Меҳмонхона бизнесида меҳнат муносабатлари - Экономика - Рефераты

Меҳмонхона бизнесида меҳнат муносабатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76.5 KB

Меҳмонхона бизнесида меҳнат муносабатлари Режа: 1. Меҳмонхона индустриясида меҳнатга оид қонун ҳужжатлари 2. Меҳнат муҳофазаси

1. Меҳмонхона индустриясида меҳнатга оид қонун ҳужжатлари Замонавий меҳмонхона — қисқа муддатли иш режимига эга бўлган жамоавий жойлаширув воситаси. Ниҳоятда хилма-хил мижозлар сутка маҳалидан қатъи назар бир хилда хизмат кўрсатиш юксак даражасидан фойдаланиши, турли ташкилий-ҳуқуқий шаклдаги Меҳмонхона фаолияти ташкилотчилари вазифаси ҳам меҳмонхона корхонасини меҳнат ресурслари билан таъминлашдир. Бундайлар малакали ва ўз ишини биладиган кадрлар бўлиши лозим. Меҳнатга оид қонун ҳужжатларини билиш меҳмонхоналар мулкдорларига, барча даражадаги менежерларга ҳам, меҳмонхоналарнинг барча хизмат кўрсатувчи персоналига ҳам долзарб ва зарурдир. Ўзбекистон Республикаси меҳнат қонунларининг мақсади — фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқлари ва эркинлари давлат кафолатларини белгилаш, қулай меҳнат шароити яратиб бериш, ходимлар ва иш берувчилар ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишдир. Меҳнатга оид қонун ҳужжатларининг асосий вазифалари меҳнат муносабатлари томонлари манфаатлари, давлат манфаатлари, оптимал келиштирилишига эришиш, шунингдек, меҳнат муносабатлари ва улар билан бевосита боғлиқ бўлган бошқа муносабатлар ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солиб турилиши учун зарур ҳуқуқий шарт-шароит яратиб бериш саналади: • Меҳнатни ташкил этиш ва меҳатни бошқариш бўйича; • Ушбу иш берувчида ишга жойлашиш бўйича; • Бевосита ушбу иш берувчида ходимлар касб-ҳунар тайёргарлиги, қайта тайёрланиши ва малакаси оширилиши; • Ижтимоий шерикчилик, жамоа шартномалари юритилиши, жамоа шартномалари ва битимлари тузилиши бўйича; • Қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда ходимлар ва касаба уюшмаларининг меҳнат шарт-шароитини белгилаш ва меҳнатга оид қонун ҳужжатларини қўллашда иштирок этиши бўйича;

• Меҳнат соҳасида иш берувчилар ва ходимларнинг моддий жавобгарлиги бўйича; • Меҳнатга оид қонун ҳужжатлари (жумладан, меҳнат муҳофазасига оид қонунчилик)ка риоя этилиши устидан кузатув ва назорат (шу жумладан, касаба уюшма) бўйича; • Меҳнатга оид даъволашувларни ҳал қилиш бўйича. Мамлакатда меҳмонхона корхоналари хусусийлаштирилиши амалга оширилиши, янгилари (кичик, оилавий ёки хорижий капитал билан биргаликда) меҳмонхоналар барпо этилиши қачонлардир ягона бўлган меҳнат жамоасини ёлланма ишчилар (жумладан, барча даражадаги менежерлар) ва меҳмонхоналар мулки мулкдорларига ажратиб юборди. Ўаёт эса ижтимоий шерикчилик сингари ўзаро муносабат шаклини илгари сурмоқда. Ижтимоий шерикчилик — ходимлар (ишловчиларнинг вакиллари), иш берувчилар (иш берувчиларнинг вакиллари), давлат ҳокимияти органлари, маҳаллий ўзини ўзи бошқарув органлари ўртасидаги меҳнат муносабатларини тартибга солиб туриш ва бевосита улар билан боғлиқ бўлган бошқача масалалар юзасидан ходимлар ва иш берувчилар манфаатларини келиштиришни таъминлашга йўналтирилган ўзаро муносабатлар тизимидир. Ижтимоий шерикчиликнинг асосий тамойиллари қуйидагилардир, чунончи: • томонларнинг тенг ҳуқуқлиги; • томонлар манфаатларини ҳурмат қилиш ва инобатга олиш; • шартномавий муносабатларда иштирок этишдан томонларнинг манфаатдорлиги; • ижтимоий шерикчиликни демократик асосларда мустаҳкамлаш ва ривожлантиришда давлатнинг қўллаб-қувватлаши ва кўмаги; • томонлар ва уларнинг вакиллари тарафидан қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларга риоя этилиши;

