Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o’lchamlari. Yalpi milliy mahsulot va uning harakat shakllari - Экономика - Рефераты

Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o’lchamlari. Yalpi milliy mahsulot va uning harakat shakllari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

25.01171875 KB

Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o’lchamlari. Yalpi milliy mahsulot va uning harakat shakllari Reja: 1. Milliy iqtisodiyotning qaror topishi va uning makroiqtisodiy ko’rsatkichlari. 2. Milliy mahsulotning mazmuni, tarkibiy qismlari va harakat shakllari. 3. Yalpi milliy mahsulot (YaIM)ni hisoblash usullari .

1-savol. Milliy iqtisodiyotning qaror topishi va uning makroiqtisodiy ko’rsatkichlari Milliy iqtisodiyot ko’plab o’zaro bog’liq iqtisodiy tizimlar birikmasidan iborat bo’lgan murakkab iqtisodiy tizimni vujudga keltirdi. Milliy iqtisodiyot - barcha tarmoqlar va sohalarni, mikro va makrodarajadagi iqtisodiyotlarni, funktsional iqtisodiyotni, ko’plab infratuzilmalarni o’z ichiga olgan yaxlit iqtisodiyotdir. Milliy iqtisodiyot bu turli shakldagi xo’jaliklarning tarkib topgan tuzilishi bo’lib, uning asosida mehnat taqsimoti va uning rivojlanishi yotadi. Turli shakldagi xo’jalik shakllari milliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzilmasini tavsiflab beradi. Makroiqtisodiy jihatdan qaralganda milliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishi mamlakatda mavjud bo’lgan ishlab chiqarish resurslari; ularning ijtimoiy mehnat taqsimoti asosida ajralib chiqqan iqtisodiy sub‘ektlar o’rtasidagi taqsimoti hajmi; mazkur sub‘ektlar ishlab chiqarish hajmlari, milliy mahsultni ishlab chiqarish jarayonlarida shakllanuvchi tarkibiy qismlari o’rtasidagi munosabat sifatida namoyon bo’ladi. Milliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini chizma orqali tasvirlash mumkin: Milliy iqtisodiyot ↓ ↑ Iqtisodiy jihatdan nisbatan mustaqil birliklar ↓ ↓ ↓ ↓ Korxonalar Uy xo’jaliklari Davlat (ko’plab xo’jalik yurituvchi birliklari bilan

Milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish hajmi va ularning o’sishi bir qator ko’rsatkichlar tizimi orqali, mikro va makroiqtisodiy darajada aniqlanib, tahlil qilinadi. Makroiqtisodiyot – bu mamlakat miqyosida moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy sohalarini bir butun qilib birlashtirish natijasida hosil bo’lgan milliy va jahon xo’jaligi darajasidagi iqtisodiyotdir. Makroiqtisodiyot o’z ichiga iqtisodiyotning moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish hamda xizmat ko’rsatish sohalarini oladi. Milliy iqtisodiyotning asosiy funktsional ahamiyati mamlakat barcha aholisining doimiy ravishda o’sib boruvchi ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarini qondirishda namoyon bo’ladi. Milliy iqtisodiyotning mazkur asosiy muammosi naqadar samarali hal etilayotgan makroiqtisodiy tahlilyordamida aniqlanadi. Makroiqtisodiy tahlilning maqsadi – takror ishlab chiqarish jarayonini ob‘ektiv ravishda aks ettiruvchi ko’rsatkichlardan foydalanish asosida mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida vujudga kelgan holatlarni ochib berishdan iboratdir. Bu maqsadga erishishning muhim shartlari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin: 1. Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning holati va harakatini ob‘ektiv aks ettiruvchi statistik (holat, vaziyat) ma‘lumotlarning mavjudligi; 2. Mamlakat iqtisodiyotini tahlil qilishda keng miqyosda va tarixiy jihatdan yondashuv; 3. Iqtisodiy tizim salohiyatini haqqoniy ravishda baholamasdan hamda iqtisodiy qonunlarning ob‘ektiv amal qilishini bilmasdan turib mamlakat iqtisodiyotiga aralashuv salbiy holatlarni keltirib chiqarishini anglash; 4. Makroiqtisodiy nazariya muayyan mamlakatlarning iqtisoiyotini ob‘ektiv ravishda tadqiq etish asosida yaratilishini hamda undan boshqa mamlakatlar amaliyotida o’ta ehtiyotkorlik bilan foydalanish mumkinligini tushunish;

