Moliyaviy menejmentning konseptual asoslari - Экономика - Рефераты

Moliyaviy menejmentning konseptual asoslari

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

67.5 KB

Moliyaviy menejmentning konseptual asoslari Reja: 1. Moliyaviy menejmentni mustaqil fan sifatida shakllanishida nazariy bilimlar va konsepsiyalarning o‘rni va ahamiyati 2. Moliyaviy menejmentda qo‘llanadigan asosiy modellar

Moliyaviy menejmentni mustaqil fan sifatida shakllanishida nazariy bilimlar va konsepsiyalarning o‘rni va ahamiyati Moliyaviy menejment konsepsiyasi quyidagi o‘zaro bog‘liq bo‘lgan asosiy konsepsiyalarga asoslanadi : 1. Pul oqimlari konsepsiyasi. 2. Pul resurslarining vaqtincha qiymatlilik konsepsiyasi. 3. Tavakkalchilik va daromad (foyda) o‘rtasida murosasozlik konsepsiyasi. 4. Kapital bahosi konsepsiyasi. 5. Kapital bozorining samaralilik konsepsiyasi. 6. Axborotning har xilliligi konsepsiyasi. 7. Agentlik aloqalari konsepsiyasi. 8. Xarajatlarning muqobillilik konsepsiyasi. 1. Pul oqimlari konsepsiyasi quyidagilarni nazarda tutadi : - pul oqimlarining identifikatsiyasi, uning davomiyligi va turlari (qisqa muddatli, uzoq muddatli, foizli va foizsiz); - pul oqimlari elementlari hajmini belgilovchi faktorlarni baholash; - vaqtning turli lahzalarida kuchayuvchi pul oqimi element-larini taqqoslashga imkon beruvchi diskontlash koeffitsiyentlarni tanlash; - mazkur oqimga taalluqli bo‘lgan tavakkalchilik hamda ularni hisobga olish usullarini baholash. 2 Pul resurslarining vaqtincha qiymatlilik konsepsiyasi. Vaqtincha qiymatlilik - pul resurslarining muomaladagi obyektiv tavsifi. U quyidagi 3 ta sababga asoslanadi : a) inflyatsiyaga; b) kutilayotgan daromad (foyda)ning to‘liq yoki qisman ololmaslik risk (xatar)iga; v) aylanuvchanlikka. 3. Tavakkalchilik va daromad (foyda) o‘rtasida murosasozlik konsepsiyasi . Bu tamoyilning ma’nosi: biznesda har doim, uzluksiz ravishda har qanday foydani olish - katta risk (xatar) bilan bog‘liq va ular o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik to‘g‘ri

proporsionaldir. Shu bilan birga, foydani maksimallashuvi -risk (xatar)ni minimallashuvi bilan bog‘liq lahzalar ham bo‘lishi mumkin. Kapital bahosi konsepsiyasi - u yoki bu moliyalashtirish manbasiga xizmat ko‘rsatish firma uchun bir xilda kechmaydi. Natijada kapital bahosi har bir manbani faoliyatini ta’minlash uchun kerakli xarajatlarni qoplash va zarar ko‘rmaslik maqsadida minimal darajadagi daromadga ega bo‘ladi. Kapital bahosini miqdoriy baholash investitsiya loyihalarini tahlil qilishda hamda muqobil variantlarni tanlashda asosiy o‘rinni egallaydi. 5. Kapital bozorining samaralilik konsepsiyasi - moliyaviy bozorlardagi operatsiyalar (qimmatli qog‘ozlar bilan) ning hajmi qimmatli qog‘ozlar qiymati joriy narxlarga qanchalik muvofiq kelishiga bog‘liq. Bozor bahosi ko‘p faktorlarga, shu jumladan ma’lumot va axborotlarga ham bog‘liq bo‘ladi. Axborotlar oqimi eng asosiy faktorlardan hisoblanadi, bundan tashqari axborotlarning qanchalik tezkorlik bilan narxlarga ta’sir ko‘rsatishini bozor samaradorligini o‘zgarishiga olib keladi. Bu yerda “samaradorlik” termini iqtisodiy ma’noda emas, balki axborotlarga nisbatan qo‘llanilgan, ya’ni bozor samarador-ligi uning axborotlarga boyligi hamda bozor ishtiroqchilariga uni yetib borishi bilan bog‘liq. Bozorni axborot samaradorligiga yetishishi uchun quyidagi shartlar amalga oshishi lozim: - bozor ko‘p miqdordagi xaridor va sotuvchilarga mavjudligi xususiyatiga ega; - bozorda axborotlar barcha subyektlarga bir vaqtda tarqaladi va ularni olish uchun xarajat qilish shart emas; - bitishuvlarni amalga oshirish uchun tranzaksion sarflar mavjud emas, ya’ni shartnomalar tuzish uchun to‘siqlar, soliqlar va boshqa faktorlar yo‘q; - alohida yuridik hamda jismoniy shaxslar o‘rtasida tuziladigan shartnomalar, bozordagi umumiy baholarga ta’sir ko‘rsatmaydi; - bozorning barcha subyektlari ratsional ravishda kutilayotgan foydani maksimal darajaga ko‘tarish uchun harakatlanadi; - qimmatli qog‘ozlar bilan savdo qilishda ortiqcha daromad olishni imkoni yo‘qligi, ya’ni bozorning barcha qatnashchilari istiqboldagi natijani teng ehtimolli tarzda tuzadi.