• томонлар вакилларининг ваколатларга эга бўлиши; • меҳнат соҳасига кирувчи масалалар муҳокамасида танлаб олиш эркинлиги; • томонлар ўз зиммасига оладиган мажбуриятларнинг реаллиги; • жамоа шартномалари, битимлари бажарилиши мажбурийлиги; • қабул қилинаётган жамоа шартномалари, битимлари бажарилиши устидан назорат; • томонлар, уларнинг вакилларининг уларнинг айбига кўра жамоавий шартномалар, битимлар бажарилмаганлиги учун жавобгарлиги. Жамоавий шартномаси — ташкилотдаги ижтимоий-меҳнат муносабатларини тартибга солиб турувчи ва ходимлар ва иш берувчилар томонидан уларнинг вакиллари шахсида тузиладиган ҳуқуқий ҳужжат. Меҳнат шартномаси мазмуни ва тузилмаси томонлар тарафидан белгиланади. Жамоавий шартномага ходимлар ва иш берувчиларнинг қуйидаги масалалар бўйича мажбуриятлари киритилади, жумладан: • меҳнатга ҳақ тўлаш шакллари, тизими ва миқдори; • нафақалар, компенсациялар тўлаш; • нархлар ўсиб бориши, инфляция даражаси, жамоавий шартнома билан белгиланган кўрсаткичлар бажарилишини инобатга олган ҳолда меҳнатга ҳақ тўлашни тартибга солиб туриш механизми; • бандлик, қайта таълим бериш, ходимларни бўшатиш шартлари; • иш вақти ва жам олиш вақти, жумладан, таътиллар бериш ва давомийлиги масалалари; • ходимлар, жумладан, аёллар ва ёшлар меҳнат шароитини яхшилаш ва меҳнатини муҳофаза қилиш; • ташкилот, идорага қарашли тураржойларни хусусийлаштираётганда ходимлар манфаатларига риоя этиш; • ишлаб чиқаришда экологик хавфсизлик ва ходимлар саломатлигини муҳофаза қилиш;

• ўқиш билан ишни ўриндошлаштириган ходимларга кафолатлар ва имтиёзлар; • ходимлар ва уларнинг оила аъзоларини соҚломлаштирилиши ва дам олиши; • жамоавий шартнома бажарилиши устидан назорат, унга ўзгартишлар ва қўшимчалар киритиш тартиби, томонларнинг жавобгарлиги, ходимлар вакиллари фаолияти нормат шарт-шароитларини таъминлаш; • жамоавий шартноманинг тегишли шартларини бажараётганда иш ташлашлардан воз кечиш; • томонлар тарафидан белгиланган бошқа масалалар. Битим — ижтимоий-меҳнат муносабатлари ва улар билан боғлиқ бўлган иқтисодий мунсабатларни тартибга солиб туришнинг умумий тамойилларини белгиловчи, ходимлар ва иш берувчилар вакиллари ўртасида миллий, минтақавий, тармоқ (тармоқлараро) ва ҳудудий даражада уларнинг ваколатлари доирасида тузиладиган ҳуқуқий ҳужжат. Битимга қуйидаги масалалар бўйича томонларнинг ўзаро мажбуриятлари киритилиши мумкин, чунончи: • меҳнатга ҳақ тўлаш; • меҳнат шароити ва муҳофазаси; • меҳнат ва дам олиш режими; • ижтимоий шерикчиликни ривожлантириш, томонлар тарафидан белгиланган бошқа масалалар. Бошқа битимлар — томонлар тарафидан ижтимоий шерикчиликнинг исталган даражасида ижтимоий-меҳнат муносабатлапмемен алоҳида йўналишларини ва ула билан боғлиқ бўлган бошқа муносабаларни тартибга солиб туриш бўйича тузилиши мумкин бўлган битимлар. Битимлар мазмуни ва тузилмаси муҳокама учун масалалар доирасини танлаб олишда ва битим тузишда эрки бўлган томонлар вакиллари ўртасидаги шартлашув бўйича белгиланади. Битим лойиҳаси музокара жараёнида ишлаб чиқилади, томонлар уни имзолаган кундан ёки битим билан белгиланган кундан