5. Ishlab chiqarishni mamlakat barcha aholisining daromalari va iste‘mol darajasini o’stirishga yo’naltirish; 6. Aholi daromadlari, siyosiy va ijtimoiy barqarorlik o’sishining yagona manbai bo’lib mamlkatning barcha aholisining ish joylari hamda aromadlarning oshishi bilan ta‘minlovchi milliy ishlab chiqarishning barqarorva samarali o’sishi ekanligini tushunish. Butun milliy iqtisodiyotning holatini tavsiflovchi muhim makroiqtisodiy ko’rsatkichlar – yalpi milliy mahsulot (YaMM), yalpi ichki mahsulot (YaIM), sof milliy mahsulot (SMM), milliy daromad (MD), ishchi kuchi bandligi, ishsizlik, inflyatsiya va boshqa shu kabilar hisoblanadi. Bu ko’rsatkichlar moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy xizmat ko’rsatish sohalaridagi barcha xo’jaliklar iqtisodiy faoliyatlarining umumiy va pirovard natijalarini qarab oladi. Ko’pgina maroiqtisodiy ko’rsatkichlar yordamida korxonalar faoliyatiga baho beriladi va ular faoliyatining rivojlanish tamoyillari aniqlansa, makroiqtisodiy ko’rsatkichlar orqali butun iqtisodiyotning holati, uning o’sishi yoki pasayishi tahlil qilinib, xulosa chiqariladi, ular yordamida davlat o’z iqtisodiy siyosatini belgilaydi. 2-savol. Milliy mahsulotning mazmuni, tarkibiy qismlari va harakat shakllari Jamiyat a‘zolarining ehtiyojlari muntazam ravishda yangilanib, miqdoran ko’payib va sifat jihatdan takomillashib borgani sababli, bu ehtiyojlarni qondirishga qaratilgan ishlab chiqarish jarayoni ham to’xtovsiz yangilanib, takroran amalga oshib boradi. Jamiyat miqyosidagi ishlab chiqarish jarayonlarining muntazam ravishda yangilanib va takroran amalga oshirilib turilishi ijtimoiy takror ishlab chiqarish deyiladi. Ijtimoiy takror ishlab chiqarish ikki ko’rinishida amalga oshirilishi mumkin: 1. Oddiy takror ishlab chiqarish; 2. Kengaytirilgantakror ishlab chiqarish.

Oddiy takror ishlab chiqarish – bu ishlab chiqarish miqyoslarining o’zgarmagan holda takrorlanishini ifodalaydi. Bu o’zini ichki ehtiyojlarni qondirishga qaratilgan bo’lib, an‘anaviy iqtisodiyot sharoitidagi xo’jalik yurituvchi sub‘ektlar uchun xos bo’lgan. Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish – bu ishlab chiqarish miqyoslarini muntazam ravishda oshirib borishga asoslangan holdagi takrorlanishidir. Ijtimoiy takror ishlab chiqarish natijasida mamlakat miqyosida milliy mahsulot yaratiladi. Milliy mahsulot barcha moddiy va nomoddiy ne‘matlar hamda xizmatlarni o’z ichiga olib, milliy hisobchilikda yalpi milliy mahsulot (YaMM) deb yuritiladi. Yalpi milliy mahsulot (YaMM) – bu o’z mamlakati yoki xorijda joylashuvidan qat‘iy nazar, milliy korxonalar tomonidan yaratilgan mahsulot va xizmatlar umumiy hajmining jami qiymatidir. Mamlakat ichkarisida yaratilgan iqtisodiyt bu yalpi ichki mahsulotni tashkil etadi. Yalpi ichki mahsulot (YaIM) – bu ma‘lum vaqt mobaynida (davomida), masalan, bir yilda yaratilgan va bevosita iste‘molchilarga borib yetadigan barcha tayyor mahsulot va ko’rsatilgan xizmatlarning bozor narxidagi qiymatidir . YaIM

