Mehnat resurslaridan foydalanish tahlili - Экономика - Рефераты

Mehnat resurslaridan foydalanish tahlili

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

112.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Mehnat resurslari tahlilining mazmuni va vazifasi. 2.Korxonani mehnat resurslari bilan ta`minlanishi, uning dinamikasning tahlili va kadrlar kunimsizligi. 3.Ish vaqtidan foydalanish tahlili. 4.Mehnat unumdorlik ko`rsatkichlari va ularni hisoblash tartibi. 5.Mehnat omillarining mahsulot hajmiga ta`sirini hisoblash tartibi.

www.arxiv.uz Mehnat resurslari tahlilining mazmuni va vazifasi Iqtisodiyot ishlab chikarishning 2 omilini, ya`ni moddiy va shaxsiy omilini tan oladi. Mahsulot yaratish jonli va moddiy mehnat sarflanmay turib, vujudga kelmaydi. Korxonalarga rejalashtirish buyicha mustakillik berilishi xar bir korxona ishlab chikarish va mehnat numdorligi darajasiga karab kancha ishchi kuchi kerakligini mustakil rejalashtiradi. Mehnat resurslarini tahlil etishda korxonani ishchi kuchi bilan ta`minlanishi ish vaqtidan foydalanishi, mehnat umumdorligi va ularni mahsulot hajmiga ta`siri aniklanadi. Tahlil vazifasi. Korxonani mehnat resurslari bilan ta`minlanishiga obyektiv baxo berish. Mehnat umumdorligi ko`rsatkichlarini uzgarishiga ta`sir etuvchi ijobiy va salbiy omillarni mikdor jixatidan hisoblash. Mehnat resurslaridan tulik foydalanmaslik natijasida yukolgan imkoniyatlarini aniklash. Bunday tahlil uchun kerakli ma`lumotlar mehnat resurslari buyicha hisobot F№1t dan olinadi. Korxonani mehnat resurslari bilan ta`minlanishi, uning dinamikasning tahlili va kadrlar kunimsizligi. Mahsulot ishlab chikarish rejasining bajarilishi va uning utgan yilga nisbatan uzgarishi kup jixatdan korxonani mehnat resurslari bilan ta`minlanishiga boglikdir. Mehnat resurslari xarakteriga kura 2 guruxga bulinadi. 1. Sanoatda ishlab chikarish xodimlari. 2. Noishlab chikarish xodimlari. 3. Sanoatda ishlab chikarish xodimlari tarkibiga kuyidagi kategoriyadagi xodimlar kiradi. 4. Ishchi 5. Raxbar xodim va mutaxassislar

www.arxiv.uz 6. Xizmatchilar. Tahlil etishda sanoat ishlab chikarish xodimlarini reja bilan takkoslab korxonani ishchi kuchi bilan ta`minlanishi aniklanadi. Utgan davr bilan takkoslash esa uning dinamikasi, ya`ni utgan yilga nisbatan ortishi yoki kamayishi aniklanadi. Mahsulot ishlab chikarish rejasining bajarilishi mehnat resurslarini tarkibi strukturasiga xam boglikdir. Mahsulot ishlab chikarishni avtomatlashtirish, mexanizatsiyalash, ilgor texnologiyani joriy etilishi va tarmok xususiyatiga kura korxonalar mehnat resurslari buyicha xar xil strukturaga egadir. Struktura bu jami sanoat ishlab chikarish xodimlari tarkibidagi ishchilar, xizmatchilar, raxbar xodimlarning tutgan ulushi (salmogi) tushuniladi.