Samarali bozorning o‘ziga xos ikki xususiyati mavjud: 1. Bu bozordagi investor investitsion kapital doirasida belgilangan tavakkalchilik darajasidagi o‘rtacha daromaddan ko‘proq foyda olish uchun asoslangan imkoniyatga ega emas. 2. Investitsiya qilingan kapitalning daromadlilik darajasi–bu tavakkalchilik darajasining funksiyasi hisoblanadi. Bu bozor ni samaradorlik konsepsiyasi amaliyotda 3 turdagi samaradorlik darajasi bilan namoyon bo‘ladi : 1) past darajadagi; 2) o‘rtacha darajadagi; 3) kuchli darajadagi. Past darajadagi samaradorlik sharoitida aksiyalarni joriy bahosi o‘tgan davrdagi baholar dinamikasini o‘zida to‘liq aks ettiradi. Bunda narxlar dinamikasining statistikasiga qarab kurslarni oshishi yoki pasayishini asosli ravishda avvaldan taxminlashtirib bo‘lmaydi. O‘rtacha darajadagi samaradorlik sharoitida aksiyalarning joriy bahosi nafaqat o‘tmishdagi narxlar o‘zgarishini, balki barcha teng imkoniyatli axborotlarni bozorga kelib tushib narxlarda aks etishi bilan xarakterlanadi. Kuchli darajadagi samaradorlik sharoitida joriy narxlar barcha bozor ishtiroqchilariga tegishli axborot sifatida maydonga chiqadi, ya’ni hech kim qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha yuqori darajadagi foyda olish imkoniyatiga ega bo‘lmaydi. 6. Axborotning har xilliligi konsepsiyasi beshinchi konsepsiya bilan uzviy bog‘liqdir. Uning ma’nosi quyidagicha: boshqalarga yetib bormagan axborotlarni, alohida kategoriyadagi shaxslar ega bo‘lishi mumkin. Bu axborotlardan foydalanish ijobiy va salbiy natija berishi mumkin. 7. Agentlik aloqalari konsepsiyasini moliyaviy menejmentga kiritilishi biznesning tashkiliy-huquqiy shaklidagi murakkabliklar bilan bog‘liq. Uning ma’nosi shundaki: murakkab huquqiy-boshqaruv shakllarida boshqaruv funksiyasi bilan egalik qilish funksiyasi o‘rtasida uzilishlar mavjud, ya’ni kompaniyalar egalari boshqarishdan uzoqlashadi, boshqaruvni esa kompaniya menejerlari bajaradilar.