эътиборан кучга киради, амал қилиши томонлар тарафидан белгиланади, 3 йиллик муддатдан ошиши мумкин эмас. Томонлар битим амалини 3 йилдан ошмайдиган муддатга узайтириши мумкин. Ташкилотни бошқаришда ходимларнинг иштирок этишининг асосий шакллари қуйидагилардир, бинобарин: • Меҳнат кодекси (МК), жамоавий шартнома билан назарда тутилган ҳолларда ходимлар вакиллик органини фикрини инобатга олиш; • Ходимлар вакиллик органлари томонидан меҳнат ҳуқуқи нормаларига эга бўлган маҳаллий (локал) норматив ҳужжатларни қабул қилиш масалалари юзасидан иш берувчи билан маслаҳатлашувлар ўтказилиши; • бевосита ходимлар манфаатларига дахлдор бўлган масалалар бўйича иш берувчидан ахборотлар олиш; • Мшни ташкил этиш бўйича масалаларни иш берувчи билан муҳокама қилиш, уни такомиллаштириш юзасидан таклифлар киритиш; • Жамоавий шартномалар ишлаб чиқилиши ва қабул қилинишида иштирок этиш; • МК, таъсис ҳужжатлари, жамоавий шартнома ёки маҳаллий норматив ҳужжат билан белгиланган бошқа шакллар. Ходимларнинг вакҳиллари қуйидаги масалалар юзасидан иш берувчидан ахборотлар олишга ҳақлидирлар, инчунин: • Ташкилотнинг қайта ташкил этилиши ёки тугатилиши; • Ходимлар меҳнат шароити ўзгаришига олиб келувчи технология ўзгартиришларни жорий этиш; • ходимлар касбий тайёргарлиги, қайта тайёрланиши ва малакаси оширилиши; • МК, бошқа миллий қонунлар (давлат қонунлари), жамоавий шартномада назарда тутилган бошқа масалалар бўйича. Ходимларнинг вакиллари шунингдек ташкилотнинг бошқарув органлари ана шу масалалар юзасидан тегишли таклифлар киритиш ва улар кўриб

чиқилаётган айтиб ўтилган органлар мажлисларидан иштирок этишга ҳақлидирлар. Корхона ходими қуйидагиларга ҳақлидир, чунончи: • МК, бошқа миллий қонунларда белгиланган тартибда ва шартлар билан меҳнат шартномаси тузиш, ўзгартириш ва бекор қилишга; • Меҳнат шартномаси билан шартлашилган ишнинг унга ҳавола этилишига; • Меҳнатни ташкил этиш ва меҳнат хавфсизлиги давлат стандартларида ва жамоавий шартнома билан назарда тутилган шартларга мос келувчи иш ўрнига; • Ўз малакаси, меҳнат мураккаблиги, бажарилган иш миқдори ва сифатига мувофиқ равишда иш ҳақининг ўз вақтида ва тўлиқ ҳажмда тўланишига; • Иш вақтининг нормал давомийлигши белгиланиши билан таъминланадиган дам олишга, алоҳида касблар ва ходимлар тоифалари учун қисқартирилган иш вақти, ҳар ҳафталик дам олиш кунлари, ишланмайдиган байрам кунлари, ҳақ тўланадиган ҳўар йилги таътил берилишига; • Меҳнат шароити ва иш ўрнида меҳнат муҳофазаси тўғрисида тўлиқ ишонарли ахборот олишга; • МК, бошқа миллий қонунларда белгиланган тартибда касбий тайёргарликка, қайта тайёрланишга ва ўз малакасини оширишга; • бирлашга, шу жумладан, касаба уюшмалари ташкил қилишга ва ўз меҳнат ҳуқукқларини, эркинларини ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш учун уларга аъзо бўлиб киришга; • МК, бошқа миллий қонунлар ва жамоавий шартнома билан назарда тутилган шаклларда ташкилотни бошқаришда иштирок этишга; • Ўз вакиллари орқали жамоавий музокаралар юритиш ва жамоавий шартномалар ва битимлар тузишга, шунингдек, жамоавий шартномалар, битимлар бажарилиши тўғрисида ахборот олишга; • Қонун билан тақиқланмаган барча усуллар билан ўз меҳнат ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга;