www.arxiv.uz Jadval: Korxonani mehnat resurslari bilan ta`minlanishi va uni dinamikasining tahlili. Ҳисобот йили фарки Кўрсаткичлар Утга н йили Режа Хакикат Утга н йили режа сони % сони % А 1 2 3 4 5 6(4-1) 7(4-2) 1. Ишчилар 1232 1277 77.16 11.87 73.18 -45 -90 2. Рахбар ва мутахассислар 353 325 19.64 347 21.40 -6 Қ22 3. Хизматчилар 90 53 3.20 88 5.42 -2 Қ35 Жами саноат и.ч.ходимлари 1675 1655 100 1622 100 -53 -33 Reja (ishchi) = (1277x100)_1655=77.16% Xakikatda (ishchi) =(1187x100)_1622=73.18% Xulosa: korxonada sanoat ishlab chikarish xodimlari 1622kishini tashkil etib rejaga nisbatan 33 kishi, utgan yilga nisbatan esa 53 kishiga kamaygan, rejaga nisbatan ishchilar 90 kishiga kamaygan, ammo kam kategoriyadagi xodimlar 57 kishiga (22Қ35) ortgan. Utgan yilga nisbatan ishchilar 45, kolgan kategoriyadagi xodimlar 8 kishiga kiskargan. Xodimlar tarkibidagi bunday uzgarishlar ularning strukturasiga uzgarishiga olib keldi. Jumladan: ishchilarning jami sanoat ishlab chikarish xodimlari tarkibidagi tutgan ulushi rejadagi 77, 16% dan, xakikatda 73, 18 ga kadar pasaygan. Raxbar xodim, xizmatchilarning jami sanoat ishlab chikarish xodimlari tarkibidagi ulushi esa reja nisbatan yukori bulgan. Bunday nisbat bulishini ijobiy baxolash mumkin emas. Chunki raxbar xodim xizmat ko`rsatuvchi soxalaridagi xodimlar ishlab chikarishni takomillashtirish raxbarlik kilishdagi strukturadagi uzgarishlar hisobiga ularning soni kiskarib borishi kerak. Bizning misolimizda jami xodimlar soni rejaga nisbatan 33 kishiga kiskargan xolda mahsulot ishlab chikarish hajmi oraligi bilan ado etilgan. Demak, mehnat

www.arxiv.uz umumdorligining ortishi evaziga reja bajarilganligi ifodalaydi. Ishlab chikarish hajmi rejasining bajarilishi uning dinamikasi kadrlar kushimsizligiga boglikdir. Kadrlar kushimsizligini kabul kilish oboroti koeffitsiyenti, ishdan bushatish oboroti, xamda kushimsizlik koeffitsiyentlari orkali aniklash mumkin. Kushimsizlik koeffitsiyentini aniklash uchun uz xoxishiga binoan, progul va mehnat intizomini buzganligi uchun bulgan xodimlar sonini xodimlarning ruyxat buyicha urtacha soniga bulish orkali aniklanadi. Ish vaqtidan foydalanish tahlili Mehnat umumdorligini ortishi intesivlashining asosiy omildir. Mehnat umumdorligini ortishi mahsulot hajmini kupayishini ta`minlaydi, xodimlar sonini bazis davriga nisbatan kiskarishiga erishiladi. Mehnat umumdorligi vaqt birligi ichida ishlab chikarilgan mahsulot yoki mahsulot birligi ishlab chikarish uchun sarflangan vaqt bilan ulchanadi. Iqtisodiy mehnat umumdorligi va jonli mehnat umumdorligi mavjuddir. Iqtisodiy mehnat umumdorligini aniklash uchun milliy daromadni xodimlar soniga bulish orkali aniklanadi. Mehnat umumdorligining ulchov birliklari: 1.Kiymat 2.Natura 3.Mehnat 1.Kiymat shaklida Му = Q Х Mu- mehnat umumdorligi Q - mehnat (ish, xizmat) hajmi kiymatda X - sanoat ishlab chikarish xodimlarining ruyxat buyicha urtacha soni 2 0 .Natura shaklida Mu q Q dona, sen, т , кг , м