Menejerlar hamda kompaniya egalari o‘rtasida o‘zaro yaxshi aloqa o‘rnatish hamda menejerlarning nomaqbul harakatlarini chegaralash uchun mulk egalari agentlik xarajatlarini qoplashga majbur bo‘ladilar (masalan, kompaniya olgan daromadlarni menejerlarga aloqasini chegaralanishi). 8. Xarajatlarning muqobillilik konsepsiyasi. Uning ma’nosi: har qanday qo‘yilmalar doimo muqobil manbaga ega bo‘ladi. Moliyaviy menejmentda qo‘llanadigan asosiy modellar Korxona aktivlari va, shu jumladan moliyaviy aktivlar turli ko‘rinishlarda mavjud bo‘ladi. Shu nuqtai nazardan moliyaviy aktivlar portfeli yoki investitsion portfel haqida so‘z yuritish mumkin. O‘z moliyaviy imkoniyatlari doirasida korxona o‘z resurslarini moliyaviy aktivlarning turli kombinatsiyalariga yo‘naltirishi mumkin. Investitsion portfel haqida Uilyam Sharp va Garri Markovitsning nazariyalari hozirda eng keng tan olingan. Undagi asosiy qoidalar quyidagicha : 1. Investitsiyaning muvaffaqiyati uning aktivlar turlari bo‘yicha taqsimlanishiga bog‘liq. 2. Muayyan qimmatli qog‘ozga investitsiyaning xatari foydaning prognoz qilingan miqdori kutilayotgan miqdoridan farqlanishi ehtimoli bilan aniqlanadi. Prognozlanayotgan miqdor foyda dinamikasi bo‘yicha statistik ma’lumotlarni qayta ishlab, xatar esa kutilayotgan foyda miqdoridan o‘rtacha kvadratik chetlanish sifatida aniqlanishi mumkin. 3. Investitsion portfel bo‘yicha umumiy daromadlilik uni tarkibi o‘zgarishi bilan o‘zgarishi mumkin. Demak, jami xatarni pasaytirishga va jami daromadni oshirishga intilish lozim. 4. Portfelni shakllantirishda qo‘llanayotgan barcha baholashlar ehtimoliy xarakterda. Xatarning o‘rnatilgan darajasida maksimal kutilayotgan daromadni yoki daromadning belgilangan darajasida minimal xatarni ta’minlovchi portfel samarali

portfel deb ataladi. Samarali portfellarni aniqlash algoritmi 1950 yillarda G. Markovits tomonidan ishlab chiqilgan edi. Har qanday aktivga egalik qilish korxona umumiy daromadiga ta’siri bo‘yicha muayyan xatar bilan bog‘liq. Portfelning umumiy xatari ikki qismdan iborat : - diversifikatsiyalanuvchi (tizimli bo‘lmagan) xatar, bu xatar investitsiyalarni diversifikatsiyalash orqali silliqlanishi mumkin; - diversifikatsiyalanmaydigan (tizimli yoki bozor) xatar, uni portfel tarkibini o‘zgartirish bilan kamaytirib bo‘lmaydi . Portfelni shakllantirishda asosiy e’tibor bozor xatarlariga qaratiladi. “Portfel nazariyasi” doirasida statistik metodlar yordamida portfel xatarini eng maqbul ravishda taqsimlash va foydani baholash amalga oshiriladi. Bu nazariya o‘z ichiga to‘rt elementni oladi : 1) aktivlarni baholash; 2) investitsion qarorlar; 3) portfelni optimallashtirish; 4) natijalarni baholash. Moliyaviy menejment suyanadigan konsepsiyalardan biri kapitalning tarkibi nazariyasidir. Bu nazariya Franko Modilyani va Merton Millerning 1958 yilda va 1963 yilda e’lon qilingan ikki asarida bayon etilgan (Modigliani F. Miller M.H. The Cost of Capital, Corporation Finance and the Theory of Investment. Amer. Econ. Rev 1963, June. P. 261-297; Modigliani F., Miller M. H. Taxes and the Cost of Capital: A Correction. -Amer. Econ. Rev. 1963 June. P. 433-443). Unga ko‘ra har qanday firmaning qiymati mutlaqo uning kelajakdagi daromadlari bilan belgilanadi va kapitalning tarkibiga bog‘liq emas. Agar firma faoliyatini qarz kapital hisobidan moliyalash foydaliroq bo‘lsa, kapitalning aralash tarkibi xos bo‘lgan kompaniyaning aksiyalari egalari o‘z firmalari aksiyalari bir qismini sotadilar va tushumni jalb etilgan manbalardan foydalanmayotgan firmaning aksiyalarini sotib olishga sarflaydilar. Firmalarning qimmatli qog‘ozlari bilan operatsiyalar pirovardida bu firmalarning baholari baravarlashuviga olib keladi.