• МК, бошқа миллий қонунлар билан белгиланган тартибда якка тартибдаги ва жамоавий меҳнат даъволашувларини ҳал қилишга, жумладан, иш ташлаш ҳуқуқига; • МК, бошқа миллий қонунлар билан белгиланган тартибда у томонидан меҳнат мажбуриятлари ижро этилиши туфайли ходимга етказилган зарар қопланишига ва маънавий зарар компенсациясига; • Миллий қонунларда назарда тутилган ҳолларда мажбурий ижтимоий суҚуртага. Корхона ходими қуйидагиларга мажбурдир, жумладан: • меҳнат шартномаси билан унинг зиммасига юклатилган меҳнат мажбуриятларини ҳалол ижро этиш; • меҳмонхонада жорий этилган ички меҳнат кун тартиботи қоидаларига риоя этиш; • меҳнат интизомига риоя этиш; • белгиланган меҳнат нормаларини бажариш; • меҳнат муҳофазаси ва меҳнат хавфсизлигини таъминлаш бўйича талабларга риоя этиш; • иш берувчи ва бошқа ходимларнинг мулкини авайлаб-асраш; • одамлар ҳаёти ва саломатлигига, иш берувчи мулки сақланиб қолишига таҳдид туҚдирувчи вазиятлар юзага келганлиги ҳақида иш берувчига ёки бевосита раҳбарга кечиктирмасдан хабар қилиш. Иш берувчи қуйидаги ҳуқуқларга эгадир: • МК, бошқа миллий қонунлар билан белгиланган тартибда ва шартларда хидимлар билан меҳнат шартномалари тузиш, ўзгартириш ва бекор қилиш; • жамоавий музокаралар олиб бориш ва жамоавий шартномалар тузиш; • ҳалол самарали меҳнат учун ходимларни тақдирлаш; • ходимлардан меҳнат мажбуриятларини ижро этишни ва иш берувчи ва бошқа ходимларнинг мулкига асровчи муносабатда бўлишни, ташкилотнинг ички меҳнат тартиби қоидлаларига риоя этишни талаб қилиш;

• МК, бошқа миллий қонунлар билан белгиланган тартибда ходимларни интизомий ва моддий жавобгарликка тортиш; • маҳаллий норматив ҳужжатлар қабул қилиш; • ўз манфаатларини ифода этиш ва ҳимоя қилиш мақсадларида иш берувчилар бирлашмаларини ташкил қилиш, уларга аъзо бўлиб кириш. 2. Меҳнат муҳофазаси Меҳнат муҳофазаси — ҳуқуқий, ижтимоий-иқтисодий, ташкилий- техникавий, санитария-гигиена, даволаш-профлактика, реабилитация ва бошқа тадбирларни ўз ичига олувчи иш фаолияти жараёнида ходимлар ҳаёти ва саломатлигини сақлаш тизимидир. Меҳмонхонанинг ҳар бир ходими қуйидагиларга ҳақлидир: • меҳнат муҳофазаси талабларига мос келувчи иш ўрнига; • миллий қонунларга мувофиқ равишда ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисалар ва касб касалликларидан мажбурий ижтимоий су ғ уртага; • иш ўрнида меҳнат шароити ва муҳофазаси тўғрисида, саломатликка зиён етказиш таваккали мавжудлиги ҳақида, шунингдек, зарарли ва /ёки хатарли ишлаб чиқариш омиллари таъсиридан ҳимояланиш чора-тадбирлари хусусида иш берувчилар, тегишли давлат органлари ва жамоат ташкилотларидан ишонарли ахборотлар олишга; • миллий қонунлардан назарда тутилган ҳолларни истисно қилганда, меҳнат муҳофазаси талабларини бузиш оқибатида ҳаёт ва саломатлик учун хавф-хатар вужудга келган ҳолларда бундай хатар бартараф этилмагунига қалар ишларни бажаришщни рад этишга; • иш берувчининг маблағлари ҳисобидан меҳнат муҳофазаси талабларига мувофиқ индивидуал ва жамоавий ҳимоя воситалари билан таъминланишга; • иш берувчининг мабла ғ лари ҳисобидан меҳнатнинг хавфиз метод ва уулларини ўрганишга;