www.arxiv.uz Х 3 0 .Mehnat shaklida Mu q T kishi -kun, kishi-soat, kishi-ming Q T - sarflangan vaqt. Mehnat unumdorligining kiymat shaklida aniklanishi kamchiliklaridan xam xali emas. Mahsulot hajmi kiymat shaklida ishlab chikargan mahsulot strukturasining uzgarishi, xomashyo turlarining uzgarishi, chetdan tayyor xolda olingan yarim fabrikat va detallar, komplektlovchi buyumlar, buyumlar xissasining uzgarishi va boshkalarga boglik. Natura shaklida mehnat umumdorligi darajasini anik ifodalaydi, ammo uni xalk xujalikda kullash chegaralangandir. Bu ko`rsatkich 1, 2 turdagi mahsulot ishlab chikaradigan korxonalarda kullaniladi. Mehnat unumdorlik ko`rsatkichlari va ularni hisoblash tartibi Bir xodimga to`g`ri keladigan mahsulot hajmiga ta`sir etuvchi omillarning tahlili. Bir ishchiga to`g`ri keladigan mahsulot hajmiga, ish vaqtidan foydalanish va 1 soatlik ish unumining ta`siri. Mehnat shakli xam kupincha mahsulotni ishlab chikarish normallashtirilgan korxonalarda kuprok kullaniladi. Statistik hisobotlarda mehnat umumdorligini ifodalovchi ko`rsatkich bulib bir xodimga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot hisoblanadi. Buni aniklash uchun kiymat shaklidagi mahsulot hajmi sanoat ishlab chikarish xodimlarining ruyxat buyicha urtacha soniga bulinadi. Bundan tashkari mehnat umumdorligini kuyidagi ko`rsatkichlar xam ifodalanadi: 1.Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot Mahsulot hajmi Ishchilar soni 2. Bir ishchining bir kunlik ish umumi

www.arxiv.uz Mahsulot hajmi Jami ishchilar 3.Ishchining 1 soatlik ish unumi Mahsulot hajmi Jami kishi-soat Tahlil kilish jarayonida mehnat unumdorldik ko`rsatkichlarini bazis davri rejaga nisbatan uzgarishi va ularga ta`sir etuvchi omillar aniklanadi. Shu jixatdan ishchilarni ish vaqti fondidan kay darajada foydalanganligini tahlil etish muxim axamiyat kasb etadi. Tahlil uchun ma`lumotlar F№1T hisobotidan olinadi. Bu hisobotda ishchilar tomonidan ishlangan jami kishi kunlari va kishi soatlari ifodalangan. Tahlil etishda ishlangan kishi soatlarini bazis davri bilan takkoslanib uning uzgarishiga ta`sir etuvchi omil aniklanadi. Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot hajmiga kuyidagi omillar ta`sir etadi. 1.Bir ishchining yil davomida ishlangan kishi kunlarining uzgarishi. 2.Ish kuni davomiyligining uzgarishi 3.Ishchining bir soatlik ish umumini uzgarishi. Jadval: Bir ishchining mehnat umumdorligiga ta`sir etuvchi omillarning tahlili.

www.arxiv.uz Jadval: Mehnat unumdorligining tahlili. № Ko`rsatkichlar Bazis davri (reja) Hisobot davri Farki (Q, -) Bazisga nisbatan % 1 Mahsulot hajmi (ish, xizmatlar) ming sum 8535 8544 Қ9 100.0 2 Sanoat i.ch xodimlarning ruyxat buyicha urtacha soni 1655 1622 -33 98 3 Ishchilarning ruyxat buyicha urtacha soni 1277 1187 -90 92.95 4 Ishchilar sonining sanoat i.ch. xodimlarida tutgan ulushi (9*100G`2) 77.16 73.18 -398 5 Bir xodimga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot sum (1G`2) 5157 5267 Қ110 102.13 6 Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot sum (1G`3) 6683 7198 Қ515 107.7 Xulosa: Korxonada mahsulot hajmi kiymat shaklida bazis davriga nisbatan 9000 sumga yoki 0, 1% usgan. Xodimlar soni esa kiskargan. Demak: mahsulot hajmini ortishi mehnat uumdorligining usishi hisobiga yuz bergan. Bizning misolimizda 1 xodimga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot hajmi bazis davriga nisbatan 110 sumga ortgan. Tahlil jarayonida mehnat umumdorligining uzgarishiga ta`sir etuvchi omillarni aniklash va hisoblash lozim. Uni kuyidagi formula orkali ifodalash mumkin. Bir xodimga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot = Ishchilarning hajmiga sanoat i.ch. xodimlari tarkibidagi tutgan salmogi % Х Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot

www.arxiv.uz Demak, bir xodimga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot hajmiga 2 omil ta`sir etadi: 1.Ishchilar salmogining uzgarishi. 2.Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot hajmining uzgarishi. Bu omillar ta`sirini hisoblash kuyidagicha amalga oshiriladi: 1.Sanoat ishlab chikarish xodimlari tarkibidagi ishchilar salmogini uzgarishini aniklash uchun hisobot davridagi ishchilarining tutgan salmogini bazis davridan farki bazis davridagi ishchining urtacha yillik mahsulot hajmiga kupaytiriladi. = 3, 98% х 6683 sum 100 = -266 сум 2.Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot hajmining uzgarishini aniklash uchun shu ko`rsatkichining bazis davridan farki hisobot davridagi ishchilarning tutgan salmogiga kupaytiriladi. Қ 515% х 73, 18 сум 100 = 376 sum. Tekshirish: - 266 Қ 376 = 110 5. Bir ishchining mehnat unumdorldik darajasi kup jixatdan ishchilarning ish vaqtidan tulik foydalanishiga xamda bir soatlik ish umumdorligi uzgarishiga boglikdir. № Ko`rsatkichlar Bazis davri (reja) Hisobot davri Farki (Q, -) Bazisga nisbatan % 1 Mahsulot hajmi (ish, xizmatlar) ming sum 8535 8544 Қ9 100.0 2 Ishchilarning ruyxat buyicha urtacha soni 1277 1187 -90 92.95 3 Ishchilarning ishlagan jami kishi kunlari. ming kun 290 263 -7 97.58

www.arxiv.uz № Ko`rsatkichlar Bazis davri (reja) Hisobot davri Farki (Q, -) Bazisga nisbatan % 4 Bir ishchining ishlagan jami soatlari (ming k s) 2236 2191 -45 97.98 5 Bir ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yillik mahsulot sum (1G`2) 6683 7198 Қ515 107.7 6 Bir ishchining yil davomida ishlagan kunlari (3G`2) 227 238 Қ11 104.8 7 Ish kuni davomiyligisoatda (4G`3) 7.71 7.74 Қ0.03 100.4 8 Ishchining bir soatlik ish unumi (sum, tiyin) (1G`4) 3.81 3.90 Қ0.09 102.1 Xulosa: Korxonada ish vaqti fondidan tulik foydalanilmagan. Bazis davriga nisbatan 7 ming kishi kunlari, 4500 kishi soatlari yukotilgan. Yukotilgan ish vaqti fondini koplash maksadida korxonada kushimcha ish kunlari joriy etilgan. Buning natijasida bir ishchining yil davomida ishlangan kishi kunlari bazis davriga nisbatan 11 kunga kup bulgan. Ish kuning davomiyligi esa 0, 03 soatga uzaygan. Bizning misolimizda 1 ishchiga to`g`ri keladigan urtacha yilik mahsulot hajmi 515 sumga bazisga nisbatan ortgan. Uning uzgarishiga kuyidagi omillar ta`sir etgan. 1. Bir ishchining yil davomida ishlagan kishi kunlarining uzgarishini aniklash uchun shu ko`rsatkichining bazis davridan farki bazis davridagi ish kuni davomiyligiga va bazis davridagi bir soatlik ish umumiga kupaytirish lozim. Қ 11 х 7, 71 х 3, 81 = Қ 323 sum. 2. Ishchining bir soatlik ish umumini ta`sirini aniklash uchun shu ko`rsatkichining bazis davridan farki hisobot davridagi bir ishchining ishlagan kishi kunlari va ish kuni davomiyligiga kupaytirish lozim.

www.arxiv.uz Қ 0, 09 х 238 х 7, 74 = Қ 165 sum. Tekshirish: Қ 327 Қ 27 Қ 165 = Қ 515 sum 3. Ish kuni davomiyligini uzgarishini ta`sirini aniklash uchun ish kuni davomiyligini bazis davridan farki, hisobini davridagi bir ishchining ishlagan kishi kupgina va bazis davridagi bir soatlik ish umumiga kupaytirish lozim Қ 0, 03 х 238 х 3, 81 = Қ 27, 0 Demak, xar bir ishchini bir yil davomida 11 kun ortikcha ishlashi bir ishchiga to`g`ri keladigan mahsulot hajmini 323 sumga ortishiga olib keldi. Ish kuni davomiyligini 0, 03 soatga uzayshi 27 sumga ortishiga, bir soatlik ish umumining ortishi hisobiga mahsulot 165 sumga ortgan. Mehnat omillarining mahsulot hajmiga ta`sirini hisoblash tartibi Bundan oldingi savollarga bir xodimga to`g`ri keladigan mahsulot hajmi va bir ishchining urtacha yillik mahsulot hajmiga ta`sir etuvchi omillarni hisoblab topildi. Jadval: Mahsulot hajmiga mehnat omillarining ta`siri (protsentlarning fark usuli orkali). Bazis davriga nisbatan % %lar farki (Q, -) Ҳисоблашлар Узгариш сабаби А 1 2 3 4 1. Ishchilar soni 92.95 -7.05 85.35*(- 7.05)_100=-601 Ishchilar sonining kamayishi