Shunday qilib firma aksiyalari bozor qiymati o‘z va qarz kapital o‘rtasidagi nisbatga bog‘liq bo‘lmaydi. Investitsion portfelni boshqarishda portfelga yangi vositalarni qo‘shish masalasini hal etish uchun ularni tahlil etish lozim bo‘ladi. Buni amalga oshirishning qator usullari mavjud va ular orasida SARM - Capital Asset Pricing Model alohida o‘rin tutadi. Mazkur model tizimli xatar va daromadlilikni bir-biri bilan bog‘laydi. Bunda SARM modeli qator farazlarga asoslanadi : 1. Har bir investor o‘z boyligini rejalashtirilayotgan davr oxiriga maksimallashtirishga intiladi. 2. Barcha investorlar muayyan xatarsiz foiz stavkasida cheklanmagan miqdorlarda ssuda olishlari va berishlari mumkin, bunda aktivlarni “qisqa” sotishlarga (sotish paytida o‘zida mavjud bo‘lmagan aktivlarni sotish bo‘yicha shartnoma) cheklovlar yo‘q . Barcha investorlar barcha aktivlar bo‘yicha kutilayotgan daromadlilikni, dispersiya va kovariatsiyalarni bir xil baholaydilar. Barcha aktivlar bo‘lina oladi va butunlay likvid xarakterda (bozorda mavjud baholarda to‘la sotilishi mumkin). Transaksiya xarajatlari mavjud emas. Soliqlar e’tiborga olinmaydi. Barcha investorlar bahoni chetdan berilgan ekzogen miqdor sifatida qabul qiladilar (sotuvchilarning faoliyati bozor baholariga ta’sir etmaydi). Barcha moliyaviy aktivlar miqdori avvaldan belgilangan va o‘zgarmaydi. Modelning mantiqi quyidagicha ifodalanadi : Y = f ( x ), Bu yerda Y - daromadlilik, x - aktivning xatar darajasi. Mazkur formula, birinchidan, daromadlilik xatar bilan bevosita bog‘langanligini, ikkinchidan, xatar biron-bir ko‘rsatkich orqali ifodalanganligini (V - koeffitsiyent), uchinchidan, xatarning va daromadlilikning o‘rtacha darajasi xos aktivlar mavjudligini va, to‘rtinchidan, xatar darajasi nolga teng, lekin muayyan daromad keltiradigan aktivlar mavjudligini nazarda tutadi. Bozordagi o‘rtacha xatar koeffitsiyenti 1 ga teng deb olinadi. Tegishli ravishda xatar darajasi yuqori aktivlarda xatar koeffitsiyenti 1 dan