• меҳнат муҳофазаси талаблари бузилиши оқибатида иш ўрни тугатилган ҳолда иш берувчининг маблағлари ҳисобидан касбий қайта тайёргарлик кўришга; • меҳнат ва меҳнатни муҳофаза қилишга оид қонунчилик ҳужжатларига ўз иш ўрнида риоя этилиши устидан давлат назорат органларининг меҳнат шароити экспертизасини амалга оширувчи ходимлари томонидан, шунингдек, меҳнат ва меҳнатни муҳофаза қилишга оид қонунчилик ҳужжатларига риоя этилиши устидан касаба уюшмалари назорати органлари томонидан меҳнат шароити ва муҳофазасини текширилиши тўғрисида тадабномага; • Ўзбекистон Республикаси давлат органларига, Ўзбекистон Республикаси субъектлари давлат органларига ва ўзини ўзи бошқариш органларига, иш берувчига, иш берувчиларнинг бирлашмаларига, шунингдек, касаба уюшмаларига, уларнинг бирлашмаларига ва ходимлар ваколат берган бошқа вакиллик органларга меҳнатни муҳофаза қилиш масалалари юзасидан мурожаат қилишга; • ўз иш ўрнида хавфсизлик таъминлаш билан боғлиқ бўлган масалаларни кўриб чиқишда ва ишлаб чиқаришда ўзи билан боғлиқ ҳолда содир бўлган кўнгил ҳодисани текщиришда ёки касбий касалликларни қараб чиқишда шахсан иштирок этишга ёки ўз вакиллари орқали иштирок этишга; • айтиб ўтилган тиббий кўрик (текшириш)ни ўтказиш вақтида иш ўрнини (лавозимини) ва ўртача иш ўақини сақлаган ҳолда тиббий тавсияномаларга мувофиқ набатдан ташқари тиббий кўрик (текшириш)дан ўтишга; • башарти, оҚир ишларда ва зарарли ва (ёки) хафвли меҳнат шароитига эга ишларда банд бўлса, қонун, жамоа шартномаси, битими, меҳнат шартномаси билан белгиланган компенсацияга ҳақлидир.

Адабиётлар : 1. Уокер Д.Р. Введение в гостеприимство. Учебное пособие. -М., 2002 г. 2. Чудновский А.Д. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебник. -М., 2000. 3. Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика и организация гостиничного хозяйства. - М.: ФиС, 2005 4. Сенин В.С., Денисенко А.В Гостиничнўй бизнес: классификация гостиниц и других средств размешения: Учебное пособие. - М.: ФиС, 2004. 5. Папирян Г.А., Менеджмент в индустрии гостеприимства. М.: 2000 7. Лесник А.Л., Мацицкий И.П., Чернмшев А.В. Организация и управление гостиничньш бизнесом. Учебник - М.: «Интер Универсап», 2000

Похожие

Меҳмонхона бизнесида сервис фаолиятининг моҳияти

Меҳмонхона бизнесида маркетинг ва сотувлар

Меҳмонхона бизнесида асосий бошқариш шакллари

Меҳмонхона бизнесида сифатнинг мазмуни ва моҳияти

Меҳмонхона бизнесида сифат тушунчаси ва моҳияти