Меҳмонхонада бошқарув тузилмаси - Экономика - Рефераты

Меҳмонхонада бошқарув тузилмаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

149 KB

Меҳмонхонада бошқарув тузилмаси Режа: 1. Меҳмонхона комплекси бошқарув тузилмасининг спецификаси 2. Бошқарув юқори бў ғ ин раҳбарларининг функциялари 3. Туристик комплексларда хавфсизлик менежменти 4. Туристик комплексларда техникавий менежмент

1. Меҳмонхона комплекси бошқарув тузилмасининг спецификаси Меҳмонхонани бошқариш — Меҳмонхона бизнеси конъюктурасига мувофиқ равишда барқарор ривожланишга эриш учун кундалик ишларни амалиётини такомиллаштириш, ўз ижтмоий-ташкилий тузилмасига эга бўлган ва бозор муносабатлари шароитидан келиб чиқадиган тезкор ҳаракатларни талаб қиладиган меҳмонхона хўжалиги индутрияси компонентларини омилкорлик билан қўллашдир. Меҳмонхона бизнеси тизимидаги бошқарувнинг бош вазифаси — меҳмонхона (отел, мотел)нинг юқори тоифасига эриш ёки уни сақлаб қолишдир. Асосий вазифани ҳал қилиш бўйича ташкилий-амалий ҳаракатлар қуйидагилар саналади: • номер фонди ободончилигини такомиллаштириш; • техникавий асбоб-ускуналар билан жиҳозлаш, ўз вақтида профлактика қилиш ва уни алмаштириш; • режимнинг самарали аэрациясига (ҳарорат-намлик) эришиш; • электр-магнит приборларни татбиқ этиш; • санитария-техникавий воситаларни янгилаш; • инсон тараққиёти индексини шакллантириш (хизмат кўрсатувчи персоналда юксак масъулиятини шакллантириш); • туташ ҳудудни ободонлаштириш. Кўплаб юксак комфортли меҳмонхоналар аллақачон краплардан воз кечишган, бу ерда санитария-гигиена асбоб-ускуналарига татбиқ этилган магнитли, электрон-автоматик тизимлар ўзини яхши томондан намойиш этди (автоматик ўчириш, электр ёруҚлигини автоматик ўчириш, конлинционерларни ёқиш, смесителлардан сувни тушириш). Меҳмонхоналарнинг тизимли асосда ишлашини белгиловчи вазифалардан келиб чиққан ҳолда уни таъминлаш ва ривожлангтириш бўйича хизмат майдонга келади. Ўзбекистонда ҳар қандай типдаги меҳмонхоналар иши

Ўукуматнинг 199__ йилдаги 389-сонли Қарори билан тасдиқланган «Ўзбекистонда меҳмона хизматларини кўрсатиш тўғрисидаги Қоидалар» билан белгиланади. Табиийки, ҳар битта меҳмонхона ўз ташкилий тузилма хусусиятларига эгадир. Масалан, бронлаштириш бўлими тижорат бўлими таркибига кириши, харидлар бўлими эса молиявий директорга бўйсундирилиши, банкет хизмати овқатланиш хизматига қўшилиши мумкин. Баъзида бош ошпазщ бевосита бош директорга бўйсунади, овқатланиш хизмати менежери эса фақат офицантларга қўмондонлик қилиши мумкин, холос ва ҳоказо. Отел категориясига боғлиқ ҳолда унинг бошқарув тузилмасида тегишли бўлинмалар вужудга келади, масалан, бизнес марказ, фитнесс марказ, шифокор (баъзан ҳатто миниполиклиника). Курорт меҳмонхонасида «дам олиш бўйича директор» лавозими мавжуд. Англия меҳмонхоналарида қабул қилинган бошқарув схемасининг ўзига хослиги шундаки, қабул қилиш хизмати (Front office) хўжалик хизмати директорига бўйсунади, қабул қилиш хизматида айрим бўлинмаларга катта ходимлар, масалан, катта телефонист, катта ҳаммол, катта кассир, ахборот хизмати каттаси, бронлашириш хизмати каттаси ва бошқалар раҳбарлик қилади. Йирик отелни бошқариш тахминий тузилмаси 1-расм да ҳавола этилган кўринишга эга бўлади. Унча катта бўлмаган меҳмонхоналар, табиийки, анча янада оддий бошқарув тузилмасига эга бўлади. Бироқ асосий бўлинмалар рўйхати уларга хос функциялар билан бирга сақланиб қоллади. 2-расм да машҳур «Ўолидай Инк» меҳмонхоналар занжирсига кирувчи унча катта бўлмаган меҳмонхонани бошқариш тузилмаси тақдим этилган (130 та номерга эга). Стандарт мотеллардаги бошқарувнинг энг оддий схемаси, масалан, қуйидагича бўлиши мумкин: 100 номерга эга бўлган мотелда директорга қабул қилиш ва молия хизматларининг тўрт нафар клерки, саккиз нафар оқсоч, тўққиз нафар пажлар бўйсундирилган хўжалик хизмати бошлиҚи

