Mikroiqtisodiyot” fanining predmeti, vazifalari va metodi - Экономика - Рефераты

Mikroiqtisodiyot” fanining predmeti, vazifalari va metodi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

19.951171875 KB

Mikroiqtisodiyot” fanining predmeti , vazifalari va metodi Reja: 1. Jamiyatdagi iqtisodiy muammolarni idrok etishda “Mikroiqtisodiyot” fanining roli 2. M ikroiqtisodiyot fanining predmeti va vazifalari 3. Tanlash muammosi. Alternativ xarajatlar 4. Iqtisodiy tahlil metodologiyasi

1. Jamiyatdagi iqtisodiy muammolarni idrok etishda “Mikroiqtisodiyot” fanining roli Har bir inson jamiyatda yashayotgan ekan, u doimiy ravishda iq tisodiy jarayonlarga duch keladi, iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanadi. Jamiyat va undagi har bir shaxsning asosiy maqsadi cheklangan resurslardan maqsadga muvofiq foydalanishni ta’minlaydigan yo‘na lishlarni tanlash va yuqori natijalarga erishishdan iborat. Odatda kishi lar o‘z manfaati yo‘lida, korxonalar – foyda miqdorini ko‘pay tirish yo‘lida harakat qiladi, davlat bo‘lsa ana shular faoliyatini yagona maqsad yo‘lida – jamiyatning farovonligini, kishilar turmush sha roitini yuksaltirishga qaratishi lozim. Turli davlatlarda bu maqsadga har xil darajada erishiladi. “Mikroiqtisodiyot” fani korxonalar, firmalar va shu kabi mam lakat xalq xo‘jaligining quyi bo‘g‘inidagi ob’ektlar faoliyatiga taal luqli fan bo‘lganligi uchun u shu korxona (firma) larda cheklangan resurslardan maqsadga muvofiq tarzda foydalanilgan holda kishilar ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan moddiy ne’matlarni ko‘paytirishni tashkil etishda muhim rol o‘ynaydi. Iqtisodiy muammolarning tub mohiyati resurslarning cheklangan ligi hamda inson ehtiyojlarining cheklanmaganligi bilan izohlanadi. Bu jarayon iqtisodiyot nazariyasining predmetini belgilab beradi. Iste’molchi o‘zining daromadlarini cheklanganligi sababli, istal gan tovar va xizmatlarni sotib ola olmaydi. Firma o‘zi uchun muhim ustivor yo‘nalishlarni belgilab olib, boshqa yahshi loyihalardan voz kechishga majbur. Davlat o‘zining ijtimoiy siyosatini qat’i belgilangan chegaralarda olib borishga majbur. U daromadlari cheklanganligi sababli, funda mental ilmiy tadqiqotlarni bir vaqtning o‘zida moliyalashtira olmaydi. 2. M ikroiqtisodiyot fanining predmeti va vazifalari Zamonaviy iqtisodiy nazariya tarkibiy jihatidan 2 katta bo‘limga ajratiladi: Mikroiqtisodiyot va Makroiqtisodiyot. Makroqitisodiyot – umum iqtisodiy tizimni va uning yirik tarmoqlari faoliyatini o‘rganadi.

O‘rganish obyekti – MD, YaIM, iqtisodiy o‘sish va umumiy bandlik darajasi, iste’mol harajatlari, milliy jamg‘armalar va boshqa yirik ko‘rsatkichlarni o‘rganadi. Mikroiqtisodiyot – alohida iqtisodiy subyektlar (iste’molchilar, ishchilar, investorlar, firmalar va boshqa) faoliyatini o‘rganadi. Mikroiqtisodiyot fanining predmeti – bozor iqtisodiyoti sharoi tida aniq tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste’mol hajmi, nar x larning shakllanishi, resurslarning tarmoqlararo qayta taqsimlani shi, iste’molchilarning tovar sotib olishi, ishlab chiqaruvchilarning esa uni ishlab chiqarish i , sotish i va shu kabi boshqa jarayonlarni o‘rgan ish hisoblana di. Mikroiqtisodiyot fanining vazifalari quyidagilardan iborat:  Hozirgi davrdagi bozor iqtisodiyoti mexanizmi  Resurslardan samarali foydalanish yo‘llarini  Bozor iqtisodiyoti sharoitida firmalar, korxonalar va uy xo‘ja liklarining tutgan o‘rni  Raqobatlashuv va korxonalar samaradorligi  Ishlab chiqarish va uni tashkil etish kabilarni o‘rganish va ular ni tahlil qilish. Mikroiqtisodiyot fani barcha ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bilan uzviy bog‘liqdir. Masalan, iqtisodiyot nazariyasi, kichik biznes va tadbirkorlik, tarmoqlar iqtisodiyoti, buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil, moliya va kredit, marketing va menejment, matematika, bank ishi va boshqalar. Mikroiqtisodiyot fani alohida shaxslar, uy xo‘jalik lari, korxona, davlat va boshqa ijtimoiy tashkilotlarning iqtisodiy hara katlarini o‘rganadi va quyidagi usul (metod)lardan, ya’ni tahlil va sin tez, monografik usul, iqtisodiy statistika usuli, hisoblash konstruktiv, tajribaviy usul, abstrakt mushohada usuli, matematik modellashtirish, induksiya va deduksiya usuli, optimallashtirish va muvozanatni aniq lash usullaridan foydalanadi. 3. Tanlash muammosi. Alternativ xarajatlar Iqtisodiy resurslarni cheklanganligi va insonlar ehtiyojlarining cheklanmaganligi fundamental iqtisodiy muammoni – tanlash muam mosini keltirib chiqaradi. Turli xil talab va ehtiyojlarni qondirish uchun inson ulardan birini tanlashi va iqtisodiy resurslarni to‘g‘ri taq simlashi zarur.