yuqori bo‘ladi. SARM modelida tizimli xatarlar mana shu koeffitsiyent orqali ifodalanadi. Portfel bo‘yicha yig‘ma koeffitsiyentning o‘sishi xatar darajasi ortishini bildiradi. Masalaning muhim jihati shundaki, daromadlilik xatar darajasiga teskari proporsional, ya’ni xatari yuqoriroq aktivlarga yuqoriroq daromad va’da qilingan bo‘ladi. Ko‘rinib turibdiki, XX asrning 60-yillarida U. Sharp, J. Lintner va J. Mossinning sa’y-harakatlar bilan ishlab chiqilgan bu model moliyaviy aktivlar daromadliligini tizimli xatarlar bilan portfel daromadliligini bog‘lagan holda baholaydi. O‘zlarining 1963 yildagi asarida F.Modilyani va M.Miller dastlabki modelga korporatsiyalarga soliq omilini kiritdilar, ya’ni nol soliq solish shartini yumshatdilar. Korporatsiyaga soliqni e’tiborga olinadigan bo‘lsa, boshqa barcha teng sharoitlarda, qarz kapital ulushi qancha yuqori bo‘lsa, aksiyalar bahosi shunchalik yuqori bo‘ladi. Chunki aksiyadorlarga daromad soliq to‘langandan keyin qolgan foydadan, kreditorlarga to‘lovlar esa soliq to‘langunga qadar foydadan bajariladi. Soliqqa tortishdagi bunday asimmetriya qarz kapital ortishi bilan firma daromadining investorlar ixtiyorida qoladigan qismi ortishiga olib keladi. Demak, firma 100 foizga qarz kapital hisobidan moliyalansa, aksiyalar kursi eng yuqori bo‘lar edi. Lekin, real hayotda firma kapitalidagi qarzlar ulushi 100 foizdan ancha uzoqda bo‘ladi. Yuqoridagi modelda kapitalning noqulay tarkibi tufayli vujudga keladigan qiyinchiliklarni yengish xarajatlari omili e’tiborga olinmagan. Qarzlarning kapitaldagi ulushi ortishi bilan soliq to‘lovlari pasayishi hisobiga erishilayotgan tejam ortib boradi. Lekin, qarzlarning muayyan darajasida mablag‘lar manbalarining xatarliroq tarkibi bilan bog‘liq xarajatlar mazkur tejamdan ham ortib ketishi mumkin. Moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelishni hisobga olib takomillashtirilgan Modilyani-Miller nazariyasi quyidagi xulosalarni beradi : 1) qarz kapitalning muayyan ulushi firma uchun foydali; 2) qarz kapitaldan haddan ziyod foydalanish firmaga zarar keltiradi; 3) har bir firma uchun qarz kapitalning optimal ulushi mavjud bo‘ladi. Mazkur nazariya soliq to‘lovlari pasayishidan tejam bilan moliyaviy xarajatlar o‘rtasidagi kompromiss nazariyasi deb ataladi (tax savings-financial costs trade off

theory) va u kapitalning optimal tarkibiga ta’sir etuvchi omillarni yaxshiroq tushunishga imkon beradi. Moliyaviy menejment sohasida F. Modilyani va M. Miller tomonidan ilgari surilgan g‘oyalardan biri dividendlar nazariyasidir (Miller M.H., Modigliani F.Dividend Policy, Growth and the Valuation of Shares. -Journ. Business. 1961 Oct. P. 411-433). Unga ko‘ra kompaniyaning dividendlar siyosati uning aksiyalari kursiga ta’sir etmaydi. Chunki aksiyadorlar tomonidan dividend ko‘rinishida olinayotgan har bir dollar ularni kelajakdagi dividendlardan mahrum etadi. Kelajakdagi daromadlarning diskontlangan qiymati esa hozirgi daromad miqdoriga teng. Moliyaviy menejmentda investitsion portfel konsepsiyasi alohida o‘rin tutadi. Unga 1990 yilda iqtisodiyot bo‘yicha Nobel mukofotiga sazovor bo‘lgan Garri Markovits asos solgan (Markovitz. Portfelio Selection. - Journ. Finance. 1952. March. P. 77-91). G. Markovitsning portfel nazariyasining asosiy xulosa-lari quyidagilardir: 1) xatarni minimallashtirish uchun investorlar aktivlarni investitsion portfellarga guruhlashlari lozim; alohida aktiv bo‘yicha xatarni uni diversifikatsiyalangan portfelning umumiy xatarliliga ta’siri bilan o‘lchash lozim. Portfel nazariyasi investorlarni xatarni o‘lchashga undasa ham, xatar darajasi bilan daromadlilik o‘rtasidagi bog‘liqlikka aniqlik kiritmaydi. Uilyam Sharp tomonidan ishlab chiqilgan moliyaviy aktivlarning daromadliligini baholash modeli (Capital Asset Pricing Model, CAPM) bu bog‘liqlikni ifodalab beradi (Sharpe W.F. Capital Asset Prices: A Theory of Marut Eguilibrium Under Conditions of Risk. - Journ. Finance. 1964. Sept. P.425-442). CARM kapitalning ideal bozori mavjud deb faraz qiladi. Bu modelga ko‘ra xatar xos aktivlarning har qanday turi uchun talab qilinadigan daromadliligi uch o‘zgaruvchining funksiyasidan iborat bo‘ladi: xatarsiz daromadlilik, qimmatli qog‘ozlar bozoridagi o‘rtacha daromadlilik va mazkur moliyaviy aktiv daromadliligining bozordagi o‘rtacha daromadlilikka nisbatan tebranishi indeksi. SARM firma kapitalining umumiy bahosini hamda firma