бевосита бўйсунади, айнан пахдарнинг ўзи мижоздлар автомобиллар парковкачилари функциясини бажаради ва битта таъмирловчи (электр ва сантехника ишлари). Йирик юқори тоифали меҳмонхоналарда, аксинча, бошқарув поҚоналари сони ортади, бош директор, номер фонди бўйича, овқатланиш бўйича ва маъмуриятлари хизматлари бўйича ут нафар ўринбосарга эга бўлади. Номер фонди директорига қабул қилиш хизмати (Front office), хўжалик хизмати (оқсочлар ва жамоат хоналари, кирхона, химчистка (киёмвий тозалов хонаси) в ҳоказолар фаррошлари) бўйсунади. Умумий овқаьтланиш бўйича директорга ошхоналар, ресторанлар, барлар, банкет хизмати, нормерларга хизмат кўрсатиш хизмати (Romm service) бўйсундирилган. Маъмурий қисм бўйича директорга назоратчи, маркетинг ва сотувлар бўлими менежери, бош муҳандис, хавфсизлик хизмати, персонал бўлими бўйсунади. Мулкдор сифатида эса давлат, муниципалитет, хусусий соҳиб, акциядлорлик жамияти иш кўриши мумкин. Акциядорлар директорлар кенгашини сайлайдилар (акциядордан сайланувчи кенгаш аъзолари сони унга тегишли бўлган акциялар сонига мутаносиб бўлади). Директорлар кенгаши бош директор ишини назорат қилади, молиявий режани (budjet) тасдиқлайди, унинг бажарилиши тўғрисида бош директорнинг ҳисоботини тинглайди. Директорлар кенгаши одатда ҳар чоракда бир марта йиҚилади. Махсус адабиётларда меҳмонхона бўлинмаланини танланган критерийларга мувофиқ тарзда у ёки бу гуруҳларга бирлаштирадилар. Масалан, меҳмонхона бўлинмалари асосий, даромадни шакллантирувчиларга (Revenue centers): номер фонди, ресторанлар, барлар ва ёрдамчи (Suppots centers): техника бўлими, кадрлар бўлими, бухгалтерияга ажратадилар. Асосида меҳмонхона у ёки бу бўлинмаси ходимларининг мижозлар билан контакти даражаси турувчи меҳмонхона хизматларини front of the house ва back of the houseга классификациялаш методи кенг тарқалган. Қабул қилиш хизмати, ресторан front of the houseга, ошхона, бухгалтерия эса back of the houseга мансуб деб топилади. Кейинги гуруҳ хизматчилар мижозлар билан

бевосита контактлашмайди. Ана шу икки гуруҳ ходимларини ўқитиш турли дастурлар бўйича амалга оширилади, уларнинг хизмат хоналари аниқ-расо ажратилган. Ўатто формали либослари фарқ қилади. 1-расм. Йирик отелларни бошқариш тузилмаси А кциядорлар Директорлар кенгаши (президент) Бош директор Қабу л қилиш хизмати менеже ри Тижор ат бўлим и директ ориХўжал ик ишлари хизмати менедери Овқатлан иш хизмати директори Моли явий дире ктор Хав фси зли к хиз мат Харидл ар бўлими директ ори Перс онал бўйича менеже р Рўйх атга олиш хизм ати Бронла штири ш хизмат и Банк ет хизм атиОқсо члар, фарр ошла р Бо ш ош паз Рестор ан директ ори Служба безопасност и Кадр лар бўлими Таъл им- ўқит ув бўли Консьерж хизмати Сотувлар бўйича менеж р Ошпаз Офицан тлар Бош бармен Бармен

расм. Кичик отелларни бошқариш тузхилмаси 2. Бошқарув юқори бў ғ ин раҳбарларининг функциялари Бош директор меҳмонхона ларда биринчи шахс саналади ва барча ваколатларга эга бўлади, меҳмонхонада у кема капитани вазифасини ўтайди. Бош директор отел услубини белгилаб беради. Бош директорнинг иккита асосий вазифаси мавжуд: Биринчидан, у меҳмонхонани меҳмоннинг барча хоҳиш-истаклари тўл алиги ча қаноатлантириладиган ва бу билан уни такроран меҳмонхонага қадам ранжида қилишга жалб этадиган бир тарзда бошқариши лозим; Иккинчидан, отелнинг фойдадорлигини таъминлаган ҳолда меҳмонхона соҳибига нисбатан ўз мажбуриятларини бажариши лозим. Улкан отелларда бош директор ўз ишида одатда меҳмонхона барча йирик бўлинмаларининг раҳбарлари кирадиган бошқармага таянади. Турли директорлар ҳар хил усуллардан фойдаланадилар: авторитар ёки Бош директор «Меҳм он хизма ти» дирек ториОвқатлан иш хизмати директор и Хўжалик ишлари хизмати директор и Бош муҳа ндис Назо ратч и Персо нал хизмат и директ ориРесторан директори Банкет менежери Дам олиш бўйича менежер Қабул қилиш хизмати клерклари О қсочлар Таъмирч илар Бухгалте рия