Mamlakat ichidagi ishlab chiqarish Xorijiy korxonalar mahsuloti M1 (2 trln) Milliy korxonalar mahsuloti M2 (10 trln) CHet ellardagi milliy korxonalar mahsuloti M3 (3 trln) YaMM Hozirgi vaqtda O’zbekistonda yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi hisobga olinmoqda. 2007 yilda yalpi ichki mahsulot 9,5 foizga o’sdi, 2008 yilda 9,0 foiz, 2009 yilda – 8,21 foiz o’sish ta‘minlandi. Milliy ishlab chiqarishning yalpi hajmini to’g’ri hisoblab chiqish uchun mazkur yilda ishlab chiqarilgan barcha mahsulot va xizmatlar bir marta hisobga olinishi zarur. YaIM hajmini topishda sotilgan va qayt sotilgan mahsulotlarni ko’p marta hisobga olishlarni bartaraf qilish uchun, iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida yaratilgan qo’shilgan qiymatlar yig’indisi olinadi. Qo’shilgan qiymat – bu korxona yalpi mahsuloti bozor narxidan (amortizatsiya ajratmasidan tashqari) joriy moddiy xarajatlar chiqarib tashlangan miqdoriga teng. T =c + v + m (1) lar yig’indisi va xizmatlar hajmi YaIMni tashkil qiladi, undan Aa (amortizatsiya ajratmasi) chiqariladi va sof milliy mahsulot (SMM) qoladi. YaIM – Aa = SMM (2) Tovar qiymatidagi (c + v) moddiy xarajatlarni mahsulotni bozor narxidan ajratib tashlansa qolgan miqdor qo’shilgan qiymatni hosil qiladi. Yalpi milliy mahsulotga baho berishda nominal va real milliy mahsulot hisobga olinadi. Joriy bozor narxlarida hisoblangan milliy mahsulot nominal milliy

mahsulot, o’zgarmas qiyosiy narxlarda hisoblangan milliy mahsulot esa real milliy mahsulot deb yuritiladi. Narx darajasi indeks shaklida ifodalanadi. Narx indeksi joriy yildagi ma‘lum guruh tovarlar va xizmatlar to’plami narxlari summasini, xuddi shunay tovarlar va xizmatlar miqdorining bazis davridagi narxlari summasiga taqqoslash orqali hisoblanadi. Taqqoslashning boshlang’ich davri “bazis yili” deyiladi. Agar aytilganlarni formula shakliga keltirsak, u quyidagi ko’rinishni oladi: joriy yildagi iste‘mol tovarlari narxi Narx indeksi = bazis yildagi iste‘mol tovarlari narxi Joriy tsikldagi nominal YaIMni real YaIMga aylantirishning ancha oddiy va to’g’ridan-to’g’ri usuli nominal YaIMni narx indeksi (Ni) ga bo’lishdir, ya‘ni: nominal YaIM Real YaIM = Ni Yalpi ichki mahsulot (YaIM) dan joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida iste‘mol qilingan asosiy kapital qiymati yoki yillik amortizatsiya summasi ayirib tashlansa sof milliy mahsulot (SMM) ko’rsatkichi hosil bo’ladi. YaIM – amortizatsiya yillik summasi = SMM SMM qiymatiga davlat tomonidan o’rnatiladigan egri soliqlar summasi kiradi. Egri soliqlar korxona tomonidan o’rnatiladigan narxga qo’shimcha hisoblanadi. Bunday soliqlar og’irligi iste‘molchi zimmasiga tushai va uning hisobiga o’zlarining daromadining bir qismini yo’qotadi. Shuning uchun, SMMdan egri soliqlar chiqarib tashlansa milliy daromad (MD) ko’rsatkichi hosil bo’ladi. SMM – biznesga egri soliqlar = milliy daromad Amaliyotda ishlab chiqarilgan va foydalanilgan milliy daromad farqlanadi. Ishlab chiqarilgan milliy daromad (MD) – bu yangidan yaratilgan qiymatning butun hajmidir, ya‘ni: MD = ZM + QM dan iborat .