amalga oshirayotgan alohida loyihalarning talab etiladigan daromadliligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Moliyaviy menejmentda qo‘llanadigan muhim nazariy xulosalardan biri bozorlar samaradorligi gipotezasidir (Efficient Markets Hypothesis, EMH). Samaradorlik so‘zi bu yerda bozor haqidagi axborotga taalluqli bo‘lib, samarali bozor tushunchasi uning baholarida barcha ma’lum axborot aks etishini bildiradi. Bozorning axborot samaradorligi ta’minlanishi uchun to‘rt shart bajarilishi lozim: 1. Axborot bozorning barcha subyektlariga bir paytda ochiq bo‘ladi va axborotning olinishi biron-bir xarajatlar bilan bog‘lanmagan. 2. Transaksion xarajatlar, soliqlar, bitimlar tuzishga to‘sqinlik qiluvchi boshqa omillar mavjud emas. 3. Alohida jismoniy yoki yuridik shaxs tomonidan amalga oshirilayotgan bitishuvlar baholarning umumiy darajasiga ta’sir eta olmaydi. 4. Bozorning barcha subyektlari oqilona harakat qiladilar, kutilayotgan nafni maksimallashtirishga intiladilar . Bozorlar samaradorligi gipotezasi (YEMN) firmaning qiyma-tini moliya bozoridagi operatsiyalar hisobidan oshirib bo‘lmas-ligi haqidagi xulosa uchun imkon beradi. Chunki bu operatsiyalar sof keltirilgan qiymati (NPV) nolga teng. Demak, firmaning qiymati amalda moddiy tovarlar va xizmatlar harakati bilan bog‘liq operatsiyalar natijasidagina ortadi. Moliyaviy aktiv-larning qiymati umuman olganda obyektiv miqdor. Shuning uchun ularni ifodalovchi u yoki bu qiymatli qog‘ozlarning oshirilishi yoki pasaytirilgan qiymati to‘g‘risidagi tahlillar yoki mulohazalar puxta tekshirib chiqilishi lozim. Moliyaviy resurslarga egalik bilan ularni tasarruf qilinishi bir-biridan ajralgan hollarda agentlik munosabatlari kelib chiqadi. Resurslarning egalari prinsipiallar deb atalib, ular qarorlar qabul qilish bo‘yicha vakolatlarni agentlarga beradilar. Moliyani boshqarish nuqtai nazaridan eng muhim agentlik munosabatlari aksiyadorlar bilan menejerlar o‘rtasida hamda kreditorlar bilan aksiyadorlar o‘rtasida kelib chiqadi. Menejerlar tomonidan aksiyadorlar manfaatlariga javob bermaydigan qarorlar qabul qilinishi va harakatlar qilinishi agentlik nizolarini keltirib chiqaradi. Menejerlar ustidan aksiyadorlar nazoratini o‘rnatish esa agentlik xarajatlari deb ataladigan xarajatlarni talab etadi. Bunday xarajatlarga