демократик.Айни маҳалда у ёки бу усулнинг афзалликлари аниқланган эмас. Ҳ али эслатиб ўтилганидек, эҳтимол, бу нарса меҳмонхона бизнеси азал- азалдан хонадон тузилиши анъаналарига кўра раҳбарлиги остида ишлаётган оила аъзолари ҳеч қанақанги «демократия«сига йўл қўймаган оила бошлиҚи раҳбарлик қилган оилавий бизнес сифатида ривожланиб келгани билан изоҳланади. Бош директор меҳмонхона персоналига кундалик оператив раҳбарликни амалга оширади, бўйсунувчилар ишини назорат қилади ва вужудга келган барча муаммоларни ҳал қилиб беради. Шунинг баробарида у бошқарувнинг стратегик вазифаларини ҳам таъминлаши керак. Айнан бош директор Директорлар кенгаши отелнинг молиявий режасини (бюджет)ни тақдим этади ва унинг бажарилиши учун жавоб беради. Бош директор ҳар йилги режалардан ташўари узоқ муддатли (одатда беш йиллик) оежалар ишлами учун ҳам жавоб беради, унда корхонанинг узоқ муддатга мўлжалланган мақсадлари белгиланиши ва ана шу мақсадларга эришиш стратегиялари ишлаб чиқилиши лозим. Ана шу стратегиялар молиявий, ташкилий ва моддий ресурслар билан таъминланиши лозим. Беш йиллик режалардан ташқари икки йиллик режалар ҳам ишлаб чиқилади. Икки йиллик интервалга режа танлаб олиш замонавий отел қурилиши ўртача муддати 18—24 ойдан иборат бўлиши билан изоҳланади. Ҳ ар бир режада одатда қуйидаги бўлимлар бўлади. Кириш (муқаддима)да корхонанинг асосий вазифаси, мижозга ҳавола этиладиган хизматлар туркуми шакллантирилади, мазкур отел ишлайдиган бозор сегменти аниқ- расо белгиланади. Биринчи бобда корхонанинг режа ёрдамида эришилиши назарда тутиладиган узоқ муддатли мақсадлари таърифланади. Иккинчи бобда шакллантирилган мқсадларга эришиш конкрет стратегиялари тавсифланади. Учинчи бобда стратегияларни амалга ошириш учун зарур бўлган нарсалар тасвирланади (молиявий ресурслар, тузилмадаги ўзгаришлар, моддий ва инсон ресурслари ва ҳоказо).

Персонал учун муофотлаш ва жазолаш тизимини ишлаб чиқиш ва унга риоя этилиши устидан назорат қилиш ҳам бош директорнинг муҳим вазифаси саналади. Бош директор персонал меҳнат қилиши ва дам олиши нормал шарт- шароитини ҳам таъминлаши лозим (униформа билан ўз вақтида таъминлаш, персонал овқатланишини ташкил этиш, кийимхоналарни, дам олиш хоналарини жиҳозлаш ва ҳоказо). Европа ва Америка отелларида бош директор юксак лавозимини эгаллашдан аввал ходим меҳмонхонанинг деярли барча асосий бўлинмаларида ишлаши лозимлиги одат тусини олган. Мамлакатимизда янада одатийроқ бўлган бош бухгалтер ва молиявий директор функцияларини битта шахсда бирлаштирувчи назоратчи (controller) отелни бошқариш иерархиясида иккинчи шахс саналади. Катта меҳмонхоналарда назоратчи функциялари жорий юошқарувдан ажратилган. Башарти, агар отел обрўли меҳмонхоналар занжирсига кирса, унда меҳмонхона назоратчиси ана шу отелнинг бош директорига эмас, балки занжирнинг штаб-квартирасига (қароргоҳига) билдирув беради. Нахоратчи функцияларига моличвий режаларни ишлаб чиқиш, бухгалтерия ҳисоби, меҳмонхонанинг ҳамма молиявий ҳисоблари ва ҳоказолар киради. Назоратчи бухгалтерия ҳисоби ёки турдош ихтисос бўйича олий маълумотга эга бўлиши лозим. Меҳмонхона бошқаруви тузилмаси бошқарув органлари таркиби, уларнинг ихтисослашуви характери билан белгиланади. Расмий жиҳатдан у корхона устави билан мустаҳкамлаб қўйилади ва махсус низомлар билан ҳужжат тарзида расмийлаштирилади. Бошқарув тузилмасининг учта асосий кўриниши фарқланади: тўғри чизиқли, саф-штаб ва кўптўғричизиқли (функционал). Тўғри чизиқли бошқарув — яккабошчиликни назарда тутувчи энг соддалаштирилган тизим. У унча катта бўлмаган номер фондига эга отелларда, одатда, қишлоқ жойларидаги меҳмонхоналарда жорий этилган.