Foydalanilgan milliy daromad (MD) – bu ishlab chiqarilgan milliy daromaddan yo’qotishlar (tabiiy ofatlar, mahsulotlarni zaxirada saqlashdagi yo’qotishlar va h.k.) va tashqi savdo qoldig’i chiqarib tashlangan miqdoriga teng. Milliy daromadning bir qismi, jumladan ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar, korxona foydasidan to’lanuvchi soliqlar (10%, 9% hozir 8 % ga tushirildi) va korxonaning taqsimlanmaydigan foydasi amalda uy xo’jaliklari qo’liga kelib tushmaydi. Aksincha, uy xo’jaliklari oladigan daromadning bir qismi, masalan, ijtimoiy to’lovlar – ular mehnatining natijasi hisoblanmaydi. SHaxsiy daromad ko’rsatkichini topish uchun milliy daromaddan uy xo’jaliklari qo’liga kelib tushmaydigan daromadlarning yuqoridagi uchta turini chiqarib tashlashimiz hamda joriy mehnat faoliyatining natijasi hisoblanmagan daromadlarni unga qo’shishimiz zarur. Milliy daromad – ijtimoiy sug’urta ajratmasi – korxona foydasiga soliqlar + ijtimoiy to’lovlar = shaxsiy daromad SHaxsiy daromaddan soliqlari to’langandan keyin, uy xo’jaliklarining to’liq tasarrufida qoladigan daromad shakllanadi. Milliy mahsulot hajmining aniq baholanishiga xufyona iqtisodiyot ta‘sir ko’rsatadi. Xufyona istiqodiyot – bu tovar-moddiy boyliklar va xizmatlarning jamiyat tomonidan nazorat qilinmaydigan harakati, ya‘ni davlat boshqaruv organlaridan yashirin holda alohida fuqarolar va ijtimoiy guruhlar o’rtasida amalga oshiriluvchi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlardir. Bu munosabatlar o’z ichiga iqtisodiy faoliyatning barcha hisobga olinmagan, tartibga solinmagan turlarini oladi. Xufyona iqtisodiyot tarkibiga quyidagilar kiradi: 1. Jamiyatga aloqador iqtisodiyot – rasmiy iqtisodiyot tarkibiga iqtisodiy jinoyatning kiritilishi (boyliklarning talon-taroj qilinishi; nazoratning har qanday shaklidan yashiringan holdagi xufyona iqtisodiy faoliyat – narkobiznes, qimor o’yinlari, fohishabozlik; daromadlarni noiqtisodiy qayta taqsimlash shakli sifatidagi fuqarolarning shaxsiy mulkiga qarshi mulkni zo’rlik bilan tortib olish, o’g’irlash, reket);

2. Soxta iqtisodiyot – hisobga olish va hisobotlarning amaldagi tizimiga soxta natijalarni haqiqiy natijalarni haqiqiy natija sifatida kirituvchi rasmiy iqtisodiyot (qo’shib yozishlar); 3. Norasmiy iqtisodiyot – iqtisodiy sub‘ektlar o’rtasidagi norasmiy o’zaro aloqalar tizimi bo’lib, u mazkur sub‘ektlar o’rtasidagi shaxsiy munosabatlar va bevosita aloqalarga asoslanadi; 4. Yashirin ikkilamchi iqtisodiyot – yakka tartibdagi va kooperativ faoliyatining nazoratdan yashiringan, ya‘ni qonun tomonidan taqiqlangan yoki belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tmagan turi. 3-savol. Yalpi milliy mahsulot (YaIM)ni hisoblash usullari Milliy mahsulotni hisoblashda milliy hisoblar tizimidan foydalaniladi. Milliy hisoblar tizimi (MHT) – bu barcha asosiy iqtisodiy jarayonlarni, takror ishlab chiqarish sharoitlari, jarayonlari va natijalarini tavsiflovchi o’zaro bog’liq makroiqtisodiy ko’rsatkichlar, tasniflar va guruhlar tizimi. MHT BMT tomonidan e‘lon qilingan “milliy hisoblar va yordamchi jadvallar tizimini” nomli hujjat asosida xalqaro statistikada standart tizim sifatida 1953 yildan boshlab qo’llana boshladi. Hozirgi davrda dunyoning 100 dan oshiq mamlakatlarida, shu jumladan O’zbekistonda mazkur tizim keng qo’llaniladi. Milliy hisoblar tizimi asosini yig’ma balanslar tashkil qiladi. Bunga daromad va xarajatlar balansi misol bo’lishi mumkin. Daromad xo’jalik birliklari va aholi daromadlari (ish haqi, foyda, daromadlarning boshqa turlari, amortizatsiya) summasini aks ettiradi. Xarajatlar to’rtta guruhdan iborat bo’ladi: 1. Iste‘mol; 2 . Investitsiyalar; 3. Davlat xaridi; 4. Sof eksport. Milliy hisoblar makroiqtisodiyotning me‘yordagi – muvozanatli holatga erishish darajasini aniqlashga yordam beradi. Ushbu milliy hisoblar tizimi asosida YaIM uch xil usul bilan hisoblanishi mumkin:

Birinchi usul – bu YaIMni hisoblashga ko’shilgan qiymatlar bo’yicha yondashuv. Bunda milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlari bo’yicha yaratilgan qo’shilgan qiymatlar qo’shib chiqiladi (YaIM tarmoq va ishlab chiqarishlar bo’yicha). Bu usul bilan hisoblangan YaIM alohida tarmoq (va ishlab chiqarishlar) larning o’z mahsulotini yaratishdagi o’rnini va hissasini aniqlash imkonini beradi. Ikkinchi usul - bu YaIMni hisoblashga sarf-xarajatlar bo’yicha yondashuv. Bunda mazkur yilda ishlab chiqarilgan barcha mahsulot (xizmat)lar hajmini sotib olishga qilingan butun sarflar qo’shib chiqiladi. Milliy iqtisodiyotda ishlab chiqrailgan pirovard mahsulotlarni mamlakat ichida xo’jalikning uchta sub‘ekti – uy xo’jaliklari, davlat, tadbirkorlar hamda tashqaridan chet ellik iste‘molchilar sotib olishi mumkin . Uy xo’jaliklarning iste‘mol sarflari – bu kundalik ehtiyojdagi tovarlarga, xizmatlarga, uzxoq muddat foydalaniladigan iste‘mol buyumlariga va boshqalarga qilinadigan sarflardir . Investitsion sarflar – tadbirkorlik sektorining asosiy kapitalni yalpi jamg’arishga qilinadigan sarflardir. Investitsion sarflar asosan 3 ta qismdan iborat : a) tadbirkorlar tomonidan mashina, uskuna va stanoklarning barcha xaridi; b) barcha qurilishlar; v) zahiralarning o’zgarishi. YaIM o’z ichiga yil davomidagi zag’iralar va ehtiyojlar barcha o’sishining bozor qiymatini oladi. Zahiralarning bu o’sishi YaIMga joriy ishlab chiqarish hajmi ko’rsatkichi sifatida qo’shiladi. Milliy hisoblar tizimida YaIMni hisoblashda yalpi, xususiy va ichki investitsiyalar tushunchasidan foydalaniladi. Xususiy va ichki investitsiyalar mos ravishda xususiy va milliy kompaniyalar amalga oshiradigan investitsion sarflarni bildiradi. Yalpi investitsiyalar o’z ichiga joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida iste‘mol qilingan mashina, uskuna va qurilmalarning o’rnini qoplash uchun mo’ljallangan barcha investitsion tovarlar ishlab chiqarishni hamda iqtisodiyotda kapital qo’yilmalar hajmiga har qanday sof qo’shimchalarni oladi. Yalpi