Resurslar – inson uchun kerakli bo‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarishda foydalaniladigan moddiy ne’matlar va xizmatlar yig‘in disidir. Ularni ikkiga bo‘lish mumkin : Erkin va iqtisodiy. Erkin resurslar – cheklanmagan hajmda mavjud: masalan, havo, quyosh energiyasi, shamol energiyasi. Iqtisodiy resurslar – qisman chegaralangan. Ulardan foydalan gan da xarajatlarni qoplash majburiyati mavjud. Erkin va iqtisodiy resurslar bir – biriga aylanishi mumkin: masa lan, suv. Bir vaqtning o‘zida erkin va iqtisodiy bo‘lishi mumkin. Qum (qurilishda yoki dengiz bo‘yida). Shuning uchun bu resurslarni optimal ravishda taqsimlash va samarali foydalanish shart. Iqtisodiy resurslar (ishlab chiqarish omil lari) – quyidagi tarkibiy qismlarga bo‘linadi : 1. Mehnat resurslari, mehnat 2. Investi t sion resurslar, kapital 3. Tabiiy resurslar, yer 4. Tadbirkorlik iqtidori , qobilyati va salohiyati. 5. Axborot resurslari 6. Bilim, boshqaruvchanlik qobiliyati. Mehnat – aqliy va jismoniy qobiliyat orqali iqtisodiy ne’matlarni yaratish bo‘yicha insonning faoliyati. Investi t sion resurslar - ilgari inson mehnati orqali yaratilgan ne’matlar. Real kapital – iste’molchilar uchun xizmatlar ko‘rsatishda tovar lar ishlab chiqarish va tashishda foydalaniladigan binolar, stanoklar, mashinalar, asbob – uskunalar, vositalar, inshoatlar va boshqalar. Moliyaviy kapital – (ular, obligatsiyalar, bank depozitlari va pul lari) ishlab chiqarish omillariga kirmaydi, chunki real ishlab chiqarish bilan bog‘liq emas, faqatgina real kapitalga erishishda foydalanila digan bir vosita bo‘lib xizmat qiladi. Yer – qishloq xo‘jaligi, shahar sanoat, tovar va xizmatlar ishlab chiqarishda foydalaniladigan foydali resurslar, suv resurslari.

Tadbirkorlik iqtidori – ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqa rish, asosiy masalalarni hal qilish, tavakkalchilikka yo‘l qo‘yish, yangi texnologiyalarni jalb qilish qobiliyatlari majmui. Axborot - “Jahon xo‘jaligi va undagi jarayonlar h aqida ma’lu motlar”. Aniq ma’lumot, axborotga ega bo‘lish, iqtisodiy subyektlar oldida turgan global muammolarni hal qilishga turtki bo‘ladi. Bilim – boshqaruv, savdo-sotiq, iste’molchilarga xizmat ko‘rsa tish sohasidagi malakali kadrlar tomonidan eng to‘g‘ri qarorni qabul qilishda asosiy vosita sifatida qo‘llaniladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida yuqorida qayd etilgan iqtisodiy resurs lar erkin sotiladi, sotib olinadi va o‘z egalari uchun alohida daromad ko‘rinishida: ya’ni renta (yer), foiz (kapital), oylik maosh (mehnat), foyda (tadbirkorlik faoliyati) keladi. Ehtiyoj – shaxsni hayot faoliyatini ushlab turish uchun shart bo‘l gan obyektiv ehtiyojlar. Ehtiyojlar birlamchi (oziq-ovqat mahsulotlari) va ikkilamchi (tafakkurni kuchaytirish) bo‘lishi mumkin. Jamiyatda insoniyat doimiy ravishda asosiy to‘rtta iqtisodiy savollarga javob berishga harakat qiladi : 1. Nima ishlab chiqarish kerak? 2. Qanday ishlab chiqarish kerak? 3. Kim uchun ishlab chiqarish kerak? 4. Qachon ishlab chiqarish kerak? Muqobil (alternativ) xarajatlar – bir tovarni ishlab chiqarish, uning sonini oshirish uchun boshqa bir tovardan voz kechish alternativ harajatlar, yoki voz kechilgan imkoniyatlar xarajatlari deyiladi. Pareto iqtisodiy samarasi – bu bozorning shunday vaziyatiki, unda xech kim boshqa bir kishining iqtisodiy holatini yomonlash tirmay o‘z ahvolini yaxshilab olmaydi. 4. Iqtisodiy tahlil metodologiyasi