Функционал бошқарув — йирик меҳмонхоналарда ва меҳмонхоналар комплексларида фойдаланилади. Матрицали бошқарув мазмунига кўра бошқарув объектлари билангина фугкционал бошқарувдан фарқ қилади. У бир қатор корпуслар, баъзида эса меҳмонхоналардан иборат бўлган Меҳмонхона комплекслари учун хосдир. Меҳмонхоналарни бошқаришнинг санаб ўтилган шаклларидан фақат саф бошқаруви мутлақ кўринишда қўлланади. Аксария кўпчилик меҳмонхоналарда қўшилмасидан фойдаланилади (бошқарувнинг саф, саф- штаб, функционал тузилмалари). Замонавий талабларга мувофиқ ҳар қандай тузилма доирасида қуйи турувчи раҳбарларга муҳим қарорларини ўзлари қабул қилиш ҳуқуқини бериш учун ваколатлар марказсизлантирилишига зўр берилади. Бундай схеманинг потенциал афзаллиги турли даражалардаги раҳбар ўртасида ўзаро ҳамкорлик ва ахборот айирбошлашни яхшилаш (яъни вертикал бўйлаб), қарорлар қабул қилиш дараёни самарадорлигини ошириш, раҳбарлар фаолиятини мотивациясини кучайтириш, турли даражадаги раҳбарлар тайёргарлигини яхшилашда намоён бўлади. Башарти, агар атроф муҳитдаги ўзгаришлар нисбатан секин рўй берса, меҳмонхона эса нисбатан кичик бўлса, унда бошқарувнинг марказлаштирилган тизими унинг учун афзал бўлиб чиқиши мумкин. Якунларни чиқара туриб, менежментнинг уларни билмасдан буриб самарали бошқарувни кутмаса ҳам бўлаверадиган асосий тамойилларини алоҳида таъкидлаб ўтиш ўринли деб биламиз. 1. Самарадор менежмент — бошқарувнинг профессионал маҳоратини узлуксизщ эгаллаб бориш жараёнидир. Менежер фаолияти нафақат бошқаришни, балки, қолаверса ўз профессионализми даражасини, ишчанлик фазилатларини ошириб боришни ҳам ўз ичига олади. 2. Менежмент — иқтисодиётнинг бозор механизмлари таъсири остида шаклланувчи бошқарув тизимидир. Ана шу механизмларни билиш бошқарув ютуқларини белгилайди.

3. Замонавий бошқарувнинг мураккаб жараёнларида асосий эътибор мақсадларга қаратилади. Мақсад бошқарув истиқболлигини ва изчиллигини белгилайди, меҳмонхона хулқ-атвори ва ривожланиши стратегияси асосида туради, бутун хизмат кўрсатувчи персонал фаолиятини интеграциялайди. 4. Режалаштириш бошқарувнинг энг муҳим функцияларидан бири саналади. Режа — мақсаддан хизматлар ишлаб чиқаришни ташкил этиш сари бир кўприкчадир. Режа ресурсларни тақсимлаш ва фойдаланишда рационал вариантни топишга имкон беради. Режани ишлаб чиқиш жараёнларида вазиятни, бозор тенденцияларини, ресурслар сотиб олиш имкониятларини, маълум натижаларга эришишни таҳлил қилиш бўйича жуда ммуҳим иш амалга оширилади. Режалаштиришда меҳмонхоналарнинг бутун хизмат кўрсатувчи персонали иштирок этади. Бу нарса саъй-ҳаракатлар интеграциясига, ҳамкорлик муҳитига эрилишига, фаолиятининг ташкилий жиҳатдан аниқ-равшанлигига имконият яратиб беради. 5. Бошқарувнинг язши ташкиллаштирилиши қуйидагиларни тақозо этади: функциялар тақсимланиши аниқ-расолиги, ташкилий таомил-амалиётлар оддийлигини, масъулият, ахборотларга эга бўлиш ва унумдор меҳнатни мотивациялашни. 6. Меҳмонхонанинг самарали ишлаб туришининг асосий омили унинг персонали фаолияти саналади. Персонални бошқариш — бу, уни маҳорат билан танлаш, функциялар бўйича жой-жойига қўйиш, унинг малакасини ошириш, самарали ишни мотивациялаш, манфаатларни тадқиқ этиш ва яхши иш шаротини таъминлаш демакдир. 7. Бошқарув — қарорлар қабул қилишдир. Аммо қарорларни нафақат менежер, балки уни ижро этувчи қабул қилади. 8. Меҳмонхона хизматлари истеъмолчисига қаратилган бошқарув — бу маркетингдир. Бундай бошқарув истеъмолчи эҳтиёжларини, бозордаги талаб ва таклифни, рақобатчиларни кучли ва заиф томонларини ўрганишни талаб қилади.