misol qilib auditor tekshiruvini o‘tkazishga xarajatlarni keltirish mumkin. Agentlik nizolarini hal etish yo‘llaridan biri menejerlarni rag‘batlantirish tizimidir . Stiven Rossning «Arbitraj baho shakllanish» (Arbitrage Pricing Theory) modeli. Moliyaviy menejmentda arbitraj (arbitrage) tushunchasi. Bu yondashuv Yyel universiteti professori Stiven Ross tomonidan 1976 yilda taklif etilgan. Model asosida har qanday aksiyaning haqiqatdagi daromadliligi ikki qismdan: normal, ya’ni kutilayotgan va xatar bilan bog‘liq, ya’ni noaniq daromadlilikdan iborat degan faraz yotadi. O‘z navbatida xatar ko‘plab omillarga bog‘liq bo‘ladi. Mazkur modelni so‘zlarda quyidagicha ifodalash mumkin: Haqiqatdagi daromadlilik kutilayotgan daromadlilik + birinchi omilning ta’siri + ikkinchi omilning ta’siri + ... + modelga kiritilmagan omillarning ta’siri. Har bir omilning ta’siri esa omildagi o‘zgarishni daromadlilikning shu omil ta’siriga qanchalik darajada bog‘liqligini ifodalovchi koeffitsiyentga ko‘paytmasi sifatida aniqlanadi. Omillarning tanlab olinishi puxta o‘tkaziladigan sifat tahliliga tayanishi lozim. Modelning qo‘llanishi ancha murakkab matematik statistika apparatiga asoslanadi. Franko Modilyani va Merton Millerning «Kapital tarkibi (strukturasi)» nazariyasi . F. Modilyani va M. Merton muayyan sharoitlarda firmaning bozor qiymati va kapitalning qiymati uning tarkibiga bog‘liq emas, demak, ularni optimallashtirish mumkin emas, shuningdek, firmaning bozor qiymatini kapital tarkibini o‘zgartirish hisobiga oshirish ham mumkin emas. Mazkur yondashuv quyidagi farazlarga asoslanadi: - samarali kapital bozori mavjudligi (axborotning bepulligi, barcha manfaatdor subyektlar bozorga kira oladilar, transaksion xarajatlar yo‘q, qimmatli qog‘ozlar paketi xohlagancha maydalashtirilishi, investorlar oqilona harakat qilishi); - kompaniyalar faqat ikki turdagi majburiyatlarni emissiya qiladilar - xatarsiz stavkali qarz majburiyatlari (obligatsiya) va aksiyalar (xatar xos kapital); - jismoniy shaxslar qarz operatsiyalarini xatarsiz stavkada amalga oshira oladilar; - bankrotlik bilan bog‘liq xarajatlar yo‘q; - barcha kompaniyalar xatarning bitta guruhiga mansub;

- kutilayotgan pul oqimlari muddatsiz annuitetdan iborat (daromadlar o‘sib boruvchi emas); - soliqlar yo‘q. Kapital tarkibi nazariyasining ikkita xulosasi mavjud: - kompaniyaning bozor qiymati kapitalning tarkibiga bog‘liq emas va uning operatsion foydasini mazkur kompaniyaning xos bo‘lgan xatar toifasiga muvofiq keladigan stavka bo‘yicha kapitallashtirilishi orqali aniqlanadi; - moliyaviy qaram kompaniya o‘z kapitalining qiymati shunga o‘xshash moliyaviy mustaqil kompaniyaning daromad va xatar darajasi bo‘yicha o‘z kapitali qiymati bilan xatar uchun mukofot yig‘indisiga teng bo‘ladi. Xatar uchun mukofot esa o‘z kapitali qiymati bilan qarz kapital qiymati miqdorlari o‘rtasidagi tafovutni moliyaviy leverij miqdoriga ko‘paytirib aniqlanadi . Mazkur xulosalardan ko‘rinib turadiki, arzonroq manbalarni jalb etish kompaniyaning bozor qiymatini oshirmaydi. Chunki arzon manbani jalb qilishdan keladigan yutuq xatar darajasi ortishi va shunga muvofiq o‘z kapitali qadrsizlanish tufayli yo‘qqa chiqadi.

Adabiyotlar: 1. Ванхорн, Джеймс, С, Вахович, мл., Джон, М. Основы финансового менеджмента, 12-е издание: Пер. с англ. — М: ООО "И.Д. Вильяме", 2008. — 1232 с: ил. — Парал. тит. англ. ISBN 978- 5-8459-1074-5 (рус.) 2. Ковалева В. «Финансовый анализ», Москва, «Финансы и статистика», 1996г. 3. Леонтьев В.Е. Финансовый менеджмент: Учебник. - М: Элит, 2005. - 560 стр. 4. Павлова Л.Н. Финансовый менежмент. Учебник. - М: ЮНИТИ-ДАНА, 2003.- 269с. 5. Тошмуродова Б.Э., Элмирзаев С.Э.,Турсунова Н.Р. Молиявий менежмент. Дарслик Ўз РО ва УМТВ ТМИ.- Т.: «Иқтисод- молия», 2017.- 338 бет

Похожие

Moliyaviy menejmentning uslubiy asoslari

Moliyaviy menejmentning matematik asoslari

Moliyaviy menejmentning instrumentlari

Menejmentning nazariy asoslari

Moliyaviy menejmentning iqtisodiy mohiyati, predmeti va funksiyalari