investitsiyalar ohiyatiga ko’ra iste‘mol qilingan asosiy kapitalni qoplash summasini va investitsiyalarning o’sgan qismidan iborat bo’ladi. Davlat sarflari – bu mahsulotlarni va iqtisodiy resurslarni, xususan, ishchi kuchini sotib olishga davlatning (boshqaruvning quyi va mahalliy organlari bilan birga) qilgan barcha sarflarini o’z ichiga oladi. CHet elliklarning milliy iqtisodiyot tovarlariga sarflari xuddi mamlakat ichidagi iste‘molchilik sarflari kabi milliy ishlab chiqarish darajasiga bog’liq. Shu sababli YaIMni sarflar bo’yicha hisoblashda tovar va xizmatlarga chet elliklarning sarflari, ya‘ni eksport qiymati ham qo’shiladi. Eksport va import miqdorlari o’rtasidagi farq tovar va xizmatlarning sof eksport deyiladi. Sof eksport ijobiy va salbiy bo’lishi mumkin. Agar eksport importdan ortiq bo’lsa ijobiy, import eksportdan rtiq bo’lsa salbiy bo’ladi. YaIM hajmi – kasaba uyushmalar, siyosiy partiyalar, diniy tashkilotlar va ijtimoiy tashkilotlarning sarflari va moddiy aylanma vositalari zaxirasidagi o’zgarishlarni qo’shib chiqish yo’li bilan aniqlanadi. Uchinchi usul – bu YaIMni hisoblashga daromadlar bo’yicha yondashuv. Mazkur yilda ishlab chiqarilgan pirovard mahsulot hajmidan olingan barcha daromadlar uy xo’jaliklari ixtiyoriga ish haqi, renta to’lovlari, foiz va foyda shaklida kelib tushadi. Ana shu daromadlarni barchasini qo’shib chiqish orqali YaIM aniqlanadi. Amortizatsiya ajratmasi shu yil ishlab chiqarilgan mahsulot (YaIM) qiymati tarkibiga ishlab chiqarish xarajatlari sifatida kirib, mahsulot sotilishi natijasida pul shaklida qaytib keladi va amortizatsiya fondi hisobida to’planib boradi. Egri soliqlar korxonalar uchun ishlab chiqarish xarajatlari sifatida chiqadi va shu sababli mahsulot narxiga qo’shiladi. Bunday soliqlar o’z ichiga aktsiz to’lovlari, sotishdan olinadigan soliqlar, mulk solig’i, litsenziya va bojxona to’lovlarini oladi. YaIMni daromadlar bo’yicha hisoblashda uy xo’jaliklari, korxona va davlat muassasalarining dastlabki, ya‘ni taqsimlangan daromadlarini mehnat haqi va yalpi foydaga (renta, ssuda foizi va tadbirkorlik foydasi va h.k.) ajratish mumkin.

YaIMni hisoblashga sarflar va daromadlar bo’yicha yondashuv Milliy mahsulot hajmini sarflar summasi bo’yicha hisoblash Milliy mahsulot hajmini daromadlar summasi bo’yicha hisoblash 1 Uy xo’jaliklarining iste‘mol sarflari + 1 Daromad bilan bog’liq bo’lmagan sarf va to’lovlar a) amortizatsiya b) egri soliqlar + 2 Tadbirkorlarning investitsion sarflari + 2 Ish haqi + 3 Tovar va xizmatlarning davlat xaridi + 3 Renta to’lovlari + 4 CHet elliklar sarfi + 4 Foiz + 5 Notijorat muassasalari sarfi + 5 Foyda + 6 Moddiy aylanma vositalar zaxirasidagi o’zgarishlar YaIM YaIM

Daromadlarning eng muhim turi ish haqi tadbirkorlar va davlat tomonidan ishchi kuchini taqdim qilganlarga to’lanadi. U ish haqiga ko’plab qo’shimchalar, ijtimoiy sug’urta to’lovlari va nafaqa ta‘minotining har xil xususiy fondlari, ishsizlik nafaqalari va boshqa har xil mukofot hamda imtiyozlarni o’z ichiga oladi. Ish haqiga bu qo’shimchalar ishchi kuchini yollash bilan bog’liq bo’lgan xarajatining bir qismi sifatidai chifadi va shu sababli korxonaning ish haqi to’lashga umumiy sarflarining tarkibiy qismi sifatida qaraladi. Foiz pul kapitali egalariga pul daromadi to’lovlaridan iborat. Bunda davlat tomonidan amalga oshiriladigan foizli to’lovlar, foizli daromadlar tarkibidan chiqariladi. Mulkdan olinadigan daromadlar ikki turga bo’linadi: bir qismi mulkga daromad va boshqa qismi esa korporatsiyalar foydasi deyiladi.

Похожие

Ijtimoiy soha va uning milliy iqtisodiyotdagi roli

Kreditning ta’minoti va uning shakllari

Yalpi ishchi kuchi, uning bandligi va ishsizlik

Yalpi ishchi kuchi, uning bandligi va ishsizlik

Yalpi ichki mahsulot statistikasi