9. Меҳмонхона ишлаб чиқариш операцияларини бошқариш — бу, ресурсларнинг тайёр Меҳмонхона маҳсулотларига айлантириш жараёнларини бошқаришдир. 10. Ўозирги замон бозор иқтисодиёти шароитида Меҳмонхона хизматларини реализация қилишнинг бош омили уларнинг сифатидир. Сифат — бу, истеъмолчининг талабларига жавоб берувчи хоссалар йиҚиндиси ва Меҳмонхона хизматлари бозорида меҳмонхона маҳсулотининг кўп юқори талаб билан фойдаланишга лаёқатидир. 11. Меҳмонхона ишида менежмент ижтимоий-иқтисодий ҳодиса сифатида доимий ривожланишда бўлади. Ривожланиш — бу келажак сари ҳаракатдир. 12. Ўар қандай фаолият сингари менежер иши ҳам муайян дастаклардан фойдаланишни тақозо этади. Бошқарувда фойдаланиладиган дастаклар тизимини бошқарув механизми деб аташ ҳам мумкин. Персонал лаёқати, тажрибаси, малакаси максимал даражада эҳтимолий очилишини таъминлайдиган ишни ташкил этишни танлаб олиш зарур. 3. Туристик комплексларда хавфсизлик менежменти «Хавфсизлик» инсониятнинг фундаментал — тамал тушунчалари сирасига киради, чунки ҳозирги замон тамаддуни қарор топгунига қадар бўлган ўз ривожланиши бутун даври мобайнида ҳар қайси одам алоҳида ҳолда ва башарият бутун ҳолида ташқи шарт-шароит ва хавф-хатарлар таъсири остида бўлиб келади. Боя таъкидлаб ўтилганидек, туристнинг саёҳат, дам олиш билан қаноатланиши асосий омилларидан бири меҳмондўстлик орасида хавф- хатарсизликни ҳис этиши саналади. Замонавий туристик комплексда хавфсизлик комфорти ҳолати ҳам туристик компллекснинг ташқи муҳити (сиёсий-иқтисодий, табиий-иқлимий, экологик компонентлар, ташқи инфратузилма), ҳам унинг ички муҳити билан (моддий баха ҳолати ва хусусиятлари, туристик комплекснинг ички

инфратузилмиаси, гуманитар ва ташкилий компонентлар ва ҳоказолар билан) белгиланади. Туристик комплекс ташқи муҳити хавфсизлик компонентлари Сиёсий-иқтисодий компонент. Сарҳадида туристик комплекс жойлашган мамлакатнинг умумийлигича ёки алоҳида минтақанинг сиёсий-иқтисодий аҳволи саёҳат хавфсизлигини аниқлашда биринчи даражали компонент саналади. Ўарбий можаролар, ижтимоий ларзаланишлар, аянчли иқтисодий аҳвол, криминал вазият алоҳида олинган туристик комплексда хавфсизликнинг зарур даражасини таъминлашга имкон бермайди. Табиий компонент. Жойлашув туманида ҳатто табиий офатларнинг камдан-камдан намоён бўлиши ҳам (зилзилалар, ураганлар, қумбўронлар, селлар, вулқонлар отилиши ва ҳоказо) минтақа ва бу ерда жойлашган туристик марказнинг жозибадорлиги имижини сезиларли даражада пасайтириб юборади. Иқлимий компонент. Иқлим кўпроқ даражада ҳудуднинг рекреацион имкониятланрини, унинг рекреацион ихтисослашувини, туризм моддий бахаси (туркомплекслар) жойлашувини белгилаб беради. Сантитория-курорт муолажаси ва соҚломлаштирувчи дам олишни режалаштирганда ва ташкиллаштирганда туманнинг биоиқлимий салоҳиятини омиллар бўйича ва интеграцияон баҳолашдан, ҳужуднинг тиббий-иқлимий туманлаштирилишидан истифода этилади. Экологик компонент. «Туристик комплекс — атроф муҳит (табиат)» экологик уйҚунлигига риоя этиш туристик комплекс ички муҳити нуқтаи назаридан хавфсизликнинг экологик компоненти саналади. Замонавий маданийлашган туристга экологик хавфсизлик комфортини таъминлаш бўйича мазкур қоидага риоя этиш учун фақат экологик турлар — саёҳатлар шакллантириш зарурдир.

Туристик комплекснинг ташқи инфратузилмаси. Хавфсизлик комфортига туристик комплекс ташқи инфратузилмасининг қуйидаги таркиб топтирувчилари таъсир ўтказади: туристик комплекс жойлашув туманидаги транспорт таъминоти, ахборот алоқалари ва электркоммуникациялар (телефонлар, факслар, компьютер тармоқлари терминаллари) мавжудлигши, коммунал тизимлар аҳволи (иссиқлик, сув, энергия таъминоти, канализация ва тозалаш иншоотлари), дурустгина савдо ва маиший хизмат. Туристик комплекс ички муҳити хавфсизлик компонентлари Моддий база ва ички инфратузилма. Туристик комплексдаги ҳаётни таъминлашнинг барча техникавий воситалари ва ахборот тизимлари оптимал режимни таъминланган ва туристларга сезилмаган ҳолда ишончли, узлуксиз, қулай ишлаб туриши лозим. Иқтисодий компонент. Туристик комплекснинг барқарор иқтисодий аҳоли туристлар учун иқтисодий хавфсизлик ва иқтисодий комфортни таъминлайди. Ўисоб-китобларнинг аниқ-расолиги ва ўз вақтида бўлиши, кредит карточкалари орқали ҳисоб-китоб қилиш имконияти, хизматлар учун персоналга чойчақа тўлаш бўйича қоидалар аниқ-расолиги, туркистик комплексда туристик комплекс жойлашув туманида хизматлар қиймати ва товарлар ассортименти тўғрисида маълумотлар мавжудлиги бунга имконият яратиб беради. Гуманитар ва бошқарув компонентлари. Меҳмонларга хавфсих хизмат кўрсатишни ташкил этишнинг характери ва сифати туристлар учун хавфсизлик комфорти яратиб беришда жиддий омил ҳисобланади. Хавфсизликни таъминлашда гуманитар компонент хизмат кўрсатув персонал ишида қуйидаги тамойилларни нуқсонсиз бажариш билан характерланади: ҳалол батартиблик, софдиллик, ўзаро муносабатларда этикетга риоя этиш; ўзига нисбатан талабчанлик, меҳмонларга нисбатан иззат-икромли муносабат; ҳалоллик, барча майда-чуйдаларга ўйловли