Iqtisodiy nazariyada iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilishda 2 xil yondashuvdan foydalaniladi : prozitiv va normativ. Pozitiv yondashuv – iqtisodiy subyekt qabul qilgan qarorni ob yek tiv tahlil qilish va oqibatlarini bashoratlashni ko‘zda tutadi. Pro zitiv yondashuv tadqiq qilinayotgan jarayonning sabab va oqibatlarini aniqlashga yordamlashadi. Normativ yondashuv – qarama-qarshi tadqiq qilinayotgan jara yonga nisbatan subyektiv baho berish bilan shug‘ullanadi. Tadqiq qilish natijasida amaliy taklif va tavsiyalar beradi. Iqtisodchilar foydalanadigan tadqiq qilishning eng asosiy usulla ridan biri iqtisodiy jarayonlarni modellashtirishdir. Iqtisodiy model – iqtisodiyotni kichik bir ko‘rinishda yaqqol na moyon etuvchi bir ko‘rinishi, shakli hisoblanadi. Iqtisodiy model – iqtisodiyot haqida hech qanday ma’lumotlar yo‘qligida yoki olish mumkin bo‘lmagan xolatlarda, iqtisodiyotni bashorat qilish, unga real baho berish imkoniyatini beradi. Hozirgi kunda modellarning umum qabul qilingan tasnifi yo‘q, lekin iqtisodiy model quyidagi talablarga javob berishi kerak: 1. Mazmunan boyligi 2. Qabul qilingan qarorlarning h aqiqiyligi 3. Ular (qarorlar) asosida muhim bashoratlarni qabul qilish imkonining mavjudligi. 4. Axborot ta’minotining mavjudligi 5. Tekshirish imkoniyatining mavjudligi Iqtisodiy nazariyada modellarning 2 ko‘rinishidan foydalaniladi: Optimallashtirilgan va muvozanatlashtirilgan. Optimallashtirilgan modellar – alohida iqtisodiy agentlar (iste’ mol chilar, ishlab chiqaruvchilar va boshqalar) faoliyatini tahlil qilish da, ya’ni, ishlab chiqarish, taqsimlash, iste’mol qilishning eng optimal variantini topishda foydalaniladi. Optimallashtirilgan modellarda chegaraviy ko‘rsatkichlardan ya’ni chegaraviy foydalanganlik, chega raviy mahsulot, chegaraviy daromad, chegaraviy

xarajatlar. Mazkur tahlil marjinalizm deb ham ataladi (ingliz tilidan “ margin ”- chegara). Bozor muvozanati modeli – iqtisodiy agentlar o‘rtasidagi muno sabatlarni tahlil qilishda foydalaniladi. Talab va taklif o‘rtasidagi muvozanat modeli bozorning mikro iqtisodiy tahlilining asosini tashkil etadi.

Tavsiya etiladigan umumiy adabiyotlar ro‘yhati 1. Pindayk Robert. Mikroiqtisod: Inglizchadan qisqartirib tarjima qilingan/ Pindayk Robert, Rubinfeld Daniel. – T.; 2002. 2. E.Egamberdiev. Mikroiqtisodiyot. O‘quv qo‘llanma. T.: 2005 y. 3. Экoнoмическaя теoрия: учебник / И.К. Стaнкoвскaя, И.A. Стрелец.- 5-е изд., перерaб. и дoп.–М.:Эксмo, 2010.- 480 стр.- (Пoлный курс MBA) 4. To‘xliev N., Xaqberdiev Q., Ermamatov Sh., Xolmatov N. Iqtisodiy bilim asoslari. Qo‘llanma. T. O‘zME. 2004, 96 b. 5. Abulqosimov H va boshqalar. Iqtisodiy bilim asoslari. O‘quv qo‘llanma. T.: Akademiya, 2010.-304 b. 6. Вечкaнoв Г.С. Экoнoмическaя теoрия. – спб.: Питер, 2009. – 448 с. 7. Курс микроэкономики: учебник/ Р.М.Нуреев. – 2-е изд., изм. – М.: Норма: Инфра-М, 2010. – 576 с. 8. Сбoрник зaдaч пo микрoэкoнoмике./ к “Курсу микрoэкoнoмики” Р.М. Нуреевa – М.: Нoрмa, 2008. – 432 с. 9. Микроиқтисодиёт: Олий ўқув юртлари учун дарслик / С.С.Ғуломов, Р.Х.Алимов, Б.Т.Салимов ва бошқ.- Т.: “Шарқ”, 2001.-320 б.

Похожие

Mikroiqtisodiyot fanining predmeti va o‘rganish uslubi

Tijorat banklari resurslarini boshqarish fanining predmeti metodi va vazifalari

Bank ishi fanining predmeti va metodi

Menejment fanining predmeti, ob'ekti va metodi

Budjet hisobi fanining predmeti va metodi