасида, зарар суммаси эса харажатлар устунчасида кўрсатилади 250 Даромад(фойда) солиғ и Даромад(фойда) солиғ и фойда ҳ исоби учун

мўлжалланган 9810-счётнинг дебет оборот суммаси харажатлар устунчасига ёзилади 260 Фойдадан бошқа солиқлар ва йиғ имлар Фойдадан бошқа солиқлар ва йиғ имлар ҳ исоби учун мўлжалланган 9820,9830счётларнинг дебет оборот суммалари харажатлар устунчасига ёзилади 270 Ҳ исобот даврининг соф фойдаси (зарари) 240 –сатр – 250-сатр – 260- сатр. Фойда суммаси даромадлар устунчасида, зарар суммаси эса харажатлар устунчасида кўрсатилади Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботнинг алоҳида бўлими “Бюджетга тўловлар тўғрисида маълумот” деб аталади. Ушбу маълумотнома тўртта устунчадан иборот бўлиб, унинг 1 ва 2- устунчаларида солиқ тўловларининг номи ва сатр рақами, 3-устунчада ҳисоб бўйича тўланадиган тўловлар суммаси, 4-устунчада эса – ҳақиқатда тўланган солиқ тўловлари суммаси кўрсатилади. Маълумотноманинг ҳар бир сатрида солиқ тўловларининг алоҳида турлари бўйича ҳисобланган ва ҳақиқатда бюджетга тўланган суммалар кўрсатилади.

Фойдаланилган а дабиётлар . 1. Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонуни. Т., «Халқ сўзи» газетаси, 1996. 2. Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлигининг 1997 йил 15-январ 5-сон буйруғи (йиллик ва ярим йиллик ҳисоботни тўлдириш тўғрисида). Т., «Ўзбекистон Республикаси Молиявий қонунлари» ойлик нашр, 1997. 3. Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти 0-21. 4. Бобожонов О.,Хасанов Б. Финансов ы й учет. - изд. ТГЭУ, 2001 5. Бобожонов О.У. Молиявий ҳисоб. Т., «Меҳнат», 1999. 6. Молиявий ҳисоб. КАРАНА корпорацияси, Т., 2000. 7. Палий В.Ф. Управленческий учет - М.:Союзаудит. 1997. 8. Палий В.Ф., Палий В.В. Финансов ый учет., -М.: ФБК. 2001 9. Ризақулов А.А., Иброҳимов А.К., Ҳасанов Б.А., Усанов А.У., Маматов З.Т. Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари. 1- III том. ТМИ ва ИУТ, 1994. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Пул оқимлари тўғрисида ҳисоботни тузиш

Хусусий капитал тўғрисида ҳисоботни тузиш. молиявий ҳисоботга тушунтиришлар, иловалар ва изоҳларни тайёрлаш

Молиявий натижалар тахлили

Молиявий натижалар хисоби

Молиявий натижалар аудити