муносабатда бўлиш; некбинлик ва ҳаётдан завқланиш; турист хавфсиздиги, фаровонлиги, комфорти учун ўзининг ахлоқий-маънавий ва юридик жавобгарлигини теран англаб етиш. Хавфсизлик комфортини таъминлашда бошқарув компоненти инсон омили муҳимлигини туристик комплекс бошқарув бўҚини томонидан аниқ- расо англаб етилишида ҳам, ўзининг менежментга оид билимлари ва имкониятларини рўёбга чиқаришнинг ижодий маҳоратида ҳам намоён бўлади. Жумладан, хавфсизлик менежментининг ўзгартириб бўлмас қоидалари бажарилиши лозим: барча бўлинмалар ва ходимлар фаолиятининг базавий қоидаси ҳар қандай восита билан хавфсизликни таъминлашга интилиш, Меҳмонхона хизматлари кўрсатишда халқаро стандартларга риоя этилишини таъминлаш, хавфсизликни таъминлаш бўйича мунтазам аниқ- расо бажариладиган персонал билан ишлаш дастурлари мавжудлиги, хавфсизликни таъминлашда фаол ва ижодий иштирок этаётган туристик комплекс барча ходимлари мотивацияси (мукофотлаш тизими, ротация тизими, лавозимда кўтариш, иш ўрнини алмаштириш), менежментнинг барча технологик компонентлари ва функцияларига: режалаштириш, ташкил этиш, мотивациялаш ва назорат қилишга риоя этиш. Хавфсизликни таъминлаш туристик комплекснинг асосий сифат кўрсаткичи Ҳ ар қандай туристик комплекс фаолиятининг иккита асосий функцияси мавжуд: турист (меҳмон)га хизматлар таклиф қилиш ва туристик комплекс ҳудудида унинг мутлақ хавфсизлигини таъминлаш. Хавфсизликни таъминлаш стандарт талабларини бажариш туристик ва Меҳмонхона бизнеси лицензияланиши ва сертификатланишининг зарур шарти ҳисобланади. Мазкур муаммонинг долзарблиги меҳмонхзоналар, туристик комплекслар, дам олиш жойлари орттирма хавфсизлик объектлари эканлиги билан ҳам боғлиқдир.

Туристик комплексда хавфсизликни таъминлаш объектлари қуйидагилар саналади: • инсон (турист, меҳмон, ташриф буюрувчи, ТК ходими) ва ТК хўжайини; • инсоннинг мулки (турист, меҳмон, ташриф буюрувчи, ТК ходими ва ТК хўжайининики). Хавфсизликни таъминловчи субъектлар, яъни уни таъминловчи шахслар ТК раҳбари ва хавфсизликни таъминелаш муаммолари бўйича унинг ўринбосарлари, хавыфсизлик хизмати ходимлари ва пировардида ТКнинг барча ходимлари саналади. Туристлар хавфизлигини таъминлашга жумладлан материаллар, асюбоб- ускуналар, электрон тизимлар етказиб берувчиларни, қўриқлов бригадалари, озиқ-овқат маҳсулотлари ва бошқа товарларни етказиб берувчиларни текшириш ва назорат қилиш қилиш ҳам киради. Хавфсизликни таъминлаш бўйича чора-тадбирлар Туристик комплексда одамлар ва уларнинг мол-мулки хавфсизлигини таъминловчи чора-тадбирлар комлекси, гарчи миқдори ва моҳияти жиҳатидан фарқ қилса ҳамки, барибир, кўпроқ даражада ўзаро боҚланган ва ўзаро шартланган бўлиши лозим. Башарти, Туристик комплексда туристлар мол-мулки сақланиши бўйича чора-тадбирлар мажмуасига (туристлар, меҳмонлар, ташриф буюрувчилар ва персонал) қуйидагилар киради: • қўриқловдан фойдаланиш, хавфсизликни таъминлаш техник воситаларини қўллаш; • ҳуқуқий хавфсизликни таъминлаш бўйича чора-тадбирлар; • молиявий-иқтисодий хавфсизликни таъминлаш бўйичав чора-тадбирлар; • хавфсизликни таъминлашга оид кадрлар чора-табирлари; • ёнҚин хавфсизлиги чора-тадбирлари; • хавфсизлик самарали менежменти.