www.arxiv.uz Bazis davriga nisbatan % %lar farki (Q, -) Ҳисоблашлар Узгариш сабаби А 1 2 3 4 2. Jami ishlagan kishi kunlari 97.58 Қ4.63 8535*(4.63)_100= 395 Bir kishining ishlagan kun sonin ortishi 3. Jami ishlagan kishi soat 97.98 Қ0.40 8535*(Қ0.04)_10 0=Қ34 Ish kuni davomiyligini uzayishi 4. Mahsulot hajmi 100.10 Қ2.12 8535*(Қ212)_100 =Қ181 Bir soatlik ish unumdorligini ortishi Bazis hisobot farki Spravka: mahsulot hajmi m. sum. 8535 8544 Қ 9 92, 95-100 = - 7, 05% 97, 58-92, 95= Қ 4, 63% 97, 98-97, 58= Қ 040% 400, 10-97, 98= Қ2, 12% Endi esa mahsulot hajmiga ta`sir etuvchi mehnat omillarining uzgarishi hisoblab topiladi. Mahsulot hajmiga kuyidagi mehnat omillari ta`sir etiladi: 1.Ishchilar sonining uzgarishi. 2.Bir ishchining yil davomida ishlagan kishi kunlarining uzgarishi. 3.Ish kuni davomiyligining uzgarishi . 4.Ishchining bir soatli ish umumini uzgarishi. Bu mehnat omillarining mahsulot hajmiga bulgan ta`sirini mutlok fark, zanjirli boglanish yoki protsentlarining fark usuli orkali aniklash mumkin.

www.arxiv.uz Xulosa: Korxonada mehnat reserslaridan unumli foydalanish bozor iqtisodiyoti sharoitida muxim axamiyatga ega. Bu mavzuni urganishda mehnat resurslari bilan ta`minlanishi, ish vaqtidan foydalanish, mahsulot hajmiga mehnat omillarining ta`siri xamda mehnat unumdorligi ko`rsatkichlari tahlil kilinadi.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.A.Karimov. "O`zbekiston islohatlarni chuqurlashtirish yulida". Toshkent 1995 y. 2. I.A. Karimov "O`zbekiston XXI asr busagasida: xavfsizlikka taxdid, barkarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari" T.: 1997 y. 3. M.I. Bakanov, A.D. SHeremet, Teoriya ekonomicheskogo analiza M 1996 y. 4. Shoalimov A. Sanoat korxonalarida xujalik faoliyatini tahlil etish Toshkent 1992 yil. 5. Muravyev A.I. i dr. Analiz vneshneekonomicheskoy deyatelnosti predpriyatiy. M. 1991 g. 6. O`zbekiston Respublikasini "Korxonalar to`g`risidagi Qonuni" T 1991 7. O`zbekiston Respublikasi "Buxgalteriya hisobi to`g`risidagi Qonuni" 1996 y. 8. Korakoz I.I. Samborskiy V.I. Teoriya ekonomicheskogo analiza M. 1995 g. 9. Grigoryev Y.A. Uchet, analiz i kontrol valyutno`x operatsiy. M. 1993 g. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Qishloq xo`jaligida yer, yer fondi va mehnat resurslaridan foydalanish

Uskunalardan foydalanish tahlili

Mehnat resurslarining shakllanishi va ulardan foydalanish

Qishloq xo`jaligi mehnat resurslari va ulardan foydalanish

Qishloq xo’jaligida mehnat resurslari va ulardan foydalanish samaradorligi