Туристлар (меҳмонлар, ташриф буюрувчилар, персонал ва ТК соҳиби) ҳаёти ва саломатлиги хавфсизлигини таъминлаш бўйича комплекс чора- тадбирларга хавфсизликни таъминлаш бўйича санаб ўтилган барча чора- тадбирлар киради: экологик, тиббий, сувда (бассейнда, дарёда, денгизда), трансферда ва экскурсияларда (транспортда), туристик комплекс ҳудудида ва ундан ташқарида туристик тадбирларни амалга ошираётганда жамоат тартиботини таъминлаш киради. Персонал иши устидан маъмурият назорати хавфсизликни таъминлаш чора-тадбирларидан бири саналади. У қуйидагиларга имкон беради: а) туристлар, меҳмонлар, ташриф буюрувчилар, ходимлар ва ТК соҳибларининг ТК персонали томонидан содир этиладиган ўҚирланишини бартараф этади; б) Ткнинг ноҳалол ходимларини аниқлаб беради; в) ходимларнинг нопрофессионал ҳаракатлари ва улар томонидан ўз мажбуриятлари ноҳалол ижро этилиши натижасида нохуш кўнгилсиз ҳодисалар, техник ва технологик авариялар содир бўлиши олдини олади; г) ноҳалол ва ТК раҳбариятига садоқатли бўлмаган иэро этувчиларни аниқлаш ва четлаштишга имкон беради. Назорат визуал (очиқ), яширинча (электрон тизимлар ёрдамида) ва комбинацияланган (аралаш) бўлиши мумкин. Маъмурият назорати шубҳасиз зарур эканлигига қарамасдан, ишдаги ташаббускорликни пасайтириб юбормаслик (шунга мувофиқ, ТК фойдасини ҳам), ёки, янада ёмонроҚи, тескари эффектга олиб келмаслиги учун у лимитланган бўлиши лозим. Туристик комплексдаги хавфсизлик менежменти ва унинг функциялари Хавфсизликни таъминлаш бўйича чора-тадюирлар бутун комплекси умуртқаси хавфсизлик самарали менежменти саналади. У менежментнинг тўртта асосий функциясини бекаму кўст бажариш билан таъминланади, жумладан: 1) мазкур йўналишда тезкор ва узоқ муддатли ишлар режасини тузиш билан;

2) ана шу режалар бажарилишини самарали ташкил этиш, жамоанинг барча аъзоларини сафарбар этиш, хавфсизлик хизмати ва қўриқлов аниқ-расо тузилмасини барпо этиш, шунингдек, хавфсизликни таъминлашда иштирок этадиган барча шахслар бўйсунуви тузилмасини яратиш, хавфсизлик хизматининг ТК барча бўлимлари ва хизматлари билан самарали ўзаро ҳамкорлигини таъминлаш билан; 3) комплекс хавфсизликни таъминлаш масалаларини ҳал этишда персонал мотивацияси, бу ишга деярли ҳар бир ходим қизиқиши аниқ-расо, оддий, ошкора, тушунарли тизимини яратиш ва рўёбга чиқариш билан; 4) хавфсизлик чоралари самарадорлигини назорат қилиш ва ТКда хавфсизлик тизимини такомиллаштириш йўналишларини аниқлаш учун «Турист — ТК» тескари алоқасини таъминлаш билан. Юқорида баён этилганларни инобатга олганда «Туристик комплексда хавфсизлик менежменти» тушунчасига қуйидаги таърифларни чиқариш мумкин: Туристик комплексларда хавфсизлик менежменти — бу, туристик бозор шароитида ТК муваффақият фаолият кўрсатиши стратегик мақсадига эришишга йўналтирилган, яъни иқтисодий (хўжалик) муаммолари ва туристлар (меҳмонлар) эҳтиёжларини ишонарли, барқарор ва самарали қаноатлантиришга имкон берувчи меҳмондўстлик муҳити хавфсизлиги зарур даражасини яратиш муаммоларини ҳал қилиш туристик комплексни бошқариш кичик тизими (меҳмондўстлик менежменти кичик тизими)дир. Системали ёндошув нуқтаи назаридан хавфсизлик менежменти бошқарувчи ва бошқарилувчи кичик тизимлардан иборат тизимни ўзида ифода этади (3-расм). Хавфсизлик менежменти ихтисослашган менежментнинг ҳар қандай исталган тури сифатида бошқарув стратегияси (ана шу фаолиятда қоидалар ва глобал чекловлар туркуми шакллантириш учун шарт-шароит комплекси ва асосий ва зарур меҳмондўстлик муҳитини таркиби топтирувчиси сифатида

хавфсизликни таъминлаш) ва тактика (қабул қилинган чекловлар доирасида маўсадларга эришиш конкрет методлари ва усуллари)ни ўз ичига олади. расм. Техникавий менежмент бошқарув тизими сифатида. Бошқарув кичик тизими (бошқарув субъекти), туристик комплекс техникавий директори бошчилик қилувчи техникавий хизмат раҳбар Тескари алоқа (бошқарув таъсирига жавоб реакцияси) Бошқарилувчи кичик тизим (бошқарув объекти), ТКнинг моддий-техника ва технологик базаси, техникавий хизматнинг ижро этувчи персонали 4. Туристик комплексларда техникавий менежмент Асосий тушунчалар ва таърифлар Техникавий менежмент тузилмаси тизим ва туристик комплексдаги бошқарув-хўжалик фаолияти бир тури сифатида иккита ўзаро бир-бирига таъсир ўтказувчи кичик тизимлардан иборат бўлади, яъни: бошқарилувчи ва бошқарувчи (3-расм) . Бошқарилувчи кичик тизим (бошқарув объекти) туристик комплекс моддий-техника ва технологик базаси, шунингдек, техникавий хизматнинг ижро этувчи персонали саналади. Бошқарувчи кичик тизим (бошқарув Бошқарув таъсирлари

субъекти) сифатида бунда техникавий менежмент тизимида тизим вужудга келиирувчи рол ўйнайдиган техникавий менежер (бош муҳандис, техникавий директор) раҳбарлик қилувчи техникавий хизмат раҳбар персонали иш кўради. Туркомплекс техникавий менежменти моҳияти бошқарувчи кичик тизимнинг бошқарилувчи кичик тизимга унинг фаолият кўрсатишида кўнгилдагидек ҳолатга эришиш ва туристлар (туркрмплекс меҳмонлари) учун техникавий комфортни таъминлаш мақсадида самарали таъсир ўтказишида мужассамлашгандир. Техникавий менежмент мақсади — туристик комплекс моддий-техника ва технологик базаси ишлашининг кўзланган ҳолатига эришиш ва меҳмонллар учун техникавий комфортни таъминлаш — туристик комплекснинг меҳмонларнинг эҳтиёжларини максимал даражада қаноатлантиириш ҳисобига максимал тадбиркорлик самарасига (максимал фойдага) эришишда мужассамлашган туристик комплекс менежменти (меҳмондўстлик менежменти) умуммий мақсадининг таркибий қисми саналади. Туристик комплекснинг техникавий менежменти — бу, туристик бозор шароитида техника-технологик ва иқтисодий муаммоларни ҳал этишни оптималлаштириш, туристик комплекс моддий базасининг ишончли ва сифатли ишлаб туриши ва меҳмондўстлик муҳити ва хизмат кўрсатиш сифатининг таркиб топтирувчиси сифатида турист учун техникавий комфорт яратиш йўли билан туристик комплекс фаолият кўрсатишининг стратегик мақсадларига эришишга қаратилган туристик комплекс бошқарув тизимидир. Мақсадга эришиш учун эса техникавий менежментнинг қуйидаги асосий вазифаларини ҳал этиш зарур: • моддий-техника ва технологик база яхлитлигини сақлаб қолиш; • техника-технологик тизимлар ишлаши талаб этиладиган ишонарлик ва сифат даражасини таъминлащ; • ресурсларни тежаш;

• туристик комплекс моддий-техника базасига хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш бўйичса персонал меҳнатини енгиллаштириш. Вазифалар ҳал қилинишига профессионал технологик ҳаракатлар ва операцияларни бажариш ҳисобига эришилади (4-расм): • бинолар, иншоотлар, техникавий тизимлар, ҳудуд самарали техник эксплуатация қилиниши; • техникавий воситалар, асборб-ускуналар ва технологик операцияларни модернизациялаш, инновацияларда энг янги техника ютуқларини татбиқ этиш. расм. Профессионал технологик ҳаракатлар ва операциялар (техникаваий менежмент мундарижаси) Туристик комплекс бинолари ва иншоотланрининг Туристик комплексга техник хизмат кўрсатилиши бинолар, иншоотлар ва муҳандислик ускуналарини, туристик комплекс ҳудуди ободонлаштирилиши элементларини кўздан кечириш, бинолар, иншоотлар, конструкциялар, муҳандислик ускуналари эксплуатацияси норматив шароитини таъминлаш, персонал ва туристлар томонидан туристик комплекс хоналарининг тўғри эксплуатация қилиниши устидан назорат қилиш, ёнҚин хавфсизлиги ва санитария-эпедимиология хавфсизлигини таъминлаш, ҳудудни сантитар тозалаш ва ободонлаштириш, ер участкасига хизмат кўрсатилиши бўйича ишлар Таъмирлаш ишлари

Жорий таъмирлаш: а) профилактик; б) кутилмаган; Капитал таъмирлаш: а) танланма; б) комплекс. Авария ишлари (авария оқибатланини бартараф этиш). Осмотры Умумий (режадаги): а) баҳорги; б) кузги. Жузъий (режадаги). Навбатдан ташқари. Модернизация

Адабиётлар : 1. Уокер Д.Р. Введение в гостеприимство. Учебное пособие. -М., 2002 г. 2. Чудновский А.Д. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебник. -М., 2000. 3. Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика и организация гостиничного хозяйства. - М.: ФиС, 2005 4. Сенин В.С., Денисенко А.В Гостиничнўй бизнес: классификация гостиниц и других средств размешения: Учебное пособие. - М.: ФиС, 2004. 5. Папирян Г.А., Менеджмент в индустрии гостеприимства. М.: 2000 7. Лесник А.Л., Мацицкий И.П., Чернмшев А.В. Организация и управление гостиничньш бизнесом. Учебник - М.: «Интер Универсап», 2000

Похожие

Меҳмонхоналарнинг ташкилий-бошқарув тузилмаси

Меҳмонхоналарнинг ташкилий-бошқарув тузилмаси 1

Меҳмонхонада ходимлар бўлими

Меҳмонхонада персонал бўлими

Бошқарув қарорлари